Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

Hoe die coninc van Franckrijke Bourburch dede anstormen, ende hoe hij ordyneerde dat, so wye een bont rijsen uptie graften brachten, soude een blanc hebben, ende voirt hoe die van binnen dadinghden.

Upten voirseyden saterdach, als die coninc van Franckrijke met dien schonen hope, dair u voir oic af geseecht is, voor Bourburch quam, ende alle dese grote heren dairvoir in ordynancie stonden om die stede te bestormen, dair sij alle grote begeerte toe hadden, spraken dese heren die tgestant van Bourburch wael besien hadden, dat hem dair niet an en twijvelde, sij en souden die stede wael winnen ende en soude hemluden oic niet al te lange voirgehouden mogen werden, mer tmoste hem menygen edelen man costen, ende het gaf hem vreemde wairomme men so lange metten stormen verthoefde. Nu was wair dat enyge in des coninx heere zeeghden hoe dat men tijdinge hadden dat die hertoge van Bertangen ende die grave van Vlaenderen, die an die andere zijde van der stede lagen, tractierden ende dadingden metten Engelsen om die stede over te crijgen met dadinge, sonder te stormen. Hieraf waren Bertoenen, Bourgongoenen, Noirmans, Allemans ende meer andere met hem, die wael wisten wat groter goet sij dairinne winnen souden, quamen sij dair met stormen binnen, zeere qualijken af te vreden dat men solange metten stormen verthoefde; des dair doe hoire zommige buyten des cognestabels consente ende sonder ordynancie, mer oic so en wast hemluden niet

[p. 430]

verboden, begonden te scermutsen an die voirbaelgen om tspel also gaende te maken; ende wert dese scermutsinge so fel ende so breedt, dat die Franssoysen tvyer in die stede schoten met pijlen, met yseren gloeyende cloten ende met anderen instrumenten alle die stede over, dairaf die huysen dairbinnen wael tot XL steden ontstaken, twelke men int heer gewaer wert, dat binnen den roock ende brandt upghinck an allen kanten. Dair begonst doe ghestuyf ende te bestormen hem an te heffen, ende bijsonder was hem here Willem van Namen met sinen hope metten eersten ende voirsten an, ende in die graften, die dair met sinen gesellen al te stoutelijken ende ridderlijken anstormden, ende deden sovele dat sij doir die moddere over die graften quamen an die stakettingen, dair sij doe die Engelse ter weere vonden, die hem dair thierden als leewen in horen were; ende dat was hem oic van node, want men gaf hemluden sovele te doen dat sij niet en wisten wair sij meest weren souden, mits dat men se van allen zijden anstormde; ende oic so stont die hele stede, ende barnde an lichter logen, dat den Engelsen van binnen een al te groten laste was; niettemin sij hilden hair stede ende plaetsen al vaste uptie vesten, ende en schieden om des brants wille niet van dair, mer bleven staen vechten van enen winde tegens die vyanden, ende lieten here Mathijs Rademon ⁺ende here Nycolaes Trayton met horen geselscap tvyer in die stede uuten, als sij beste mochten, die dairtoe geordyneert waren; mer, mits die lange druychte diet doe lange geweest hadde, was der huysen dack so druych dat, so wes sij een uutlesten, dairtegens ontstaken hem van ene voncke weder over den halze barnende twee; ende wert my dair doe af gezeecht, had men des saterdages smorgens vroech des stor-

+ fol. 130 bis

[p. 431]

