Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

Hoe Phillips van Airtheveldes lijf doot wert van den coninc van Franckrijke gebracht, ende hoet na gehanghen wert; oic hoe die stede van Cortrijke al verbrant wert van den Franssoysen int scheyden van dair.

Nu hebdy gehoirt hoe die Vlamingen upten dach ende in jair ende upten Guldenberch bij den voirseiden coninc Kairel ternedergetogen ende met enen strijde verwonnen worden, ende hoir hoverdye terneder geleyt ende te nyete gemaict, ende Philps van Airtevelde dootgeslagen, ende dairtoe met hem van die van Gent of van horen ondersaten IX^M mannen toe, sodat dair up dien dach verslagen worden, na der heeralden anbringen, in den strijde sonder int vervolligen ende jagen, XXVI^M manne ende dairenboven. Nochtans wert my voir wair geseecht dat den strijt niet boven ene halve uyre en duyerde, ja, dats te verstaen dat sijt an beyden zijden so vaste ende harde tegens malkanderen hilden, dat men dien tijt geduyerende noch niet en wiste wiet winnen of verliesen soude. Als dese Vlamingen aldus tonderen lagen, dat enen zeer oirbairlijken strijt gewonnen was voir alle die gemene ridderscappe ende edelheden van kersten, gelove, want, hadden die gheboere desen

[p. 333]

strijt gewonnen ende haren wille verworven, nye en⁺ ware so gruwelijken noch so vreselijken sake in kerstenhede gevallen, als ghij dan cort onder allen gemeenten soudt hebben overalle sien rijsen, ende alle om dat volk tot allen steden overvallen ende gedestrueert te hebben. Nu, nu, laten hem die van Parijs wael bedeincken, als sij dese tijdinge sullen vernemen, dat die Vlamingen den strijt verloren sullen hebben ende huren cappyteine dair doot gebleven sal wesen; ic love u dairvoir dat sijs uutermaten qualijken te vreden sullen sijn, ende noch meer andere goede steden van hoir compaingien met hemluden.

Als dese strijt alle gelest ende gewonnen was, liet men die gesellen te pairde begargen met denghenen die voirvluchtich waren, ende die najagen solange sijs van selfs moede werden; ende dede die coninc sine trompetten slaen, om weder afterrugge te airselen, eic up sijn plaetse dair hij hem logieren soude, ende, als dese trompetten, aldus geslagen waren, airselde elc man met sinen overste up sijn plaetse dair hij logieren soude, uutgenomen die voirhoede ghinck voirwairt liggen uptie plaetse dair die Vlamingen des nachts voir den strijt gelogiert hadden, ende deden hemselven dair zeer guetelijken; ende so dede men oic in des conincs heer, want men bracht hemluden vytalien ende provanden genoech van omtrent Yperen ende uut West Vlaenderen. Dair ghing men doe in des coninx heer alle dien eersten nacht na der strijt, ende oic in die voirhoede tot veel steden doir theer, maken al te vele schoonre groter vuyeren, ende al van der Vlamingen stocken, pyeken ende staven; want, wye yet totten vuyere bringen woude, die hadde al te geringe also vele dier stocken upgeraept als hij up sinen halse dragen mochte.

Doe die coninc weder up sine stede afterrugge ge-

+ fol. 122 v^o

[p. 334]

reden was, ende men sijn pauwelgoen dair upgeslagen hadde, van roden sindale zeer rijckelijck ende costelijken, ende hij sijn harnasse uutgedaen hadde, quamen sijn omen ende vele andere groter heren bij hem, ende boden hem geluck met sinen zegezaligen hogen dach die hij doe dair tegeswoirdich. gehadt hadde, als wael betaemde; des die coninc doe gedeinckende wert, om Phillips van Airtevelde, ende sprack tottengenen die dair bij hem stonden: ‘Dese Phillips van Airtevelde, weet yemande of hij doot of levende yewers in onsen hope is? Ic souden al te gairne syen’. Ende hem wert geantwoirt dat men dairomme arbeiden soude, hem teemden dair hij lage, want men hadde wael vernomen dat hij verslagen ende doot was; ende wert doe doir thele heer gecrijert, so wie desen Phillips vonde ende dair tijdinge af brachte, die soude X francken te verdrincken hebben. Dair liepen doe alle die arme, dorre gesellen bij groten hopen onder ghene doden ende worpen den enen hier, den anderen dair, solange dat Philps wert gevonden ende verkent van enen knecht dien voirtijts lange gedient hadde; ende doe wert hij gebracht al slepende voir des coninx pawelgoen, ende die coninc zachen ene wijle an, ende so deden oic die anderen heren. Dair deden die coninc ommekeren, ende besien of hij oic gewondt was ende van quetsinge gestorven; mer men en vant geen wonde an hem, dair hij af gestorven mochte hebben, hadde hij anders ghevangen geworden, mer hij was slechts in den drange gesmoort, want hij was in enen druygen slote gestort, ende dair vele Vlamingen up sijn lijf, die oic dair alle bij hem doit bleven. Als die coninc metten heren desen Phillips wael besyen hadden, wert hij van daen gesleept, ende gehangen an een boom. Nu weet ghij hoe Phillips van Airtevelde sijn eynde nam up airden.

