Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 5

1734. [1632 kort voor 26 januari ?] Van P.C. Hooft⁶.

Aen Huigh de Groot,

Vertoonen in aller eerbiedenis een ontallijke meenighte der ingezetenen van Hollandt, volghende de gemaetighde zijde der regeeringe, hoe zij met d' uiterste ernst, aendacht en zorghvuldigheit overwoghen hebbende 't geen noopende zijner Ed. vertrek oft verblijf hier te lande in bedenken komt, niet anders en konnen verzinnen als dat zijne Ed. zoo om haer zelf, als om der landtzaeten wille zich be-

6 Min. Amsterdam U.B., cod. II C 11⁸⁵⁵. Gedrukt Brandt-Cattenburgh, Leven I, p. 438. P.C. Hoofts Brieven; Nieuwe, vermeerderde en naar den oorspronkelijken text herziene uitgave; met toelichting, aanteekeningen en bijlagen, II 1630-1634, Te Leiden, bij E.J. Brill 1856, no. 369, pp. 228 vv.. In verband met het feit, dat Grotius in zijn brief van 26 januari aan J. Wtenbogaert (no. 1735) de door Hooft genoemde namen van Coriolanus en Themistocles - met andere uitgebreid - herhaalt, dateer ik de brief van Hooft kort voor die aan Wtenbogaert.

[p. 13]

hoort te laeten binden aen zoo veele geneghentheden haer uitbondighlijk toegedaen, van luiden, dien zijne welvaert ten hooghsten ende immers zoo zeer als haer eighe ter harte gaet, nochte de getrouwheit van alzulk een getal luiden met eere, ende oprechte vrienden teleur te stellen ende te verlaeten. Met eenen gelieve zijner Ed. in te zien, hoe smaekelijk het zijner huisvrouwe ende kinderen zal zijn daeghelijx onder hunne landsluiden, bekenden ende goedtgunstighen te verkeeren: van dewelke zij bij verscheide gelegentheden treflijke vorderinge, dienst ende hulpe hebben te verwachten. Ende al waer 't schoon, dat zijn' Ed. zich der gemeene zaeke niet en begeerde te bekreunen, zoo gaet het echter vast genoegh, dat dezelve blijvende buiten dienst des lands ende der stadt, maer haer eighe meester, bestaende is om zichzelven bij weghe van haere rechtsgeleertheit overvloedelijk ende eerlijker wijze met aenwinst van tijdtlijke haeve te zeghenen: in grooten luister ende als ne privatus quidem sine imperio¹ te leven; bijstaende de stadt ende d' inwoonders niet alleen derzelve maer van 't gansche landt, in de wightighste zaeken, met haeren raedt: zulx zij voor een orakel ende mondt der wijsheit door heel Hollandt zal geacht wezen. Waerop haer vaederlandt voor de weldaedt van haer ter werelt gebraght te hebben in volle betaelinge aenneemen zal de eere, die zij denzelven doedt met haer verblijf. 't Welck ook een verzachtende zalve zijn zal in de wonde der scheuringe, tot het heelen der welke zijn' Ed. verscheide geleghentheden zal weeten waer te neemen, die bij andere verbij gezien oft niet met zoo gelukkigh een' handt zouden aanvairt ende te raede gehouden worden, behalven dat deze zijner Ed. gevoeghlijkheit 't hart des prinssen² zal buighen om alle, die haer gunst toedraeghen, met zijne goedertierenheit te begenaedighen. Daerentegens, indien zijn' Ed. zich naer buiten ende in dienst van eenighen uitlandschen heere begeeft, staet grootelijx te beduchten, dat veele harten ziende haere zoo vierighe wenschen ende beeden verwerpen, zulx voor al te bijster een' onbeweeghlijkheit zullen rekenen ende van zijn' Ed. verwijderen. Zijn' Ed., haer gemaelinne ende kinderen en zullen nerghens beloopen die geneghenheit ende trouwhartigheit, die hun hier te vooren bereidt is; nochte die aengenaemheit van ommegang, maer zoo 't gebeurde - 't welk God genaedelijk verhoede - dat haer' Ed. hun in kort quaem' t'ontvallen ende 't hooft neder te leggen, zich in swaere bekommeringen ende zonder eenigh heul oft troost vinden, de middelen ook om haere kinderen te vorderen zullen zeer ongewis ende maghtighen nijdt onderworpen zijn bij de vreemden. In plaetse van haer eighen heer ende meester te zijn, zal zijne Ed. duizentderley' wederwaerdigheden van meesters en knechts moeten dulden, in suiker opeeten, om zelf tot eenighe merkelijke vorderinge te geraeken, ende die verworven hebbende altijds op een glad ijs staen, mits de listen ende laeghen staedigh te hove in swank gaende, om den eerlijken luiden, die eenigher mate verheven zijn, 't gras onder hunne zoolen te maeyen. Ende genomen, dat de fortuine haer Ed. hierinne boven gewoonte medeloopen wilde, zoo is er echter zoo swaer een last van kosten aen de hoofsche bedieningen vast, dat zijner Ed. kinderen zich ten uiteinde daerbij min zouden gevordert vinden als bij 't voordeel, dat zij met haere enkele rechtsgeleertheit zoude konnen doen. Luttel luiden voorwaer, die hun vaderlandt zelfs om billijke reden verlieten, ziet men zich des bedankt te hebben: gelijk aen Themistocles, Corio-

