Cronyke van Vlaenderen. Deel 3

Dit es den strijt van Beverhoutsvelt.

Ende, naer der ouder costume, zo was, up den

[3 Mei]

⁺derden dach van Meye, de processie van den Heleghen Bloede weerdelic ghedreghen te Brugghe, alzoot betaemde. Ende binnen deser tydt ende processie, zo quam de mare dat die van Ghendt quamen met grooter moghenteyt te Brugghe waerdt, ende dat zy alreede waren up den wech naer Beveroutsvelt, om te Brugghe waerdt te commene.

Dit ghehoordt zynde, die van Brugghe ghaven dit den grave Lodewyc te kennene, ende dat zy

+ 3 Mei

[p. 35]

⁺naer der noene haestelic uutgaen wilden, die van Ghendt te ghemoete.

Maer mer Heylaerd van Poucke ende vele andere van sgraven rade zeyden den lieden van Brugghe ende rieden, midsdat tvolc ommeghezyn hadde metten Heleghen Bloede, ende tvolc was vermoeyt ende het hadde zeere gedroncken, dat men tot smaendaechs verbeyden zoude. Ende dan zoude de prinche⁺ medevechten met die van Brugghe jeghens die van Ghendt.

Desen raedt ne ghenouchde die van Brugghe niet, maer, zonder raet ende zonder advys, liepen zy ter Ghendpoorten ute, ghelyc rechte dronckaerts, alzo zy waeren, die haer dulle hooft emmere houden wilden. Ende zy liepen zonder ordonnancie by xij. by xvj, by xx tegadere, ende quamen zoverre dat zy de vianden zaghen; ende zy beghonsten omme te vechtene, maer, eer zy hem wel gheordonneren consten, zo waeren hem die van Ghendt up tlyf, ende ommeryncden se, ende sloughen se doodt ghelyc kiekenen.

Ende die van Ghent ghenaecten Brugghe altemet, Doe lude men clooster vespere. Ende mer Heylaerdt van Poucke quam met sprinchen standaert tot by Assebrouc, ende daer was harde zeere ghevochten; maer mer Heylaerdt van Poucke bleef daer versleghen, ende zeere vele volcx van Brugghe.

Ende die van Ghendt met Phelipse van Aertevelde hadden de victorie; ende waeren lieden van Brugghe versleghen up Beverhoutsvelt wel tot vj^m persoonen.

Ende jeghens den avondt quamen die van Ghendt ter Ghendpoorten, daer zy crancke weere vonden, ende zy quamen in met harer menichte onder de⁺ vluchteghe van Brugghe, ende zy ghynghen ter

+ 1382

+ Fol. 232 v^o, col. 1.

+ Col. 2.

[p. 36]

⁺Maerct staen in ordonnancien. Doe deelde Phelips zyn volc in tween deelen: teen deel liet hy ter Maerct bliven, en tander deel zandt hy ter Buerse, ter Graeuwerckersstrate ende in den Ouden zac, doodslaende al dat in haren weghe quam, ende zonderlinghe de makelaers ende de vleeschauwers ende de graeuwerckers, die hemlieden wederstaen wilden.

Item, de vreimde cnapen ende dienstboden, die metten rycken poorters dienden, als zy hoorden dat Brugghe verlooren was, zij sloughen selve huere meesters, doodt verradelicke, ende namen tgoedt ende tghelt, alzowel of meer danne die van Ghendt, alzo dat binnen Brugghe wel iij^m mannnen doodghesleghen waeren, twelke die vreimde cnapen doen hielpen, als Brabanders, Ludekenaers, Gheldersche, Hollanders, Zeelanders; ende zulke lieden hilden tgoedt voor hem zelven.

Item, als de wevers ende de smeden dit anzaghen, zy quamen met heer Symoen Cokermoes ter Maerct ende huulden met die van Ghendt, ende hieten se wellecomme, ende de ghuene die den Gantoysen contrarye ghezyn hadden of voortyds van⁺ hem quaet ghezeyt hadden, die worden ghewroucht ende doodtghesleghen.

