Het Nederlandse lied in de Gouden Eeuw

Halve strofen

Zoals psalm 18 uit dubbele strofen bestaat ten opzichte van psalm 8, zo heeft psalm 8 halve strofen ten opzichte van psalm 18. Of men van halve of dubbele strofen wil spreken, hangt

[p. 216]

dus slechts af van welke strofen men uitgaat, de lange of de korte. Ik laat een voorbeeld volgen van halve (dat wil dus zeggen: gehalveerde) strofen bij Theodotus:

Op de wijse:
O eewigh God Almachtigh, &c. pag.4
Ofte: Ons Vader Godt ghepresen.
Ofte: Rijck Moeder Godts Marie
Mits yeder veers in tween verdeylende³³⁵.

Theodotus' lied heeft acht regels per strofe, evenals ‘O eewigh God Almachtigh’ in de eerste wijsaanduiding. De twee andere genoemde liederen hebben vier regels, zodat het voorschrift ‘mits men elke strofe in tweeën verdeelt’ op beide laatste wijzen betrekking moet hebben³³⁶.

Dubbele c.q. halve strofen komen niet zeer vaak maar wel verspreid voor, zij het dat ik ze alleen in geestelijke liederen heb aangetroffen. Vroege voorbeelden vindt men in het MS Brussel 2631 (ca. 1525), een goudmijn voor wie avontuurlijke wijsaanduidingen zoekt:

Dit lyedekijn heeft twee wijsen die een is als men acht regulen voer een vaers sijnghet dan is die wijse Gueden dach ende gueden nacht vens ic die liefste mijn. Ende die ander wijse is als men vier regulen voer een vaers sijnghet dan is die wijse Het quamen drie rutters gheloepen gheloepen in een lant met netten ende met knoepen het waeren die besten diemen vant³³⁷.

Neemt men acht regels als strofe dan gaat het lied op ‘Gueden dach ende gueden nacht’, neemt men er vier dan op ‘Het quamen drie rutters’. Een soortgelijk geval op fol. 43:

... Die derde wijse is alsmen een vaers in twee de[e]lt Het viel op eenen morghen stont³³⁸.

335 Theodotus 1638, p. 304: ‘In een soo duyster nachte’.

336 ‘O eewigh God Almachtigh’ in Theodotus 1638, p. 4, door hem overgenomen uit Prieel 1617, p. 19. ‘Ons Vader Godt ghepresen’ in Prieel, p. 5; ‘Rijck Moeder Godts Marie’ in Prieel, p. 27. Drie verschillende melodieën.

337 MS Brussel II 2631, fol. 26v: ‘Och of ic in den hemel waer’ (Knuttel 1906, no. 369).

338 De eerste wijsaanduiding is ‘alsoe beghint’, nl. ‘Och waer ic in mijn vaders lant’ (Knuttel 1906, no. 497), de tweede ‘Het daghet wonderlijke ic sye die lichten dach [...]’.