Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

Van den myraculen die binnen der stede van Bourburch geschieden ende hoe here Thomas Tryvet ende here Willem Helmon in der vangenisse geleecht worden om deser reysen wille in Franckrijke, ende hoe die hertoge van Brabant starff.

Des dinxdages alle dien dach bescicten dese Engelse alle horen saken binnen Bourburch, ende deden hoir pairden beslaen, ende paicten hoir malen ende packen mettie alrebeste ende dragelixste waren

[p. 436]

die sij geworven hadden ende sij up hoir pairden tot hemselven laden mochten. Des Woonsdages saten sij up met alle hoir baggaid gen, ende sloegen upten wech, ende leden doir alle des coninx grote heer up hoir geleyde, dair die Bertoenen zeer qualijken in tevreden waren, dat sij se alle gemeenlick up hoere pairden so gepact ende geladen zagen, sodat an den zommygen die afterbleven wert ongelijcx ende onrechts genoech gedaen. Aldus schieden die Engelse uut Bourburch ende quamen desselven woonsdages goets tijts binnen Grevelingen, ende dair bleven sij doe dien dach alle, ende des donredages smorgens schieden sij van daen ende staken die stede van Greveningen an ende barnden se an colen, ende quamen so met alle hoir pilgaedse binnen Calays, dair sij doe goet chiere maicten ende ververschten hem, want sij wael verlost ende uut enen quaden slage bij des hertoge hulpe van Bertangen gevryet ende wechgecomen waren; ende dair verbeyden sij den windt om weder over in Engelant te zeylen. Upten voirseiden donredach quam die coninc van Franckrijke binnen Bourburch met alle sijn geselscap; dair begonden die Bertoenen voirt al te nemen ende te roven dat die Engelse dairbinnen gelaten hadden, ende en lieten dair niet in die stede, ja, dat meer was, dair was een van den geboefte die liep in sinte Jans kerke aldair, ende clam up een outair om te nemen enen steen die hij sach staen in ene crone, die een beeldt van Onser Liever Vrouwen up thooft geset was; mer, recht als hij upt outair geclommen was, keerde hem dit beelt omme, ende dese boeve vyel airselange van den outaer neder, ende die moirdt sloegen dair, sodat hij dair uptie stede doot bleef liggen; dit geschiede dair wairachtelijken, welk myracule vele luden anzagen. Noch quam dair

[p. 437]

enen anderen pilgairt, die van gelijken an tselve beeldt doen woude; dair begonden doe alle die clocken van dier kerke gelijck van selfs te luyden sonder enichs menschen toedoen, ende ten hadde oic nyemant machte te luyden, want alle die clockreepen waren van selfs so hoge upgecrompen dat dair geen mensche met handen na noch bij comen en mochte. Om welker myraculen wille dairna ene lange wile zeer groot bezoeck van volk in deser kerke voir dit beeldt quam; ende die coninck gaf deser kerken ende dit beelt, in die eere van Onser Liever Vrouwen ene grote costelike ghifte, ende so deden oic alle die andere grote fransse heren; om welk mirakels⁺ wille, binnen desen donredach meer dan III^M francken geoffert worden voir dit beelde; des vrydages begonden sij hem van daer te porren, ende began die coninc, ende oic die cognestabel, vaste alleyncken oirlof te geven alrehande volk van wapene, ende die vertste geseten waren eerst, ende danctse die coninc zeer, ende zonderlinge den hertoge Frederick van Beyeren, dat hem die van also verre landen te dienste gecomen was; ende so dede hij oic den graven van Savoyen; dair hem doe alle dese grote heren schicten, elck weder in sine landen ende heerscappie, ende die coninc ende die hertoge van Bourgongen bleven ene wijle noch liggen tot Sint-Omers bij den grave van Vlaenderen, om alle zaken dair te passe ende te punte te bestellen. Terwijlen die coninc tot Sint-Omers lach, reedt die here van Couchy uut Normandien, ende meer andere uut Pontiew, uut Vuymues ende uut Pickardien met hem tot Greveningen, ende begrepen die stede weder, ende repareerden se ende maecten se vaste genoech, ende bleven dair liggen in garnysoen, ende hildent zeer scarp, ende oirloochden clokelijken tegens die van Calays;