De grave Lodewyc hadde welnaer doodt ghezyn ghesleghen, in Sinte-Amandts strate, van heer Symoen Cokermoes cnape, maer grave Lodewyc vloot uut Brugghe met eenen scepelkine, by den Minnewatere over de veste, ende ghync naer Sinte-Michiels, ende daer nam hy een, merye, ende hy reedt te Roesselare ende van danen te Risele.

+ 1382

+ Fol. 233 r^o, col. 1.

[4 Mei]

⁺Ende up den zondach naer der processyen dach,

+ 4 Mei

[5 Mei]

⁺die van Ghendt roofden Brugghe; ende smaendaechs, waer dat zy vleeschauwers vonden, of die in wetten ghezyn hadde, of in sprinchen dienst waeren,

+ 5 Mei

[p. 37]

⁺of van sprincen edele waeren, zy sloughen se alle doodt. Ende zy ghynghen in sPrinchenhof, ende zy roofdent al, dat zy daer vonden, ende voerdent al te Ghend waert, zonder de winen die in sPrinchenhof laghen in de kelnaers, twelke waeren bet dan xl pipen roode winen: die sloughen zy al den boom in, ende lieten den wyn uutloopen.

Doe waeren in Brugghe vele karnieren ghemaect omme de doode in te begravene, ende specialicke ten Predicaers. Daer was eenen grooten carnier ghemaect an sportiershuus, daermen c ende xvj doode in wierp; ende bin der Braemberchpoorte was een⁺ carnier, daer men inne wierp lxv eerlicke poorters, die alle eerbare lieden ghezyn hadden; de zommeghe waeren in hare costelicke wambaeysen begraven, die scepenen ende wethouders ende dekenen van hueren ambochte ghezyn hadden, ende ooc van zommeghen geslachten die buerchmeesters ghezyn hadden, ende in sprinchen dienst noch waeren. Daer was eenen karnier ghemaect by den ouden kerchove, daer xcj, mannen inne begraven waren; ende uppet tVelt, waeren bynaest iiij^m menschen begraven; daer waeren vele pitten ghemaect, daer zy inne gheworpen waeren by xx, by xxx; ende eeneghe waren begraven in diversschen kerken ende kerchoven, alzo de vrienden de lichamen vynden consten. Requiescant in pace! Dronkescip ende hooftdeloose wille was cause van deser plaghe.

+ 1382

+ Col. 2.

[6 Mei]

⁺Item, up den vierden dach naer der processyen van Brugghe, twelke was eenen dicendach, doe quamen alle de ambochten van Ghendt te Brugghe, alle ghewapent met hueren standaerden ter Maerct; ende men maecte daer, als eenen ruwaerdt ende capiteyn,

+ 6 Mei

[7 Mei]

⁺Pietre de Wyntere. Ende swoensdaechs, den vij^en dach in Meye, doe deden die van Ghendt vellen

+ 7 Mei

[p. 38]

⁺ende breken drie poorten, die stonden te Ghendt⁺ waert, als de Cruuspoorte, de Ghendtpoorte ende Sinte-Kathelinepoorte; ende vulden de vesten metten greyse ende metten steenen, alzo dat men by nachte daerover gaen mochte.

Item, die van Ghendt zonden te Ghendt omme Sint-Jacops prochye, die alle noch ghewapent te Brugghe quamen, omme de groote moghenthede van volke die noch in Brugghe was.

Item, Damme, Sluus, Ardenbuerch, Biervliet ende die van den Oost-Vryen, die quamen alle te ghenaden Phelipse van Aertevelde, ende Phelips stelde alomme zyne ruwaerden; ende te Brugghe bin der stede, dede hy de gheboden doen uter name van hem, ghelyc men te doene plach van den prinche; ende de Ghandtoysen namen alle de eerlicste mannen van Brugghe, ende leeden se te Ghendt in ghysele, ende hilden se voor gheghiselt. Ende dit was

+ 1382

+ Fol. 233 v^o, col. 1.

[11 Mei]

⁺up den xj^en dach van Meye.

