Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

Hoe die Engelse die stede ende bercke van Greveningen wonnen, ende hoe die grave van Vlaenderen hieromme an hemluden tot Grevelingen sine ambassiaten notabelijken zandt.

Bij desen raedt ende overdrachte en was here Huge van Calverlee niet, mer was buyten gereden tot Ghijsen, bij den cappiteine aldair sien wat die dede, alsoot sijn maegh was, genoemt here Jan Draitton, ende was in meninge, dair die dach alle te toeven ende des anderen dages wederomme tot Calays te comen, als hij dede; ende, terstont als hij binnen Calays gecomen was, ontboot die biscop desen here Hugen bij hem upt casteel aldair te comen, also hij aldair gelogiert lach, ende oic ontboot hij den twee anderen ridderen. Ende, also dese here Huge een al te vromen ridder was, hadden dese II ridderen den biscop wael van te voren gezeecht, int sluyten van horen rade, dat sij mede dese reyse met hem in Vlaenderen doen wouden indien dese here Huge riede, ende anders niet, sodat dairomme die biscop dese voirseide materie, ende hoe sij dairaf gesloten waren, hem te kennen gaff, ende woude dairaf sine opynie ende avijs hebben. Here Huge antwoirde weder den biscop ende seyde: ‘Here, ghij weet wael up wat maten wij

[p. 369]

uut Engelant gescheiden sijn, ende met wat beveel; oic mede, updat ghij u wael wijselijken hierup bedeincken moicht, so weet dat onse zake ende reyse en roert der tweer coningen oirloge niet an, mer is onse oirloge ende reyse allene gefondeert ende geset uptie Clementijnen, want wij en sijn nu niet dan des paews Urbaens soudenairs ende ruyteren, die ons dairvoir absolveert van allen sonden, indien wij die Clementijnen verderven ende destrueeren mogen. Ende hieromme segge ict u, ist dat wij int lant van Vlaenderen rijden, ende doen dair schade in, so dolen ende treden wij buyten onsen bevele ende gaen boven onse machte, want, also hoe tlant van Vlaenderen an den coninc van Franckrijke ende an den hertoge van Bourgongen nu gecomen is, so weten wij nochtans wael dat die grave van Vlaenderen ende alle thele lant van Vlaenderen also goet Urbanists sijn als wijselve; ende noch, dat meer is, so en sijn wij niet starck genoech om met onsen hope int lant van Vlaenderen te reysen, want die Vlamingen sijn nu alle gelijck totten oirloge verwecket ende bereedt, ende sij hebben een groit zwair volk ende wail te hernasse int lant, also sij IIII jaren niet anders gedaen en hebben dan geoirloicht; ende, updat ghijt alle moight weten, so segge ic u noch vorder dat Vlaenderen een also quaden ende starcken lant is in te comen te pairde, als ic yet vele gesien hebbe; ende, dat noch alremeest is, dat ons die Vlamingen niet misdaen en hebben. Aldus, wildy ymmers rijden, so laet ons in Franckrijke rijden; dat sijn doch onse vyanden tweesinnes, want onse here die coninc die heeft doch een open oirloge up hemluden, ende oic sijn sij doch alle Clementijns ende contrarie onser geloven, als in den paews. Voirt so souden wij onsen merscalk, here Willem van Biau-

[p. 370]

