Nieuw Nederlandtsch caertboeck

Beschryvinghe van het marckgraefschap des Heylighen Rijcks.

⁺DE gheleerde Cornelius Grapheus, in zijn leven Secretaris der stadt van Antwerpen, schrijft dat het Marckgraefschap des Heyligen Rijcks is ingestelt van den Keyser Iustinianus, maer andere maken't veel ouder. Ioannes Aventinus, een vermaert Hoogh-duytsch History-schryver vertelt, dat Vtil, Theodons des Vorst van Beyeren broeder, overmitdts zyne deugheden, bevel ghekreghen heeft van Theodorijck eerste Coning der Francken over de land-streeck begrepen tusschen de Schelde, de Mase, den Rhijn, ende de Zee, om aldaer te wederstaen de gheweldighe aenvallen der Denemarckers, die ter selver tijdt de Zee ende 'tLandt jammerlijck afliepen ende beroofden. Dese Vorst nu werdt gheheeten Marckgrave van de Antwerpsche Marcken oft Palen, die doen ter tijd waren de uyterste eynden des Roomschen Rijcks. Iean Maire bewijst mede, dat dit Marck-graefschap inghestelt is langhe voor de tyden van Iustinianus, ende ghenoemt het Marckgraefschap des Heyligen Rijcks op de Schelde, beginnende bykans in het midden van de stadt Valencijn, ende streckende langhs den selven Vloedt tot Antwerpen toe, ende van daer voorts tot de Zee. Tot naerder bescheedt van welck schryven noch huydensdaegs twee dinghen binnen Valencijn worden ghesien. Het een is de Keyserlijcke Sale, de welcke haren Prevoost ende andere Officieren heeft, die aldaer recht houden. Het ander, de

+ Verscheyden gevoelens over de eerste instellinghe.

[p. 253]

Marchionatus Sacri Imperii

[p. 254]

Vryheydt, wel verre in een deel van der Stadt streckende, ghenaemt de Banlieue. Dese is soo groot, dat oock de dootslaghers van allen Landen daer t'allen tyden vryelijck mogen blyven ende woonen, gelijck hier voren in de beschryvinghe van Valtencijn breeder verhaelt is. De voorseyde le Maire vertelt, dat d'eerste Marckgrave, die desen Staet zynen kinderen erffelijck heeft achterghelaten, is geweest Anselbertus, een Roomsch Senator ofte Raedsheer, naer den welcken Arnout zijn sone in het selve bewint is ghekomen. Daerenteghen schrijft Paulus Aemilius, een vermaert History-schryver van de saecken van Vranckrijck, dat dit Marck-graefschap eerst inghestelt is gheworden van Ottho de tweede dies naems Keyser van Duytschlandt, die het selve ontrent den jare 973 ten houwelijcke gegeven heeft met de Coninginne Gerberte zijn moeye, Coning Lotharis van Vranckrijcx moeder, ende stonden alsdoen ⁺daer onder begrepen by name de Steden van Nivelle, Leuven, Brussel en Antwerpen. Hoe dat het sy ofte niet, hier in komen sy wel over een, dat Antwerpen de Hooftstadt van het Marck-graefschap des Heylighen Rijcks is, alsoo dat al van dien tijdt af de edele heerlijckheydt deser voortreffelijcker Stadt bekent ende vermaert is, de welcke wy daerom tot noch toe hebben naghelaten te beschryven, ende niet willen stellen dan op haer behoorlijcke plaetse, alhoewel zy by andere altijdt onder't Hertogendom van Brabandt ghereeckent wordt, ende in der waerheydt oock is de Hooftstadt van het derde quartier des selven Landtschaps. De voorgenoemde Aventinus ende le Maire komen oock hier in over een, dat dit Marcgraefschap ten lesten ghekomen is op Anchizes, Pepijns des tweeden Vader, welcke (so voren in de beschryvinghe van Brabandt ghezeyt wordt) d'eerste Hertoghe aldaer gheweest is, van wien naemaels d'andere Hertoghen afghekomen, ende in dit edele Marcgraefschap ghesuccedeert zijn. Ghelijck dan oock noch de selve Hertoghen, als Marcgraven des Heylighen Rijcks, t'Antwerpen besonderlijck ghehuldt ende beeedicht worden, blijckende uyt de reciproque oft over en weder gaende eeden, by wylen den Grootmachtighen Coningh van Hispanien tot sijnder huldinghe aen de Magistraten van Antwerpen, ende by desen wederom aen syne Majesteyt ghedaen, dewelcke wy hier van woordt tot woort sullen invoeghen.

⁺Wy Philips van Godes ghenade, Prince van Spaengen, van beyde de Sicilien, van Hierusalem ende Erts-hertoghe van Oostenrijck, Hertoghe van Borgondien ende van Brabandt, Grave van Habsborgh, van Vlaenderen, ende Marcgrave des Heylighen Rijcks, ende sweeren in onse aenkomste ende erffenisse, vast ende van weerde te houden de redenen ende rechten der Heyligher Kercken, der Stadt van Antwerpen, ende des Heylighen Roomschen Rijcks, ende generalijck alle heure Statuyten, Privilegien, Exemptien ende Vryheden, mitsgaders alle heure Rechten ende Vsantien oude ende nieuwe, desghelijcks oock de Privilegien by ons tot onser blyder inkomste den Staten van Brabandt verleendt ende verwillicht, sonder enighe exceptie. Ende dat wy in gheener manieren daer teghen en sullen doen, ofte doen doen, noch in't heel noch in't deel. Maer dat wy al sullen doen wat een goedt ende wettigh Heere schuldich is te doen syner Stadt van Antwerpen, den Marckgraefschaps des Heylighen Rijcks van Roomen, ende den goeden Ondersaten ende Inwoonderen der zelver. Also helpe ons God ende alle syne Heylighen.

+ Steden.

+ Eedt des Princen aen die van Antwerpen.

[p. 255]

Wy Burgher-meesteren, Schepenen ende Raedt der Stadt Antwerpen beloven ende sweeren den⁺ Doorluchtighsten Prince van Spaengen, ende onsen toecomenden seeckeren ende ongetwijffelden Heere, hier teghenwoordich, als Hertoghe van Brabandt ende Marckgrave des Heyligen Roomschen Rijcx, hem hulde ende ghetrouw te wesen, ende te doen al wat goede ende oprechte Ondersaten heuren waerachtighen ende gherechtighen Prince schuldich zijn. Alsoo helpe ons Godt, ende alle sijn Heylighen.

+ Eed van die van Antwerpen aen den Prince.