Item, binnen der maendt van Meye, up den Assenciewoendachavondt, doe wast groote erdbevynghe; ende ooc wast diereghelycke up den Syncxenavondt,

+ 11 Mei

[21 Mei]

⁺den xxj^en dach in Meye, ter vj^er hueren, welnaer int dalen van der zonne; ende was eene generale erdbevynghe in Vranckerycke, in Duutschlandt, in Vlaendren ende alomme, zodat vele ghestichten⁺ braken ende vielen ter eerden neder.

Item, in dese zelve maendt trac Phelips tYpere, daer hy eenen rewaerd in stelde naer zynder gheliefte, ende zij voeren alzo te Curtrycke waerdt, ende namen ghysele uut allen steden, zonder uut Oudenaerde ende uut Denremonde.

+ 21 Mei

+ Col. 2.

[29 Mei]

⁺Up den xxix^en dach, trac Phelips voor Oudenaerde, ende hy ontboot al Vlaendren tot hem, zonder Denremonde. Ende die van Oudenaerde die hilden

+ 29 Mei

[p. 39]

⁺haer ghedooch, want zij hadden binnen goede rewaerden, rudders ende knechten, ende goede engienen ende goede vitailge. Ende vele van den heeren ontsaghen de Ghendtenaers ende schieden, van haren sloten. Poucke ende Woestine quamen in de Ghendsche handt; ende de casteleyn ven Beveren verbarrende zyn casteel; maer Repelmonde, Saeftinghe ende Ossenisse en ghaven niet vele omme die van Ghendt.

Ende die stoute Meeus Coolman bevryde twater van sprinchen weghe; maer hy keerde an die van Ghent, omme zyn goedt ende omme zyn huus, dat hy binnen der stede van der Sluus hadde, ommedat hy dat behouden wilde.

Ende die van Oudenaerde quamen ute, ende barrenden thenten ende pauweljoenen, sloughen ende vinghen int Ghendsche heer hare vianden; ende⁺ binnen Oudenaerde was eene groote sterfte, dat deen helt van haren volke staerf, ende sghelycx staerft in andere plaetsen int jaer XIIJ^c LXXXIJ.

Ende de grave Lodewyc voer tote den kuenync van Vranckerycke, zynen souvrainen heere ende kuenync, ende tot Phelipse le Hardy, zynen behuweden zuene, ende hy claechde hemlieden zyne magher aventuere, ende hoe hem Phelips van Aertevelde al Vlaendren ontweldicht hadde metten Ghendtenaers. Ende aldaer beloofde de coninc van Vranckerycke, metsgaders zynen broedere, den hertoghe van Bourgoengen, ende groote menichte van edelen heeren, dat zy Vlaendren verlossen zouden; ende de conync Karel hilt den grave Lodewyc by hem.

Item, Phelips van Aertevelde die peinsde wel dat hy stoot lyden zoude van den Fransoysen, ende hygloseirde nacht ende dach, hoedat hy bystandichede

+ 1382

+ Fol. 234, r^o, col. 1.

[p. 40]

⁺van den Inghelschen ghecrighen mochte, omme hem te verweerene jeghens de Fransoysen ende jeghens zynen naturlicken prinche.

Nota. Item, hier moet men weten, dat Eduwaerdt, de prinche van Waels, die hiervooren vermond es, ghestorven was voor den kuenync Edewaerd van Kinxhoorne, zynen vadere, ende liet eenen zone⁺ achter hem, die Ridsaert hyet; ende dhertoghe Jan van Lancaestre, sprinchen broeder van Waels, liet eenen zone, die Heindric hyet van Lancaestre; ende Eemond, hertoghe van Joorc, liet eenen zone, die hertoghe van Joorc wort; ende de hertoghe van Clarens ende de hertoghe van Gloutcesstre die storven zonder hoyr; ende aldus wordt Ridsaert, sprinchen zone van Waels, kueninc van Inghelandt, ende hy hadde te wive keyser Karels dochtere van Roomen ende conync van Boemen.

Item, doe ghync dese Phelips van Aertevelde ende hy zandt eenen zuverlicken ambassade an den conync Ridsaert van Inghelandt, met brieven bezeghelt metten zeghelen van den drien steden; ende droughen hem up tlandt van Vlaenderen als hueren souvrainen heere, up dies dat hy hemlieden helpen wilde jeghens de moghenteyt van den Fransoysen Dies zant de conync Ridsaert Inghelsche artsieren in Vlaendren, ende hy dede groot volc vergaderen in Inghelandt omme te zendene jeghens de Fransoysen in Vlaendren.

