Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

Van der antwoirde die die biscop van Noirdwijck ende die Engelse des graven ambassiaten van Vlaenderen gaven, ende van der vergaderinge die die van Cassele ende van dairomtrent maicten.

Int sluyten van deser sake was den raedt na den upsette dat sij in den sinne hadden, dat sij desen tween vlaemsen ridderen geen geleyde geven en souden om in Engelant te trecken, want, wairt zake dat sij tlant van Vlaenderen also lange rusten lieten tot deser luden wedercoomste, het wair een lange wech die sij trecken mosten eer sij over ende weder over souden mogen comen; so souden hem dese Vlamingen binnen desen tijden al te zeer mogen starcken, ende dairtoe die grave van Vlaenderen, dat een suptijl here wair, soude dit oic hierenbinnen den coninc van Franckrijke ende den hertoge van Bourgongen tgestant van den lande te weten moge doen, die hem dan met so groter machten tesamen steken mochten ende comen tot hemluden so starck up horen halse dat sij se niet en souden mogen wederstaen noch bevechten; ende bij desen raedt bleven sij int gemeen, dat men hemluden dairomme geen

[p. 377]

geleyden geven en soude. Doe sprack die biscop voirt tot here Huge van Calverlee: ‘Ja, here Huge, wat sullen wij nu dan desen vlaemse ambassiaten ter antwoirde geven morgen als sij weder bij ons comen sullen? Seght up u avijs’. ‘Here’, sprack here Huge, ‘dat sal ic u seggen, nadien ghij ymmers desen wech innewilt. Ghij sijt nu tegenwoirdich in des hertoghinnen lant van Bare, dat ene Clementijne is, ende ghij oirlocht nu tegenswoirdich van Urbanus des paews wegen ende van nyemant anders wegen, ende, ist zake dat die ingesetene ende oic die abdyen van desen lande voirtan goet Urbanist wesen ende bliven willen, ende voirt uptie Clementynen met u reysen dair ghij se bringen sult, gij sult gairne doir tlant met uwen volke vreedelijken lijden ende wael betalende alle dat sij behoeven ende copen sullen; mer, als van hem tween geleyde te geven om in Engelant te trecken, en suldy niet doen, want onse oirloge dat wij voeren up desen tijt en roert in clenen noch in groten den oirloge staende twisschen onsen coninc ende den coninc van Franckrijke, mer wij sijn alleenlijken paews Urbanen soldenairs, ende, na minen duncken, en soude ic hemluden anders geen antwoirde geven’. Als dit die heren die dair waren hoirden, bleven sij dair alle bij, ende sonderlinge die biscop,⁺ want die niet anders en zochte dan te vechten ende te oirlogen up dat lant, sodat sij hierup uuten rade schieden. Des anderen dages voir den noenen quamen dese twee vlaemsse ridderen, die gairne hore reyse gevordert hadden, in des biscops herberge ende verwachten dair totdat die biscop misse gehoirt hadde; ende, na der missen, traden sij in sijn oghenschijne, die doe. hem beyden dair ene manyere van vreenscappen thoonde, ende bleef ene wijle bij hem staen spreken van anderen materien, solange dat

+ fol. 131

[p. 378]

die here ende ridderscappen bij hem gecomen waren. Als die biscop dieselve heren bij hem hadde die hij dair doe behoefde, hief hij up ende sprack: ‘Lieve heren, ic vermoede wael dat ghij die antwoirde verwacht upt begeren dat ghij up ghijsteren van grave Lodewijcx wegen uwes heren an ons gedaen hebt, ende ghij sult se nu hebben, ende is dese: up desen tijt so mooghdy wael wederomme keren ende trecken bij den grave uwen here, alst u gelieft, of voirt tot Calays rijden, up uwen anxte ende zorge, off oic in Engelant alsowael; mer ic en sal geen geleyde geven, ende die reden sijn dese: ic en bin up dese tijt van des coninx wegen niet gelast yet te doen, ic bin alleenlijken des paews Urbaens dienre, ende alle die hier met my nu sijn, dat sijn desselven paews Urbaens soudenaeren, ende hebben belooft hem truwelijken te dienen. Nu is wair dat wij gecomen sijn ende hebben onsselven gebracht in der hertoghinnen lant van Bare, die ene openbare Clementijne is, sodat wij menen up hair luden te oirlogen willen; ende, willen sij met ons toevallen ende met ons voirt reysen, so en sullen wij hem niet mesdoen, mer sullen hemluden mededeylen die hoghe, wairde absolucie die paews Urbaen, rechtvairdich paews, dair wij nu voir reysen, gegeven heeft alle diegene die ons sullen helpen verderven ende destrueren die Clementijnen; dat is, dat hij se absolveert dairvoiren à penâ ende à culpâ’. Doe dese twee heren dit hoirden, sprack here Jan Vylain, seggende: ‘Lieve here, als van den paewsen, vermoeden wij twee wael dat gij niet anders en hebt horen seggen, mijnhere die grave en is een vast ende goet Urbanist; ende dairomme, sijdij ymmers qualijken geraet, up hem of sine landen te oirlogen, want so treedt ghij uut uwen bevele; ende hij vermoet ende gelooft oic volcome-

