Van Afra tot de Zevenslapers. Heiligen in religie en kunsten

Boris & Gleb,

vertelt een Russische legende uit de 11e eeuw, waren twee van de twaalf zonen van de heilige Wolodimer (Vladimir), die van 987 tot 1015 grootvorst van Kiev was en in 987 christen werd. Hun moeder Anna was een Bulgaarse. Na de dood van de vader werden beiden door handlangers van hun naar de macht grijpende halfbroer Swiatopolk omgebracht: Boris in zijn legertent bij Wischgorod met het zwaard; Gleb in zijn boot op de rivier de Smjadyna bij Smolensk met een koksmes. Vanwege de lijdzaamheid waarmee beiden de dood ondergingen werden zij vereerd onder de naam ‘de twee heilige duiders’.

Al door hun oudere broer Jaroslav, die Swiatopolk overwon, werd de verering ingezet, die zich vanuit Kiev en Smolensk verbreidde over heel Rusland. Boris draagt als de oudste op de talrijke ikonen altijd een baard; Gleb is als jongste baardeloos. Zij zijn gekleed in vorstelijk tenue als zij staan. Dan houden zij als ‘dulders’ hun ongebruikte zwaarden in de schede (ikoon ca. 1335 uit Novgorod). Zij zijn in ridderkostuum met schoudermantels als zij hun paarden berijden en hebben dan hun lansen hoog geheven (ikoon ca. 1337 uit Novgorod). Ze dragen altijd pelsmutsen. Cycli vindt men in de 14e-eeuwse legende-handschriften (Moskou en Leningrad) en op de randafbeeldingen van 15e-eeuwse ikonen (uit Moskou en Novgorod, in de Tretjakov Galerij te Moskou). Naast Rusland bescher-

[p. 81]

De heiligen Boris en Gleb, ikoon, ca. 1335. Historisch Museum, Moskou.
De heiligen dragen, ten teken van hun vreedzaamheid, de zwaarden in de schede. Handkruisen duiden op hun martelaarschap.

men Boris en Gleb de ridders en de paarden. Hun feest valt op 24 juli.

De vader Vladimir, die het christendom tot in Novgorod en aan de bovenloop van de Wolga verbreidde, wordt in Rusland vereerd als ‘apostel-gelijke’ (vgl. »Helena & Constantin). Hij staat met zijn zonen in vorstelijke gewaden afgebeeld op een ikoon ca. 1500 in de verzameling Korin te Moskou.

Benz 1963.