Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 2

[p. 255]

797. 1622 Nov. 13. Van J. de Haen¹.

Mijn Heer.

U.E. aengename schryven van 14^en Octobris is my op ten 9/19 deser wel behandight, door Sr. Fictor van Houten², op ten 8. derselver maent uyt Hollant hier wederom, Godt loff, niet sonder groot dangeer ende peryckel van storm ende onweder op zee well gearriveert, uyt welcke U.E. schryven seer gaerne hebbe verstaen, dat U.E. beyde mijn stucken, ofte rollekens, voor desen toegesonden, wel heeft ontfangen, ende daerop, ofte inhouden van dien verstaen U.E. oordeel ende advys, dat deselve midt dienst gedruckt souden cunnen worden, versouckende daerop myne rescriptie, antwoordt ende bescheit. Vouge daerop voor antwoordt, dat myne meeninge nyet en is geweest de voors. stucken te laten door den druck gemeen worden, maer alsoo U.E. my in April lestleden schreeft³ besigh was mid 't instellen van U.E. Apologie, ick oversulcx U.E. sententiën soude willen oversien, ende opten inhouden van dien, alsoock op noch eenige andere poincten soude willen advyseeren, 't geene myne memorie daervan soude getuigen, hadde ick alsdoen U.E. beide voors. stucken toegesonden, omme alleen te sien, off U.E. daerinne yet soude mogen vinden, dienstigh tot het voors. U.E. voorgenomen werck ende geschrifte; ende alsoe nu t'sedert deselve Apologie in Latijn in druck uytgecomen is, ende alledaechs oock in Duits wordt verwacht, waerinne wel ende volcomelicken de oprechtigheit van onse gemeene goede saecke en het notoer ongelijck van onse partye is gededuceert, soe is van consideratie ende bedeincken, oft oock all noodigh soude zijn deselfde twee stucken nu noch te doen drucken; dan evenwel soe U.E. ende andere vrunden sulcx orboor, goet ende geraden vinden, ende souden meenen 't selfde noch eenichsins soude cunnen dienen ende strecken tot verdedinge van de voors. onse gemeene goede saecke ende gerechtigheit, soe will ick my gaerne des aengaende gedragen ende submitteren aen U.E. ende andere vrunden discretie ende goetvinden omme daerinne te mogen doen, soe ende sulcx sy best ende geraden sullen vinden. Gemerckt oock noch voor deesen het eene voors. stuck aen de gedelegeerde Rechters, op 't versouck ende begeeren van eenige vrunden, zeecker drucker ter handt gestelt is geweest, omme te drucken, midt seeckere prefacie van denselven drucker tot den leeser, ingestelt by Jan Aug.⁴, doch door ongeluck ende apprehentie van denselven drucker naergebleven; dan soude in sulcken gevalle onder correctie wel dienen dat, neffens de voors. prefatie van J.A. ofte een ander by hem ofte U.E. in te stellen, oock achteraen de stuck mede gedruckt soude worden myne sententie, midt aenwysinge van de notoere nulliteiten, iniquiteiten ende absurditeiten daerinne, alsoock in de citatiën ende proceduren tegens my ende myne goederen gepleecht, tegens alle recht, styl ende forme van procedeeren, ende contrary de expresse privilegiën, vry- ende gerechtigheden der stadt Haerlem, midtsgaders oock in de pretense verklaringe van de voors. Gedelegeerde Rechters

1 Hs. en Minuut Bibl. Remonstr. Gemeente Rotterdam. Gedrukt Navorscher LIV (1904) p. 283. Antwoord op n^o. 792. Beantwoord door n^o. 805.

2 Schuilnaam van Nic. Grevinchoven.

3 N^o. 738.

4 Jan Augustijns, d.i. Wtenbogaert.

[p. 256]

ofte eenige van haer, in absentie ende affweesen van anderen, jaer ende dach naer de pronunciatie van haere sententie tegens de gecondemneerdens, ende naerdat si nu all over lange haere officie eens gefungeert hadden, gedaen ende gevolcht. Waervan ick tegens de naeste reyse well wat by geschrifte sall stellen ende overseinden, omme by U.E. gerecenseert te mogen worden, ende voorts ingestelt, soe deselve best ende tot meesten dienste bevinden sall te behooren.

Wat voorts aengaet het voors. tweede stuck, alsoe 't selfde maer seeckere opmerckingen ende notitiën sijn op seeckere sententie, om naemaels te mogen dienen voor een ander, tot behulp van een volcomen ende perfect werck te maecken, tot verdedinge van de gecondemneerden by deselve sententie, ende consequentelicke oock van de andere gecondemneerdens by de voors. Gedelegeerde Rechters, soe soude, in gevalle van 'tselfde mede te willen doen drucken, van noeden sijn, soe U.E. wel advyseert, dat 'tselfde wat naerder oversien, geresumeert, gedilucideert, wat geabrevieert ende voorts in behoorlicke forma gestelt worde, tot naerder bewijs van onser aller onnoeselheit ende oprechtigheit ende groet ongelijck ende overgheven boosheyt ende ongerechtigheit van onse wederpartye. Waerinne ick my oversulcx oock gedrage tot goedvinden ende discretie van U.E. ende andere vrunden aldaer, omme daermede te doen soo ende sulcx sy best ende geraden sullen vinden.

