Van Afra tot de Zevenslapers. Heiligen in religie en kunsten

[p. 326]

Waldetrudis

(of Waltrudis) en haar zuster, de heilige Adelgonde (of Aldegundis, abdis van het door haarzelf gestichte klooster te Maubeuge), stammen beiden uit het Merovingische koningshuis. Waldetrudis huwde met de Frankische heilige landgraaf Vincentius Madelgarius en kreeg bij hem vier kinderen, die allen als heiligen vereerd worden (Aldetrudis, Landrich, de zeer jong gestorven Dentlin en Madelberta). Toen hun kinderen opgevoed waren, koos het echtpaar op aandringen van de echtgenote voor het religieuze leven en ging uiteen. Vincentius trad in het door hemzelf gestichte klooster te Hautmont bij Maubeuge, om zich spoedig daarna terug te trekken in de omgeving van Soignies (Zinnik), waar hij in 635 een eigen klooster stichtte om er tot aan zijn dood in 677 abt te blijven. Even daarvoor droeg hij de leiding van zijn klooster over aan zijn zoon Landrich. Waldetrudis stichtte op aanraden van de heilige monnik Gislenus (Saint Ghislain) een klooster bij het Henegouwse Castrilocus, het latere Mons (Bergen) in het bisdom Kamerijk. Zij stierf omstreeks 688.

Waldetrudis' relieken, die minstens vanaf de 9e eeuw vereerd werden, rusten in de Sainte-Waudru te Mons. Vanaf 1349 wordt zij daar jaarlijks op de zondag na het feest van de Drievuldigheid met een grote omgang als stadspatrones gevierd. Haar liturgisch feest valt te Mons op 12 augustus en 2 november; elders op 9 april. Haar Vita werd in de 9e eeuw geschreven.

Men stelde op afbeeldingen Waldetrudis meestal voor als abdis: alleen (reliëf ca. 1515 aan een raamdorpel van het Vleeshuis te Antwerpen), zeer vaak met haar dochters Aldetrudis en Madelberta (miniatuur ca. 1475 in een getijdenboek in het museum te Mons). Aan een 16e-eeuwse beeldengroep in de Sainte-Waudru te Ciply (ten zuiden van Mons) zijn de beide meisjes tot attributen verkleind. Haar kleding is vaak zeer modieus: beeld ca. 1695 in de Sainte-Waudru te Herentals of een borstbeeld in de Saint-Vincent-Madelgaire te Soignies. Op een 17e-eeuws raam in het Museum Gruuthuse te Brugge draagt Waldetrudis met »Begga een model van de kerk te Mons. Met haar man en andere heiligen is zij bij Maria afgebeeld op een reliëf aan een grafmonument (voor Albert Ditmar) in de Saint-Pierre-et-Saint-Guidon te Anderlecht; met haar hele heilige familie op een anoniem schilderij 1577 in haar kerk te Mons. Als attributen draagt zij kerkmodel, rozenkrans, kroon, kelk en uiteraard de staf als abdis. Cycli ontbreken; een enkele maal werd een scène uitgebeeld: Waltrudis als toezichthoudster met haar dochters bij de kloosterbouw (Dubroeucq, albasten reliëf ca. 1540 in de genoemde kerk te Mons) en een bezoek van haar zus Aldegundis (Blanckaert, schilderij 1661 in de Sint-Goedelekapel te Moorsel).

Aldegundis van Maubeuge, de stichteres van het dubbelklooster (mannen- en vrouwenklooster als een religieuze en economische eenheid) te Maubeuge en zeer vereerde beschermster bij ziekten en leerproblemen van kinderen, werd afgebeeld op een reliëf in kristal ca. 1470 aan haar schrijn in de kerk te Maubeuge. Een beeld, met kroon en scepter aan haar voeten, bevindt zich in de Aldegundiskapel te Staffelstein (Oberfranken). Op een anoniem schilderij 1658 in de kathedraal te Mons bestrijdt zij met haar zus Waldetrudis een brand in een klooster. Op een grote miniatuur ca. 1175 in het Vita sancti Amandi uit Saint-Amand-les-Eaux (in Frans-Vlaanderen; gemeentebibliotheek te Valenciennes) aanschouwt zij, gewezen door een engel, de apotheose van haar leermeester. Een cylus illustreert de Histoire de la vie, mort et miracles de Sainte Aldegonde, vierge (Douai 1622) van D'Ath.

Aan de landgraaf Vincentius Madelgarius herinneren twee 11e-eeuwse miniaturen in een psalterium uit het klooster te Soignies (universiteitsbibliotheek te Leipzig). Zij vertellen over een droom, waarin hij aange-

[p. 327]

spoord werd een klooster te stichten en over de goedkeuring door zijn bisschop.

Twee heilige zusters 1865.