Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

Hoe die biscop van Noirdwijck uut Engelant schiet met sinen gesellen in menyge alle diegene die Clementijnen waren te beschadigen ende te beoirloghen.

Als die coninc van Engelant met sinen omen vernamen die grootheit van der sommen die tot deser voirseider saken behoeft ontfaen was, waren sijs zeer wael te vreden, ende seyden tot malkanderen: ‘Nu hebben wij gelts genoech om, van ons paews ende onsen prelaten wegen, beyde die cronen mede te oirlogen, als Franckrijke ende Spangen’. Des wert dair geordyneert om metten hertoge van Lanckastere in Castilgen te trecken, die biscop van Lonnen, geheten here Thomas, des graven broeder van Maziere, met II^M glayen ende IIII^M airtsiers, ende men soude hem mede geven half tvoirseide gelt, mer sij souden noch wat in Engelant thoeven, ende en souden so geringe niet uut Engelant scheyden, als die biscop van Noirdwijck soude met sinen hope om in Franckrijke te wesen, want die over Calays in Franckrijke slaen soude, om te besien hoet hemluden in handen gaen soude, ende of die coninc van Franckrijke hemluden met machte soude willen wederstaen ende tegens⁺

+ fol. 129

[p. 364]

hem vechten. Oic so was dair noch ene andere redene, wairomme des hertogen reyse verthoefde, die zeer willich tot sine reyse was, ende droech hem oic meest tegens, ende was dese: dat die gemeenten in Engelant, waren al te veel meer genegen mede met den biscop van Noirdwijck te trecken in Franckrijke, dan met hem in Castilgen, want hij van langen tijden zeer ongemint was van tgemeen volk overal in Engelant, ende dairomme stont den luden die fransse reyse, ende oic omdat die vele nairder was vele liever voir dat die spanse; oic en wast so niet, die luden in Engelant en seyden wael after des hertogen rugge dat hij dese reyse niet en soude doen uut devocien of rechverdiger minnen, mer alleen uut ghiericheden om bij dat rede gelt doende te wesen, dat van der armer luden aelmisse, meyne ende zwete dair uut minnen toegegeven waere, mer meenden alle int gemeen dat des biscops zake van Noirdwijck van met hem te trecken waere ene clare sake, want die presenteerde selve des paews persone na der machten die hij dairaf hadde bij goede justicien, ende dair hadde alle tvolck in Engelant dat meeste gelove in, ende so hadde oic coninc Richairt selve. Sodat voirt met desen heren Heinric die Dispencier, biscop van Noirdwijck, geordyneert worden, der heyliger kerken soudenairs te wesen om met hem te reysen, vele goeder ridderen ende knechten uut Engelant ende uut Gasscongen, als teerst, die here van Biaeumont, here Huge van Calverlee, here Thomas Thryvet, here Willem Helmon, here Jan van Ferrieres, here Huge die Dispencier, des biscops neve van Noirdwijck, here Willem Fermeton, here Mathijs Rodemen, cappiteine van Wervick, engelse; die here van Ghastiaunuef, here Jan sijn broeder, Raymondt van Mersen, Gwilhonet de Pans, Garnot Vyghier, Jan van Cauchitain

[p. 365]

ende meer andere, alle gasscongairden; sodat sij alle te samen waeren ten getale van VI^C glayen ende omtrent noch XV^C mannen airtsiers alrehande luden, mer dair waren vele priesteren ende gheestelijker luden, overmits dat die zake ende reyse der kercken ende horen paews aenghinck.

Cort na deser ordynancie so bereyden hem alle dese heren, ruyteren ende andere, die mede in Franckrijke metten biscop van Noirdwijck trecken souden, van alle des sij behoeven souden, sodat alle hoere provancien des Paesschens in die haven dair sij te scepe gaen souden, als tot Douveren ende tot Zandwijck, dair hem die coninck passaidge leverde, alle bereedt om te soepen lagen; ende oic so quamen dair alletemet die luden van wapene an, die medereysen souden, ende hete dese gedaen te werden metten cruyce als uptie ongehoirsamige der heyliger kercken van Romen. Des gebuerdet dat eerdsebiscop ende die cappiteinen bereedt waren om upt passaidge te rijden; ende, sonderlinge here Huge van Calverlee, here Thomas Thryvet ende here Willem Helmon, werden dese III voir den coninc ontboden ende sinen rade, ende dair mosten sij elc enen solempnelen ende starcken eedt doen, dat sij dese reyse na horen besten vermogen volbringen ende eynden souden, ende dat sij in geenre wijs gene Urbanisten beschadigen noch bevechten en souden, mer allene up diegene die Clement voir paews hilden; welken eedt sij dair met goeden wille deden. Dair sprack die coninc doe selve, als sine raden hem dat innegegeven hadden, seggende: ‘Ghij biscop, ende ghij, Huge Thomas ende Willem, wij willen, als ghij tot Calays coomt, dat ghij u buyten uptie kante van Franckrijke gaet logieren, ende dair liggende blijft ene maent lanck of dairomtrent, ende dair suldy die Franssoysen, huyden

