Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 4

1457. 1629 december 6. Aan J. Wtenbogaert³.

Mijn heer,

Den uwen van den XXV November com ick soo daetelijck te ontfangen ende gelijck ick de voorgaende uytge(geven) schriften met lust heb gelesen, soo sal ick oock de vordere bij gelegentheyt verwachten, uE. danck(ende) voor de liberale communicatie.

Mijn Apologie⁴ is in Duytschlant herdruckt ende doet daer d(iens)t. Alzoo Buons druck⁵ ten eynde was, soo zijn de exemplairen oock hyer gecomen ende werden wel getrocken.

Nopende dye van Amersford⁶ ick soude beter vinden propositie van nullitijt aen het Hoff van Utrecht, soo daer equitable luyden zijn, want het appel presupponeert judic(ie) de Generaliteyt toe te comen over de ingesetenen van de provincie niet zijnde in crijgsdyenst.

De Messias van Genève⁷ is nu te landewaert ende elckeen treckt hem terugge. Evenwel is het gepasseerde t'eenemael notoir.

3 Hs. U.B. Amsterdam, coll. R.K. Ba 141. Eigenh. oorspr. Ernstig beschadigd. Gedrukt Rogge, Br. Wtenb. III: 2, p. 592. Niet ondertek.

4 Apologeticus eorum qui Hollandiae Vvestfrisiaeque et vicinis quibusdam nationibus ex legibus praefuerunt ante mutationem quae evenit anno MDCXVIII. Scriptus A.B. Hugone Grotio I.C. antehac Fisci Hollandici, Zelandici, Westfrisici aduocato, ac post adsessore oppidi Rotterodamensis, et inter curatores reipublicae Hollandicae ac Westfrisicae delegato. Cum refutatione eorum quae adversus ipsum, atque alios acta ac iudicata sunt. Heidelbergae, Prostant in Officina Bryana. MDCXXIX; zie Ter Meulen-Diermanse, n^o. 881.

5 In 1622 verschenen; zie Ter Meulen-Diermanse, n^o. 880.

6 Zie n^o. 1434, p. 111 en aldaar de aantekeningen n. 1 t/m n. 12.

7 Vgl. n^o. 1436 in fine en n^o. 1416, p. 84 en n. 5 aldaar.

[p. 138]

Van de besending van hyer wordt niet gerept, maer (men magh) wel onderstaen, off het hyer te hove soude smaecken, t'welck ick niet en meene, alsoo (de) predicanten alhyer soozeer verlangen nae de trefves in Nederlant - waeruyt sij presa(geren) het oorlogh in Italië ende haer eygen rust - als Rosseus¹ ende andere daertegen (ijveren).

Het tractaet van Rohan² houdt men, dat bij hem geaggreert ende oock geldt daerop is genoten. T'(origineel) is bevonden te Privas, onder de broeder³ van de ghene, dye hetselve hadde genegotieert. Van Pel(issier)⁴ ... ick niet meer dan dat ick heb overgesonden, noch wie hij is; is geëxecuteert te Toulouse. Berti(us⁵ is) gestorven en bon catholique romain ende heft gehadt alle zijne sacrementen nae de manier. Ick (verstae) uyt deghene, dye kennisse hebben met de ministers van Charenton, dat Cyrillus⁶ zeer groote ....... heeft met de Griecken over zijne confessie⁷. T'boeck van Henricus Arnoldi⁸ heb ick niet ....., alleen ben onderricht vant gunt daerin staet. Sprecheri historia⁹ is lezenswaerdigh, maer (t'gunt) ick uE. adviseerde van t'gevoelen der remonstranten staet in zijn boeck niet, maer heb het (uyt) zijne mondt, gelijck oock veele clachten over de ongestuymicheyt der predicanten.