[p. 335]

Heer Danyel van Haelwijn, die meiten anderen vromen ridderen ende mannen, lach binnen Oudenairden, ende dair alle den tijt gelegen, ende dat heerlijken ende manlijken gehouden hadden, dede des woonsdages, als des dages voir dat men streedt, also hij wael vernomen hadde dat die coninc van Franckrijke in Vlaenderen was ende metten Vlamingen strijden sonde, in den avont upt slot van Oudenairden ontsteken vier vuyerpannen met torken ende die boven upwairt uutsteken tot enen teykene dat hij den coninc ende sinen heere toelichten woude, die hem souden comen ontsetten, ende dat hij cort van daen geholpen souden werden. Des gebuerdet dat des donredages snachts, omtrent midnacht, quam int heer voir Oudenairden die tijdinge den here van Hairzele ende den anderen cappiteinen, dat hoir volk meest alle verslagen waren ende den strijt verloren hadden, ende Philps van Airtevelde wair mede doot. Also geringe sij dese tijdingen hadden, braken sij up, ende schieden uuten belegge, ende togen al gemeen na Gendt ende lieten dair meest alle bliven hoir provancien; ende, die eerst wech konde comen, was die beste. Hieraf en wisten die van binnen Oudenairden niet, noch en vernamen, voirdat dach was; mer, doe sijt gewair worden, ponden sij hem alle gelijck uut, ende haelden dairbinnen dat die uuten heere dair aftergelaten hadden, dair sij noch veel goets ende provancien vonden. Oic mede quamen die tijdingen des donredages savonts binnen Brugge, hoe die Vlamingen den strijt verloren hadden, ende Phillips doot gebleven waere, dair sij doe so zeer om verslagen waren als ye vojk was, ende begonden alrede te seggen: ‘Nu genaict onse enyge destructie, want, ist dat die Bertoenen hieromtrent comen, ende sij hierbinnen geraken, so werden wij alle geschent ende

[p. 336]

beroift ons lijfs ende goedes; ende wij sullen gemoirdt werden, sonder genade te mogen verwerven’. Dair doe elc van den burgeren ende burgerinnen vielen up hoir packen ende sacken ende in tonnen, in cofferen en in kisten te slaen hoir beste clenoden ende juwelen, ende liepen dairmede te scepe, om dairmede in ⁺Hollant, ende in Zeelant te varen, ende hoir liven ende goeden te bergen; in welken drucke sij binnen Brugge waren IIII dagen ende IIII nachten, binnen welker tijt ghij in alle die herbergen van Brugge niet gevonden soudt hebben enen sulveren lepele, mede te eten, of ghijs begheert hadde, so schoon ende reyn wast dair alle voir die Berfoenen gevlucht. Als Pietervan Bosch, die noch tot Brugge zieck lach an der quetsinge die hij voir die brugge tot Comen gecregen hadde, vernam dat sine vreenden den strijt verloren hadden ende Phillips van Airtevelde doot was, ende vernam oic hoe dat volk binnen Brugge moedeloos ende verslagen waren, en was hij van dair binnen te wesen met vreden niet wael verzekert, ende wert te rade dat hij hem vertrecken wilde na Gent, want hij dachte wael dat sij binnen Gendt oic zeer verbaest ende vervairt souden wesen; sodat hij hem in een orsbair dede voeren, also hij om sijnre quetsingen wille niet rijden en mochte, ende schiet des vrydages savonts van Brugge ende voer tot Ardenburcb. Oick suldy weten dat, doe dese tijdinge binnen Gent quam van dat sij den strijt verloren hadden ende dat Philps van Airtevelde hoir cappiteine ende dairtoe dat grote volk uut hoire stede doot geslagen ende aftergebleven waren, Waren sij allegelijck binnen Gendt so moedeloos so versufft ende so verbaest geworden dat, hadden die Franssoysen upten voirseiden donredach, vrydach, zaterdach, ja al totdat Pieter van Bosch weder dair binnen quam, voir die stede van Gent