[p. 366]

hier, mergen dair, visitier enende quellen als ghij meest sult mogen; ende hierenbinnen sal ic u verversschen van luden van wapene, ende oic van airtsiers, ende dairtoe sal ic u enen merscalk, dat een vroom ridder wesen sal, here Willem van Biauchamp, medesenden, want ic hebbe alrede na hem uptie kante van Scotlant gesent, dair hij nu is, dair hij ene dachverde uptie frantieren van onsen rijke tegens den Scotten houdende is, also tbestant nu tsinte Jan twisschen ons ende hemluden uutgaen sal; ende sonder twivel, hij hier gecomen wesende, ghij sult hem terstont van heen over hebben in uwe geselscap; ende dairomme so en laet des niet, ghij en verthoeft sijnre, want hij sal u zeer wael in rade ende in dade dienen ende noot wesen te hebben’. Die biscop ende drie ridderen beloofdent also te doen, ende hiermede schieden sij van den coninc, ende sloegen up hoir reyse, ende ghingen tot Douveren te scepe, ende quamen tot Calays an lant met alle horen geselscappe den XXIII^ten dach in aprille in jair XIII^C LXXXIII.

In desen tijden so was tot Calays cappiteine een vroom ridder, genoemt here Jan van Wrues, die desen biscop ende dese andere heren niet allen horen geselscappe zeer vreendelijken ontfinck; dair uutsceepten sij alle hoere pairden, hernasse, ende voirt alle dat sij mede hebben souden in hore reysen, ende logierden hem binnen Calays, diesel ve die dairinne mochten, ende voirt in den batilgen die sij dairomtrent dagelix buyten maicten; dair sij doe bleven liggen totten IIII^den dach in meye, verbeidende den merscalk, here Willem van Biauchamp, ende niet en quam. Als die biscop van Noirdwijck, dat een jonck, willich man was, ende hem zeer begeerde mede te wapenen, want hij zeer weynich in hernasse geweest hadde, dan in Lomberdyen met sine neve, hemselven vant

[p. 367]

tot Calays, ende overste wesende van alsovele volx van wapene, sprack hij tot eenre tijt tot sine medegesellen: ‘Lieve heren, wairna bleven wij hier dus ledich ende al stille leggen, want here Willem van Biaucamp en sal doch niet comen? Die coninc noch sine omen en deyncken dair altehant niet eens omme; laet ons doch yet beginnen, nadien wij dairtoe geordyneert sijn; ende laet ons doch der heyliger kercken gelt truwelijken verdienen ende besteden, nadien dat wij dair nu af leven ende sien omme nyew gelt te werven up die vyanden’. Dairup dieghene die dit hoirden terstont ende onberaden antwoirden, seggende: ‘Dat dunct ons goet; laet wij onse luden te weten doen dat wij binnen drie dagen rijden willen ende dat sij hem dairna bereyden, ende laet ons hierenbinnen⁺ overdragen wesweghes wij toerijden willen, want, terstont als wij buyten die poirten van Calays rijden, an wat zijde dat dat sii, wij sijn in vyander lant; tis doch al franse, alsowel an die vlaemse zijde als an die buenense zijde, of tSint-Omers wairt uut; wij weten doch wael dat Vlaenderen een geconquesteert ende gewonnen lant is met machte van den coninc van Franckrijke, ende aldus en moghen wij geen schoonre noch betere reyse doen, als wijt alle wael oversien ende considereren, noch oic eerlijker, dan hemluden dat voirt af te winnen, gemerct oic dat die grave van Vlaenderen onsen luden oic enen groten spijte cort gedaen heeft; hij soudt herde node gedaen hebben, des en is noch geen twee jaren geleden, mer hij heeft hemselven nu so verde gebracht, dat hij des coninx van Franckrijke ende der Franssoysen ordynancien ende geboden gehoirsamich ende te wille wesen moet; ende dairomme’, sprack die biscop van Noirdwijck, ‘wair icx allene gelooft, dat eerste dat wij doen souden, soude wesen int tlant van Vlaen-

+ fol. 129 v^o

[p. 368]

deren te rijden’. ‘Entrouwen, here’, spraken here Thomas Thryvet ende here Willem Helmon, ‘ghij sult dies wael gelooft sijn; roer so laten wij ons dan dairna ordyneren’, spraken sij voirt, ‘om binnen drien dagen te rijden int lant van Vlaenderen, want tis doch vyanderlant.’ Up desen raedt sijn sij vaste gesloten, ende hebbent also hoir volk buyten laten weten.