Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

Hoe hem die van Brugge upgaven in des coninx handen van Franckrijke in sine genaden, ende hoe die van Gent doe weder van nyews bij Pieter van Bousch getroist ende enen moet ingeblasen worden.

Die Bertoenen ende die van der voirhoede hadden al te zeer ten sinne te rijden na ende omtrent Brugge, als sij oic wael aenschijn deden, want sij sochten alle die wege die sij konden om dairwairts uutgereden te hebben, mer den oirlof dairtoe en konden sij niet gecrijgen. Dit vernam die grave van Vlaenderen,⁺ die noch tot die stede van Brugge groten minne hadde, al hoe sij mede met dien van Gendt toe waren, want hij wiste wael hoe sij dairtoe gebracht ende gecomen waren; oie wist hij wael hoezeer sij uptien tijt bedroeft ende verbaest ende bezorght waren, ende niet en wisten wat sij voir tbeste doen souden of laten; ende oic wiste hij wael, quamen dair die Franssoysen ende Bertoenen binnen sonder vreendelijke dadinghe, dat die stede dan te gronde gedestrueert ende ewelijken verdorven soude wesen; sodat hij groot medelijden met hemluden int herte droech, ende uut desen sprack hij hieraf met sinen schonezone, den hertoge van Bourgongen, ende informeerde hem dat hij dair die handt anhouden wilde bij den coninc, gebuerdet dat die van Brugge genade sochten an den coninc, dat men dat doch niet oversetten noch wechwijsen en wilde, mer dat se doch die

+ fol. 123 v^o

[p. 340]

coninc in genaden wilde nemen, want hij zeeghde hem oic dat hij wael wiste voir wair, wairt dat se die coninc sinen volke te voren gave, die Bertoenen ende andere Franssoysen souden dair wael incomen, want sij waren dairbinnen so verbaest dat sij geen weer bieden en souden, ende aldus soude dan die stede tot ewygen dagen verdorven ende ene verloren stede bliven, ende dat zage hij zeer node; ende, als hij sinen zone aldus geinformeert hadde, antwoirde hij hem dat hij gairne tbeste dairinne doen soude.

Des gebuerdet dat, terwijlen die coninc tot Cortrijke lach, die van Brugge, die in groter zorghen,leefden ende waren in groten berade, wair sij gelijck uutie stede ruymen wouden ende laten huys ende hoff after ende geven dat te voren, of dairbinnen te bliven ende verwachten der aventueren; doch sij sloten dat sij II minrebroederen senden wouden bij den coninc, om geleyde te werven voir XII notabele personen van horen burgeren om te mogen spreken metten coninc ende hem hoir begeren te kennen geven. Dese minrebroederen quamen tot Cortrijke ende deden sovele dat sijt geleyde bij huipe des graven van Vlaenderen, die dair zeer heymelijken in arbeyde, cregen van den coninc; hiermede quamen dese minrebroederen weder tot Brugge, ende terstont reysden XII van den notabelsten burgeren uut Brugge tot Cortrijke bij den coninc, hebbende sine omen dair bij hem. Dese vyelen dair den coninc te voeten ende ryepen oitmoedelijken an den coninc omme genade, ende baden hem om God dat hij se voir sijn eygen nemen woude, want sij doch alle mannen waren, ende name doch die stede tot sinen wille, mer dat hij se doch doir sine edelhede ontfermen wilde ende niet en woude laten schenden of sijn volk te voren geven ende so laten verderven, want,