mens begonnen, sij souden hem die stede afghewonnen hebben; mer twert so hooch upten dach begonnen dat hem die nachte te vroeghe anquam, dairomme men doe als mits den nacht dat stormen aflaten moste. In welken storme here Willem van Namen wael XXXVI man te schade hadde, so doot of also quaet; ende, nadat die heeralden overbrachten, so hadden die Franssoysen uptien saterdach in dit stormen wael te schade, so doot of also quaet, V^C man. Dair sloech men doe die trompetten up, van des coninx wegen, dat hem elc man van te stormen om des nachts wille verdragen soude, als sij deden, ende elc man ghinck weder na sijn logijs, ende die gesonde ghinghen ende visiteerden die gequetste, dier al te zonderlinge veel was, ende die doden halp men ter airden; ende men zeeghde int heer dat men des anderen dages dese stede weder stormen soude, als des sonnendages, ende dat sij niet tegenshouden en soude mogen, sij en souden binnen dien dage gewonnen worden. Wat deden dese Engelse? Terstont dat stormen afgelaten wesende, ghingen sij alle dien nachte toe, ende maicten ende heelden weder alle die stakettingen ende voirt dat dair gebroken was, ende stelden weder alle hoere dingen ende weren te passe, ende leschten ende uuten den brant over alle die stede, ende schicten hem also sijt des anderen dages geven ende houden wouden, also sij in groten laste waeren; ende dat sagen sij wael, want sij waren besloten ende en wisten niet hoe sij eynden souden.

Des sonnendages smorgens, recht nadat die coninc misse gehoirt hadde, wert gecrayeert over alle theer dat, so wie een bont houts voir des coninx tente brachte ende dair nederleechde, soude een blanck in sijn handt rede hebben; ende was geordyneert dat men dese bonden van rijsen ende van

[p. 432]

houte in die graften souden werpen, ende die dairmede so overdammen dat men een streecs an die stakettingen van der stede soude mogen comen, ende die des manendages vroeghe metten dage weder bestormen. Dair liepet doe alle dat int heer was, ende sonderlinge dat clene volk, om hout ende rijsen alle die dach doir, ende brachten dair voir des coninx tente een groot deel houts, mer die stede en wert binnen desen sonnendach niet angestormt. Wair was dat enyge doe zeechde dat die hertoge van Bertangen, die an die andere zijde lach, binnen desen sonnendach heymelijken dede tractieren metten Engelsen, want hij voelde wael in wat groter laste sij waren dairbinnen; uuten welken hij hemluden voir tbeste riedt dat sij den coninc van Franckrijke die stede upgeven souden, behouden hoirs lijfs ende goets, of anders sij waren dair alle lyveloos omme, deden sijs niet. Die Engelse, oic merkende over horen laste, waren van dat also te doen zeer willich, ende baden den hertoge van Bertangen dat hij, om God te voirsten ende alle ridderscappen eere wille, hem hieromme onledich maken wilde om dat aldus te bedadingen; des doe die hertoge van Bertangen desselven sonnendages zandt den cognestabel ende den grave van Saintpol over an die andere zijde bij den coninc, syne omen ende syne raden, ende deden hem up dat beghinsel ende intreden van dadinge die die hertoge van Bertangen metten Engelsen versproken hadde, altijt uptes coninx, sijnre omen ende sijns raedts correctie, ende dat hij oic den coninc dat wael raden dorfte, dese starcke plaetse aldus over te nemen in der maten als sij se boden over te geven, om te verhoeden die schade die men dair noch af crijgen mochte; want, soudmen se met stormen crijgen, twair gescepen noch menygen edelen man te costen, ende die coninck

[p. 433]

en mochte niet meer winnen dan dat stedekijn Bourburch ende een deel herder onversaechder gesellen dairinne, die hemselven, indien men se met stormen wonne, ende diersten vercopen ende totter doot toe weren souden; dair mocht men vry toe tijden, ende die coninc mochte dair sulk man omme verliesen, hij soude willen, om IIII Bourburch ende IIII werven soveel als dairinne te winne waere, dat hij sinen verloren man weder levende hadde. Dairomme hem beyden van des coninx wegen up antwoirde dat, ter liefden van den hertoge van Bertangen ende hem beyden, omdat sij dairinne airbeyde, so soude men gairne na alsulken dadinge horen; ende hieromme ghinck dien sonnendach over, dat dair niet meer gedaen en wert, ende, so my gezeecht wert, quamen binnen denselven sonnendage savonts, up dit bestandt, uuter stede here Jan van Chastelnuef ende Raymonnet van Sant Marchij, gascongairden, in heren Gwyen logijs van Latrymoelge, ende waren dair in goeder geselscappen ende vrolick; ende des mannendages smorgens ghingen sij weder binnen Bourburch, ende int scheyden sprack here Gwy tot hem beyden, seggende: ‘Du Jan, ende Raymonnet, ghij sult noch, eer desen avont comt, beyde myne gevangen wesen’. Sij antwoirden hem weder: ‘Here, dair sijn wij liever dan in eens anders heren handen’. Nu was wair dat, up desen sonnendach, die tijdinge in des coninx heer gecomen waren, hoe Oudenairde verloren ende gestolen was, dair here Ghijsbrecht van Lumenghien, die dair alle den zomere cappyteine geweest hadde, al te qualijken in te vreden was, dat ment so verloren hadde terwijlen hij dus mede bij den coninc int heer gelegen hadde; mer doch hij ontsculdichde hem metten grave van Vlaenderen, sinen here, dat hem die met sinen hope uut Oudenairden dair int heer bij hem ontboden