camp, verbeyden, die doch hastelijken met groten volke hier bij ons comen sal, als ons mijn here die coninck in den laetsten woirden die hij met ons hadde doch selve toesprack; bij welke alle redenen voirnoemt, ic rade ende segge voir mijne opynie dat, nadien wij ymmers rijden willen, dat wij dan na Aryen wairts ende na Monstruel rijden; ende dit mogen wij behouden ende sonder zorghe doen, want noch ter tijt en sal ons nyemant int gemoete comen metten eersten, ende onsen hope is gescepen dairtoe, dat alle dage te wassen van den verdorven Vlamingen die van den Franssoysen brootghange gemaict sijn ende tlant ruymen moeten van armoede; dese suldy vinden, dat bij groten hopen om gewinne an ons vallen sullen, ende sonderlinge dieghene die noch die wrake ende wredichede upten Franssoysen int herte dragen van tverlyes dat sij van hemluden gehadt hebben, den enen sijn vader, den anderen sinen broeder, of zone of magen, af gemoirt ende verslagen’. Als dese goede ridder aflaten soude sijnre spraken, en konde dese jonge biscop nauwe so lange toeven tot dese ridder zweech, hij en hief an met enen heten uplopensinne, seggende: ‘Ja, ja, here Huge, ghij hebt so wael in Franckrijke leren rijden dat ghij in anders geen landt en soudt konnen rijden dan dair; wair mogen ⁺wij meer profijts doen dan te slaen up dese rijke zeekanten van Bourburch, van Duynkerken ende van der Nyepoirt, ende voirt in die castelrien van Bergen, van Cassel, van Yperen ende van Poperingen, ende dan dairtoe noch in die andere landen dairommetrent? Na alle dat my hieraf geseeght is van den burgeren van Gendt, die hiermede in onse geselscappe sijn, dese en cregen nye hoir dage oirloge dat hem deerde; ende aldus laet ons dair trecken ververschen, ende verbeyden dair heren Willem van Biauchamp, up

+ fol. 130

[p. 371]

aventuere of hij oic comen woude, hoewael ons dair noch cleen gerufte af overcoomt van sijnre coomste’. Doe hem dese vrome ridder, here Huge, aldus van desen jongen biscop voir thooft vant gestoten, die van groter maeghtalen in Engelant ende oic in dese reyse sijn overste was, ende oic van here Thomas Thryvet ende van here Willem Helman geen bijstant in sine opynie en creech, zweech hij al stille ende schyel van den biscop doe, seggende: ‘Here, dat ie geseecht hebbe, hebbic om tbesten willen gezeecht; nochtans, als ghij rijdt, here Huge van Calverlee sal met u rijden, ende vrijlijken ghij en sult dien wech niet nemen dorren, hij en sal hem dair wael bij u dorren sien; laet dan dair elc sine vroomheydt proeven’. Die biscop sprack: ‘Here Huge, ic geloves u wael, mer so maect u dan rede dat wij morgen rijden mogen’, ende hadde zeer in den wille voirt te rijden in Vlaenderen, als hij dede, dat hem na tot groter confuysen keerde, als ghij noch na horen sult.

Dit upset ghinck voirt, ende elc man machte hem rede om des anderen dages te rij den; ende dit wert overal binnen Calays, ende voirt dair sij buyten lagen, gekondicht; ende, als an den anderen dach quam, werden die trompetten des morgens upgeslagen, ende elc man te pairde ende buyten upt velt, ende namen den wech na Greveningen, ende mochten wesen als shoopes starck omtrent III^M gedecter hoofden. Dair reden sij solange totdat sij quamen uptie riviere voir Greveningen, dair sij doe twater solage vonden dat sij dairover reden; ende dair sloegen sij an dat stedekijn, ende vochten ende stormdent, ende quamen dairinne ende voirt an die kercke, die sij vaste gemaict hadden, ende al wert dit stormenshants gewonnen, also dair nyemant binnen en was dan hoirsselfs volk, dat al meest arme lude ende vischers waren,

[p. 372]

