Reizen in Zuid-Afrika in de Hollandse tijd. Deel I. Tochten naar het Noorden 1652-1686

[Voorbereiding van Pieter Everaert's landtocht]

⁺ Met de Namaqua was afgesproken, dat in het eerstvolgende gunstige jaargetijde, als ‘de wegen beginnen bequaem te worden,’ men elkaar zou ontmoeten ‘omtrent 60 a 70 mijlen van hier.’ Bij resolutie van 10 November 1661 droeg de Raad sergeant Pieter Everaert²⁾ op om als ‘opperhooft van de lantreysers’ naar de Namaqua te gaan. Hij was ‘hooft van de militie alhier,’ had zitting in de Raad gehad, zodat verwacht werd dat hij ‘alles na Comp^ies maximen beeter als een minder sal betrachten ende eer soeken in te leggen.’ Van Meerhoff, die nu al tweemaal de tocht had gedaan, eens als tweede persoon en eens als leider zou nu weer als secunde meegaan. De ‘scribent Cornelis de Cretser’ zou het joernaal houden.³⁾ De meegegeven ‘Memorie voor den sargeant Pieter Everaerts’⁴⁾ bevat niets wat niet bij vorige tochten aan de ‘lantreysers’ was voorgehouden. Inmiddels bezocht Van Riebeeck met een gevolg van twintig ruiters de Saldanhars die onder Oedasoa en Gonnomoa in de buurt waren; ‘dese verthoninge van ruytermacht’ diende ‘expres opdat sijlieden, siende dat men soo schielijck daermede overal can wesen, te minder dencken mochten om eenigh quaet op onse lantreysers voor te nemen, maer ter contrarie deselve overal hulp ende accommodatie te bewijsen.’⁵⁾ Hoe de Hottentotten elkaar vijandig waren bleek uit het verzoek van de overste van de Gorachouqua Choro-

+ Voorbereiding van Pieter Everaert's landtocht.

2) Pieter Everardt van Cruybaert. Resol. 2 Mei 1662. Hij stierf als vaandrig 16 Maart 1664.

3) Tochtgenoten waren: Jan Dorhagen, Jan Baptist, Pelagius Weckerlijn, Pieter Roman, Lourens Jansz., Bartbolomeus Rudolphs, Coenraet Schatman, ‘verleden jaer op deselve tocht mede uytgeweest,’ en de adelborsten Jan Bartelsz. van Steenbergen, Hendrick Hagens van Lochum, en Jan Hendricxs de Vries van Leeuwarden. De Cretzer klom op tot secunde, doodde bij ongeluk iemand, vluchtte naar Europa, werd in eer hersteld en herbenoemd tot secunde, en geraakte in handen van zeerovers op de uitreis naar de Kaap.

4) Kol. Arch. No. 3974 (niet genummerd).

5) D. 18 Nov. 1661.

[p. 65]

met genaamd,¹⁾ ‘dat men haer doch wilde beschermen voor de Cochoquas offte Saldanhars’ die hen herhaaldelik lastig vielen zodat ze vreesden ‘noch wel desen avont off morgen de clop op 't hooft te verwachten ende van alles berooft, mitsgaders met vrou ende kinderen tot knechten van den Saldanhar gehouden te worden.’²⁾

Zondagavond 12 Februarie 1662 kwam een soldaat van het wachthuis ‘Keert de Koe’ aan het Fort bericht brengen van de terugkeer van de reizigers; ze hoopten de volgende morgen vroeg bij de Kommandeur te zijn, ‘wierd derhalven een vlesch wijn ende wat eeten haer te gemoet gestuyrt om haer wat te ververssen.’

1) Een andere naam voor Choro. D. 2 Des. 1661.

2) D. 30 Nov. 1661.