1 Tacitus, Dialogus de Oratoribus XXXVI 24: ‘Hi ne privati quidem sine potestate erant, quum et populum et senatum consilio et auctoritate regerent.’

2 Frederik Hendrik.

[p. 14]

lanus¹, ende andere gespeurt kan worden. Ook zoud' het den lande een' eeuwighe schande zijn, zoo de naekomelingen quaemen te oordeelen, dat dus een hemellicht als zijn' Ed. is, daeruit had moeten verdreven blijven. Het onbenoeghen des prinsen over haere onbeweeghlijkheit zal drukken alle degeenen, die zijner Ed. oit gunst bewezen, ende opnieuw een bitse bitterheit in de wonde der scheuringe wrijven, waerdoor zij wellicht t'eenemael ongeneeslijk moght worden. Is derhalven d' ootmoedighe bede op zijn' Ed., dat haer gelieve zichzelve, de haeren, vrienden en vaderlandt, met haer vertrek niet te bedroeven ende van zoo groot ende genoeghzaem zeker een heil te versteeken, op d' ongewiste hoope ter werelt, nochte zich te keeren aen de ingebeelde ende ongegronde zorghe van verkleening te lijden bij overlevering van een verzoekschrift² aen de overigheit, om hier te lande ongemoeit te blijven woonen. Want zeker indien daer bescheidt tot genoeghen haerder Ed. op volght, zoo zal de meeste vernedering over de zijde der overheit wezen: gemerkt zijn Ed. niet altoos, ende d'overheit het vonnis over zijn' Ed. gestreken, nevens 't plakkaet tegens haer boek uitgegeven³, zoo doende komt te herroepen. Indien het bescheidt haer wansmaekelijk valt, zoo zal haer vertrek bij alle luiden met eere verschoont worden. Entlijk verblijvende staet haer altoos de deure noch open om ten lande uit te gaen ende zal zij min verplicht zijn aen degeenen, die haer komen te beroepen, bij oft zij geen' blijvende plaets in 't vaederlandt vindende zich scheene uit uiterste noodt in dienst van vreemden te begeven. Maer indien zij ditmael 't landt verlaet, zij delft daetlijk achter zich den wegh op ter weederkoomste.

1 De Romein Gnaeus Marcius Coriolanus (5^o eeuw v. Chr.), tot ballingschap veroordeeld, verbond zich met Attius Tullius, aanvoerder van de Volsci, en rukte tegen zijn vaderstad op; op de smeekbeden van zijn moeder Veturia en zijn vrouw Volumnia trok hij af. Themistocles (± 624-459 v. Chr.), beroemd Atheens staatsman en legeraanvoerder, behoedde Griekenland voor overheersing door de Perzen; later door het ostracisme verbannen begaf hij zich naar de Perzische koning Artaxerxes I (465-424 v. Chr.).

2 Vgl. hierover de brieven van december 1631 en januari 1632, in het bijzonder no. 1725, p. 4 en n. 8 aldaar.

3 Het plakkaat van 24 november 1622, waarbij de Staten-Generaal het drukken en verspreiden verboden van Grotius' Verantwoordingh van de Vvettelijcke Regieringh van Hollandt Ende West-Vrieslandt; zie Ter Meulen-Diermanse, no. 872 met rem. 4, en voor de titel van het plakkaat ibid., no. 885, rem. 2.

In margine boven aan de brief met andere hand: Mijnheer, Vertoon uE. in alle eerbiedenis nevens een ontallijke meenighte der ingezetenen van Hollandt.