Nachtschade

[p. 167]

27.
Onverdedigbare stellingen

Er bestaat geen woord, geen volzin, geen strofe waarin men zich zó volledig kan prijsgeven als in een glimlach.

De glimlach ontleent haar bekoring voornamelijk aan het feit dat zij er zich voor hoedt in een lach te ontaarden.

De lach, volgens een Arabisch spreekwoord, verwoest het hart. De haast verwoest volgens mij de geest.

Wie de lachers op zijn hand heeft gehad, moet die zo snel mogelijk schoonwassen.

De vreugde uit zich luid en bij voorkeur op straat, het leed zwijgt en zoekt de stilte van kerk en binnenkamer.

De liefdeloze, Satan, wordt gaarne lachende voorgesteld. Wie heeft zich ooit een lachende Christus gedacht?

In de hemel wordt zeker niet gelachen.

De vreugde verdierlijkt, het leed vergoddelijkt de mens.

Uit het schuldbesef dat op iedere vreugde volgt, blijkt dat wij voor het leed geschapen zijn.

Er is maar één minderwaardig verdriet: het verdriet dat altijd op de vreugde volgt; er is maar één verheven vreugde: de vreugde die wij putten uit het geluk dat wij tot lijden geschapen zijn.

Het leed laat een herinnering, de vreugde een litteken achter.

Lachen is dom en vulgair. Ik geloof niet in de beschaving en intelligentie van lieden die niet op hun tijd ook eens dom en vulgair durven zijn.

[p. 168]

Wanneer wij bij het naderen van de avond de balans opmaken, blijkt dat alleen het verdriet ons verrijkt heeft.

Het minderwaardige van de vreugde blijkt uit het feit dat zij gedeeld wil worden; het leed daarentegen zoekt eenzaamheid.

Zwakke zielen worden door het leed, sterke door de vreugde gelouterd.

Wanneer wij eindelijk beginnen te ontdekken hoe belachelijk het leven is, heeft het leven ons het lachen afgeleerd.

In den beginne was het woord dat later zin kreeg en schoonheid werd door het Cijfer.

Er bestaat een tegelijk lachwekkende en beangstigende wanverhouding tussen de grootheid der woorden en de kleinheid van de gevoelens, welke zich daarachter trachten te verbergen.

Elk woord is een aanslag op het volstrekte.

Nooit zijn de woorden zo waardeloos als in oorlogstijd en nooit hecht het grauw er zoveel waarde aan.

Er bestaan geen heldere gevoelens of gedachten: het is de uitdrukking die ze verheldert.

Een geletterd en een ongeletterd man kunnen elkaar verstaan en waarderen. Tussen een geletterd en een halfgeletterd man is geen wezenlijke overeenstemming mogelijk.

Ik weet wel dat een goed verstaander aan een half woord genoeg heeft, doch waar op aarde vindt men goede verstaanders?

Naast het Algemeen Beschaafd staat mijn Nederlands, dat ook beschaafd, doch geenszins algemeen is.

Beweren, een ondeugd, is de keerzijde van de deugd kouten.

[p. 169]

De jacht op de oorspronkelijkheid is een vermaak, uitsluitend voor onvruchtbaren.

Ik voel niets voor spotters die hun onderwerpen kiezen. De ware spotter spot met alles en met zichzelf het eerst en het laatst.

De ontkenning is uit haar aard altijd krachtiger dan de bevestiging.

Men behoeft niet te stelen om een dief te zijn.

Het allerdwaaste ideaal is heilig bij géén ideaal.

Wanneer de Europese beschaving werkelijk eens sterft, dan is het aan de schurft welke Amerikanisme heet; aan een wereldbeschouwing, uitsluitend gebouwd op de begrippen nut en winst.

Een zakenman is een man die in zaken ondergaat.

Hij die zich door bezit of herinnering aan een stuk aarde gebonden voelt, moet afzien van vrij denken.

Ik sta ietwat wantrouwend tegenover lieden die zeer veel weten en heb veel liever te doen met hen die zeer veel geweten hebben.

