Het Nederlandse lied in de Gouden Eeuw
(1991)–Louis Peter Grijp–
Auteursrechtelijk beschermdLouis Peter Grijp, Het Nederlandse lied in de Gouden Eeuw. P.J. Meertens-Instituut, Amsterdam 1991
DBNL-TEI 1
Wijze van coderen: standaard
-
gebruikt exemplaar
eigen exemplaar dbnl
algemene opmerkingen
Dit bestand biedt, behoudens een aantal hierna te noemen ingrepen, een diplomatische weergave van Het Nederlandse lied in de Gouden Eeuw van Louis Peter Grijp uit 1991.
redactionele ingrepen
p. 248: voor de duidelijkheid is de rij met afwisselend ‘L’ en ‘Z’ in deze digitale versie tweemaal weergegeven, eenmaal in de illustratie en eenmaal als tekst in de tabel.
p. 327-344: de eindnoten zijn in deze digitale editie bij de bijbehorende nootverwijzingen geplaatst. De genoemde pagina's zijn hierdoor komen te vervallen.
Bij de omzetting van de gebruikte bron naar deze publicatie in de dbnl is een aantal delen van de tekst niet overgenomen. Hieronder volgen de tekstgedeelten die wel in het origineel voorkomen maar hier uit de lopende tekst zijn weggelaten. Ook de blanco pagina's (p. 6, 18, 22, 110, 146, 148, 184, 226, 232, 256, 280, 320, 358) zijn niet opgenomen in de lopende tekst.
[pagina 1]
Het Nederlandse lied in de Gouden Eeuw
[pagina 2]
Publikaties van het P.J. Meertens-Instituut
voor Dialectologie, Volkskunde en Naamkunde van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen
Deel 15
Redaktie: Dr. J.B. Berns, Dr. J.G. Kruisheer
Prof. Dr. J. van Marle, Dr. P.G.J. Post, Dr. R. Rentenaar
Sekretaris van de redaktie: I. Meijer
P.J. Meertens-Instituut
voor Dialectologie, Volkskunde en Naamkunde
Keizersgracht 569-571, 1017 DR Amsterdam
[pagina 3]
Louis Peter Grijp
Het Nederlandse lied in de Gouden Eeuw
Het mechanisme van de contrafactuur
Amsterdam 1991
[pagina 4]
Het onderzoek dat aan deze publikatie ten grondslag ligt, werd mogelijk gemaakt door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek.
De publikatie kwam tot stand met steun van de Stichting Dr Hendrik Muller's Vaderlandsch Fonds.
CIP-GEGEVENS KONINKLIJKE BIBLIOTHEEK, DEN HAAG
Grijp, Louis Peter
Het Nederlandse lied in de Gouden Eeuw/Louis Peter Grijp. - Amsterdam: P.J. Meertens-Instituut voor Dialectologie, Volkskunde en Naamkunde. - Ill.; muziekvoorbeelden - (Publikaties van het P.J. Meertens-Instituut; 15)
Met lit.opg., reg.
ISBN 90 70389 28 2
SISO 820 UDC 82 NUGI 952
Trefw.: lied; literatuurgeschiedenis; muziekgeschiedenis.
© 1991: P.J. Meertens-Instituut - Amsterdam
Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopieën of op welke wijze ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.
[pagina 7]
Inhoud
| Dankbetuigingen | 11 | |
| Voorwoord | 13 | |
| Het corpus van de voetenbank | 19 | |
| Inleiding | 23 | |
| - | Definities | 23 |
| - | Algemene verklaring van de contrafactuur | 23 |
| - | De geestelijke contrafactuur | 24 |
| - | De wereldlijke contrafactuur | 27 |
| - | Het lied tussen volks- en elitecultuur | 29 |
| - | Nationale en internationale aspecten | 31 |
| - | Werden alle liederen gezongen? | 33 |
| - | De woord-toonverhouding | 38 |
| - | Hoe herkent men een lied? | 41 |
| - | Contrafactuur en oraliteit | 45 |
| - | Meerstemmige contrafacten | 50 |
| Deel I: Literaire ontlening | 55 | |
| 1. | Drie ontleningsniveaus | 57 |
| - | Het hiërarchische ontleningsmodel | 57 |
| - | Ontlening en overeenkomst | 61 |
| - | Bijzondere combinaties van ontleningen | 62 |
| - | Ontleningen aan meer dan één model | 64 |
| - | Ketens van ontleningen | 68 |
| - | Samenvatting | 73 |
| 2. | Literaire ontlening | 75 |
| - | De contrafactuur in het middeleeuwse lied | 75 |
| - | Imitatio in de kunsttheorie van de Renaissance | 78 |
| - | Navolgingen in het Nederlandse lied van de Renaissance | 80 |
[pagina 8]
| - | Technieken van de literaire ontlening | 81 |
| - | Initiële ontlening | 81 |
| - | Doorlopende ontlening | 85 |
| - | Thematische ontlening | 88 |
| - | Samenvatting | 90 |
| 3. | Pendanten | 93 |
| - | Pendanten-zonder-meer | 93 |
