Reizen in Zuid-Afrika in de Hollandse tijd. Deel I. Tochten naar het Noorden 1652-1686

[Christiaan Jansen van Hoesum's landtocht]

⁺ 3 Februarie 1659 begon Christiaan Jansen van Hoesum de tocht, 7 Maart kwam men onverrichterzake terug. Grote droogte, gebrek aan gras en water noopte tot terugkeer, nadat men veel dorst geleden had en een draagos was gestorven. Wel waren de ‘lantreysers’ bij de Charicquiriquas geweest, maar die deden hun best om de blanken ‘van de Namaquas te diverteren.’ Dan was een ‘groote rivier, die ebd' en vloeyde’ gezien; Sonqua ‘(offte

+ Christiaan Jansen van Hoesum's landtocht.

[p. 39]

struyckroovers, heel wilde natie sonder huysen off vee, doch wel gewapent met hasegay, pijl ende boogh)’¹⁾ vertelden dat nog wel 7 à 8 dagen moest voortgetrokken worden, eer men bij de Namaqua kon komen, wat onmogelik was door de dorheid van het land. De reizigers meenden ‘wel 90 mijlen gereyst te hebben op diverse coersen meest aen de noortsijde van Africa, 't welck uyt haer gehouden notitie niet boven 30 mijlen bevonden wordt te sijn, sulcx haer reys weynich beschooten sij.’²⁾

De overlast van de Goringaiqua of Caepmans werd zo groot, dat een schikking in der minne onmogelik scheen. Nog binnen het uur nadat een resolutie genomen was³⁾ om de Caepmans te beoorlogen, kwam het bericht dat desen van een der kolonisten meer dan honderd stuks vee geroofd hadden en de bewaker gedood. Deze Hottentot-oorlog,⁴⁾ die met een vrede op 6 April 1660 eindigde, belette een tijdlang het doen van landtochten.

Toch kwam men met verderaf verblijfhoudende stammen in aanraking. Reeds in 1657 hadden Chainouqua aan het Fort vee ter ruiling gebracht; in Mei 1658 waren ze weer gekomen onder hun hoofdman Chaihantima⁵⁾, een vertegenwoordiger van het grote opperhoofd, waarmee men later zou kennis maken. Naar hun lager gingen met hen op 12 September 1660 enkele ‘vrije luyden’,⁶⁾ ‘quansuys tot bescherminge van 't wilt gedierte met haer schietgeweer.’

1) Dapper. Op. cit. ƒ. 633 zegt over hen: ‘Het is heel klein volk, beide mannen en vrouwen, hebben geen vee, maer leven op hun pijl en boge, daer sij wonder vaerdigh mede weten om te gaen, met schieten van dassen, die hun schuilplaetsen onder de klippen hebben, en op 't heetste van den dagh daer boven komen opzitten, en zich bakeren en wentelen, daer dan de Sonquas dezelve in grote meenighte met hunne pylen treffen, en ter neer schieten .... Het zijn ongemeene groote rovers en stropers; want zij stelen van ande[re] Hottentots al het vee, dat zij kunnen krijgen, en vluchten daer mee aenstonts in het geberghte, zonder van iemant, zelf van geen andere Hottentots in die schuilboeken en verhole gaten te kunnen gevonden worden. Hunne huizen, slechts van takken te gader gevlochten, zonder gebreide matten, en alleenlijk met biezen overdekt, zijn ettelijke duizent in getale, naer dien zij van d' eene in d' andere trekken, en noit die opbreken, maer op gelegene plaetsen noch al meer andere opzetten. Hun mantelkens zijn gemaekt van 't zamen genaide vellen der wilde ossen, die zich op de klippen onthouden. De vrouwen hebben voor de hitte en het branden der stekende zonnestralen, een Quitazol, of Zonnescherm van struisveren, aen en om het hoofd vast gemaekt.’ Hun aantal schat hij ‘enige duizenden sterk’ in de bergen. Ze ‘leven zonder opperhooft in 't wilt’. (ƒ. 653).

2) D. 7 Maart 1659. Kol. Arch. n^o. 3971. ƒ. 673.

3) 19 Mei 1659.

4) De Stichter van Holl. Z.A. bl. 98-100.

5) Chaihantima had een vrouw uit een Kafferstam geschaakt. Dapper verhaalt (Op. cit. ƒ. 633) hoe zij was overgehaald om zich op het Fort te komen vertonen, waar men zeer nieuwsgierig was om ‘dit vreemt slagh van menschen te zien’. Uit het Dagverhaal 31 Des. 1658, dat de bron voor Dapper's zegsman is, daar Wreede toen nog niet aan de Kaap was, blijkt dat Chaihantima's gezelschap overvallen werd door Cochoqua. De Kobona-vrouw werd in het gevecht gedood. Chaihantima ontkwam. Cf. D. 3 Aug. 1661.

6) Jan Sacharias, vrij lantbode.
Pieter Cornelisz. van Langesondt, vrij visser.
Carel Broers, van Stockholm. vrij visser.
Jan de Wolff, van Hamburg, hun knecht. D. 21 Sept. 1660. Lijst van Vrije luyden. Kol. Arch. n^o. 3973. ƒ. 527.