Briefwisseling van Hugo Grotius. Deel 1

[p. 184]

214. 1611 Nov. 1. Van A. Walaeus¹.

Aliquot abhinc dies est, Cl. atque Ampl. Vir, quod tractatum illum tuum, qui Miletius² inscribitur, avide diligenterque perlegi. In quo equidem plurima deprehendi non laude solum sed etiam miratione digna, ita sententiis et crebris et egregiis confertus, authorem suum et vere doctum et sincere Christianum ubique refert. Spero tamen, libertati meae apud te veniam fore, si de nonnullis te paucis admonuero; non quo iudicio tuo a me praescribatur, cui me parum non agnosco, sed ut ne fructus, qui ex eo, si edatur, ubertim ad multos est proventurus, praeiudicio quodam adversus authorem concepto paulatim apud reliquos intercipiatur. In primo, ut est postremo scripto tuo, videris controversias de quibus inter Christianos disceptatur plus nimio elevare: quum illa caeteris, de quibus consentiunt minora et incertiora nec aeque utilia appellas, item scitu plaerumque non admodum necessaria, quumque credendorum numerum in pauca et maxime evidentia contrahi postulas, etc. Quod ego quidem de nonnullis dici posse haud libenter diffitear, de omnibus tamen aut plaerisque idem pronunciare vehementer metuam: multa enim dogmata inter Pontificios obtinent quae arcem verae fidei plane evertunt, ut iam omittam his nequiores Samosatenianos, Socinianos, aliosque iis consentaneos, qui Christianam fidem Turcismo quam vero Christianismo viciniorem edunt, quorum sententias te iuxta nobiscum abominari ego plene persuasus sum. Quae tamen verba, Cl. vir, facili flexu ita a te emolliri poterunt, ut iusta offensionum occasio omnibus plane adimatur. De personarum sacra triade disertius quaedam exprimi a te etiam cupiam, nec solum voces usurpari quae ad naturales divinae naturae δυνάμεις restringi facile possint, sed quae divinas ὑποστάσεις paulo evidentius proponant. Postremo quae de arbitrii libertate post lapsum hominis ponis, benigne quidem interpretabuntur quicunque controversiis iam nuper motis implicati non sunt, reliqui vero novae suae sententiae te fautorem, etsi infirmo nixi argumento, temere iactitabunt: cuius sane gloriationis materiam ego haud libenter a te illis concedi velim, qui harum turbarum authores non satis auspicati sunt. Haec sunt Ampl. Vir quae in doctissimo illo scripto tuo a multis fortasse desiderabuntur. Quemadmodum vero modus res hasce tradendi plane novus est, ita non dubitem si in lucem emittatur quin

1 Gedrukt Walaei Opera p. 398. Beantwoord door n^o. 215. Walaeus was 1605-1619 predikant te Middelburg; daarna professor te Leiden.

2 In zijn ‘Memorie van mijne Intentiën’, waarvan het handschrift op de Universiteits-Bibliotheek te Amsterdam wordt bewaard (Catalogus van Handschriften VII (1923) n^o. 612), en die door Fruin is uitgegeven in de ‘Verhooren en andere bescheiden betreffende het Rechtsgeding van Hugo de Groot’ (Werken uitgeg. door het Historisch Genootschap gevestigd te Utrecht, Nieuwe Reeks n^o. 14 (1871)), zegt De Groot (p. 3): ‘Aengaende de Tolerantie .... Mijne meeninge desen aengaende can ten deele verstaen werden uyt een ongedruckt geschrift, genaemt Meletius’ enz. Ook in den brief aan Apollonius Schotte van 3 April 1612 (n^o. 233) noemt hij het tractaat. ‘Meletius’, en dit is dus de juiste schrijfwijze. Walaeus noemt het hier ‘Miletius’, en Cunaeus, in den p. 205 n. 1 aangehaalden brief, ‘Milesius’. De Groot zal het boekje zoo genoemd hebben naar de beide schismatici uit de vierde eeuw, om aan te duiden hoe verdeeldheid op het punt van dogma's tot een schisma kan leiden, zooals dan ook gebeurd is. In n^o. 215, 216, 221, 232 en 233 wordt meer of min uitvoerig over dit boekje gesproken. Het zou niet onmogelijk zijn dat, met behulp van de gegevens in deze brieven, onder de handschriftelijke adversaria van Grotius in de Universiteits-Bibliotheek te Amsterdam of elders nog brokstukken van den Meletius zijn aan te wijzen. Brandt, Lehmann's Manes, Burigny noemen zelfs den naam niet.

[p. 185]

plurimum toti Christianismo sit profuturum; inprimis apud illos qui ad Christianam fidem paulatim sunt manuducendi, aut qui Theologorum quorundam rixis offensi omnem Sacrae Scripturae lectionem aversantur. Ad quam S. Scripturae lectionem etiam aliquam adhortationem in fine scripti tui institui optem, ut qui in praecipuis decretis conveniunt, in reliquis quoque paulatim proficere cupiant, quia omnia scripta sunt ad nostram doctrinam. Et licet morbus ille, ut eleganter mones, multorum animos obsideat, ut disputare de dogmatis Christianis quam vivendo repraesentare verum Christianum malint; tamen hoc interim pro certo est habendum, quod nulla decreta in S. Literis contineantur, in quibus non utiliter laboretur, et quae non etiam ad praeceptorum observationem paulatim nostros animos parent, modo sine contentione inquirantur, et inventa cum modestia et pietate examinentur. Datum Middelb. ipsis kal. Novemb. 1611.