In't paxken lestmael van Rouen aen my gesonden door D. Uytenbogart midt het exemplar van U.E. Apologetico, omme van U.E. weegen te vereeren aen S.F.G. is oock, neffens een paxken aen D. Vorstium za. ende een aen D. Grevinchovium, daerby een exemplaer van de voors. Apologetico geweest, mit superscriptie aen my, dan 'tselfde exemplaer oversien hebbende, bevinde dat geheel incorrect ende defectueus, ende oversulcx oock verscheiden bladeren ende quaternen van dien getrancheert ende midt een mesch deursneeden, als de 1. 2. 6. ende 9. quatern, oock wesende in't einde sonder besluyt ofte finis¹ ende oversulcx daermede gansch nyet wel wesende gepast nochte gedient, my seer lief ende aengenaem soude zijn, soe ick een ander mochte becomen, off deselfde defecten mochten worden gesuppleert ende geholpen. Belangende den innehouden van 'tselfde stuck, waerop U.E. oock mijn advys is versouckende, houde my selffs daertoe te geringh, dan evenwell alsoo U.E. sulcx op my begeert, soo duinct my onder verbeteringe, 'tselfde obiter ende cursorie oversien ende geleesen hebbende, dat 'tselfde well deftich ende bequamelicken ingestelt is, dan dat fons et origo omnium malorum et miseriarum huius presentis nostrae patriae, dat is dat ambitieus ende pernicieus voornemen ende desein van den Prince, overlange by hem selven geconcipieert, omme midt verachtinge ende vernietinge van der landen privilegiën, vry- ende gerechtigheiden, vervolgen, vangen, executeeren ende persequeeren van de voornaemste, outste ende getroutste patrioten ende waere ende oprechte voorstanders van dien, te mogen comen ende geraecken tot de absolute souvereiniteit, authoriteit ende macht over denselven landen, wel hadde mogen wat naeckter ende claerder vertoont ende aengeweesen worden, opdat alsoe daerdeur alle de werelt notoirlick soude mogen blycken, dat alle hetgeene dat men den gecondemneerdens ende oude voorgaende regenten t'onrecht te laste heeft willen leggen, maer valsche, versierde ende gecontrouveerde dingen sijn geweest, omme onder pretext van dien tot sijn voors. Godtloes ende pernicieus

1 Zie p. 251 n. 4.

[p. 257]

desein te beter te mogen geraecken, dan sal U.E. mogelick reden hebben waeromme deselve voor ditmael daerinne wat is verschoont, omme hiernaer mogelick by andere occasie ende naerder gelegentheit 't selfde te willen verbeteren.

S.F.G.¹ is nu eenige dagen van Gottorff absent geweest in sijn landt, in meeninge nog wel 14 dagen ofte 3 weecken uyt te blyven, deincke daerentusgen op U.E. schryven, neffens den Apologeticum aen S.F.G. gesonden, sal rescriberen ofte naer desselfs wedercomste tot Gottorff, blyvende alsnoch de vorige goede affectie ende genegentheit van S.F.G. tot de gemeene goede saecke der Remonstranten ende specialijck oock U.E., d. Uytenbogardum ende andere principale directeurs derselver Societeit. Aengaende U.E. voorts vermeldt den Advocaet Vinck aldaer passerende vermaent te hebben medt my in alles te houden goede vrundelicke correspondentie etc. ende dat hy sulcx aengenomen soude hebben te doen, en weet niet wat sulcx te beduyten heeft, off waer dat vast is, ende gheeft my dit, alsoock het voorgaende schryven van d. Uytenbogart mede belangende den voorn. Vinck, eenich nadeincken ende ombrage, off hy op sijn versouck ende instantie, van hier gaende naer Vranckrijck, van my omme reden geene brieven van voorschryven ende recommendatie aen U.E. ende d. Uytenbogardum becomen hebbende, aldaer in Vranckrijck eenige proposten gehat soude mogen hebben tot mijn nadeel ende prejudicie, waervan onderrichtinge te mogen becomen mitte naeste gelegentheit sall my daerinne vruntschap geschieden, alsoe ick niet en weet hem daertoe eenige wettige oorsaecke gegeven te hebben. Aengaende U.E. voorts aenroert, dat de heer Berck daer deurgetrocken is, omme tot Venegiën te resideren als Ambassadeur, ben daerover verwondert ende hadde nyet gemeent dat hy, nu tot syne jaeren gecomen zijnde, buytenslandts midt vrouw ende kinderen soude hebben willen begheven, ende in dese conjuncturen ende drouvigen standt ende gelegentheit van 't landt laten gebruicken ten dienste ende commandement van de tegenwoordige soedanige Regenten aldaer. Dan wat sall ick seggen, homines sumus. Hiermede,

Mijn Heere, naer hertelicke myne groetenisse ende gebiedenisse ende van weegen myne huysvrouwe aen U.E. ende oock desselfs lieve huysvrouwe ende andere goede vrunden ende bekenden, sijt den Almogenden bevolen. Den 13. Novemb. 1622.

Ick sall verlangen omme te verstaen het vorder succes van de onderhandelinge van den Heere van Rohan midt de dienaers van den Coninck, van den vrede, midtsgaders wat by den heere van Langerack in 't leger van Syne Maj. ^tgeobtineert sall hebben belangende de assistentie voor onse landen, ende wat voor de persoonen, die t'onrechte gecondemneert zijn, geobtineert ende te weege gebracht sall cunnen worden.

U E. dienstwillige ende welbekende.

1 Frederik van Holstein.

Adres: A Monsieur Mons^r. Hugo Grotius A Parys.

In dorso schreef Grotius: 13 Nov. 1622. de Haen.