|
| |
| |
| |
Het Verbeetert en Vermeerdert Natuurlyk Tover-boek, of Speel-toneel der Konsten.
Het Sesde Boek.
Begrypende verscheyden Inktmakingen en vergulden.
| |
I. Om seer goeden swarten Inkt te maken.
Neemt ander-half pond Regen-water, ende doet daar in drie oncen gebroken Galnoten, ende latet zoo staan twee dagen in de Sonne. Dan doet 'er noch by twee oncen Ongers Koper-rood klein gestoten, ende roeret wel onder een met een Stok; ende stellet wederom twee dagen in de Son. Ten laasten doed daar noch in een once Gomme van A- | |
| |
rabien die zeer klaar is, ende klein gestoten, met een once Granaat-appels schellen, indien gy die bekomen kond. Dan laat een weynig sieden met een sagt vyer, ende gietet klaar boven af, dat suld gy mogen bewaren in een Glas oft loden Vat, ende het zal zeer swarten ende uytermaten goeden inkt wesen.
| |
II. Een ander Maniere, om metter haast goeden swarten Inkt te maken.
Gy zult nemen drie Pinten Wijn, een vierendeel van een Pond Galnoten in stukken gebroken, ende laat ze zieden in den voorsz Wijn, altijd wel omroerende: tot dat een derden-deel van den Wijn ingezoden is: Neemd het als dan van 't vier ende noch laauw zijnde doet 'er een vierendeels Pond Koper-root in, ende roert het noch een wijle tijds wel, ende laat het staan tot des anderen daags. Neemd dan een ander Pot ofte Kruyke, daar in gy die inkt wilt laten, ende roert hem wel eerst omme ende sijgt hem door een Doek ofte Teems in dien anderen Pot, en dan doet 'er vijf oncen Gomme in, en hy sal seer goed en swart wesen.
| |
III. Om Roden Vermiljoen-Inkt te maken.
Neemd Vermiljoen, en wrijft 't op eenen Steen heel fijn, tot dat het geelagtig word, met schoon Water, en de selve gewreven sijnde, zuld gy het zelve Vermiljoen leggen in een stuk Krijts, het welk gy hol gemaakt sult hebben, daar zal de vogtigheyd in trekken, ende droog sijnde doet het | |
| |
in een Doexken: als gy nu de Vermiljoen besigen wild, neemd daar van zoo veel gy wild, mengd se met geprepareerd klaar Ey, soo dik als Bry, laat se in den Sonne droogen in een Glas, ende wel gedroogd sijnde, doet het in een Doosken, ende willende Rood Schryven menget meest met Water en klaar Ey.
Nota: Soo in uwe Verwe eenige Blaaskens of bobbelkens komen: zoo neemt wat materie uyt uwe Oren, of een droppelken Ossen Gal, of een weynig Myrrhe, doet het in de Verwe, sy sullen in 't roeren verdwijnen.
| |
IV. Om Cinaber of Vermiljoen te bereyden, datmen daar mede Schryven of Schilderen mag.
Neemt den Cinaber, ende wrijftet zeer wel op eenen Steen, met schoon klaar water, ende laat hem droogen, doet hem daar na in een Glaasken of in eenen schonen nieuwen Pot, giet 'er pis by, menget wel te gader, ende latet soo staan, tot avondt, dat al den Cinaber gesonken zy. Als dan ververschet de Pis, doende als boven, ende latet soo tot den morgen-stont staan rusten, aldus ende soo lange de Pis ververschende, tot dat het wel gepurgeert zy: te weten, vier of vijf dagen. Daar na neemd het wit van het Ey wel geklopt, tot dat het in klaar water verandert zy, het welk gy op den Cinaber gieten sult tot 'er een vinger dik boven swemme. Onderroert daar na wel met een stokxken of ook met een kleyn beentjen, ende laat den Cinaber sinken, ende doet als gy te vooren met de Pisse gedaan hebt, twee of drie dagen lang: dit zal den stank van den Pis weg nemen: het welk gedaan zijnde, doet 'er ander wit van het Ey by: | |
| |
menget wel te samen, ende 't is gedaan, maar men moet het wel gestopt bewaren; Ende t'elkens als gy te werke stellen wilt, roertet wel omme. Als het wit van den Ey wel bereyt is op de na geschreven maniere, soo en corrumbeert of verderft het nimmermeer.
| |
V. Een goeden manier om Bresilie te bereyden.
Neemt een mengelen goed klaar oud Bier, twee gemeene Roemers oud Regen-water, een Romer Wijn-Azijn, doet daar in een half pond Bresilie, drie lood witten klaren Aluyn, ende een lood Gomma Dragacani, sied het te samen op de helfte, ende giet het als dan klaar af, ende behoud het reynelijk datter geen stof nog vuyligheyd in kome, 't word hoe langer hoe schoonder.
