Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

Hoe bij gracie Goids twee burgeren van Gent traden van verres in ene heymelijke dadinge van zoene voir die van Gent metten hertoge van Bourgongen, ende hoe sij dair heymelijken enen ridder mede belasten uut Vlaenderen om dese an den hertoge te bereysen.

In desen tijden regneerde noch binnen Gent here Jan Boursier, van coninc Rychairs wegen van Engelant, ende Pieter van Bousch; ende voirt die andere

[p. 518]

quaetdaders, die van sijnre sorten ende opynien waren, waren desen heren Jan behulpich ende bijstandich in alle sine begeerten. Nu waren dair enyge goede, eerbaere ende wijse mannen binnen Gendt, die dit oirloge zeer ter herten ghinck ende mishaeghde, hadden sij konnen gekeren of gebeteren, doch sij en dorften dair niet af spreken dan als sij te samen quamen ende dat zeer heymelijken, want, wair Pieter van Bousch vernomen hadde dat yemant van vrede of zoene gesproken hadde of enyge manyeren of gevairden dairaf ghethoont, dit hadde dair terstont sonder enyge genade doot omme geweest, hoe rijck, hoe machtich van magen of hoe reckelick hij oic geweest hadde, als exemple an here Symon Bette ende here Ghijsbrecht Gente, die van Phillips van Airthevelde ende van Pieter van Bousch in tegenswoirdichede der gezworen ende scepenen van Gent dootgesteken worden, ende noch sint dier tijt, om dier gelijke zaken wille, menygen mensche binnen der stede van Gendt hadde doen sterven. Ghij sult weten dat, in dienselven zomer dat Franssoys Ackerman: van den coninc van Franckrijke uut die stede van den Damme gejaecht wert, ende dat alle die III Ambochten verbarnt ende gedestrueert worden, ende die coninc weder in Franckrijke gekeert was, begonden die van Gendt te wyvelen ende beduchten, ende zorghden zeer die wijse ende notable dat die coninc dair te naesten toecomende zomer voir die stede soude wedercomen met groter machte; mer Pieter van Bousch ende alle die van sijnre secten waren en gaven dair niet omme, ende plagen te seggen dat sij den coninc noch al te gairne eens sijen souden comen voir die stede, want sij hadden so grote ende starcke verbanden metten coninc van Engelant dat sij dair wael af getroost ende ontset souden worden, dair en

[p. 519]

twyvelde hem niet an. Nu waren in desen tijden binnen der stede van Gendt twee vrome, wijse ende eerbaere burgeren, goet ende eerbair van leven ende hoirs ommegaens, ende oic int middelgemaet van geslacten ende maeghtalen binnen der stede, nyet van den meesten, noch oic van den minsten van der stede, denwelken tween dit oirloge, dat sij zaghen dat hoir goede stede aldus voerde tegens horen natuerlijken rechten here, den hertoge van Bourgongen, al te zeer hertelijken mishaechde ende node sagen, mer en dorften dies niet openbaren om der voirseider exempelen wille Pieters van Bousch; ende was die een een scippere van een die meeste pleyte van Gendt, hoewael dit sceepvaren uut Gent niet veels waert en was terwijlen dat oirloge duyerde, ende was genoemt Rogier Kervinck; die andere was die meeste vleyschouwere van alle den vleyschuyse van Gendt, ende die dair oic alremeeste stemmen, magen ende vreenden in hadde, geheten Jacob van Airdenburch.

Bij desen tween wert die zake van der zoene eerst ontghonnen ende begonnen, mits hulpe van enen eerbaeren ridder uut Vlaenderen, genoomt here Jan Delle, ende was een zeer wijs ende tractabel man, die hem dair zeer toe gaf, mer doch sinen arbeyt hadde al te vergheefs geweest, noch hij en hadde dair nymmermeer binnengecomen, en hadden dese twee, gedaen, al hadde hij oic te baten gehadt alle des coninx machte van Franckrijke, dat moighdy vrylijken ende vast geloven. Dese here Jan Delle was van hoire vele wael gemint binnen der stede van Gendt, van den meesten sowael als van den minsten, sodat hij dair bij tijden inne ende uut te rijden plach, als hem geliefde, want, men droech binnen der stede geen quaet vermoeden noch suspicie up hem noch up⁺ nyemande int beghinsel van deser zoene. Oick en sprack