+ fol. 131 bis

[p. 438]

ende doe sijt aldus tot Greveningen begrepen hadden, quam tvolk alleyncken weder int lant van Vuerne, van Duynkerken, van Dijcxmuyden, van der Nyepoirt ende van dairomtrent, dat alle van dair geruymt ende gespreydt was, ende alle tsine verloren hadde in dien zomer, dese begrepent weder elck int sine om weder nyew goet te winnen.

Ic segge u dat voir wair, dat die hertoge van Lanckaster van des biscops reyse metten sinen zeer wael tevreden was, want dese biscop die oirsake was dat sijn reyse in Castilgen ende in Poirtingale afterbleef, dat hem zeer spijte. Nu quamen dese engelse heren over in Engelant, die metten biscop in Vlaenderen hadden geweest, die doe al te zeer smadelijken van die gemeenten in Engelant toegesproken werden, seggende hoe leelijken sij hem gedragen hadden, dat, na schone beghinsel dat sij in Vlaenderen eerst gehadt hadden, sij thele lant dair niet voirtgewonnen en hadden; ende sonderlinge teech ment meest here Thomas Thryvet ende her Willem Helmon, also wael des conincs raedt als die gemeenten, ende en wert here Huge van Calverlee van nyemande genen sculde gegeven, want men hadde wail in der wairhede vernomen dat die biscop ende dese andere sijns raedts niet volligen wouden, ende, wairt dat sij here Huge rade gewracht hadden, sij wael ene eerlijke reyse gedaen souden hebben; ende, dat quader was, men zeechde den voirseiden tween ridderen, als Thryvet ende Helmon an, dat sij den coninc van Franckrijke Bourburch, Greveningen vercoft hadden, ende was alle Engelant, hieraf murmuyrerende, dairaf dat sij in groter vresen hoirs lijfs waren, ende wert hem beyden bevolen van des coninx wegen dat sij gevangen souden gaen in den thoren tot Lonnen, twelke sij also deden.

[p. 439]

Binnen welker tijt sij dus in vangenisse waren, sleste der gemeenten murmuracie up hem beyden, mer souden sij weder ontslagen werden, sij mosten hemselven setten van live ende van goede in des coninx ende sijns raedts handen. In welker tijt uphief ene dadinge van enen bestande, als ghij hierna sult horen, twisschen den Franssoysen ende den Engelsen, in welken bestande die van Gendt mede begrepen waren, dair die grave van Vlaenderen zeer qualijken af tevreden was, doch hij en mochtes niet keren.

Ghij sult weten dat, doe men van Bourburch schiet ende elc sijns wechs tooch, bleef die hertoge van Bertangen, dat een scarp ende suptijl here was, mede tot Sint-Omers bij sinen neve, den grave van Vlaenderen, liggen, ende hadde al te gairne gesien ende toegebracht ene vaste zoene of lanch bestandt twisschen den coninc van Frankrijke ende den coninc van Engelant, ende, om hier toe te mogen comen, so hadde dese hertoge van Bertangen alrede met enyge van den engelsen heren heymelijken hieraf gesproken des manendages, doe men voir Bourburch in des coninx tente van Franckrijke dachvairde gehouden hadden van dier stede; welke ridderen denselven hertoge belooft hadden ende dair last af genomen, sij, in Engelant gecomen wesende, souden dairaf met den coninck ende sine omen spreken, ende hem dairaf van des hertogen wegen bootscappen; ende, om te bewijsen dat dit des hertogen sinne was, dat dese engelse ridderen voir upgedaen mochten hebben in Engelant den coninc aldair, zandt hij van Sint-Omers II notabele ridderen over in Engelant up geleyde, als die here van den Houssoye ende die here van Maelgij, bertoenen, diewelke sovele arbeyden in Engelant, dat sijt dairtoe brachten, dat die hertoge van Lan-

