Het vermaaklyk buitenleven, of de zingende en speelende boerenvreugd

(1716)–Jan van Gijsen– rechtenstatus



Oud Mal van Goris en Guurtje.
[pagina 17]

Zang: Verlaat gy my verheven Ziel. Een weinig langzaam 1 Als oude lui’ een jeugdig kind In Echt te zaamen overgaêren, Dat word gemeenlyk meer bemind Als menig doet in jonge Jaaren: Want d’ ouden zyn bedaard, de jeugd wil aan den trant, En ’t kind verstrekt een band. Want d’ ouden zyn bedaard, de jeugd wil aan den trant, En ’t kind verstrekt een band.
[pagina 18]
2 Beschouw maar eens dit oude paar, ’t Is Goris met zyn stramme handen, Die afgeleefde kluizenaar, Met goore Guurtje zonder tanden, Nog onlangs in het dorp tot echte man en vrouw Verbonden door de trouw. Nog onlangs in het dorp tot echte man en vrouw Verbonden door de trouw. 3 Maar heerst de Liefde in Jonge Lui’, Zy broeit hier ook al vreemde kuuren: Want Goris kreeg een malle bui, En Guurtje kon ’t niet langer duuren, Voor dat zy t’ zaamen eens verkoelden hunnen brand, Op ’t boeren ledikant. Voor dat zy t’ zaamen eens verkoelden hunnen brand, Op ’t boeren Ledikant. 4 4Hier toondenze in den Minnestryd Dat zy de Jeugd niet wilden wyken: Want, negen maanden na dien tyd, Daar kwam een jonge Goris kyken. Dat ’s van de bedplank af, gerekend op een haar, Wat dunktje van dit paar? Dat s’ van de bedplank af, gerekend op een haar, Wat dunktje van dit paar? 5 Nu zit zy vast om ’t kind met vreugd Door zyn Hansop te doen verblyden! Dit doet den ouden Goris deugd, Terwyl hy grinnikt van ter zyden, Gelyk een sater op een schoone veldgodin In uitgelaaten min. Gelyk een sater op een schoone veldgodin In uitgelaaten min.
[pagina 19]
6 Doch Guurtje moet het jonge lam By Pypkan en by Pappot kweeken, Dewyl zy nooit geen zog vernam, En wel een Docter had gaan spreeken; Maar die gaf haar bescheid: daar is geen helpen aan, Gy hebt uw best gedaan. Maar die gaf haar bescheid: daar is geen helpen aan, Gy hebt uw best gedaan. 7 Men heb dan nu geen kwaad vermoên Of Guurtje zoekt langs straat te loopen, Gelyk ’t de meeste Wyfjes doen Die Klaphout by de buurt verkoopen, Z’ is huizig en bekwaam, z’ is altyd even stil En nimmer op den tril. Z’ is huizig en bekwaam, z’ is altyd even stil En nimmer op den tril. 8 Gelukkig dan die al den dag Zyn wyf niet diende aan band te leggen Gelukkig die, als Goris, mag Myn Huisvrouw en myn t’ huisvrouw zeggen, Ja daarmen nimmer hoort het kermelyk geluid Myn wyf is altyd UIT. Ja daarmen nimmer hoort het kermelyk geluid Myn wyf is altyd UIT.

[pagina 20]
Zang: De liefde voort gebragt.
[pagina 21]
1 HElaas! waar zal ik heen? In deez’ myne oude dagen, De strammigheid der leên Doet my niet weinig klaagen! En ’t geen de Jongkheid past, Te zyn volle minnevlaagen Ach! ’t is my tot een last, Meer als ik schier kan draagen, Kan draagen, kan draagen, kan draagen. 2 Als ik maar ben in huis Hoor ik gestadig knorren, Wat is het my een kruis! Ik schrik voor al het morren: Ik kan myn oude lyf Ter naauwernood meer buigen, En nog plaagt my myn wyf Dat ik schier val in duigen In duigen, in duigen, in duigen. 3 Het is een booze Griet, Zy doet niet aêrs als zuipen, Die, tot myn groot verdriet, My nog wat af gaat kuipen: Helaas! ’k verwens die trouw! Maar daal nu haast ten grave: Nog moet ik voor myn Vrouw Heel vroeg en laat steeds slaaven, Steeds slaaven, steeds slaaven, steeds slaaven.

