Reizen in Zuid-Afrika in de Hollandse tijd. Deel I. Tochten naar het Noorden 1652-1686

[Joris van Spilbergen in Zuid-Afrika]

⁺ Joris van Spilbergen kwam op zijn uitreis op 15 November 1601 ten anker ‘in de Bay S. Helena.’²⁾

‘Den 20 dito alsoo wij geen volck aen het voorschreven landt en⁺ hebben connen vernemen, sijn wederom 't Zeewaerts ingheloopen, ende also ons regulerende na den wint, langhs het lant laverende, af, ende aen gehouden; tot den 28 dito voor bij zeylden, de Aguado Saldamo³⁾, als wij dan int ghesichte gecreghen hebben de Capo bon Esperance⁴⁾, midtsgaders een Eylant genaemt van onse Admirael Lisla d'Elizabeth, alwaer wij noch den selven avont op de Reede ghecomen sijn, ende also wij 't daer gheset hadden, hebben met een opperwal vernomen een groot gecrijsch, en ghehuyl, ghelijck als Beeren, Koeyen, Calveren, Schapen ende dierghelijcke ghedierte, wesende seer schrickelijck ende wonderlick om hooren....’

‘Den 29 dito sijn wij van het voorschreven Eylandt Elizabeth wederomme t' zeyle gegaen, laverende als voren. Den 2 December saghen den Tafelberch⁵⁾, waer onder leyt de Baye, daer wij begheerden te wesen, om ons te ververschen, mitsgaders l'Isla de Cornelia van onsen Generael also genaempt, alwaer wij ontrent den middach ariveerden, met stilte bevanghen gheweest sijnde waeromme wij 't aldaer neer gheset hebben, ende naer landt gevaren zijn, van daer

+ Joris van Spilbergen in Zuid-Afrika.

2) Vasco da Gama bad deze naam gegeven: ‘E a primeira terra que tomou, antes de chegar ao Cabo de Boa Esperança, foi a baia, a que ora chamam de Sancta Helena, havendo sinco mezes que era partido de Lisboa, onde fahio em terra por fazer aguada, e assi tomar a altura do Sol.’ De Barros. Op. cit. Dec. i. Liv. iv. Cap. ii. p. 280.

+ [3]

3) Aguada de Saldanha. In 1503 kwam Antonio de Saldanha in een baai ‘Ao qual lugar por razão da aguada que alli fez, se chama hoje Aguada de Saldanha, mui celebrada em nome ácerca de nós, não tanto por esta, e outras, que alguns Capitães aqui fizeram, quanto por causa de muita fidalguia que a mãos da gente desta terra aqui pereceo;’ (een zinspeling op Francisco d'Almeida's dood met zijn dapperestrijders.) ‘....subio-se Antonio de Saldanha em hum monte per cima mui chão, e plano, ao qual ora chamam a meza do Cabo de Boa Esperança, donde vio o rosto do Cabo, e o mar que sicava além delle da banda de Leste, onde se fazia huma baia mui penetrante, no fim da qual per entre duas cerranias de altos rochedos, a que ora chamam os picos fragosos.’ De Barros. Op. cit. Dec. i. Liv. vii. Cap. iv p. 104-105.

4) Bedoeld is de Tafelberg.

5) De vertaling dus van de Portugese naam.

[p. 9]

halende een deel Pinguins¹⁾, waer mede wij den selven avont van daer wederomme t' zeyl ghegaen zijn, ende den derden dito ontrent den middach ghearriveert inde voorsz. Baye, ghenaemt de Tafel⁺ Baye, waer naer wij soo lange verlanght hadden, met hope, ende meyninghe, van ons aldaer soo van water, versch vleesch, ende andersins van alles ghenoechsaem te versien, ende hebben aldaer ghevonden onse Jachte, ofte Pinasse...’ Dan volgen enkele meedelingen die hier niet ter zake doen. Daarna vervolgt het joernaal: ‘Alsoo onse reyse lanck tegenspoedich viel, soo dede onsen Generael dit naervolgende veersken stellen.

Nu 't soo is, en wesen moet, waerom ghequelt,
't Is ghewis den Heere goet diet al bestelt.

Dese Bay, leggende op 34 graden 4 minuten ende ontrent 15 mijlen bij Noorden de Capo de bon Esperance, is van onsen Generael genaemt de Tafelbay, bij comparatie van eenen hooghen Bergh, boven plat, ende viercant, ghelijck een tafel, hem 9 oft 10 mijlen in de Zee vertoonende, waer bij men de voorsz. Baye is bekennende. Ende oock die Schepen, die hen daer komen ververschen, daer onder ghemeynichlijck te Reede komen; dese Baye is seer bequaem voor alle Schepen om te reeden, want sij dicht onder lant setten konnen, tot op vier vadem waters, sonder veel onweder of storm van winden subjeckt te zijn, waer door sij eenighe peryckelen souden staen te verwachten. Ontrent een half mijle van de Baye Oostwaerts vande Cabo de bon Esperance²⁾ streckt een kreke oft Riviere te landewaerts in, bij onsen Generael ghenaemt Rio de Iackquelina³⁾, alwaer wij een goede partije visch ghevanghen hebben, sijnde een fatsoen als Carpers, van seer excellente smaecke.’

1) In het verhaal van ‘De eerste Schipvaerd der Hollandsche Natie’, Begin ende Voortgang, i, bl. 6 worden vogels beschreven ‘Pinguyns ghenoemt, van de groote als een kleyne gans, sonder vleugelen oft immers soo kleyn ende kort, dat het meer bont oft hayr van beesten als vleugelen schijnt te sijn dan hebben in plaets van dien een leren vinne, daer sy mede swemmen; Lieten haer sonder voorloopen grijpen,.... maer gedoodt synde waren so hard van huyt, dat mense qualyck met een Sabel konde doorhouwen, uytghesondert op 't hoofd.’

+ De Tafelbaai.

2) Hiermee wordt de Tafelberg bedoeld, cf. Van Teylingen's brief hierboven bl. 4, noot 1.

3) Later de Zoute Rivier genaamd.