Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

Hier comt nu die manyere van den strijde van Rosebeke, ende hoe die Vlamingen terneder getogen worden bij ordynancie ende rade der drier ridderen die se overgeslagen ende wael besyen hadden, ende hoe dit al toeghinck.

Nu comen dese drie ridderen, weder bij den coninc⁺ ende sinen drie omen, die alrede harde meysterlijken ten strijde geordyneert stonden, alleman wael te voirdel up sijn passe omme te vechten, also dair overgegaen hadden vele vromer mannen die hem sulker spelen van strijden ende stormen zeer wael verstonden; want, weet voirwair dat die bloeme van alle thridderscappe van kersten gelove dair eensdeels vergadert was. Dair hief eerst up, ende sprack die

+ fol. 121

[p. 326]

hoge ridder, here Olivier van Clitson, cognestabel van Franckrijke, totten coninck ende seide: ‘Lieve hers coninc, weest wael ghemoet ende blijde int herte, want, sonder twyvel of sorghe, dat volk is onse, bij der hulpe Goids’. Doe sprack die coninc: ‘So laet ons dan voirtgaen in des selven name Goids ende sinte Denijs’. Dair maicte die coninc doe vele edelre mannen ridderen, ende so dede oic die andere grote heren, elc in hoir battaelge; ende dair wert doe overdragen dat, alst int vergaderen quame, dat men des coninx groten strijt ende dat oryflamme recht voir int aensichte tegens den vyanden setten soude, ende die voirhoede ende afterhoede souden gelijck van beyden zijden, also vro die ene als die andere, doirgaen ende also die Vlamingen besluyten alomme, die hem so vast ende so dicht ineengedruct hadden dat des wonders was; dese ordynancie wert den heren die die afterhoede beleden te weten gedaen. Oic suldy weten dat up desen dach ridderen gemaict werden IIII^c XLVII manne na den anbringen der heeralden; ende, als dit aldus geordyneert was, schieden dese III ridderen van den coninc, ende quamen terstont voir in den hope van der voirhoede. Doe wert dair dat oryflamme ⁺ontwenden, hoewael dair ene wijle voir den coninc questie omme was ende vele in geargeweert of ment oic ontwinden soude upter Vlamingen of niet, want dair wert geproponeert dat mens niet geweten en hadde upten kerstenen ontwonden te hebben, mer men nam te baten omdat die Vlamingen doe alle urbanisten waren, ende dairomme wert gesloten dat oryflamme up hemluden te ontwinden als up ongelovige luden. Ghij sult weten dat dit oryflamme is ene banyere die al te zeer wairdich ende van groter machten is, ende voirtijts getransfereert wert uuten hemele bij ene hoge manyere van heymelijke pre-

+ fol. 121 v^o

[p. 327]

figuracie, alst nu oic wael scheen, want, terstont als sij ontwonden was, verghinck haestelijken die grote miste alle den dach so zwair ende dick an den hemel gehangen hadde dat die mensche nauwe den anderen bekennen en mochte, ende die sonne wert schone ende claer schynende sodat sijs alle verblijt ende te bet gemoet worden. Dair wast doe een zeer schoon dinck an te sien dat schone ridderscappe iri horen harnasse, die huyfden ende bannyeren in die sonne blicken ende glymmen die gebruyneerde glavye yseren ende zwairden, die oostelijke pennaedssen uptie huyfden ende wapenrocken van costelijker substancien gemaict; ende aldus wesende, hilden sij hem alle stille, sonder van yemande enich gerufte te werden; nier dieghene die voir stonden sagen vaste an dat grote starcke heer der Vlamingen, dat hem anquam so vaste in enen hope gedruct dat hemluden zeer genaicte, hair stocken alle recht uphoudende, ende scheen niet anders van verres an te sien dan oft een busch geweest hadde van pieken, stocken ende staven.