| |
VI. Nog een andere maniere om heel schoone Rood Bresilie te maken.
Neemt een lood Bresilien hout, kleyn gemalen, bykans soo veel Aluyns, ook gebroken in een half pints Potjen, ende daar op Regen-water, tot het hout bedekt is, laat het een nagt weeken, doet 'er dan 's morgens soo veel Wyn Azyn, dat het Potjen op drie vingeren breet bedekt zy. Siedet dit te samen, tot dat het vier deelen ofte meer in gezoden is, gy zult het dikwils onder 't sieden omroeren, daar na sult gy 't selve door een doek zygen in eenen schonen Pot, stopt hem wel digt toe, 't sal goeden Inkt sijn.
| |
| |
| |
VII. Om Bresilie te bereiden, en vierderhande Verve daar af te maken.
Neemt Bresilie ende soo veel klaar water als gy wilt, ende latet meer dan het derdendeel in sieden, of tot dat u het koleur aanstaat, dat is, tot dattet rood genoeg is, daar na deeld de verwe in vier deelen. Ende wilt gy van d' eene deel roode verve maken, en doet 'er niet met allen toe, want het sal van selfs alsulks weezen. Wilt gy van d' andere deel blauve maken, soo doet 'er wat kalk-water by, ende het sal een seer schoon blau zijn, maar de Bresilie moet blau wesen. Wilt gy violetten hebben soo doet 'er loge by: Maar wilt gy't niet hebben, soe doeter Alumen Fecis by.
| |
VIII. Om schoone Blauve Inkt te maken.
Neemt wel gesuyverde Smalte, mengt se met Gom-water, ende dat matig, dat het niet dik zy: Ende om de proeve daar van te doen, soo maakt een Letter ofte twee met den Smalte, ende droog zynde, legt 'er een schoon Papier op, wryft dat Papier, 't welk op de Letter leyd, styf met ter hand, blyft het Smalte aan 't Papier hangen, soo moeter meer Gomme in. Om wel met de voorsz. Smalte te mogen schryven, soo moet men een slappe lange genebde penne hebben. Soo de smaalte te bruyn word door lange staan, giet het Gom-water af, ende doet 'er klaar water op, roer het wel om, ende laatse sinken, ende giet als dan dat water daar van tot datse weder schoon is, ende als gy se wederom besigen wilt, giet'er Gom-water op, als vooren.
| |
| |
| |
IX. Om op driederhande maniere gelen Inkt te maken.
Neemd Orpigment, of Auripigmentum, fijn gewreven met klaar ey getempert, is schoon gelen Inkt.
Desgelijks Saffraan met Eyer-doyers gemengt, is goeden gelen Inkt.
Item, Saffraan geweykt in versche klare Eye een Etmaal lang, dat is 24 uuren, giet dat geel Ey-Water in een Potjen ofte Schelpe, ende tempert daar bereyde Masticot in, 't is ook schonen geelen inkt.
| |
X. Van Besie-Geel, diemen Duyvels Besien noemt, ende om 't selve te gebruyken.
De Geele besien oft Duyvels-Besien: naar dat se gestoten of geplet zijn, zonder dat se tot Pulver gestoten zijn, 't welk niet en mag wesen, soo moet men die te weyke stellen met witte Aluin, ofte water daar Aluyn in gesmolten is, ende het sal hem tot een schone klare gele verwe geven.
| |
XI. Om groen te maken daar men mede Schryven ende verwen mag.
Neemt Spaans groen, Litargirium ende Quiksilver, stampt het wel te samen met Kinderpisse, daar na schrijft 'er, verft 'er, of schildert 'er mede, ende gy sult een seer schoon koleur sien, of'et Amerant verwe waar.
| |
| |
| |
XII. Nog om groenen Inkt te maken.
Neemt Wijn-ruyt, stoot het in een Mortier, wringt se door een doek in een schelpe, oft elders in, doet daar gewreven Spaans groen in, tempert dat met Gom-water, laat het twee of drie dagen staan sonder roeren, want het beste ende het schoonste leit boven: Men kan desen Inkt wel een half Jaar in een glas goed houden.
| |
XIII. Nog Groene Inkt, op twee andere manieren.
Neemt Spaans groen, lang ende sterk gewreven met Wyn-steen, ende Wyn-Azyn, ende door een doek gedaan, ende alsoo gebesiget, is goet; Item, Sapgroen met Gom-water gemengt, is ook goet.
