Nieuw Nederlandtsch caertboeck

[p. 250]

Beschryvinghe des graefschaps van Zutphen.

⁺ZVtphen, een Stadt aen de Isel ghelegen, is de Hooftstadt van het derde quartier des Hertoghdoms Gelre, doch met den tytel oft eer-naem van een bysonder Graefschap verciert, ende presiderende over de Steden van Doesborg, Doetecom, Lochem, Grolle, Breevoordt ende Bronckhorst, welcke laetste stadt nochtans ghehouden wordt voor een Graefschap op haer selven. Gelijck dan oock het besondere Graefschap van Tsheerenberge onder 'tquartier van Zutphen ghereeckent wordt.

De stadt Zutphen, soo eenighe schryven, is alsoo ghenoemt, om dat sy in een leegh ende broeckachtigh landt⁺ ligt, als of men segghen wilde Zuydt-veen: want Veen, als oock elders gheseyt is, beteeckent in dese tale een weecke ende broeckighe grondt. Andere meenen dat de naem gekomen is van de Vsipetes, volckeren eertijdts by den Romeynen alsoo ghenoemt, die men houdt dat in dese quartieren ghewoont hebben. Wat hier van sy, 'tis een goede, vernaemde, wel betimmerde ende stercke stadt, met geweldige vestens ende bolwercken aen d'een syde, aen d'andere met morasschen versien. Sy ligt aen de rechter syde ⁺van den Isel, daer Plinius ende Mela segghen dat de engde des Rhijns is die sy Flevum noemen. Wat innewaerts vloeyt de Berckel, die sijn water alhier met den Isel vermengt. Van Doesborg is sy maer anderhalf myle, van Aernhem vier, ende van Nimmegen sesse verscheyden. Plach eertijdts seer rijck ende machtigh te wesen, soo het spreeckwoordt uyt wijst, segghende: Nimmeghen de oudste, Roermonde de grootste, Zutphen de rijckste, ende Aernhem de lustighste. Maer heeft staende de oorloghe veel geleden, ende is insonderheydt seer wreedelijck mishandelt geworden by het krijchsvock van Don Frederick, sone des Hertoghen van Alba. Hare Hooftkercke is gewijdt ter eere van Sinte Walburg, een oudt ende ⁺schoon ghebouw van timmer ende maecksel, maer wat donckerachtigh na de maniere van de oude ende eerste tyden des Christelijcken gheloofs.

⁺Het Graefschap van Zutphen is onder de Heerschappye der Vorsten van Gelderlandt gekomen door 'thouwelijck van Ottho den eersten Gelderschen Grave met de dochter van Gerlach Grave van Zutphen, omtrent het jaer 1082.

⁺Doesburg, soo ettelijcke Schryvers van dese tyden segghen, is de selve stadt die Cornelius Tacitus Asciburgum noemt, gheleghen zijnde op de mondt van Drusus gracht, daer de selve in de Isel valt: ende is een goede volckrijcke Stadt, die in de laetste oorloghen veel gheleden heeft, ende seer sterck ghemaeckt is, als een schans ende bolwerck zijnde voor't quartier van de Veluwe.

⁺Doetecom ligt op de oude Isel, een myle van Doesburg, is een tamelijck Stedeken, dicht by het welcke Graef Hendrick van Gelre d'eerste dies naems het vermaerde klooster van Bethlehem hadde doen stichten, het welcke staende de troubels meest ghedestrueert is.

⁺Locchem ligt op den water-vloedt Berckel, twee mylen van Zutphen, een sterck ende wel gheleghen Stedeken, dat gheduerende de voorschreven oorloghe dickmaels aen weder zyde is ingenomen, ende seer veel heeft gheleden.

+ Steden onder dit Graefschap staende.

+ Zutphen waerom alsoo ghenaemt.

+ Gelegentheydt.

+ Hooftkercke.

+ Zutphen wanneer ghekomen onder Gelderlandt.

+ Doesburg

+ Doetecom.

+ Locchem.

[p. 251]

Comit Zutphania

[p. 252]

⁺Op twee mylen na by Bredevoort ligt de stercke ende vaste stadt Grolle, die alleen onder alle de Zutphensche staet onder't ghebiedt van de Eertshertoghen, hebbende sich oock altijdt meest aen de selve syde ghehouden.

⁺Bredevoort, mede een sterck ende wel versien frontierstedeken ligt twee mylen van Anholt.

⁺Bronckhorst ligt op de rechte zyde van de Isel, een myle van Zutphen, ende is een goedt stedeken, verheven (soo gheseyt is) tot een besonder Graefschap.

⁺Tsheerenberge is anderhalf myle van Doetecom, een goede stadt met een wijdtstreckende landt ghebiedt ende heerlijckheydt, soo dat sy den tytel heeft van een Graefschap, eertijdts toebehoort hebbende haren eyghenen Heer Grave Willem, een treffelijck Vorst, die mede een van die vier principale Heeren was, welcke in den jare 1566 de request presenteerden aen de Hertoginne van Parma, ghetrout zijnde met de suster des Heeren Princen van Oraenjen, by de welcke hy veel manlijcke kinderen ghewonnen hadde, die door eenigh miscontentement sich naemaels begaven in den dienst des Conincx van Spaenjen, waer inne sy haer dapper hebben laten ghebruycken, ende eenighe oock ghestorven zijn.

+ Grolle.

+ Bredevoort.

+ Bronckhorst.

+ 'TsHeerenberghe.