Aldus wert dese plaetse onversiens geschent, want sij hem voir dit oirloge van den Engelsen dair int lant niet gehoet en hadden, ende dairomme quamt oic bij dat dair nyemant van buyten inne en was diet hadde mogen weren; des doe Greveningen gewonnen wert, ende binnen twee dagen dairna die prochyekerke, dair sij groten schade leden eer sij die wonnen; ende dair sloegen sij veel volx inne doot, ende metten anderen die te live bleven deden sij horen wille, ende namen alle dat dairinne was; dair bleven sij doe liggen, also sij dair vytalien ende provancien genoech vonden. Van welker tijdinge alle tlant van Vlaenderen beroert wert, overmits dat die Engelse binnen Greveningen stormentshans gecomen waren, om twelke doe alle dat lantvolk in dien hoeke lants hair goeden vluchten ende togen in den sloten ende steden, met wiven ende kinderen, so tot Bourbourch, so tot Bergen, so tot tSint-Omers. Dese tijdingen quamen oic den grave van Vlaenderen tot Rijsele, hoe hem die Engelse an wouden oirlogen ende hadden alrede Greveningen gewonnen, dair hij al wat inne besorght wert, ende oic voir die van den Vryen van Brugge, ende wert te sinne syne raden die hij dair hadde bij hem te ontbieden, als hij dede, ende sprack tot hemluden: ‘My verwondert al te zeer van desen Engelsen, wat hem op my let, dat sy my dus sonder enyge wairschuwinge overvallen ende myne landen beschadigen’. Dair doe enyge up antwoirden, seggende: ‘Voirwair, here, tis oic ene vreemde zake, mer men mach vermoeden, of sij yet voir hem nemen, dat dat graefscap van Vlaenderen nu Franckrijke is, omdat die coninc dair so doirgereden heeft ende alle tlant hem in sinen handen gegeven hebben’. ‘Ja’, sprack doe die grave, ‘wat sullen wij nu hier beste in doen?’ Die zommyge van den raden aldair ant-

[p. 373]

woirden hem weder, seggende: ‘Here, ons dochte wael goet dat here Jan Vylain ende here Jan Molen, die hier tegenwoirdich sijn, ende die in des coninx wedden van Engelant sijn van uwen wege in Engelant togen, ende onderwesen dair den coninc ende sinen rade in der bester vormen van desen gevairden ende van uwer wegen, int eynde te begeren wairomme ende bij wat reden hij u aldus anoirloocht; ende, licht bij aventuere, als hij uwe ambassiaten dus redelijken ende duegdelijken hoir bootscappe hoirt updoen, en salt hem niet te wille wesen dat sine lude nu hier int lant bedriven, ende sal se, mach geschieden, dan tot horen schanden weder uut uwen lande doen ruymen bij sinen gebode’. ‘Ja’, sprack doe die grave, ‘ende terwijlen onse ambassiaten uut souden sijn, mochten dese van Greveningen, indien men se liete begaen, alle tlant van den Vryen schenden’. Doe antwoirden weder sine raden, seggende: ‘Here, men moet bij desen luden tot Greveningen senden, om met hemluden te spreken, alsowael van een geleyde te crijgen om uwe ambassiaten tot Calays ende voirt over in Engelant te mogen reysen, als om van hem te weten wairomme sij uwe landen dus beschadigen; ende, en twivelt dair niet an, dese twee goede heren, here Jan ende here Jan, sijn wael so wijs ende suptijl dat sij al sprekende wael een middel ende ene manyere van enen bestande maken sullen’. Die grave sprac weder: ‘In den name Goids, so willic dan dat dit also geschye!’ Dair ghinck men doe informeren desen tween goeden heren, van des graven ende sijns raeds wegen, van horen bootscappen, die sij sowael an den biscop van Noirdwijck tot Greveningen als van der bootscappe die sij an den coninc van Engelant ende sine omen doen soude.

Terwijlen hem dese twee heren, die an den

[p. 374]