Aldus maecten de conynghen beede groole ghereedscepe, deene om Ghend te helpene ende dandere om Ghend te dwynghene.

Ende de conync Karel van Vranckerycke quam zelve nederwaerd met beede zyne ooms, den hertoghe van Berry ende den hertoghe Jan van Bertaengnen;⁺ ende Phelips le Hardy, zyn broeder, ende

+ 1382

+ Col. 2.

+ Fol. 234 v^o, col. 1.

[p. 41]

⁺de grave Lodewyc zelve, ende vele andere princen ende heeren, die quamen met grooten volke nederwaert.

Ende Meeus Coolman lach met zyne volke voor Saeftinghe, ende hy dede zovele dat altemet vitailge te Ghend waert guam; maer hy hadde meneghen quaden stoot van Saeftinghe ende van Repelmonde, van Denremonde ende van Andwoorpen, omdat hy metten heeren gheweist hadde ende nu ommeghewent was metter stede van Ghendt.

Ende Phelips zant zyne brieven te Denremonde, dat zy hem upgheven zouden, behouden lyf ende goedt, alzo dandere ghedaen hadden; maer zy zeyden, de slotelen van harer stede laghen tOudenaerde up de Maerct.

Item, te Cassele was een rewaerd van Ghendt, hyet Willem Boterman; hy bewaerde Cassele met die van Ypere; maer de heeren quamen by nachte voor Cassele ghewapender handt, ende zy sloughen Willem Boterman ende zyne ghezellen; ende de heeren reden harer veerde.

Item, die van Denremonde reden int land van Waes ende van IIII Ambochten, int landt van Aelst, ende deden den landsvolke vele aermoeden.

Ende Phelips van Aertevelde trac haestelicke⁺ binnen Ghendt, ende hy zant volc voor Denremonde, maer zy en mochten maer een poorte belegghen, want zy hadden te lettel volcx; maer zy ontboden volc uut Waes ende huut Vier-Ambochten, die harde lettel beghonsten te achtene up haer ghebot. Ende die van Denremonde trocken uut scarmutsen up die van Ghendt, ende zy maecter vele doode ende ghewonde mannen, ende zy vyngher vele, ende trocken weder in hare stede; ende die van Ghendt trocken zeere bestooremt ter stede waerts. Ende die van Denre-

+ 1382

+ Col. 2.

[p. 42]

⁺monde trocken besiden in een meerschelkin, ende hadden goede scotters ende goede engienen, ende zy scoten alzo, dat die van Ghendt deysen moesten met grooter scade; ende ne bleven boven achte daghen voor de stede niet, want hare ghebuers van Ghendt haelden se weder thuus, want zy en consten de stede niet ghewinnen.

Ende de coninc van Vranckerycke quam met zo grooter macht te Vlaendren waert, dat het een wonder was. Ende de grave Lodewyc zant brieven te Brugghe, tYpere, dat zy hem wilden bedyncken ende houden over haren heere.

Item, de heere van Aerseele riedt Phelipse, dat hy zoude otmoedt zoucken an den prinche; maer, wat⁺ hem de goede lieden rieden, dat ontriet hem Heindric Carpentier, zyn clerc, daer Vlaendren of ghecreech groote scade ende blaemte.

Ende Phelips zant tYpere, te Werveke, te Comene, dat zy doen zouden sterc auwet, ende ooc te Curtrycke, hy zoudse commen lossen uter noodt.

Ende de conync van Vranckerycke dede wapenscauwinghe buten Risele; ende Phelips dede Pietre van den Bossche trecken jegens sconyncx mueghenthede, met die van Brugghe ende den Vryen; ende van Curtrycke met harer casselrye trocken jeghens den kuenync. Ende Pietre van den Bossche hadde eenen broeder, die capiteyn van Ghavere was.