Dat van de huysvrouw van Wtenbogard¹⁰ wenschte ick wel dat beter waer, te weten simple restitutie, maer niet beter connende is (het g)oed mede genomen. T'geeft mij niet wonder, dat Smout¹¹ den ouden man niet gevonden en heeft, alsoo hij hem - soo t'schijnt - weynigh toont. Godt wil 't beteren. Nae de Anticensura¹² wordt niet alleen bij mij maer oock bij anderen zeer verlanght. Aubertijn¹³ in zijne predicatie bekende, dat in den brief Petri ende in vele an(dere) passagie van de Schriftuyr uytvercorenen genoemt worden alle dye geroepen zijn - hij most ... ende de roeping soo veel men mercken can gehoorsamen - maer per digressionem vyel op het IX. capitel der Romeynen tanquam sedem materiae. Mij verlanght te weten, hoe het d'Ailly (sal) maecken, als hij tot het IX. capittel sal zijn

1 Wellicht Henricus Rosaeus; zie n^o. 1449, p. 131 en n. 5 aldaar.

2 Te Alais met de koning gesloten op 27 juni 1629; vgl. n^o. 1412, p. 75 n. 7. Zie Haag, La France protestante VIII, p. 495.

3 François de Montcalm, sieur de La Baume, kolonel van een regiment infanterie onder Henri de Rohan; hij stierf in 1632. Zijn broer was Louis de Montcalm, baron de Saint-Véran en de Candiac, die in 1629 namens De Richelieu de vredesonderhandelingen met de protestanten voerde († 1659).

4 Vóór december 1629 zijn te Toulouse geëxecuteerd als enigen, wier naam begint met Pel ...:
1. op 8 augustus 1613 Gabriel de Pelissier, prieur du Mas-Stes Puelles in Lauragais, en
2. op 18 april 1626 een zekere Pelissier uit Pamiers.

5 Petrus Bertius; zie n^o. 1396, p. 52 n. 6.

6 Cyrillus Lukaris; zie n^o. 1412, p. 76 n. 4.

7 Zie n^o. 1412, p. 77 n. 6.

8 Zie n^o. 1436, p. 115 n. 2.

9 Fortunatus Sprecher von Bernegg (1585-1647), Zwitsers staatsman en historicus. Zijn voornaamste werk was: Historia motuum et bellorum postremis hisce annis in Rhaetia excitatorum et gestorum. Coloniae Allobrogorum 1629, in 1690 opnieuw verschenen onder de gewijzigde titel: Historia Rhaetiae in qua motus et bella ibi excitata, fideliter exponuntur.

10 Maria Petitpas; zij had haar huis in Den Haag teruggekregen; zie Rogge, Wtenb. en zijn tijd III, p. 212.

11 Adriaen Jorissen Smout, predikant te Amsterdam en fel contra-remonstrants agitator.

12 Zie n^o. 1436, p. 115 n. 3.

13 Edme Aubertin (1595-1652), een der geleerdste predikanten van Charenton.

[p. 139]

gecomen, daer hij nu reeds bij is. Het VII. ende (VIII.) heeft hij uytgeleyt gelijck Arminius ende de remonstranten.

T'gunt uE. van Alphaeus¹ (seyt) houde ick waer te zijn. Van Engelant is waer. Robertus Cotonus², een zeer geleerd man (is) mede gevangen, noch twee graven. Van Seldenus³ sal uE. voor desen verstaen hebben; de oorsaeck meent men te zijn, dat sij wat te veel parlamentaris zijn. Sij sullen genoech te d ........, al laeten zij de querelle tegen d'Arminianen vaeren.

Vale bene, saluta vinctos⁴ et fratres.

6 Dec. 1629.

1 Frederik Hendrik.

2 Sir Robert Bruce Cotton (1571-1631), oudheidkundige en politicus. Op 5 november 1629 was hij gearresteerd tesamen met Francis Russell (1593-1641), graaf van Bedford, en Robert Carr († 1645), graaf van Somerset, in verband met een door Sir Robert Dudley (1573-1649), graaf van Warwick, in 1612 geschreven pamflet, getiteld A Proposition for His Majesty's service to bridle the Impertinence of Parliaments, waarvan een afschrift werd aangetroffen in Cottons bibliotheek.

3 John Selden.

4 De op Loevestein gevangen gehouden remonstrantse predikanten; zie III, p. 39 n. 9.

Adres: A monsieur Monsieur van Mede.

In dorso schreef Wtenbogaert: 1629 Gr. dat. 6 decemb. recepta 17. eiusdem. de variis. Resp. 4 Feb. a^o. 1630.

Wtenbogaert schreef in margine: Bertius.