[pagina 22]
Piet slypt op ’t Boeren Dorp voor ’t Pothuis van een Lapper, En roert, daar onderwyl, op deeze wys zyn snapper.
Sliep schaar en mes deun. Air, vivace.
[pagina 23]
1 MYn steen zo bot en stomp van leden, Sliep schaar en mesje, Maakt bytel, byl en mes zeer scherp van sneden; De elsten puntig, glad en net; Sliep schaar en mesje, De schaartjes, priemen en ’t lancet Die slyp ik mede. 2 De schaatsen maak ik recht, door ’t keeren, Sliep schaar en mesje Droogscheerders schaars, die nop en laken scheeren, Of troffels, strykers, groot en klein, Sliep schaar en mesje, Ik maak het alles schoon en rein, Voor die ’t hanteeren. 3 Geen Ambagtsman, hoe groot in agting, Sliep schaar en mesje, Wagt door myn botte steen in ’t werk verzagting: De Kok, hoe smeerig, vuil en zwart, Sliep schaar en mesje, Gunt myne steen al mê zyn part, Buiten verwagting. 4 De Naaistertjes, hoe net in ’t kleeden, Sliep schaar en mesje, Hoe puntig, krullig, wel gemaakt van leden, Die brengen mê haar snippel schaar, Sliep schaar en mesje, Of torrenmesjes, net en raar, Ik slypze al mede.
[pagina 24]
5 Ik trap op ’t plankje met myn teenen, Sliep schaar en mesje, Komt treê maar aan, en wil my werk verleenen, ’t Zy jong of oud, of vrouw of man, Sliep schaar en mesje, Brengt vaardig uw gereedschap an, Of ik krui heenen.
Ang’niet, een weduwvrouw, nog jeugdig in haar tyd, Word, wyl zy haspelt, voor haar deur van Koert gevryd.

[pagina 25]
Vryazie tussen Koert en Angeniet. Giga Anglois. 1 ANg’nietje had haare klein’ Kipjes gevoerd, Haar Vlasje gesponnen, gedraaid of gesnoerd; ’t Blank Garen, van kleurtje. Gehaspeld voor ’t deurtje, HoeAan stringetjes netjes getoerd. Koert komt ’er getreeden, En rust zyne leden,
[pagina 26]
HoeAl leunende, op zyne stok. Maisje myn lief, myn pangd, Daer is nu myn hangd, Ik wouje wel trouwen, Zegt hy, voor myn Vrouwe, HoeKom treên wy in ’t Huwelyks jok. 2 Ik zelje zo dienen en streelen, als eer Uw Symen u deede, Ang’nietje, ja meer; Wanneerje zult plassen, Of schrobben, of wassen, HoeDan doe ik al watje begeer. Gy woont hier zo eenig, En ik meê alleenig; HoeKom doen wy ’t op deeze voet. Kisten, en kas, en vee Is het uw’ dan meê, Myn potten en pannen, Myn glaezen en kannen HoeDie krygje met my by uw goed. 3 Weg, zegtze tot Koertje, ik blyf ’er allien, Ik leef veel geruster in stilte, met vreên. Myn Symen die zaide: Ei Wyfje, zo ’k schaide HoeHier van u zo mint ’er geen ien. Myn Symen die was ’er Een goelyk oppasser. HoeWy hebben mooi goedje vergaêrd; Myn Kas is wel voorzien Van geld, zo ik mien, Daer kan ik van leeven. Nog zy hy: ik geeve HoeU alles, maer ’t boeltje wat spaert. 4 Ang’nietje, myn engel, ik zel het vergoên, Met slooven en wroeten, om voordeel te doen.
[pagina 27]
O laet ongs een raisje Vereenen, och Maisje, HoeSelweeken ik word ’er zo groen! Nou, zegtze tot Koertje, Jou dartele boertje, HoeUw vreijen dat zou wel gaen, Als gy uw mooije praet Verplaetste in de daed, Dan word ik uw Wyfje, Dan min ik uw lyfje, HoeDan lap ik het Hailikje aen. 5 Hy zegt ’er: Ang’nietje nu ben ik gerust, Myn liefje, myn suiker, nu eensjes gekust; Ik zelje zo lieven, Zo dikwils gerieven, HoeAch zoetert, myn brytje, myn lust. Nu komen ongs goedjes, Ongs schaapen en koetjes, HoeOngs boeltjes, ook meê by een. Liefje de min brangd in Myn lyf en myn zin, Kom wiltze wat koelen, Wat lessen, wat spoelen, HoeAng’nietje ze kruipt na beneên. 6 Weg, zegtze, jou lubbert, het is nog gien tyd, Wagt tot je ter deegen in ’t Huwelyk zyt, Dan kunje het minnen, Met vreugde beginnen, HoeJou hertje dat brangt na de maid. Ach moet ik die plaegen, Zegt hy, nog verdraegen, HoeMyn lyfje staet in den brangd! Zagje myn hert en nier, Ze zyn als het vier Van binnen en buiten,
[pagina 28]
Ik kan ’t niet meer uiten, HoeZo ik ’er geen middelen vangd. 7 Kom treên wy na binnen jou guitje, jou fielt, Zo zegtze, eer het brangden uw hertje vernielt: De jongeliens kragten Dientmen te verzagten, HoeDaer zagelis Symen van hielt. Och, zegt hy, myn engel, De minnegods bengel HoeDie kruipt door myn vlees en bloed. ’t Lieven heeft groote kragt, Geweld en veel magt, Het prangtje de zinnen, Het doetje verwinnen, HoeHet smaektje, lik suiker, zo zoet.
Klein Jaapje dampt en rookt wyl hy, op zyn gemak, De lekk’re geur en lugt volpryst van zyn Tabak.