Item, de Fransoysen metten haren quamen te Duffele toe, ende wilden te Werveke, ende zy wonnen Comene. Ende die van Curtrycke met harer casselrye trocken onder Werveke jeghen de Fransoysen; maer de Fransoysen quamen zo clouckelicke te peerde ende riepen: ‘Monjoye Saint Denys!’, zodat die van Curtrycke ende hare casselrye ghinghen vlien; ende zo deden die van Werveke ooc.

+ 1382

+ Fol. 235, r^o, col. 1.

[p. 43]

⁺Doe roofden de heeren al dat zy vonden, ende trocken weder in Comene; ende de heeren peynsden wel dat die van Ypere commen zouden; daeromme deden zy de barderen van der Leybrugghe of, ende lieten de balken bloof ligghen.

Ende Pietre van den Broucke, deken van den⁺ neerynghen te Ghendt, die ruwaerdt tYpere was, hy dede tYpere de clocke ende twingeroen luden, ende versaemden in de wapene, ende ghinghen te Comene waerdt. Ende, alst de heeren vernamen, trocken zy ter brugghe, omme die te houdene; ende die van Ypere scoten taergen over de brugghe omme over te ghane; ende een man van sheeren zyde stac se altoos of met eender glavye; maer de heeren moesten deysen toter tweester brugghe toe, die zy ooc ghecreghen, ende sloughen zo zeere dat de heeren vloen; ende die van Ypere wonnen al tgoed dat de heeren te Werveke gherooft hadden, ende zy ghavent den volke van Werveke weder; ende die van Ypere keerden thuus.

Ende Phelipse quamen mare, hoet te Werveke vergaen was; doe nam Phelips een deel lieden, ende hy ghync te Curtrycke, ende daer verstondt hy hoe die van Ypere de heeren hadden verdreven te Comene; ende hy deid se wedere trecken int heer, maer die van Oudenaerde zaghen se commen ghestroynt ende ghesaeyt, ende zy trocker jeghens met Sint Jooris teekene; zy leyden laghen, ende een ander partye ghyngher jeghens scarmutsen, quansuus het zyn vianden; ende eeneghe lieper jeghens uten Cortrycxschen heere. Ende dat zaghen scotters van Ghendt, die te Beveren⁺ up de kerke ghesent waeren, ende zy liepen, te hulpe Sint Jooris teeken; ende daer worden zy beloken van beeden zyden ende doodtghesleghen ende ghevanghen.

+ 1382

+ Col. 2.

+ Fol. 235 v^o, col. 1.

[p. 44]

⁺Ende Pietre van den Bossche quam metten zynen te Curtrycke, ende hy vernam dat Vrancxsche heer quam ter Leyen waerd; ende Pietre van den Broucke trac met die van Ypere te Comene waert; ende daer was een ruwaerd, hyet Fransoys f. Bueyts; ende te Belle was rewaerd Pietre Oliviers.

Item, de heeren quamen te Comene in, ende zy leyden huere engienen up de huusen, ende scoten up die van Ypere, ende tvier in de huusen; ende die van Ypere moesten rumen uut Comene duer tghescot ende duer den brant, ende zy vloen te Duffele waerd; maer de Fransoysen quamen met scepen over de Leye, tusschen-Comene ende Werveke, ende bereden se van achter ende van vooren; ende Pietre van den Broucke wort daer ghevanghen, ende vele van den zynen doodghesleghen.

Ende doe die van Ypere dat verstonden, zo vloen zy alle uut Ypere, man, wyf ende kindt; ende de conync van Vranckerycke, die quammer machtich binnen met zyne edelen, de hertoghe van Bretaengen, de hertoghe van Bar, de hertoghe van Bourbon, de hertoghe van Bourgoengne ende zelve de grave⁺ Lodewyc, de heere van Houtrimoelge, de heere van Coutsy, de heere van Simpy ende menich ander edel heere; ende wonnen aldus de stede van Ypere.

Ende Pieter van den Bossche was commen te Curtrycke, ende hy trac by Werveke metten zynen, om de Fransoysen te wederstane, want het waren vrome lieden van Brugghe ende van Curtrycke; maer hare casselrye ende die van den Vryen vloen ende lieten hare standaerden vallen ende riepen ‘Al verlooren!’, want de Fransoysen, Bortoenen ende Borghenjoenen quamen met drien heercrachten; ende Gillis van den Bossche, Pieters broeder, die casteleyn van Ghavere, bleef daer, ende Pieter was zelve zeere ghewont, ende hy vloot heymelicke te Ghend waerts.