[p. 341]

dat se verdorven worde, dair soude al te menich mensche mede bij verdorven werden, die an dat oirloge geen deel en hebben gehadt. Oick mede seyden sij, soudmen wair vinden dat sij nu tegens horen here geweest hadden, dair doe waren sij met machten van Phillips van Airtevelde toegebracht met dien van Gendt, sij hadden hem doch truwelijken met ende bij horen prince gequijt in den strijde voir Brugge; met noch meer andere woirden die sij dair den coninc te kennen gaven; tot welker relatie ende bede die coninc doe gehoor gaf, ja mer dat oic bij middele des graven van Vlaenderen dair tegenwoirdich wesende, die dairomme voir den coninc up sine knyen vyel ende badt voir hemluden. Dair wert doe dese XII personen van des coninx wegen geseyt, dat men die Bertoenen ende dat volk van wapene, dat lach upt velt twisschen Tourot ende Brugge, tevreden setten moste ende helpen an gelt; dair ghinck men doe nairstelijken dadingen, ende die coninc dede der stede van Brugge heysschen II^CM francken, doch wert gemindert up C^M ende XX^M francken, dairaf sij die LX^M rede betaelen souden ende die ander LX^M tot Onser Liever Vrouwen Lichmisse doe naesttoecomende; ende hierup soudse die coninc in enen vaste vrede ende zoene nemen, mer sij souden hemselven alle puyerlijken ende geheel overgeven, ende setten tot ewygen dagen verbonden te wesen totten coninc van Franckrijke, als tot sinen eygenen domeynen, ende hem houdt ende getruwe sijn, ende onderdanich tegens alle man.

Up dese dadinge bleef die stede van Brugge ongevyoleert in vreden, dair die Bertoenen zeer qualijken af tevreden waren, want sij hadden wael gehoopt dat sijluden hoir deel dairuut geschuymet souden gehadt hebben, ende plagens hem onderlinge

[p. 342]

zeer te beclagen, seggende, wat sij dair deden? want sij tot noch toe niet veel profijts gehadt en hadden van dat olrloge van Vlaenderen; uutenwelken enyge waren, die ghene dueghde in hem en hadden, ende te rade worden tesamen hoe dat sij thuys reysen wouden, seggende:‘Ende als wij oirlof nemen, so willen wij trecken doir dat graefscap van Henegouwen, want, alst al nauwet, so en heeft hem hertoge Aelbrecht niet wael gequeten in desen oirloge tegens sinen neve, den grave van Vlaenderen, ende dat wairomme willen wij voir ons nemen, ende vysiteren een weynich alle sijn lantvolk aldair, want tis al te goeden vetten lant, ende dair en sullen wij nyemant vinden die ons letsel of hinder doen sal, ende aldus sullen wij onsselven dair verhalen van dat ons hier int lant ontogen wert, ende oic van onser quader betalingen die men ons van onse soudyen doet’. Dit dochte hemluden zeer goet, ende vergaderden hem hierup, sodat sulk tijt was dat hoire van deser opynyen wesende, so Bertoenen, so Bourgongoenen, so Savoyenen ende andere, wael starck waren XII^c glayen. Nu siet doch of dit edele goede graefscappe van Henegouwen niet in groter vresen en lach, diewijle sij aldus hoir upset dairup gemaict hadde.

Dit vernam die edel man, grave Gwy van Bloys, die dair een van den meesten ende edelsten heren mede bij den coninc ende een van den oversten van sijnre afterhoeden ende oic van sinen rade was, die doe in Henegouwen vele goeder heerlijcheden ⁺ende renten hadde. Dese goede here vyel dair nairstelijken voir, seggende dat dat ghene zake en waeren te gehengen of te consenteren, noch met eren geschien en mochte; ende hij nam sine magen bij hem, als den grave van der Mairtse, den grave van Saint-Pol, den here van Couchy, den here van Adingen ende

