Reizen in Zuid-Afrika in de Hollandse tijd. Deel I. Tochten naar het Noorden 1652-1686

[Aardrijkskundige namen]

Nieuwe namen treft men in de archiefstukken van deze tijd aan: de⁺ Verse Rivier kreeg de naam de Amstel,³⁾ maar, zeker omdat het bergstroompje allerminst geleek op de naamgenoot in Nederland, werd die nooit algemeen en spoedig vindt men er de Liesbeek⁴⁾ voor. Dan de Baersrivier, ‘die bij grooten regentijt sijn uytloop heeft, soowel in de bay Fals als in dese Taeffelbay’,⁵⁾ ter eere van Rijckloff van Goens was er een berg naar hem genoemd. In het midden van 1659 trok de korporael Elias Giers ‘achter de Hout- en Berghvaleyen heen, tot de dalen ende bergen deser Caep na de Zuyt, om die overal tot 't eynde incluys te doorsnuffelen na de Hottentoos’; hij kwam ‘wel 18 uyren gaens van hier, de naeste wegh gerekent verbij de Berghvaley ende de Hr van Goensbergh, achter verscheyde Schorbergen (aldus sijn de resterende bergen mits haer hoge steylte ende clippigheyt genaempt,) bijna op d' alderuytterste uytstekende hoeck

+ Aardrijkskundige namen.

3) D. 21 Febr. 1657.

4) D. 2 Des. 1657.

5) D. 15 Mei 1661.

[p. 120]

van de Caep, digt aen de zeecant, even binnen de noortkolcq van de bay Fals offte zuythoeck van 't Caepse Schorberglant.’¹⁾

De Saldanha-baai onderzocht men nauwkeurig²⁾; behalve de reeds genoemde eilanden³⁾ kon men met name aanduiden: de Oliphantshoeck,²⁾ de Rietbaey,²⁾ de Waterplaets,²⁾ de Lacusbaey,⁴⁾ de Potterbaey,⁵⁾ de Teelingsbay,⁶⁾ de Salmandersbay⁶⁾ Meeuweneiland⁷⁾ en Vondelingeiland.⁸⁾ De heuvel op Robbeneiland waar de vuurseinen ontstoken werden heette de Vuurberg.⁹⁾ Toen er meer dan één Kloofpas bekend werd, sprak men over die tussen de Tafelberg en Leeuwenberg als van de Leeuwenclooff en het baaitje ‘achterde steert van den Leeuwenbergh’ kreeg de naam van Leeuwenzantbaeyken.¹⁰⁾ Bij de Steenbergen was het Tentrivierken, ‘welck Tentrivierken is een ordinair rustplaets, als men na de Steenbergen ende na de Berghvalley &a reyst, daer de Heer van Goens oocq rustplaets heeft gehouden, doen de Berghvalley &a besichticht had.’¹¹⁾ Een ‘sandige inham, genaempt ... door d' onse de Zantzee vermits de hoge santbergen’ lag ten Noorden van de Tafelbaai, tussen Robbeneiland en Dasseneiland in.¹²⁾

Bij de uitgifte van land, in de erfbrieven, vindt men ook enkele plaatsnamen: zo was er bij de Tafelberg; Babiaens Plecq¹³⁾ en de Cleyheuvel.¹³⁾ Wachthuizen hadden namen: Keert de Koe,¹⁴⁾ Hout den Bul,¹⁵⁾ en Kijck-Uyt.¹⁴⁾ Toen bij het Fort een stadje ontstond kregen de straten namen: zo was er de Oliphantstraat, de Reygerstraat en de Heerestraat, geheten naar de schepen de Oliphant en de Reyger uit Van Riebeeck's vloot en

1) D. 5 Aug. 1659.

2) Memorye om de Saldanhabaey wat nader te ondersoecken ende aff te speculeeren’ 24 Nov. 1659.

3) In 1666 begon men guano te halen van deze eilanden. D. 17 Febr. en 26 Maart 1666. Zie hierboven bl. 26.

2) Memorye om de Saldanhabaey wat nader te ondersoecken ende aff te speculeeren’ 24 Nov. 1659.

2) Memorye om de Saldanhabaey wat nader te ondersoecken ende aff te speculeeren’ 24 Nov. 1659.

2) Memorye om de Saldanhabaey wat nader te ondersoecken ende aff te speculeeren’ 24 Nov. 1659.

4) De Lacusbaai heette naar Hendrik Lacus van Wesel, die in 1661 landmeter en assistent was. Hij was wel ontwikkeld, sprak vloeiend Frans, klom op tot secretaris en in 1663 tot Fiskaal. In 1667 werd hij beschuldigd van mal versaties en veroordeeld. D. 17 Okt. 1607.

5) Pieter Potter van Amsterdam, landmeter in 1657.

6) D. 9 Des. 1660. Naar de Boekhouder Eeuwout Teelingh, aangekomen 10 April 1660 per fluitschip Diemermeer, en naar het schip de Salamander geheten.

6) D. 9 Des. 1660. Naar de Boekhouder Eeuwout Teelingh, aangekomen 10 April 1660 per fluitschip Diemermeer, en naar het schip de Salamander geheten.

7) D. 1 Sept. 1670.

8) D. 29 Sept. 1667 en 21 Mei 1671.

9) ‘Memorie’ voor de ‘opsiender’ van Robbeneiland 3 Mei 1658.

10) D. 12, 14 en 15 Jan. 1660.

11) D. 5 Mei 1659.

12) D. 13 Des. 1659.

13) Erfbrief van 1 Mei 1658.

13) Erfbrief van 1 Mei 1658.

14) ‘tusschen de voorsz. Soute reviere ende de Verse reviere Liesbeecq, op een hoogh bewassen duynigh heuveltjen, recht in 't midden van den Hottentoos passagie ofte deurdrift sijnde ... genaempt Keert de Koe, leggende van 't wachthuys Kijckuyt stijff 340 roeden ende lopende de Soute revier tusschen beyden heen.’ D. 25 Aug. 1659. ‘Den Uytkijck’ is een andere naam voor ‘Kijckuyt.’

15) D. 15 en 30 Sept. 1659.

14) ‘tusschen de voorsz. Soute reviere ende de Verse reviere Liesbeecq, op een hoogh bewassen duynigh heuveltjen, recht in 't midden van den Hottentoos passagie ofte deurdrift sijnde ... genaempt Keert de Koe, leggende van 't wachthuys Kijckuyt stijff 340 roeden ende lopende de Soute revier tusschen beyden heen.’ D. 25 Aug. 1659. ‘Den Uytkijck’ is een andere naam voor ‘Kijckuyt.’

[p. *19]

Plaat 8
Blz. 120
Baaij Fals.

[p. 121]

naar de Heren Meesters in het vaderland.¹⁾ Recht tegenover Robbeneiland lag de Ronde Berg.²⁾ Bij Bosheuvel lag de Wijnberg.³⁾

1) Zie de kaart van 1659. Rijksarchief, 's-Gravenhage, No. 824; ook 825.

2) D. 11 Jan. 1664.

3) D. 10 Febr. 1666.