Ic sal noch een wonderlijke sake vertellen, ende my die here van Scunevoirdt doe seechde, alsdat hijselve ende vele meer andere met hem, dat doe die oryflamme ontwenden ende die miste vergaen was, sagen sij ene scone witte duyve vliegen ghins ende weder over dit banner van dit oryflamme, ende, doe sij dair ene goede wijle dus omtrent, gehengelt ende lanch genoech over gevlogen hadde, ende die vyanden so nade quamen dat men beghinnen soude te vechten ende te vergaderen metten vyanden, ghinck dese duyve sitten up een van des coninx banneren int openbair, twelke doe sij alle dief zagen, die hoire vele duysenden waren, dit voir een groit teyken van Gode gesent hilden tot hoire baten. Nu genaicten

[p. 328]

sij so zeer dat die Vlamingen begonden te schieten met bussen, voegelairs ende bogen, also Phillips dat voir geordyneert hadde; ende hiermede begonste eerst den strijt die so hart in den auganck toeghinck dat die coninc ende sine battaelge dair hij inne was eenen herden stolt ontstonden int beghintsel, die hem zeer lastich vyele, want die Vlamingen quamen up hemluden den berch nederdalende met groter machten ende met enen upgeblasen, hoverdigen moede, so vaste ineengevloucht ende gedruct dringende, al haddent alle yseren varkenen geweest, so duene gingen sij doirduwen metten schuderen. ende uuter borsten voirwairts an, ende en mocht men dair niet twisschen comen noch hemluden openen of scheyden; dair doe van des coninx zijde vele goeder mannen doot bleven, mits desen dranghe ende oic dat schieten van den bussen, alst eerst, een groot bannerher genoemt die here van Waverijn, Moirlet van Haelwijn, Jacob die Here ende noch meer andere goeder mannen. Ende wert des coninx strijt mettien van den Vlamingen geairselt ende afterwairts gedruct; mer die stoute heelden van der voir- ende afterhoeden, die uptie vlogelen waren an beiden zijden, ghingen haren course doir, ende ommesloten alle dese Vlamingen ende brachten se grotelijken uut haren upsette; want dese setten hem alle gelijck toe, van bezijden, van afteren ende van allen kanten, so vreeselijken met horen glayen metten langen, verstaelden yseren van Bourdiaus, dair geen pansier voir staen en mochte; dair doe alle dat sij raecten doir pansier, vel ende vleysch; ende dair en stont niet voir hem, sodat, wat hemluden geraict wert, die quetsingen waren so fel met dien breden, scarpen, snydenden yseren off ossentongen geweest hadde, dat cramp afterwert van hem om die doottelijken slagen ende steken te

[p. 329]

schuwen; des doe dit volk van wapene van desen vlogelen dese Vlamingen dien wech so nauwe maicten ende die mate so nade leyden, dat sij hemselven niet en conden behelpen, noch hoir airmen vry crijgen, noch hoir stocken vry upheffen, om hemluden te verweren; uuten welken haire vele doe machteloos werden ende teinden horen adam, quamen ende vyelen so die een over den anderen, ende smoirden ende moirden so die een den anderen, sonder slach te slaen of weer te moegen bieden. Dair wert doe Phillips van Airtevelde met sinen hope van Gendt bestooct ende belopen, die hem zeer truwelijken bijstonden; dair gedeecht ende ghinct up een houden ende kerven, ende deden dair manlijke weere; doch Phillips wert dair ternedergeslagen, ende sinen hope. Als Phillips paedse, die metten coursier niet verde van daen hilt onder dat buskijn, als hem sijn meyster bevolen hadde, sach dat misluck ende verlies over sinen meyster ende smen vreenden gaen, ende hij bevoelde hem wael gereden te wesen, schiet hij van dair, ende liet sinen meyster bliven dair hij was, want hij en mochte hem niet helpen, ende reedt na Cortrijke om voirt tot Gendt te comen.

In deser manyeren was die eerste, vergaderinge, ende na dat verhale van den strijde, als dese Vlamingen aldus besloten, ineengedrongen ende te samen gecrompen worden an beiden zijden van desen tween franssen vlogelen, en drongen noch en traden sij niet meer voirwairts, als sij int begintsel gedaen hadden,⁺ want sij worden so zeer van der Franssoysen van der zijde ineen doen crimpen, dat sij hem niet meer behelpen en mochten. Doe die grote strijt des coninx, die ene wijle in groten persse ende node gestaen hadde, gewair worden dat hoir vyanden hem niet meer an en drongen, mer bleven stille staen, doe