[p. 440]

ckastere ende die grave van Boskinchem, sijn broeder, die biscop van Harfort, here Jan van Hollant, broeder van den coninc, ende here Thomas Persy, met meer andere van des coninx ende des rijcx raden quamen over tot Calays, hebbende volle macht van den coninc ende thrijke van Engelant, ene gansse zoene of lange bestant te mogen maken, also hemluden dat meeste duncken soude; ende van der fransser zijde so quamen tot Buenen die hertoge van Berry, die hertoge van Bourgongen, die biscop van Loon, canselier van Franckrijke, oic met volre machte van den coninc ende sinen raden om volle zoene of bestande te maken, of hoe hemluden dat genuegen soude. Doe beyde dese voirseide partyen gecomen waren, die een tot Buenen ende die andere tot Calays, so wert nochtans wat verbeydet, eer men in der zake van te tractieren tradt, overmits dat men na des coninx rade van Spangen wachte, die dairmede wesen souden, want die Franssoyse en wouden geen zoene of bestandt angaen, die coninck van Spangen en soude dairmede in begrepen wesen. Des quam dair int laetste, van des coninx wegen van Spangen, een biscop, een airchydyakene ende II ridderen; doe wert dair geraemt, also die heren ⁺van beyden zijden elckanderen niet geloven en wouden dat die Franssoysen tot Calays gecomen hadden of die Engelse tot Buenen, dat men dachvairde houden soude ten halven weghe, twisschen den tween voirseiden steden, in een dorp ende kercke aldair geheten ter Buyghe. Dair vergaderden dese partyen van beyden zijden, ende werden dair vele dagen gehouden bij hoire beyder raden te samen; ende dair waren die hertoge van Bertangen ende die grave van Vlaenderen, die zeer ten besten spraken; ende hadde dair die grave van Vlaenderen die grote tente van Brugge doen upslaen mids int velt, dair

+ fol. 131 bis v^o

[p. 441]

hij den hertoge van Lanckastere den grave van Boskinsem ende den anderen engelsen heren ene costelijke maeltijt scheincte met groten state; ende was in dit parlement dair up tvelt al te menygen groten staet gehouden ende gesien van beyden zijden, doch int laetste van desen tractate vonden die partyen an beyden zijden die zaken so gedisponeert dat sij dair ghene zoene vinden noch maken en konden, want die Franssoysen wouden Ghijsen ende Calays weder hebben, ende voirt alle die sloten die sij hilden uptien dach an des zijden der zee twisschen Calays ende der rivieren van der Jeronde, twair in Bertangen, in Normandyen, in Pickardyen, int lant van Rootsele, in Gasscongen of anderswair; twelke die Engelse nymmermeer gedaen en hadden, ende sonderlinge van Calays, Ghijsen, Chiereburch in Normandyen ende Brest in Bertangen; over welke dadinge sij stonden wail III weken lang, ende waren alle dage nochtans nairnsteliken tesamen te rade, ende en konden hem niet verenygen; doch sij zochten an beyden sijden alle die beste middele die sij mochten. In desen tijden dat men aldus hier dese dachvairde hilt, so starf int lant van Luxenburch die edele hertoge van Lutselenburch ende van Brabant, die in sijnre tijt geweest hadde een here renlick, frisch, wijs, vroom ter wapene ende gairne die eerbare vrouwen ziende, ende wert desen edelen man na sijnre doot medegegeven dat, doe hij aflivich wert, die hoichste bestgespraeckste in den hogeduytse, die edelste van bloede ende machtichste van edelen magen van kersten gelove doot was; ende ymmers, wes hieraf sij, God will sijnre zielen ontfermen! Hij leecht bij Lutsenburch begraven, int clooster van Vaucleer; van denwelken vrouwe Janne bleef, ende en huwelicte niet sint; dese goede here hadde vele beclagers

[p. 442]

na sijnre doot, van alle diegene sonderlinge dien lief gehadt hadden.