[p. 379]

lijken dat u die coninc dus vele niet bevolen heeft te doen als ghijt anlegget, want mijnhere die grave en twivelt dair niet an, die coninc van Engelant, wairt anders bij sinen bevele, en is so edelen prince ende so voirsienich van edelen, wijsen rade, hij en soude onsen here den grave wael te voren gewairschuwet ende ontseyt hebben.’ Van welken woirden die biscop zeer verstuert ende toornich wert, seggende weder, sonder beraet, uut fellen sinnen: ‘Nu, gaet ende segt uwen grave dat hijs anders niet hebben en sal; ende, ist dat hij u of andere in Engelant senden wil om bet van tgestant des coninx te vernemen ende sine meninge, dat mach hij doen doir andere wegen, mer hierdoir noch over Calays en sullen sij niet reysen’. Doe dese twee ridderen hoirden dat sij geen ander antwoirde hebben en souden, namen sij hueschelijken oirlof ende schieden van dair, ende quamen des avonts weder Sint-Omairs.

Binnen desen selven avont dat desen vlaemse ridderen van Greveningen gescheyden waren, quamen desen biscop van Noirdwijck ende den Engelsen waere tijdingen, dat tot Duunkerken ende dairomtrent vergadert waren wael XII^M gewapender mannen, dair die Haze van Vlaenderen mede int geselscap was met noch meer andere ridderen ende knechten die se beleden ende rieden, ende dat sij des dijnxdages geschermutst hadden tegens hoir volk, ende die so afterrugge gedruct ende die mate so nade ghebracht dat dair wael C man van horen Engelsen dootgebleven waren. Doe sprack die biscop: ‘Ay, hoirt doch, onse volck wert dootgeslagen, ende die grave wil godwouds gebaren of hij van ghenen dingen en wiste, hij wil bidden met enen upgeheven zwairde in sijn hant houdende; ic sal ymmer sien wat dese Vlamingen doen sullen connen, want, enne God wil, ic sal

[p. 380]

dair morgen metten hope selver henen; hij volghe my, die wille!’ Tot welker reyse alle die dair bij hem waren consent toe gaven, ende dit wert desselven avonts over alle Greveningen te weten gedaen enen ygelijken; binnen welken avont hem twee ridderen toequamen, met omtrent XXX glayen ende LX airtsiers, dairaf den enen ridder quam van Calays ende die andere van Ghijsen; ende hoir namen waren, den enen van Calays, here Nycol Clifton, ende die andere was cappiteine van Ghijsen, here Jan Drayton. Alst quam an des anderen smorgens, was elc bereet ende te pairde, ende ordyneerden hem in goeder manyeren om te rijden, ende sloegen also upten wech wael met VI^C glayen ende XV^C airtsiers tot Moerdijcke wairt an, ende voirt na Duunkerken. Dair dede doe dese biscop voir hem voeren der kercken wapene ende sinte Pieters banner, die was root met tween slotelen van sulvere in sautoren, recht als een vanedragere des gerechtigen paews Urbaens; ende voirt so hadde hij sinen standairt, dairinne sijnsselfs wapene stont, ende was een schilt gequarteleert van lazuyer ende van sulver, met ene brueke van goude upt lazuyer ende een bastoen van keele up tsulver; ende den schilt was alomme gekepert van kele. Dair hadde hij bij hem den here van Biaumont met sijn banner ende standairt beyde, here Huge die Dispencier, sijn neve, met enen standairt, here Huge van Calverlee, here Thomas Thryvet ende here Willem Helmon, elc met sijn standairt. Voirt, so waren dair here Willem ende here Jan Drayton, gebroederen, here Mathijs Raydemont, here Jan van Ferrieres, here Nycol Clifton, here Willem Firmeton ende here Jan van Chastiaunuef uut Gasscongen, met voir den anderen. Dair reden sij zeer geordineerdelijken na Moerdijcke, dair sij doe een weynich toefden ende aten een montvol broots