[p. 434]

hadde. Up desen sonnendagennacht was den grave van Bloys die wake bij des coninx tente bevolen, ende en wist men noch niet dat men des anderen dages, als des manendages, weder gestormt soude hebben.

In der morgenstont smanendages wert, van des coninx, des cognestabels ende der merscalken wegen, uutgeroepen ende geboden dat nyemant en bestonde ⁺an die stede te stormen in geenre wijs, welk gebodt gehouden wert; uut welken gecrye enyge van den engelsen heren, diet gecry gehoirt hadden, ymagyneerden of dair enige dadinge heymelijken in wesen mochte sijn, dair sij met eeren mede wech souden mogen comen. Doet quam an der noenen, sprack die mare van te dadingen voir den man, ende diegene die dair dadingen souden voir die van binnen ghingen uut, als here Willem Helmon, here Thomas Thryyet, here Nyclaes Trayton, here Mathijs Raydemon, ende voirt tot XIIII edelre mannen toe; ende, a1s sij buyten quamen, werden sij van den hertoge van Bertangen ende den grave van Saintpol in des coninx tente gebracht, dair die coninc doe zeer blijde af was ende sach se zeer gairne, want hij tot dier tijt toe zeer luttel of gene Engelse gesien en hadde, meer dan enen engelsen ridder, genoemt here Pieter van Cortenay, die tot Parijs tegens here Gwy van Latrymoelge een feyt van wapene gedaen souden hebben; mer ten ghinck niet toe, want des coninx raedt verenichden se, ende, want dese coninc, die een zeer jonck man was ende vele van den Engelsen vromer daden hadde horen seggen, sach hij se al te gairne an, ende cregens oic veel te schoonre dadinge, want het dochten den coninck vrissche ende heerlijke mannen wesen, sodat hij hem veel te bet gonnede. Dair dadingde men des manendages in des coninx

+ fol. 130 bis v^o

[p. 435]

tente, dair bij waren des coninx drie omen, die hertoge van Bertangen, die grave van Vlaenderen ende die cognestabel van Franckrijke, ende nyemandt meer; in welken tractate die hertoge van Bertangen den Engelsen een groot vreent was, ende, int laetste, twert gedadinct ende gesloten dat die Engelse Bourburch ruymen ende tot Greveningen rijden souden veylich met alle dat sij wechbringen mochten; van welker dadinge vele ruyteren uut Bertangen, Bourgongen, Normandien ende uut anderen nacien niet af tevreden en waren, die wail gehoopt hadden metten Engelsen hoir bueytingen deylen; mer neen, ten mochte hem niet gebueren, want die coninc woude dat anders hebben. Ende, doet alle gesloten was, namen dese Engelse oirlof an den coninc, sine omen, Bertangen, Vlaenderen, ende an den cognestabel, ende dair werden sij den grave van Saintpol bevolen, ende die leed se des savonts met hem ten eten in sijn logijs, ende ontfinc se dair also vreendelijken als hij beste mochte, ende, doe sij dair met hem ghegeten hadden, sandt hij se ende deed se eerbairlijken geleyden tot in die poirten van Bourburch, dies sij hem zeer groten dancke wisten.