[pagina 29]
Tabak wie heeft uw lof en deugd Air, Allegro.
[pagina 30]
TAbak wie heeft uw lof en deugd Op ’t hoogste na waardy beschreeven? Geen Kruidje dat my meer verheugt, Of meer vermaak en vreugd kan geeven; Gy doet myn zugten Haast ontvlugten Als ik zit by myn lieve Knier, En spreek met haar van ’t lieflyk minnen, My dunkt daar is geen meer plaizier Als onder ’t pypje ’t hert te winnen. Tabak gy zyt alleen myn vreugd, Gy maakt my lustig en verheugd.
Dries schud gestaêg zyn kleed, wyl ’t tand’loos vee hem kwelt, En gaart zyn sob’re kost, al schurkende, op het veld.

[pagina 31]
Zang: De frisse Boer. Gavotta
[pagina 32]
1 DRies, schoon kaal, En wat schraal, Ryk van Vee doch wat sober in de veeren, Gaat alleen, Wel te vreên, Met zyn zoet gezelschap vrolyk treên. Hy verschikt gestaêg zyn kleêren, Niet uit grootsheid of hoogmoed, Maar om ’t klein lief tandelooze goed, Dat hem zo veel kitteling aandoet. Knipluis, knipluis, knipluis, knipluis, van zyn eigen vlees en bloed. Knipluis, knipluis, knipluis, knipluis, van zyn eigen vlees en bloed. 2 Staag is hy Even bly, En krygt van zyne beesjes teeling veel vrugt. Want uit brood Hongers nood Slaat hy dagelyks driehonderd dood. Hy gebruiktze voor de geelzugt, En spaart zo het Docters geld: Zo speelt Dries, op ’t wollig luizenveld, Als de honger hem te vinnig kwelt, Knipluis, knipluis, knipluis, knipluis, in zyn wambuis, als een held. Knipluis, knipluis, knipluis, knipluis, in zyn wambuis, als een held.

[pagina 33]
Zang: Philida myns Zielsvoogdesse.
[pagina 34]
1 ZIe oom Krelis hier eens rooken, Met verstand en goed beleid, Jaap beschouwt zyn pyp en smooken. O wat groote malligheid, Roept hy uit, ik zal ’t u zeggen, En met reden uit gaan leggen, Wat myn moertje my, zo strak, Eerst verhaalde, eerst verhaalde, eerst verhaalde van Tabak. 2 Dat hy eerst is voortgesprooten Uit Vorst Attabalia, Daar de Spanjaards van genooten, In het woest America, Zo veel goud, zo veel sieraaden, Als hun gier’ge lust kon laaden; Tot zyn lossing en randsoen, Want daar was ’t hen, want daar was ’t hen, want daar was ’t hen om te doen. 3 Als men hen doen had gegeeven Veele schatten, naer ’t accoord, Bragten zy nog om het leven, (Door een wreeden beulsen moord,) Deezen Koning, o wat schanden! En vermeesterden zyn landen; Wierpen ’t lighaam aan het strand Dat begraaven, dat begraaven, dat begraaven wierd in ’t zand. 4 Door een Neger die kwam doolen, Wyl hy, door het Spaans geweld, Zich een tyd lang had verschoolen; Denk wat was die man ontsteld! Als hy daar zyn Heer en Koning Zag beroofd van spraak en wooning; ’k Wens dat een vergiftig kruid, Uit zyn Lighaam, uit zyn Lighaam, uit zyn Lighaam sprak hy spruit’.
[pagina 35]
5 Dat de wreede spaanse magten Mag verslinden t’ aller tyd, Daar geen hulp van staat te wagten, Schoon men aanwend alle vlyt. Wilt u voor Tabak dan wagten, Hy veroorzaakt niet dan klagten, Wyl hy ’t gantse waereldrond Met veel kwaalen, met veel kwaalen, met veel kwaalen heeft gewond. 6 Loop gy groote gek der gekken, Antwoord oude Krelis oom, Hy komt thans in my verwekken Spreekens lust en viert den toom; Hoofd- en tandpyn, kwaade fluimen, Moeten altyd daar voor ruimen, Wyl het is een orvitaan Dat mirakels, dat mirakels, dat mirakels heeft gedaan. 7 Weg dat zyn versierde grillen, Door uw mortje aan u verteld, Wyl dat gy niet zoud verspillen In Tabak een stuiver geld; Leer maar vry een pypje rooken; God Vulkaan kan zelver smooken; Ja, men agt hem voor geen man Die niet mede, die niet mede, die niet mede rooken kan. 8 Wie kan meerder goeds bedenken, Als Tabak aan ’t mensdom doet? Doch wat glaasjes in te schenken, En te leegen, arme bloed, Dat is meer naer uw behaagen: Wil dan vry uw lust na jaagen; Ik zing, op een zoeten trant, Edel kruidje, edel kruidje, edel kruidje, puik van ’t land.