+ fol. 162 v^o

[p. 520]

hij, noch en hadde dorren spreken van enyger zoene, eer dat die beroerte dairaf bij Rogier Kervinck ende Jacob van Airdenburch uut ende te voirschijn quam, dairaf ic u nu oic die manyeren alle seggen sal. Wair was dat dese twee voirseide personen groot ongenuechte int herte hadden van desen oirloge dat sij in Vlaenderen zagen, sodat sij hieraf tesamen sprekende worden tot eenre tijt, dair doe Rogier sprac tot desen Jacob, seggende: ‘Och here God, die diegene wesen mochte, die enen wech ende middel vinden kohde, dairmede men breken ende te niete maken mochte den groten laste dair dese goede stede van Gent in is, dair wij doch beyde binnen geboren ende van geslacten af sijn, ende dat sij uut den quaden slage dair sij so dyepe tegens horen rechten here, den hertoghe van Bourgongen in steket verlost mochte werden, ende met hem tot vrede ende zoene comen, och, die soude ene schone aelmisse up airden doen, ende hij soude dair sonder twyvel grotelijken inne verdienen tegens Gode, ende dairtoe grote eere ende lof ter werlt behalen, want zeker dit grote oirloge ende twiste en voeght ymmers niet wael’. ‘Voirwair, Rogier’, sprac Jacob weder, ‘ghij seght wair, mer tis zorghelijck ende hert voir yemant te doen, want, als ghij weet, Pieter van Bousch is so ontsichelijken man dat nyemant van bestandt, vrede, zoene of eendrachtichede spreken noch voirtsetten en darre, hij en wilde Pieters overvallen getroost sijn. Ghij weet doch wael, waert Pieter vernaem, so wair hij zeker sijnts doots, als menichwerven gebuert is dengenen die hem, om goet in die saken te doen, gemoeyt ende grotelijken gearbeyt hebben; mer, alst Pieter vernomen heeft, theeft hem allen tlijf gecost’.‘Ja’, sprac Rogier doe, ‘so sal dan die zake ewelijken in aldustanygen state moeten bliven, dat zeker te hardt te

[p. 521]

lijden is, ende, dat wij vele zwijgen, so moet dese sake nochtans eens tot enen anderen eynde uutcomen. Hieromme segge ic, die dairinne mochte helpen voirsien, hij en dede sine dage niet so godlijken, so eerlijken noch so schonen dachreyse’. ‘So biddic u, Rogier, dan’, sprac Jacob, ‘dat ghij my wege updoen wilt ende onderwijsen, dair ment mede soude mogen toebringen, ende ic salre met herten gairne na horen’. Rogier sprac, seggende: ‘Jacob, ghij sijt onder uwe vleyshouweren een die meeste ende ontsienste van alle dat ambochte, aldus so moochdy dair den gront van uwer herten wael openbaren in hemelicheden uwen liefsten ende getruwesten vreenden; ende, als u dunct dat sij dair gehoir toe geven, suldy altemet dieper ende verder in der materien na onsen upsette voirttreden. Ende ic, an die andere zijde, die zeer wael gesien bin onder den scipmannen ende dair groot gehoir hebbe, gemerct dat ic hok gedachten alle wael weet in deser zake, uutdat sij my dicke in heimelichede geclaecht hebben hoe moede sij des oirloges sijn, dorften sijt uutspreken, want sij dair groten scade ende afterdele bij hebben, sal oic mijn goede, rechtvairdige zaet dan zaeyen in dengenen dien ics betruwe, diewelke dan voirt elke die haer hiertoe informeren sullen ende bringen ten rechten wege, konnen wyt dan dairtoe bringen dat wij dese twee ambochten tot ons hebben, die groot ende machtich sijn, die andere ambochten ende eerbaere burgeren die gairne vrede hadden, sullen dair alle toe vallen’. ‘In den name Goids’, sprac Jacob, ‘ic salre gairne met die myne af spreken, ende spreect, ghij Rogier, oic metten uwen’.

Also sij twee dit te samen gesloten waeren, deden sijt beyden, mer deden dat so heymelick ende wijselijken elc an den sinen dat bij gracie

[p. 522]

ende instortinge des heyligen Geestes, Jacob van Airdenburch creech alle die vleyshouwers tot sinen wille; van gelijken practisierde Rogier Kervinck met sinen wijsen woirden ende wercken solange dat hij oic alle die scipluden dairtoe brachte, dat sij begeerden weder met horen soepen ende comanscepen int water te wesen, dat hem nu voir gesloten was, ende dairomme te doen met desen Rogier allen dat hij up hemluden begeren soude.