+ fol. 122

[p. 330]

verhieven hem die coninc met sinen hope weder, ende traden tot desen Vlamingen, die so ineengedreven stonden van desen tween zijtvlogelen dat sij hem niet behelpen en mochten, als voirseit is, ende begonden dairup met groter machten te steken ende te slaen. Dair hadden hoire vele hoir fyne, verstaelde, zwaere hameren, dair sij dese pothuyven mede doirsloegen, dat hem tbreyn uuten hoofde spranck. Dair werden dese Vlamingen bij groten hopen ter airden gevellet, ende terstont werden dit die lichte, dorre gesellen gewair, die niet en sliepen, ende waren dair so bij, dat die Vlamingen nauwe van volk van wapene ternedergeslagen en waren, dese en waren dair voirt up met groten, breden messen ende staken se voir te vollen doot, ende schenden se dan voirt van tselve dat sij an of over hem hadden, ende en namen dair geen in genaden, mer ghingen dair recht mede omme, alsoft honden geweest hadden. Dair wert doe dat geclanck ende dat gerufte van dat gesmyten ende slaen up dese huyfden, yserhoeden, beckenelen ende pothuyfden so groit ende so overluyt metten hameren ende zwairden, loothameren ende bijlen, dat men des duyerde ene goede wijle niet horen en mochte; ende ic hoirde oic seggen, al hadden alle die harnasmakeren van Parijs, van Bruexsel, van Doirnicke, van Gendt, van Brugge ende van Valensijn te samen met horen hameren vergadert geweest ende gelijck hoir ambocht doende, so en souden sij niet meer geluyts noch gerufts hebben mogen maken dan dair van dat cloppen ende slaen ene wijle was. Dair ghinck doe an alleman onledich te wesen, noch ridder, noch edelman en spairde dair hemselven, mer elc man sette hant ter were, hoe groot hij was, elc om wael te doen sodat haire zommyge van den edelen mannen hemselven so verde voir in den drange staken dat sij

[p. 331]

ommebesloten ende gesmoirt werden; ende sonderlinge, here Lodewijck van Goutsant, een ridder uut Berry, ende oic here Fleton van Ryveel ende noch meer andere met hemluden, dat grote scade was, want hoir vromichede coste hem tlijff; mer tis goet te deyncken dat alsulken groten strijt ende vergaderinge niet wesen en mochte ten alreschoonsten, dies bovenlach en moste nochtans wael mede verlies ende scade van goede mannen hebben, also hem die jonghe ridderen ende toecomende edele mannen, die hemselven voirtsetten wouden ter wapene, drongen int voirste; ende den drange was so groot dat, so wie dair in quam ende besloten wert, was doit, of hij en moste al te goede huipe of aventuere hebben; ende aldus bleven dair een deel edelre mannen uut Franckrijke doot ende gesmoirt, mer niet al te vele; dair wert doe enen groten, hogen, langen ende breden berch van doden Vlamingen gemaict, ende zeer luttel bloets gestort, want sij veel smoirden overeen.

Als die afterste Vlamingen gewair worden dat men die voirste ternedersloech sonder genade, ende dat sij dair gestort lagen over enen groten, langen hope, ende dat sijt alle verloren hadden, werden sij alle verslagen ende des moede quijt; dair worpen sij pycken, staven ende pennairts omverde, ende tharnasse uut, ende boden den rugge, ende setten hem ter vluchte na Cortrijke ende anderswair, ende hem en roeckte wair, des sij tlijf bergen mochten. Dair vollichden hem doe Bertoenen ende Franssoysen harteliken na, die se afterhaelden in ruychten, in holen, sloten, in busschen, in bramen, ende jaeghden altijt na, so hier X, so dair XII, XX of XXX, so hier in een kerck II of III^C, so in een huys L, LX of C, so up een molen XXX of XL, die hem dair dan wat ter weren setten, ende terstont sloegen se alle doot, sodat hoire al te wonder-

[p. 332]

like vele in der jachten verslagen werden, twisschen dair den strijt was ende Cortrijke, want sij meest alle dien wech inneliepen. Desen strijt geschiede upten Guldenberch, twisschen Cortrijken ende Roosbeke, ende was int jaer MCCCLXXXII, des donredages den XXVII^ten dach van novembrij; ende was die coninc van Franckrijke, Kairle, doe in dat viertiende jair sijnre geboirten.