| |
XIV. Om groene Letteren te schryven.
Neemt het sap van ruyte, Spans groen, ende Saffraan, breekt het al te samen, mengt het met Gom-Water, ende schrijft 'er mede.
| |
XV. Om witte Inkt te maken.
Neemt lood-wit, wrijft het wel, tempert het als dan met sterk Gom-water, of met een matelyk Lijm waterken, desgelyks met klaar Eye getemperd, is schoonen witten Inkt op 't swart.
| |
| |
| |
XVI. Om witten Inkt te maken, waar mede op wit Papier geschreven, gemakkelyk gelesen wort.
Neem versche witte en wel gewasschen Eyerschalen, wrijfse wel op eenen Steen, met klaar water afgespoelt. Doetse daar na in een schoon schotelke tot dat het Poeder al te gronde gesonken zy; als dan gieter 't water ligtelyken af, ende latet Poeder van selfs in de Sonne droogen, en gy sult een uytnemende schoon wit hebben, sulx als ter Werelt geensints gelyk zyn en sal, by also verre dat men 't wel reynlyken bereyde en beware. Als gy het te werke stellen wilt, soo neemt Gumme Armoniacum wel gewassen en gesuyvert, van de geele schelle die daar om is, latet daar na enen dag lank in gedisteleerde Azyn weken, des anderen-daags sult gy 't al gedissolveert vinden, en den Azyn sal wit worden als Melk, den welken gy door een schonen doek doen sult, ende sult 'er voor een luttel van de voorsz. Poeder mede temperen: schrijft 'er ofte schilderd 'er mede, ende gy zult een sonderlinge schoon wit hebbe boven alle wit ter Wereld.
| |
XVII. Een goede manier om Goud te bereyden dat men daar meede schryven kan.
Neemt opregte Salarmoniac, ende seer vet Gom-water, dat doet men soo lange wryven tot een wit Papjen wort, ende als dan zal men een blat geslagen Goud t' effens nemen, ende dat daar wel onder wryven tot dat het kleyn zy, ende als dan sal men wederom een ander nemen, ende dat ook soo gewreven zynde, wederom een ander, tot dat gy des Gouts genoeg hebt. Nota, dat het selve | |
| |
Goud wel een uure gewreven moet werden, neemt het als dan wel reyn op, ende doet het in een suyver glasen Schale met zeer klaar en suyver Regen-water, het selve lauw makende, roert als dan met een suyvere veerken wel onder malkanderen, ende laat het staan sinken, giet het water soetlijk af, vult het wederom met schoon water, ende roert het wel om, gy moet het water soo dikwils af gieten; ende wederom vers op gieten, tot dat alle de vettigheyd ende onsuyverheyd wel af is: Ende als dan suldy 't Gout soetjens met een schoon Penceel in een schelpe doen, ende verspreyden in de schelpe, laat het als dan drogen. Als gy het gebruyken wilt, sult gy klaar ende dun gom-water nemen, ende gebruyken daar 't u l. belieft, maken niet meer nat als gy van noden hebt.
| |
XVIII. Om fijn Goud te bereyden, daar men mede Schildert ofte Schrijft.
Neemt geslagen Goud, ende vier droppelen Honings, mengt wel al te samen, ende doet het in een Glaasjen. Ende als gy het te werke stellen wilt, soo tempert het met Gom-water ende het is gedaan.
| |
XIX. Op een andere manier Goud te bereyden.
Neemt alsoo veel geslagen Silver ofte Gout, als gy wilt, ende spreydet uyt in een glasen effene Schale, die met schoon klaar water een weynig nat gemaakt zy, ende breekt met den Vinger, makende somtyds uwen vinger nat, maar en breid 'et niet te wyt uyt, continueert aldus tot dat wel gebroken zy, daar altyd wat waters by doende. Ende | |
| |
als u dunkt, dat het wel ende genoeg gebroken zy, vult de Schaal voort met schoon klaar water, ende onderroertse seer wel, daar na suldy het laten rusten een half ure lang, daar na suld gy het water al soetjens afgieten, ende het Goud sal in den grond van der Schale leggen, het welk gy na uwe beliefte sult laten drogen. Ende als gy het te werke stellen wilt, soo tempert met Gom-water, ende men moet tet wel gedekt houden, op dat het niet vuyl en worde. Dit is de alder-aardigste manier, om gemalen Goud of Silver te maken die men bedenken mag.
| |
XX. Om met Silver uyt de Pen of Penceel te Schrijven.
Wild gy nu Silver bereyden om daar mede uyt de Penne ofte uyt den Penceel te schryven, soo handelt daar mede op de selve maniere als hier boven van het Goud is gezeyt, behalven dat gy in plaats van geslagen Goudbladen sult moeten nemen geslagen Silvere bladen: De rest is alles gelyk als met Goud.