| - | Politieke antwoordliederen | 99 |
| - | Amoureuze antwoordliederen | 104 |
| - | Pendanten op verschillende melodieën | 107 |
| - | Samenvatting | 108 |
| 4. | Dialogen | 111 |
| - | Basispatronen van het dialooglied | 111 |
| - | ‘Ach Amaryllis!’ | 113 |
| - | De receptie van ‘Ach Amaryllis!’ | 119 |
| - | De bronnen van ‘Ach Amaryllis!’ | 122 |
| - | ‘Malle Symen’ | 128 |
| - | ‘Potshonderdduizend slapperment’ | 135 |
| - | Alternerend meerwijzige liederen | 139 |
| - | Samenvatting | 143 |
| Waarschuwing | 145 | |
| Deel II: De wijsaanduiding | 147 | |
| 5. | De velden van het lied | 149 |
| - | Het opschrift | 150 |
| - | De titel | 151 |
| - | Het incipit | 160 |
| - | Registers | 161 |
| - | Ordeningsprincipes van liedboeken | 162 |
| - | Op melodie geordende liedbundels | 163 |
| - | Samenvatting | 166 |
| 6. | De wijsaanduiding | 169 |
| - | Wijsaanduidingen in de Middeleeuwen | 169 |
| - | De opkomst van de wijsaanduiding in Nederland | 170 |
| - | Vormen van de enkelvoudige wijsaanduiding | 171 |
| - | De wijsnoemer | 171 |
| - | Zeldzame wijsnoemertermen | 173 |
[pagina 9]
| - | Kale wijsaanduidingen | 174 |
| - | Epitheta in wijsnoemers | 177 |
| - | Syntaxis van de enkelvoudige wijsaanduiding | 178 |
| - | Wijsaanduidingen op rijm | 179 |
| - | De wijsnaam | 179 |
| - | Samenvatting | 182 |
| 7. | Bijzondere wijsaanduidingen | 185 |
| - | De impliciete wijsaanduiding | 185 |
| - | De wederkerige wijsaanduiding (‘Alst begint’) | 186 |
| - | De open wijsaanduiding | 189 |
| - | De notenwijzende wijsaanduiding | 189 |
| - | De terugverwijzende wijsaanduiding | 190 |
| - | De meervoudige wijsaanduiding | 191 |
| - | Samenvatting | 196 |
| 8. | Aanvullende aanwijzingen voor de zang | 197 |
| - | Aanwijzingen betreffende herhalingen | 197 |
| - | Herhalingen aanbrengen | 198 |
| - | Herhalingen weglaten | 204 |
| - | Aanwijzingen betreffende het metrum | 207 |
| - | Incomplete strofen | 207 |
| - | De incomplete slotstrofe | 211 |
| - | Gecombineerde melodieën | 213 |
| - | Asynchronie | 213 |
| - | Dubbele strofen | 214 |
| - | Halve strofen | 215 |
| - | Anderhalve strofen | 216 |
| - | Samenvatting | 217 |
| 9. | De klassieke heuristiek van de contrafactuur | 219 |
| - | De zoekroutines | 219 |
| - | De verdringingstheorie | 221 |
| - | Netwerken | 222 |
| Deel III: De strofevorm | 225 | |
| - | Inleiding | 227 |
| 10. | De codering van strofevormen | 233 |
| - | Strofecodering op verschillende niveaus | 233 |
| - | Primaire gegevens | 234 |
| - | Secundaire gegevens | 234 |
[pagina 10]
| - | Tertiaire gegevens | 236 |
| - | De voetenbank temidden van andere strofische repertoria | 236 |
| 11. | Metriek | 239 |
| - | Historische ontwikkeling van het metrum | 239 |
| - | Metrum en ritme | 240 |
| - | Variërende aantallen lettergrepen | 246 |
| - | De opmaat | 248 |
| - | Polyinterpretabele metra | 250 |
| - | Een metrica voor het lied | 253 |
| 12. | Strofische variatie | 257 |
| - | Transformaties | 258 |
| - | Metrisch indifferente transformaties | 258 |
| - | Transformaties met metrische verandering | 261 |
| - | Omvang van de strofische variatie | 272 |
| - | Ontlening van strofevormen | 275 |
| - | De estetiek van strofevormen | 277 |
| - | Samenvatting | 278 |
| 13. | De muzikale dimensie van de strofevorm | 281 |
| - | Correspondentie van tekst en muziek | 281 |
| - | Muzikale rijmdwang | 284 |
| - | Niet-muzikale achtergronden van strofevormen | 289 |
| 14. | De heuristische toepassing van de strofevorm | 291 |
| - | De authenticiteit van melodieën | 291 |
| - | Criteria voor het herkennen van authenticiteit | 292 |
| - | Zoeken naar verwante strofen | 297 |
| - | Interactieve zoektechnieken | 298 |
| - | Toepassingsmogelijkheden van de voetenbank | 303 |
| - | Bredero als toetssteen van de voetenbank | 304 |
| - | Evaluatie van de toets | 315 |
| - | Samenvatting | 316 |
| Besluit | 317 | |
| Summary | 321 | |
| Noten | 327 | |
| Bibliografie | 345 | |
| Alfabetisch register | 359 | |