biscop ende voirt overtrecken, souden, hem bereyden omme te reysen, vergaderden hem alle dat lantvolke omtrent Bourburch, Bergen, Cassel, Poperingen, ⁺Vuerne, Nyepoirt ende den anderen steden, ende togen alle na Duynkerken, dair sij doe bleven liggen, seggende dat sij dair wouden bliven leggen ende hoere palen van den lande bescudden ende dairvoir met den Engelschen vechten. Des hadde dit lantvolke een ridder tot horen cappiteíne gecoren, genoemt here Jan Spoorkijn, die ruwairt ende regiere geweest hadde langhe jaren van der Vrouwen goeden ende landen van Baere, die in desen hoecke lants vele gelegen waren. Nu en wiste dese here Jan Spoirkijn niet van dat die grave sine ambassiaten in Engelant senden woude, want die Haze van Vlaenderen hadde bij hem geweest spelen wael twee dagen met omtrent XXX glayen, ende die hadde hem geseecht dat die grave tot Rijsel lach ende soude dair syne bastairde zuster ten wive geven den heren van Waverijn; uutenwelken dese goede here van desen lantvolke met pansseren, piecken, staven, pennairden, pothuyven, bogen ende andere wapenen, wael tesamen gesteken, hadde tot XII^M cloeker, gerader mannen, ende alle meeste uuter voirseider Vrouwen lant van Baere. Wair is dat twisschen Duynkerken ende Greveningen, omtrent ten halfwegen beyde der steden voirnoemt, leecht een groot dorp an die zeekante, geheten den Moerdijcke; ende tot dairtoe plagen die Engelse alle dagen te comen tvelt intnemen, dair doe dicwijle schermutsingen plagen te vallen. Als dese ridderen, here Jan Vylain ende here Jan Molen, bereyt waren, reden sij tot Bourburch, ende verbeyden dair een geleyde van den Engelsen eer sij voirt wouden rijden, ende, doe hem tot Bourburch bij enen heeralde tgeleyde quam, reden sij voirt tot Greveningen, dair sij doe

+ fol. 130 v^o

[p. 375]

gelogiert werden; ende ten leedt niet lange, sij en ghingen totten biscop van Noirdwijck, die hemluden thoonde een schyne van vreendelicheden; welke biscop up dien dach alle sine ridderen ende mannen van eeren ten eten gehadt hadde, sodat sij noch alle bij hem waren doe dese vlaemse heren in des biscops hoff quamen; ende twas oic die meeste reden, wairomme hij alle sine ridderscappe ten eten gebeden hadde, omdat hij wael wiste, wanneer dese twee vlaemse ridderen bij hem comen souden, ende dat sij hem dan vinden wael geselscapt met vele vromer heren van ridderen ende knechten. Dair hieven doe dese twee vlaemse ridderen up, seggende totten biscop: ‘Here, wij sijn hier bij u gesent van ons heren des graven wegen van Vlaenderen’. Die biscop antwoirde weder: ‘Van wat sgraven wegen?’ Dese twee wijse heren replicierden, seggende: ‘Here, dair en is geen ander here in Vlaenderen dan hij’. Die biscop duplycierde weder, seggende: ‘Ende en Goods namen, wij en kennen genen here van Vlaenderen dan den coninc van Franckrijke of den hertoge van Bourgongen, die doch tlant met machten binnen den naasten voirleden jare ende voirwintere tot sijnre onderdanichede gebracht, ende gewonnen heeft’. ‘Trouwen, lieve here, behouden uwes woirds’, spraken die twee ridderen uut Vlaenderen, ‘want dat hele lant van Vlaenderen wert, in des coninx van Franckrijke scheyden laest van Doirnicke, weder volkomelijken in ons heren des graven Lodewijcx handen geset ende weder overgegeven, die ons nu hier tot uwe eerwerdicheden sendt, biddende dat wij twee, die doch des coninx van Engelants uwes heren gezworen ende tot sine jairlix pensioen staen mogen, hebben een geleide om over in Engelant vry te trecken, ende metten coninc te mogen

[p. 376]

spreken, ende vernemen wairomme hij dus onsen here den grave van Vlaenderen anoirlocht sonder te ontseggen of te voren te wairschuwen. Die biscop ghaf hem tween ter antwoirde, dat hij raedt up hoir begeren hebben soude, ende des anderen dages morgens so souden sij antwoirde hebben; ende lieten die Engelse hierup horen raedt houden, die dair alle dien avont omme te raede waren, ende sloten horen raedt, also ghij die hier nu hoeren sult.