Het verbetert en vermeerdert natuurlyk toover-boek. Of 't nieuw speel-toneel der konsten (onder ps. Simon Witgeest)

[p. 433]

Het Toneel der Konsten.
Het Seventiende Boek.
Waar in gehandelt werd van de vrugten.

I. Van de vrugten der Boomen.

Nu willen wy ook van de vrugten der Boomen spreken, die welke ons ook meest gemeyn zijn: ende willen daarom eerst beginnen van den Appel: om dien lieflijk te coloreren, sal men dien aanleggen met een lieflijk dun Masticotken, met wat Spaans-groen daar onder, ende men sal hem diepen met een bruyn-ooker, ende met een schoon Lak bloseren, ende hoogen met suyver wit, ende hier in sal men ook aanmerken den aart des Appels, of hy rijp of onrijp, groen of geel sal wesen, ende naar den selven aart sal men hem dan proportioneren, naar den aart ende de konste.

Een Peer sal men ook met dun Masticot aanleggen, ende met bruyn-ooker soetkens diepen, ende niet soo hooge gebloseert nog gehoogd worden, dan naar den aart, want sy en sijn soo hooge van coleur niet.

[p. 434]

Een Kriek, dat is een Boomgaart-Kersse, sal men aanleggen met Fermilioen, gemengd met schoone Bresilie, ende diepense met Lak, ende hoogense met schoon Fermilioen.

Men leydse ook aan met Lak, ende dieptse met een sterker Lak, en met Lak en wit gehoogd.

Een Spaansche Kers word wit zijnde, in 't midden beleyd met Lak en Wit onder een, ende dat soetkens verdreven, dat de kanten tot den witte blijven, de welke men met witte hoogen mag, ende wat met lak bloseren.

Een swarte Kriek, ofte Morelle, sal men aanleggen met vette Bresilie ende wat swarts te samen, dat sal men diepen met swart ende met Fermilioen hoogen, ende dat onder malkanderen verdrijven, dat men niet en merkt dat gehoogd is.

Een Moerbesie sal men aanleggen met louter bresilie die geheel sterk is, ende daar naar de selve met swart overgaan, dat het tusschen de tacxkens ende de hollekens wat roodagtig schijnen, naar den aart der Konsten.

Aardbesien, de grond Rubrik wit, of Rubrik ende Menie, vertrokken met Rubrikke daar Lak in is: verhoogt met Menie daar Masticot in is, ende in de midden met wit, stiptse met Lak alleen, en ter sijden aan de stipkens van 't Lak witte stipkens of Goud.

Een roode Wijn-druyve sal men aanleggen met purpur, ende diepen met Asch-blauw, ende hoogend met wit.

De witte Wijn-druyven sal men aanleggen met een geheel dun Spaans-groen, met een weynig Masticot daar onder, ende gediept met een dun Sap-groenken, ende gehoogd met Masticot ende wit t' samen gemengd.

Een Perse sal men aanleggen met Masticot, ende diepent met bruyn-ooker, ende gebloseert met Lak ende wit gehoogd.

[p. 435]

De witte Pruymen zijn insgelijks alsoo, even als de voorseyde Persen.

De blauwe Pruymen sal men met purpur aanleggen, ende met een Ascus diepen, ende aan de steelkens sal men se wat uyt de groenen maaken soetkens verdreven en met purper en wit hoogen.

Een groene note sal men aanleggen met schoon Spaans-groen met wat Saps gemengd, naar den aart der konsten en het leven, en dat met Sap gediept, ook wat wit uyt den bruyn royen siende.

Een gebolsterde Note, sal men aanleggen met Bruyn-ooker, ende gediept met Roet.

II. Van de vrugten der Aarden.

Wy willen eerst spreken van de wortelen der aarden, te weten allerley wortelen, ende eerst van den Radijs, sal men met wit aanleggen, ende met dun swart diepen, ende het agterste wat soetkens met purpur verdrijven, of ook wel met groen van boven nederwaarts, het loofken is spaans-groen met wat Saps daar inne, mitsgaders ook met Masticot gehoogd, ende met Sapgroen gediept.

Een witte Kool sal men met een geheel dun geel aanleggen, ende tot sommige plaatse met geheel dun groen, uyt den geelen siende soetkens verdrijven, ende met geheel dun bruyn Ooker soetkens gediept, en hogent met puur wit.

De roode Koolen sal men aanleggen met purpur, ende diepen met Lakmoes, ende hogense met purpur ende wit onder den anderen gemengd.

De Comcommer word aangeleyt aan de eynden met dun geel, nettekens verdreven, ende te middewaart met groen ook soetkens naar de eynden verdreven, ende met een sapken gedipet, ende naar het geel met bruyn-ooker, de stippen die daar

[p. 436]

in komen sal men met swart beleggen, ende voort het leven volgen.

De Cauwoerden die geel zijn, sal men met geel aanleggen, en met bruyn-ooker diepen, de aderen die daar over loopen, sal men met een serker bruyn-ooker beleggen, ende met wit hoogen.

De groene Cauwoerden sal men met Spaans-groen ende Sapgroen ende Indie-blauw aanleggen, en diepen met Sapgroen ende Indie-blauw, ende hoogent met Masticot.

De Rape wort met wit aangeleyd ende met Roet gediept, het loof sal men met schoon Spaans-groen aanleggen, ende met Sap dienen.

III. Om allerley gemarmelt Papier te maaken.

Tot twee potten regen-water sal men doen twee oncen Ameldong, ende latent daar meede sieden tot een stijfsel Water.

Van dit stijf Water sal men in een vlakke aarden kopere oft bleeke panne gieten, tot een vinger dik oft min, ende de Verwen die gy wilt daar op sprenkelen, ende met een penseelken van vijf oft ses Cijter snaren, die wat wijt van den anderen staan, hier ende daar leyden ende verspreyden, ende dan het Papier daar op leggen, tot dat u dunkt dattet de Verwen wel gevattet heeft, ende 't selve afgenomen hebbende, met schoon regen-water soetelijk afspoelen: Met Parkement maakende, moet men een weynig Candy-suyker in 't Stijfsel-water doen.

De Verwen die men hier toe gebruykt, moeten in schoon Regen-water gewreven worden.

[p. 437]

IV. Om alle groene bladeren te Conterfeyten, dat zy sullen schijnen natuurlijk te wesen.

Neemt groene Bladeren van wat soort gy wilt, breekt de grootste Aderen met een Mes, van de achterste zijde: Neem dan Boom-oly, ofte ander Oly die rook geeft, brandtse in een Lamp, hangt een Pot over de vlamme van de Lamp, dat het swart daar aan hangt: Neemt dan het Swartsel af, ende breekt het met Oly ofte Vernis, ende maakt daar mede het bladt Swart, op de gekneusde zijde met een doekjen, ende keert het bladt om, op een dubbelt pampier, ende dou het ligtelijk met een doek, ofte hant, tot dat gy siet dat het volkomen op het Pampier staet: Neemt het dan af, en wilt ghy het groen schilderen, het sal seer fraey staen.