+ fol. 124

[p. 343]

noch meer andere notabelre heren uut Henegouwen, die den coninck dair heerlijken in die reyse gedient hadden met horen liven ende dair noch bij hem waren, ende onderwees den franssen heren ende des coninx rade hieraf, dat sij dit goede lant van Henegouwen niet en wouden consenteren te laten also uutslaen ende verderven, van dair den coninc van sovele edelre mannen gedient hadde geweest ende noch dair tegenwoirdich met horen liven bij hem waren ende met hem gestreden hadden, te huys hoirden ende alle hoere goeden leggende hadden; ende, of men spreken wilde van den oirloge twisschen den grave ende den Vlamingen, dair en hadde tlant van Henegouwen genen scult an, mer wair openbair dat die bannerheren ende gemeen ridderscappen den coninc in dese tegenwoirdige reyse herde heerlijken ende truwelijken gedient hadden; ende, oic dair te voeren, eer die coninc hem des graven zaken van Vlaenderen bewant, hadden die ridderscappen uut Henegouwen den grave van Vlaenderen altijt truwelijken bijgestaen, ende hadden hem om sinen wille laten beleggen, in groter sorgen hoirs lijfs ende goets, sowael binnen Oudenairden als binnen Denremonde.

Ten laetsten, dese grave van Bloys liep solange totten enen here hier, totten anderen here dair, dair hem noot dochte, ende onderwees se so, dat hij sovele vreenden creech dat hij alle dit upset up Henegouwen gemaict wesende brach ende te niet maicte, ende tlant van Henegouwen bleef met vreden ende ongemoeyt. Noch dede dese edele grave van Bloys meer; dair was doe oic in Vlaenderen een ridder genoemt die here van Dijxmuyden, die om een sijns neven wille; geheten Danyel van Duynzen, die bij sijnsselfs sculde binnen Valensynes dootgeslagen wert, die stede ende hoir ondersaten zeer an te oirlogen

[p. 344]

ende te quellen plach, ende nu te sinne hadde noch meer te doen, want hij hadde dair int heer met soveel geselscap gesproken, die liever quaet dan goet gedaen hadden, dat hij wael V^c glaeyen te samen gesteken soude hebben om die in Henegouwen gebracht ende die stede van Valensynes dairmede gequellet te hebben; ende plach hem oic te vermeten dat hij met goeder reden doen mochte. Die grave van Bloys, dit oic vernemende, ghinck selve tot desen ridder met groten moede ende machte, hem seggende ende verbiedende, up sijn lijf, dat hij so coene niet en waere, enich volk van wapene in hertoge Aelbrecht sijns neven lant te bringen, ende, dede hijt, dat hij dair wael toe mochte tijden, ende alle die dair met hem comen souden, tsoude hem allen quaetcoop wesen, ende sij souden ten diersten betalen; sodat dese edel grave dese sake so verre brachte dat dese ridder sine up hene al te samen afliet, ende bleeff geheelijken die sake an den grave van Bloys selve ende an den here Couchy, van dat hij uptie stede van Valensynes te clagen ofte heyschen mochte hebben. Ende hiermede halp hij die stede van Valensyne, dat sij vrede met desen ridderen creech; dese diensten bewees dese goede here in dit jair ant lant van Henegouwen ende an der stede van Valensynes, dair hij van dier tijt voirt aldair int lant zeer liefgetal omme wert, ende sonderlinge te Valensynes.

Noch so lagen in desen tijden die coninc ende alle dese grote heren metten volke van wapene tot Cortrijken binnen ende dairomtrent, want men en wiste noch niet of die coninc voir Gendt woude trecken of niet, mer die Franssoysen lieten hem duncken, sint die male dat die van Brugge den coninc te genaden gecomen waren, dat die van Gendt van gelijken souden doen, aengesien dat sij horen cappi-

[p. 345]

teine ende dairtoe so groot volk uut hoire stede verloren ende quijtgeworden waren in den strijde tot Roosbeke. Twas wail wair, dat sij wail III dagen lang in sulken schyne waren dat sij niet en wisten wat doen, wair sij allegelijck, met datselve dat sij wech souden konnen crijgen, ruymen wouden ende die stede allene laten staen, of den coninck die sloetelen van der stede te seynden ende setten hem alle in sinen handen, ende verbeyden alle te lijden dat hij met horen liven ende goeden souden willen doen; ende waren al geheel radeloos, als ic voir eens gezeeght hebbe; noch die here van Hairzele en wiste noch en konde hem genen troist geven.