+ 1382

+ Col. 2.

[p. 45]

⁺Ende de wevers van Brugghe bleven daer meest alle doodt, ende ooc die van Curtrycke ende van Werveke, ende die ontvlien consten liepen naer Curtrycke; ende de heeren volchden, al doodslaende, ende wonnen Curtrycke ooc, daer zy alle den nacht besich waeren met doodslane, ende vercrachten vrauwen ende maechden. Dit was up den xix^en dach van

+ 1382

[19 Dec.]

⁺Decembre int jaer M.CCC.LXXXIJ. Ende de mannen die de vrauwen ende machden vercracht hadden, die waeren meestdeel tYpere onthooft ende doodghesleghen,⁺ want de heeren en haddens gheene macht te verbiedene,

Ende tWeslandt beghonste te keerne, ende die eerst keerden, dat waeren die van Roeselare.

Ende als Ypere, Comene ende Werveke ghewonnen waeren ende Phelips van Aertevelde die mare quam, zo was hy zeere drouve, ende hy trac te Ghendt, ende ontboodt Brugghe ende tVrye, dat zy commen zouden tzynder doodt. Ende hy trac up den berch voor Oudenaerde, ende hy nam de vroomste uten heere ende alle de beleeders van den volke, ende de wethouders, ende ooc de heere van Aerzeele, ende de Inghelsche artsieren, ende alle zyne beste ghewapende, ende zyne engienen ende zyne scotters; ende alle zyne vitailge dede hy laden; ende alzoo schiet hy van voor Oudenaerde.

Ende int vertrecken vloghen vele zwarte craeyen over theer, ende die van Oudenaerde riepen: ‘Uwe gheleedsmannen die gheleeden hu van boven, want ghy wort hare spyse! ende ghy vaert alle in uwe doodt!’.

Ende Phelips metten zynen trac duer Curtrycke, ende van daer te Roesselaere, daer zy ghysel namen, die zy te Ghend waert zonden, ende zy voeren te Rosebeke waerd, ende sloughen hare ghetelde up een berghelkin.

+ 19 Dec.

+ Fol. 236, r^o, col. 1.

[p. 46]

⁺Die van Dixmude ende andere vrome doorpen,⁺ die waeren an sheeren zyde ghewent; maer, als zy weder hoorden van Phelips vergaderynghe, zo keerden zy weder an hem ende zeyden, zy wilden met hem leven ende sterven. Aldus claf vele volcx weder an hem, ende Phelips was zeere blide; ende hy zant te Ghend waerd, dat hy volcx ghenouch hadde omme mede strydene jeghens de Vransche croone.

Ende Phelips ghync metten drien steden te rade ende metten heere van Aerzeele, ende zy rieden dat zy snuchtens wilden trecken te Dixmude, want de heeren en mochten met crachte de stede niet winnen; ende ooc ne mochten zy Curtrycke niet winnen noch voorbylyden. Ooc en zouden de Fransoysen int landt niet langhe ghedueren mueghen, noch ne zouden die van Oudenaerde gheen ofset commen doen.

Maer Phelips clerc, Heyne Carpentier, die vand eenen anderen raedt te Roeselare over maeltydt, ende hy quam daer voor Phelips tafele, en hy zeyde: ‘Wy moeten alle te Rosebeke omme de Fransoysen te wederstane.’ Ende Phelips die zegde: ‘Ter goeder tydt, dat wil zyn’. De heere van Aerseele dit hoorende, hy quetste hem, al willens, an zynen⁺ voedt, ende hy claechde zeere dat hy ghaen noch ryden en mochte, maer hy zoude zyne baniere medezenden, ende hy voer met eenen scepe te Ghend waerdt. Ende zylieden trocken snuchtens te Roosebeke waerdt.

+ 1382

+ Col. 2.

+ Fol. 236 v^o, col. 1.