| |
XXI. Om verheven Letteren van Goud en Silver te maken.
Neemt twee of drie bollen Looks maakse wel schoon ende stootse en parsset sap uyt, soo stijf als gy meugt. Dan doet 'er een luttel Inks by, tot dat het swart is, of een luttel Saffraan sonder Inkt, ende schrijft daar meede grootagtige Letters of andere, ende laatse drogen. Daar na soo overtrektse nog eens om soo dik te maken als gy die begeert, ende laatse drogen, Als gy u Goud | |
| |
daar op leggen wilt, soo maakt se warm met uwen aassem, ende legget daar op u Goud-bladen, dan dektet terstond met Catoen, ende wrijftet, soo salder afgaan daar niet gevat en heeft. Ende soo doende, sal u werk verguld blijven ende verheven, het welk lustig sal wesen om te sien.
| |
XXII. Om Letters en Inkt plakken uyt te doen op Papier.
Neemt Salpeter ende Ongers Koperroot, van elks een Pond, destileert te samen, Dan neemt een Spongie, ende maakt die nat in dit water, ende wrijft daar mede de Letters, soo zullen sy terstond uytgaan. Oft anders, neemt poeder van wit been en plaaster twee oncen, wrijft het wel kleyn en mengt se t' samen, en tempertse dan met den doyer van een Ey, ende bestrijkt daar meede u Letters, en laatse also drogen. Dat gedaan zijnde, schrabt af met een Penne-mes soo sal 't Papier Wit blijven.
| |
XXIII. Een Water dat de Letters terstond etet van 't Papier.
Neemt een pond Ongers Koperroot, drie pond Salpeters, vier oncen Vermilioen, ende vijf pond Aluyn, Roomsche foulie, stootet te samen te Pulver; ende distilleert in een glasen Vat met sagt vyer, soo sullender af distileeren twee waters, het eene wit, ende het ander groen. Ist dat gy neemt een luttel van het eerste, ende legget op een beschreven blad Papiers, wrijvende | |
| |
voorts met een scherpen grauwen doek op de Letters, sy zullen terstond afgaan van het Papier, ende 't sal soo wit weesen als ofter noyt Inkt geweest en hadde. Ten anderen, ist dat gy 't voorzeyde water warm maakt, ende over dien damp houd een beschreven blad Papier, het zal terstond sien, als oft over tien jaar te vooren geschreven waar.
| |
XXIV. Om een Poeder te maken, daar men de Inktplekken, die op het Papier gevallen zijn, of ook de geschreven Letteren, mede uyt den Papiere doet.
Neemt wel gewreven Ceruse, tempert se met Amandel-melk, laat ze droogen, dan sult gy se weder wryven, ende laat se dan drogen als boven, ende dat tot seven reysen: ende bewaart dit aldus te Poeder gebragt. Ende als gy 't gebruyken wilt, om de plekken ende het geschrift uyt te doen, neemt een kleyn doexken in schoon water nat gemaakt, wringt het water uyt ende spreydet op de plaatse daar gy 't gebruyken wilt, laat 't daar een luttel tijds op leggen tot dat het Papier en den Inkt wel vogtig af gevvorden zijn: daar na neemter dit doexken vvederom af, ende op de plekken of letters die gy uyt doen wilt, doet een weynig van 't voorseyde Ceruys-poeder, ende latet alzoo eenen geheelen nagt leggen. Des anderen daags neemt eenen drogen schonen doek, ende wastet weder op het voorzeyde Poeder, het Paper salder heel wit of blyven, om daar op te mogen schryven als te vooren, ende beter ook. Ende en is ter eerste reyse nog niet al uyt, soo doet het nog eens, ende gy en sulter geen gebrek aan vinden.
| |
| |
| |
XXV. Om linien te maken, dewelke na dat het Geschrift droog zijn zal, alzoo ligtelijken uyt te doen sullen wezen, dat het schijnen sal dat men sonder linien geschreven heeft.
Neemt Paragoensteen, stamp ende wrijft het wel: daar na neemt van den alderbesten Terrarium vini albi gecalcineert, laat 'et dissolveeren in een schotel vol schoon klaar water, ende gieten 't dan af: met dit water sult gy het swart Paragoen poeder temperen, tot dat het inkt geworden sy, daar gy u Papier of Francijn mede regelen sult, ende schrijft op dese regelen met gemeynen inkt. Als 't geschrifte droog zijn sal, om de voorseyde Linien te verdryven, soo wrijftse met harde kruymen van Tarwen-Brood, ende zy zullen verdwijnen als of zy 'er noyt geweest en hadden.
|
|
Auteursrechtvrij