Een goed geheugen is niet een geheugen dat alles vastlegt, doch dat het eigene onderscheidt en bewaart.

Een van de meest waarachtige kenmerken van een grote persoonlijkheid ligt in het vermogen om te vergeten. Onthouden is altijd klein.

Uit het blote feit dat tussen daad en oordeel een uur verlopen is, vloeit alle onrecht voort.

Het is dom niets, het is dom alles aan het toeval toe te schrijven.

[p. 170]

De mens heeft eigenlijk alleen belang bij wat hijzelf ontdekt en vindt; dat alleen weet hij, de rest (wat uit boeken komt) onthoudt hij alleen maar.

Men onderschat stelselmatig de moed, welke er voor nodig is om laf te zijn.

Wat men plichtsbesef noemt, heeft al veel mensen misvormd. Gevoelige werden er hard door, vriendelijke wreed, verstandige bekrompen. Men moet leren, dat er maar één plicht bestaat: liefhebben.

Alleen hij die in zijn boezemvriend zijn vijand ontdekt, kan leren wat eenzaamheid is.

De waarde van een pleidooi staat in geen verband met de waarde van cliënt en zaak. De advocaat des duivels kan een bekwaam rechtsgeleerde en een edel man zijn en een immoralist is tenslotte nog een moralist.

Uit de bevruchting spruiten uitsluitend plichten voort. Geen rechten.

Wanneer men kinderen iets omtrent hun medemensen leert, moet het niet zijn hoe zich aan deze over te leveren, doch hoe zich tegen deze te beveiligen.

Wonderkinderen zijn geen kinderen en geen wonderen, alleen maar wangedrochten, zoals de vrouw met de baard en het tweehoofdig kalf.

De op niets berustende overschatting van de jeugd is het uitvloeisel van een Nieuwe Angst: die van de ouders voor hun kinderen.

De verheerlijkers van de jeugd zijn lieden die dol zijn op rupsen en geen oog voor vlinders hebben.

De ware geboorte heeft niet plaats wanneer de moeder van het kind, doch pas wanneer het kind van de moeder verlost wordt.

[p. 171]

De zelfbewuste egoïst schrijft al zijn tegenslagen aan zichzelf toe, hij gunt zijn buurman de eer niet.

Ik spreek liever mijzelf tegen dan dat ik het een ander laat doen.

Ik begin met mezelf te wantrouwen, omdat ik tenslotte liever door mijn buur dan door mezelf bedrogen wordt.

De levende stroom is nu eens een kreek, dan een vloed die het omliggende land verwoest. Acht men dit een bezwaar, dan moet men zich met kanalen tevreden stellen. Nederland is rijk aan kanalen.

Ergens midden tussen het moeras en de sneeuwtop ligt de Provincie.

Ik ontdekte meer menselijkheid in het dier dan in de mens, meer dierlijkheid in de mens dan in het dier.

De mens bemint óók in zijn hond zichzelf: het dierlijke van zijn wezen.

Men vergeet altijd dat instemming ook een vorm van kritiek vertegenwoordigt.

In de Stendhaliaanse verbinding ‘honnête homme’ behoort de nadruk even sterk gelegd te worden op ‘homme’ als op ‘honnête’.

Het misbaar van de onmisbaren dient alleen om de aandacht van hun misbaarheid af te leiden.

Tegen alle natuurwetten in wordt hij die zich opblaast steeds kleiner.

Ik begrijp niet hoe zo velen ontspanning zoeken, waar er zo weinig gespannen zijn.

Een man van karakter is de slaaf van zichzelf.

[p. 172]

Men is trots op zijn vak wanneer men geen reden heeft om trots op zichzelf te zijn.

Hoe oppervlakkiger men is, des te meer verwerpt men als oppervlakkig.

Tien dubbeltjes zijn altijd een gulden. Tien kleine gevoelens worden nooit een groot gevoel.