Met desen quam Pieter van Bosch dair binnen up een orsbair, ende vant die poirten, dair hij quam, al open ende sonder enyge wairde dairbij wesende staen; dair hem doe zeer af verwonderde, ende vraechde wat dat bediede dat men die stede van Gendt niet bet en bewairde. Dieghene die hem lief hadden, ende terstont tot hem quamen sien hoe hij dairan was, ende sinre coomsten verblijt waren doe hij binnen Gendt gecomen was, antwoirden hem seggende: ‘Och! lieve here, wat sullen wij doen? Ghij weet doch wael dat wijt al verloren hebben, eerst onsen goeden cappiteine, ende dairtoe, bij goeder rekeninge, wael uut onser stede van onsen besten vreenden ende poirteren, behalven die vreemde gesellen, IX^M mannen’. ‘O arme, ketyvyge herten ende vuyle sotten’, sprac Pieter van Bosch, ‘waendy dat dat oirloge nu hiermede een eynde nemen sal? Neent niet! Die goede stede van Gendt en was nie so vermaert als sij noch van desen oirloge werden sal. Of Philps doot is, dat heeft sijnsselfs hoverdye gedaen; vertijet uwe cleenmoedichede, hebt mannes herten

[p. 346]

in u! Sluyt uwe poirten, ende schict u ter were; ghij en hebt niet ene myte te node. Wat waendy dat die coninc hem vermeten sal hier te comen tegens onsen danck? Hij sals hem wael wachten! Weet ghij ⁺niet dat winterdach is? Al sijt ghij gebeten, ghij en sijt niet gegheten; ende, eer die coninc ter naester reyse weder can comen, sullen wij weder om versch volk sien, die wij genoech crijgen sullen om onse gelt, uut Hollant, Zeelant, Gelrelant, Brabant ende uut anderen landen. Dair is Franssoys Ackerman, dat een fijn, stout ende wijs man is; hij sal cort hier wesen, ende ic willen bij der handt nemen, ende wij willent weder te samen met u begrijpen, ende wij sullen uwe cappiteinen wesen; ende ic love u voir, dat dit oirloge nye so fel noch so hertlijke gevoert en heeft geweest alst noch werden sal; tis ons beter up onsselfs hant te wesen, dan met dat gemeen lant te samen, ende nye en hebben wij metten lande te samen konnen oirlogen of dege doen, mer up onsselfs hant hebben wij menyge hoghe ende schone reysse ende victorie up onse vyanden gehadt; ende dairomme laet ons terstont ende rokeloos die hant ter were setten ende sien tot onsselfs saken; ende nu en hebben wij voir nyemant te sorghen dan voir onsselven; ende laet ons wat weder up ons selfs hant beginnen, ende vrijlijken wij sullen noch heerlijker dingen doen up onse vyanden dan wij noch ye gededen’.

Aldus troiste Pieter van Bosch, in sine wederincoomste tot Gendt, dat mistroistige ende verbaesde volk aldair, die hem sonder twyvel simpelijken ende sonder condicien uut groter wederslachtichede algelijck in des coninx handen geset souden hebben, en hadde Pieter van Bosch gedaen. Nu merct doch wat tot zommigen tijden troists ende raedts

+ fol. 124 v^o

[p. 347]

van enen man gehaelt wert, die sinne ende witte weet ter noodt; ende, trouwen, als die luden desen troist van Pieter verhoirden, also synen voirseiden troist, raet ende manlijke woirden terstont doir alle Gendt gezayet ende gespreyt werden, ende sij oic sagen dat sij V of VI dagen bleven sitten noch van yemande gemoeyt, noch dat oick nyemant en quam voir die stede of dairomtrent van des coninx volk runnen of die koe halen, of enige schade doen, noch dat men geen belegge voir hoir stede en maicte, na alle dat sij konden vernemen, werden sij weder getroist, ja, dat meer is, hoverdiger dan sij te voeren geweest hadden, ende niet dan up Pieters woirden allene.