Dit aldus gepractisiert wesende, vergaderden hem dese twee eerbaere mannen, ende ontdecten hem tegens malkanderen van horen toegeleyden wercke, ende hoe elc sijn volk willich ende bereyt vant om tot zoene te comen met horen here. Doe spraken sij tot malkanderen: ‘Nu gebrect ons enen heymelijken, wijsen derdenman van gelove, om een middelair te wesen ende die onse upset ende zake rechtvairdeliken ende dueghdelijken overbringe onsen genadigen here, den hertoge van Bourgongen’. Des vyel hem beyden in den sinne, ende dair bleven sij ende sloten oic up, hem hieraf te ontdecken met heren Jan Delle, ende oic wast beste met hem te doen, want hij verkeerde veel binnen der stede van Gendt, sodat sij twee met hem hieraf spraken, ende gaven hem hore heymelichede in geloven te kennen, seggende: ‘Siet, here Jan’, wij hebben alrede sovele gearbeyt an onse twee ambochten, dat sij vollecomelijken totter zoenen genegen sijn, indien onse genadige, die hertoge van ⁺Bourgongen, ons alle zaken vergeven wilde, ende ons laten in onsen ouden vryheden dair wij schone bezegelde hantvesten ende prevylegien af hebben, wael ende notabeliken bezegelt, ende dieselve ons oic nu van nyeus vernyewen ende confirmeren’. Doe sprac here Jan Delle: ‘Ghij eerbaere mannen, ghij spreect herde wijselijken ende wael, ende ic wil met goeder

+ fol. 163

[p. 523]

herten gairne hieraf een getru ende goet overbringen an minen here van Bourgongen wesen, ende voirt dadingen twisschen tween’. Hiermede schiet dese goede ridder uuter stede van Gendt, ende quam bij minen here van Bourgongen in Franckrijke, also hij dair doe bij den coninc lach, ende gaf hem in heymelichede ende allene te kennen dese voirseide materie zeer wijselijken, ende onderwees desen hertoge also met goeden bequamen woirden dat hij hem tot sijn begeren zeer nederdaelde ende voechde. Oic mede, om der reysen willen, dair voiraf geroert hebbe, die hij gairne metten coninc van Franckrijke in Engelant doen soude met groter machten, om aldair een groot conquest ende homoet den engelsen coninc ende sine ondersaten te doen, begeerde hij zeer met dien van Gendt gesoent te wesen; ende dat rieden oic alle sine vreenden ende rade, als die cognestabel ende ammyrael van Franckrijke, die here van Couchy, here Gwy van Latrymoelge ende andere, dair hij hem mede beriedt. Sodat die hertoge van Bourgongen desen ridder weder ter antwoirden, gaf, alsdat hij alle doen woude also hijt selve ordyneren soude, ende dairup wederkeren soude bij diegene die hem uutgesent hadden. Int scheyden vraechde die hertoge desen heren Jan of Franssoys Ackerman hier oic yet af wiste. Die ridder sprac: ‘Here, neen hij, want hij is cappiteine upt slot van Ghavre, ende ic en weet niet of dese twee yet wouden dat hijt wiste’. ‘So segt dan desen tween’, sprac die hertoge, ‘dat sij vrijliken met hem hieraf spreken, want hij en sal my genen hinder wesen; ic weet wael dat hij zeer gairne met my tot eenre zoene comen soude ende myne vreenscappe vercrijgen’.Dese ridder schiet hiermede van den hertoge van Bourgongen, ende dede also hij hem beval te doen, want hij quam binnen Gendt, ende brachte

[p. 524]

desen tween dese goede tijdinge, dair sij wael af tevreden waren, ende reedt doe bij deser tweer weten up tslot tot Ghavres, ende ghaf dese zaken int lange Franssoys Ackerman te kennen in groter heymelicheden. Als Franssoys dit hoirde, zweech hij ende ymagineerde dair een luttel up, ende doe wert sprekende, ende seyde totten ridder met enen blijde gelate: ‘Zeker, here Jan, als mijn genadige here die hertoge van Bourgongen die goede stede van Gendt alle zaken vergeven wille ende hoir voirt in haere vrijheden ende oude rechten houden, so en sal ic dair nymmermeer rebelle tegens wesen, mer dair met herten nairnstich inne wesen om totter zoene te comen’. Hiermede schiet dese ridder van Franssoys Ackerman ende van den anderen tween, ende reedt weder in Franckrijke bij minen here van Bourgongen, ende liet hem dair syen hoe sijluden dat tractate gevormt hadden; die hertoge hoirdet, ende consenteerde hem gairne dairinne, bevelende zekere brieve hierup te maken, opene ende oic besloten brieve, gaende an der stede van Gendt, bezegelt met sinen zegele, die al te zeer zuetelick ende vreendelijken gedicht ende geformeert waren; welke brieve dese ridder ontfinck, ende quam dairmede in Vlaenderen, dair hij doe up ene zekere plaetse sine brieve liet liggen, mer quam binnen Gendt sonder brieve, doch hij seyde Rogier ende Jacob hoe hij alle brieve ende bescheyt hadde, ende wair hij se gelaten hadde, sodat sijs wael tevreden waren. Elck deyncke doch nu wael over, in wat groter onverwijnlijken laste hem dese ridder ende dese twee andere staken, want, haddet bij yemans ingeven of anbringen voir here Jan Boursier of Pieter van Bousch gecomen, dat hem van deser dadinge yet getwyvelt hadde, dair en hadde genen raedt tot deser mannen liven gestaen, sij en hadden dairomme terstont dootgeslagen te worden.