Men vergeet te dikwijls dat de aanstellerij de énige vorm is, waarin de geringen hun verlangen naar een hogere levensvorm kunnen openbaren.

The survival of the fittest... De overwinning van de meest geschikte? Maar voor wat, voor welke duistere en vuile werkjes?

De middelmatigheid kenmerkt zich het duidelijkst en het pijnlijkst in haar afkeer van overdrijving.

Die diepte missen trachten door duisterheid indruk op zichzelf en anderen te maken.

Het zijn de onbelangrijken die alles onbelangrijk vinden.

Men spreekt altijd van het mannetje in de maan, omdat het nooit bij iemand is opgekomen dat er ooit een vrouw in de maan zou kunnen huizen.

Zij die op de halfslachtigheid smalen, wanen zich flink, doch zijn alleen maar onnadenkend. Aangezien het Volstrekte voor de mens ten enenmale onbereikbaar is, leeft hij uitsluitend in halfslachtigheid.

Het is mij een troost en een voldoening, dat de deftigste notaris en de steilste predikant moeten spelen zo zij zich bestandigen willen.

Naarmate het tragische uit leven en samenleving weggedokterd wordt, neemt de oppervlakkigheid bezit van de wereld.

[p. 173]

Men prijst personen die met beide voeten op de aarde staan. Voor mij is één voet al te veel.

De idealisten hebben gelijk, maar de afschuwelijke realisten krijgen het.

Men moet toch iets vereren! Inderdaad. Maar wijs mij eerst iets wat het vereren waard is.

Wij hebben ons gemak met onze vrijheid betaald. Te duur.

Het gebeurt mij vaak in een redetwist, dat mijn tegenstander onmiskenbaar gelijk heeft, doch op een wijze welke mij het ongelijk doet verkiezen.

Een ernstig man herken ik aan het feit, dat hij niets wat voor ernstig doorgaat ernstig opvat.

Alle onderscheid is onrechtvaardig, tenzij ontleend aan de verbinding van karakter, zedelijk verantwoordelijkheidsbesef en verstand.

Het verschil tussen een ronkend genie en een ronkende idioot is pijnlijk gering.

Piramiden, kathedralen en wereldrijken kunnen niet meer gebouwd worden, omdat een wezenloze schijngevoeligheid het offer van mensenlevens in diskrediet heeft gebracht.

Als men de lustmoordenaar terechtstelt is het onrechtvaardig de geestdrijver te laten leven. Want hij is gevaarlijker en komt meer voor.

Er verdrinken er meer in het kleine glas dan in de grote zee. Hoe kan het anders: men vangt meer vliegen met nektar dan met pekel.

Wanneer men van enig voorwerp opmerkt, dat het er goedkoop uitziet, spreekt men er een vernietigende kritiek over uit. Als men opmerkt dat het er duur uitziet óók.

[p. 174]

Een ieder kan Napoleon met zijn eigen saus opdienen. Maar aan Anna Karenina valt niet te tornen.

Een voorspelling bevat altijd de waarheid omtrent de geheime bedoelingen van de voorspeller.

Men raapt duizend stenen op en mag zich uitverkoren achten zo daar één diamant onder is.

De vriendschap is een fictie, de vriend een werkelijkheid.

De ware wonderen voltrekken zich altijd op klaarlichte dag en op de allernatuurlijkste wijze.

De familie is een op willekeurige wijze heilig verklaard toeval.

Zij die de familie een natuurlijke kerngroep noemen zijn niet vriendelijk tegen de natuur.

Om goed te zien moet men de ogen sluiten.

Geestigheid heeft niets met geest van doen.

In onze dagbladen vinden we weinig waarheden en weinig leugens. Om de brave lezer, die uitersten verfoeit, tevreden te stellen worden zij gevuld met halve waarheden en halve leugens.

De krant is het kerkhof der muzen.

Het enige nieuws dat zijn levensvatbaarheid bewezen heeft is oud nieuws.

Onzin is nog altijd zin. Waar de zin ophoudt begint de waanzin.