[p. 381]

ende droncken eens; van daen reden sij voirt na Duunckerken. Dese tijdinge quam tot Duunkerken,⁺ onder alle die Vlamingen die dair vergadert waren, alsdat die Engelse hem toequamen, alle in ordynancie om hemluden te bestoken ende te bevechten; dair ghingen sij doe binnen Duunkerken te rade, ende sloten dat sij uuttie stede ruymen souden, ende slaen buyten upt veldt, ende hem dair in goeder ordynancie setten, om den Engelsen te bevechten ofs noot werde, want, van binnen der stede te bliven besloten met sulken groten hope, en soude hemluden niet profijtelijken geweest hebben; ende, also si dit overdroegen, so geschiedet; ende sij sloegen metten hope buyten upt velt, ende ordyneerden hem dair in strijde up enen berch buyten der stede, ende waren dair wail XII^M gewapent vergadert, ende dairenboven.

Recht als die Vlamingen hemselven aldus te passe geset hadden, comen dese Engelse anbersten met enen onvervairden moede, ende genaicten der stede van Duunkerken; ende, als dese Engelse al omme zagen worden sij gewair dien groten hope Vlamingen, staende ter rechter zijden tot Bourburch wairt, al in goeder ordynancie omme te strijden. Dair toefden sij een luttel, ende daelden doe noch wat vorder, want, die manyeren die hem dochte dat die Vlamingen over hem bilden ende na der ordynancie dair sij hemselven ingeset hadden, en konden dese Engelse niet anders sien noch gemercken dan die Vlamingen hemluden bestoken souden; uuten welken dese engelse heren hem doe tesamen voeghden, om raedt te hebben hoe sijt weren ende dat ansetten souden. Dair ghinghen doe alrehande woirde ende opynien; want die zommige, ende sonderlinge van den biscop, die ymmers enichsinnes woude dat men terstont in den hope geslagen ende met hem-

+ fol. 131 v^o

[p. 382]

luden gevochten hadde; mer, trouwen, die andere, als die here van Biaumont ende here Huge van Calverlee, seghden dair neen tegens, ende brachten dair reden bij, seggende: ‘Lieve heren, ghene Vlamingen, die ghinder over enen hope vergadert staen, en hebben ons niet mesdaen; oic mede so en hebben wij den grave van Vlaenderen, in wiens lant wij nu sijn, noch ghene wairschuwingen noch ontseggen gedaen; ende, ist dan dat wij dus toewillen, so en oirlogen wij niet eerbairlijken, dan slechts in die pilgerye, die meest roven ende schenden kan dat sij die beste, ende die sals meeste hebben, sonder enich huesch tytel of toeseggen van oirloge up hemluden te hebben. Ende noch hierenboven, alle dit lantvolk dat hier staet, ende alle dit lant dair wij nu in sijn, is alle goet Urbanists ende van onser opynien. Gaet doch tut reden ende siet over met wat tytele of bescheide wij dese lude nu eerst anzoeken off bevechten sullen’. ‘Ja’, sprack die biscop, ‘wat weten wijt of sij Urbanisten sijn of niet?’. So laet ons dan om God, ‘spraken dese twee heren’, weder onse zaken eerlijken ansetten, ende laet ons een van onsen heeralden an hemluden terstont senden, ende doen hem vragen uut wat gronde ende upset sij so geschoren staen in strijde tegens ons, ende wat hore meninge dairaf is; ende dat men hem dan mettenselven vraghe wien sij kennen ende houden voir den rechten paews van kersten gelove, ende, ist dat sij seggen dat sij Urbanisten sijn, so hebben wij reden bij machte ende virtute onser bullen, die wij van onsen paews hebben, hem te vermanen ende an hem te begeren dat sij met ons voir Sint-Omairs dan trecken, of tot Aryen, of tot Atrecht, of anderwair, dair wij se uptie Clementijnen bringen sullen; ende, sij hem aldus voelen van ons versocht te wesen bij ons paews beveel, sullen wij wael an hoir ant-

[p. 383]

woirde horen tot wat gate ende wesweges sij uut sullen willen, dair wij dan ons noch wael ende te passe up beraden sullen mogen, wat wij dan voirt doen of laten sullen willen’. Dese opynie wert gevollicht, ende dair wert doe een heeralt geroepen, genoemt Montfoirt, toebehorende den hertoge van Bertangen. Desen Montfoirt wert bevolen te rijden totten Vlamingen, die dair over enen hope in strijde stonden geschoren, ende informeerden hem wael te punte van alles dat sij van hem totten Vlamingen geseecht ende gedaen wouden hebben, ende hoe hij hem in haren hope, nadat hij se yonde, weder tegens hem hebben soude. Dese heeralt was wijs ende verstandelick, ende voldede sijnre heren gebodt, als reden was, ende hij ghinck spreken metten Vlamingen in der tonnen dat hem bevolen was.