+ fol. 123

[p. 337]

gecomen, men soud se sonder enich wederstoot in die stede gelaten hebben, ende alle horen wille laten scaffen, want sij waren allegelijck dairbinnen troosteloos, wereloos ende radeloos; met twas hemluden een geluck dat, die Franssoysen dit niet en vermoeden noch bedachten, mer dese fransse heren hadden al gemeent, dat nadien dat van die van Gendt, als Phillips van Airtevelde ende voirt so vele Gendtoysereh, verslagen waren, dat hair die stede van Gendt self maent in des coninx handen geset soude hebben ende hem te genaden gecomen; twelk niet en geschiede, mer voerden zint dier tijt dair noch up hairs selfs hant starcker ende felre orloge, ende deden meer quaets dan sij te voeren ye gedaen hadden, als ghij noch voirt in die historie horen sult.

Upten vrydach schiet die coninc van Rosebeke om der quader luchten ende stanx wille, die van den doden luden begonde te groeyen, des hij te rade wert na Cortrijke te rijden, wantd die Haze van Vlaenderen ende meer andere ridderen ende knechten die tlant dair kenneden rennede spoorslaechs met omtrent II^c glayen terstont na den strijt tot voir die stede van Cortrijke, ende dair werden sij sonder slach off stoot dairomme te ontfaen ingelaten, ende die vrouwen liepen int gemeen, arm ende rijck, ende so deden oic die manne, om den doot te vlien, of sij gemogen hadden, in den kelren ende kerken, als verloren ende bestorven lude;dat een al te jammerlijken dinct was, die luden van der stede aldair in dier noodt an te sien. Dair doe die Haze metten sinen, die dair dus eerst binnenquamen, al te groten goet wonnen ende roofden; dairna so quamen an altemet, so Franssoysen, so Bertoenen ende ander volk van wapen binnen deser stede, ende oic die coninc selve quam dairbinnen logieren upten eersten dach van Decembrij. Dair gheschieden doe

[p. 338]

noch weder van nyews al te veel groter occisien ende dootslagen, alle die stede doir, over den Vlamingen, want haire vele dairbinnen noch waren, die dair uuten strijde van noots wegen geweken waren, ende, al ghinct doir totter doot, dair en wert nyemant in genaden genomen, want die Franssoysen die Vlamingen zeer haeten, ende sonderlinge die stede van Cortrijke om eens strijts wille, die voirtijts dair voir die stede gevyel, dair grave Robbrecht van Arthoys ende alle die bloeme van den ridderscappe van Franckrijke al te samen van den Vlamingen ende die van Cortrijke verslagen worden, dair dese Franssoysen doe hoir ouderen wreken wouden an diegene die sij doe dair levendich binnen vonden; welke kennesse van desen strijde voirgeschiet wesende, quam voir den coninck, ende hoe dair in Onser Vrouwen kercke tot Cortrijke ene cappelle stont, dair innelagen wael V^c pair gulden sporen van den edelen franssen heren, die in den jaer M. CCC ende II van den Vlamingen dair voir die stede van Cortrijke verslagen hadden geweest, ende hoe sij noch alle jaeren, upten dach dat desen strijt geweest was, om dier victorye grote sollempnyteiten dairbinnen te handen togen; dair doe die coninck sprack: ‘Dat sullen sij nu te vollen betalen ende ontgelden’, als sij oic deden, want hij ordyneerde dat, als hij van dair gescheyden waere, men die stede in allen enden ansteken, barnen ende an heten colen leggen soude, updat sij oic mochten hierna gehuechnisse hebben dat die coninc van Franckrijke dair mede uptien tijt binnen dier stede geweest hadde. Onlancx nadat die coninc binnen Cortrijke gecomen was, so quamen dairbinnen brasschen omtrent L glayen van dat garnysoen, dat binnen Oudenairden belegen geweest hadde, als here Daniel van Haelwijn, ende hieten den coninc dair oitmoe-

[p. 339]

delijken waelcome, die se doe vreendelijken ontfinck; ende so deden oic alle die andere heren, ende, doe sij dair enen helen dach geweest hadden, reden sij weder tot Oudenairden binnen, bij horen geselscappe,