Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

[p. 284]

Hoe die Franssoysen, die over die riviere van der Leye gecomen waren, die Vlamingen ternedergetogen ende wonnen die brugge ende dat passaidge tot Comen.

Nu was Pieter van Bosch met sinen vreenden omtrent der brugge, die in den voiravont dit volk van wapene hadde upwairt syen comen doir die marassche, ende wiste wael dat sij noch int marassche niet al te verre van Comen en stonden, ende was hoire niet al te wael te binnen noch te vreden, want hij en conde niet wael begrijpen noch overleggen hoe hoir overcomste soude willen eynden, mer doch hij wiste wael dat hij dair bij hem hadde wael VI of VII^M manne, ende ghinc toe ende predicte dit volk ende onderwees hem binnen desen nachte, seggende: ‘Ghij heren, weest waelgemoet; dit volk van wapene, dat ghisteren overgecomen is om ons te bevechten, en sijn van yser noch stail gemaict niet meer dan wij en sijn, ende dat segge ic hieromme: sij hebben ghisteren alle den dach groten zwaren arbeit moeten doen om over te comen, ende dairtoe so staen sij nu ende sullen alle desen nachte, mach vallen, staen in dit marasche trappen int water ende slijcken ten enclaeuwe toe; twair onmogelijken, sij en souden tegens der dagerhede van moetheden ende wake metten slape belopen werden, ende, sijlude in desen schyne wesende, willen wij se al stille ende heymelijken uplopen ende bespringen. Wij sijn doch lude genoech om den hoop alheel omme te besingulen, ende, afterdien dat wij desen hope terneder sullen getogen hebben, en salre gheen so coen wesen die van gelijken meer bestaen sullen; ende hieromme so houdt u al stille ende lage sonder gerufte te maken, ende ic sal u wael seggen alst tijt sal wesen onse

[p. 285]

upsette te vervolligen’. Sij deden alle also na Pieters raedt ende ordynancie.

Ter anderzijde mochdy voirwair wael weten dat dese edele mannen ter plaetsen dair sij waren, niet verre van horen vyanden, niet al te wael tot horen gemake en stonden, want die zommyge ten halven bene toe int slijcke stonden; mer hoir groit begeren om eer te werven ende passaidge te winnen maicte hem willich alle dese armoede te lijden, want sonder grote manlichede ende herdichede en wast niet te verwerven. Ten wair niet gheweest dan omme te lachen, ja, als van die armoede te lijden, hadt so wael geweest in den zomer, als die nachten cort ende zaft sijn, alst nu was in den winter, dair die nachten coudt ende lanck waren; ende thregende mede in der selver nachten up hemluden om, of sij niet te vollen dien nachten ongevals genoech gehadt en hadden, dat sij dat mede te baten mochten genomen hebben. Mer doch,⁺ den groten stote die sij van oghenblicke tot ogenblyck van horen vyanden verwachtende waren, dede hem alle die armoede vergeten ende slape vergaen. Dair stont die here van Saintpy, die die wairde al te zeer wael ende truwelijken hilr, ende croip selve omtrent den Vlamingen, ende hoirde na hoir gevairde ende gerufte om te vernemen hoir ansetten, sodat hij binnen dier nachte nye en ruste, hij en was altijt gaende of comende, ende bracht hem tijdinge dat hij so nade bij hem geweest hadde horen spreken, ende na alle sinen vermoeden en konde hij niet anders gewair worden dan sij in der dagerhede hemluden toecomen souden, seggende: ‘Hieromme, lieve heren ende broederen, elc houde hem rede ende wacker, want wij en sijn niet al te verre van den dage’, ende, als hij hem aldustanyge tijdingen gebracht hadde, was hij terstont weder uut om der Vlamingen gestant

+ fol. 114 v^o

[p. 286]

te vernemen; ende dat handtierde hij solange, totdat die Vlamingen in enen hope al heymelijken sonder geluyt up hemluden quamen, keerde hij terstont bij sijn geselscappe, seggende: ‘Nu wael an, ghij vrome edele mannen, twert nu tijdt wael ende manheit te togen; syet hier, sij comen ons toe; ghij sult se terstont hier hebben, want die crodendieven comen al steelwijs ende menen ons te belopen eer wijs sullen gewair konnen worden. Ghij vrome here alle, laet ons doch nu togen dat wij mannen ter wapene sijn, want wij sullen terstont den strijt hier hebben’. Met desen woirden, als die here van Saintpy dus sprack, so verhieven hem dese ridderen ende knapen van hogen moede, ende begonden hoir glayen met yseren van proeve neder te dalen, ende elc schickte hem ter weer, ende dat met so goeder ordynancie dat geen volk van wapene hem bet ordyneren en mochten up airden om te vechten of hoir vyanden te wederstaen.

Als sij dus hoir vyanden bestoken souden, wert dair weder verhaelt van enyge van den heren, hoe dat sij elc hoir crij in den anganck allegelijck om lude roepen souden, of sijnre heren cry dair hij onder waere, geliken ic hiervoir eens gezeecht hebbe; ende, al en waren sij dair niet tegenwoirdich, dair en lage niet an, men soude dair die Vlamingen met dat menichvoldige cry van den groten heeren, die sij dan dair oic souden vermoeden des nachts bij hem overgecomen te wesen, mede verslaen. ‘Als dese cryen menigerhande onder hemluden gespreit sullen werden, ende sij sullen des moets quijt werden, mits oic dat wij se dan met dien selven gecrye so ongenadelijken ende fellijken in onse goede verstaelde glayyseren ende fyne zwairden ontfaen sullen’, twelcke oic also gebeurde. Recht als sij malkanderen genaecten om te vechten, begonden dese fransse heren na

[p. 287]

hoire ordynancie te roepen alle gelijck met luder stemmen vele ende menygerhande roepingen ende cryen te roepen, dairaf die cognestabel ende die van der voirgairde die noch an dander zijde waren dat hoirden, zeechden: ‘Hoirt, onse luden sijn metten vyanden over an die andere zijde hantsgemeen; die almachtige, goedertheren God wil in hoir hulpe wesen, want wij en mogen hem nu niet helpen’. Ende met desen quam int alrevoirste Pieter van Boesch met sinen Vlamingen, die scarpeliken up ghene scarpe ende snydende glayenyseren ende zwairden ontfaen werden, ende en wederstonden die maelgen van hoir panssieren dair niet meer tegens dan oft een linden cleet dat IIII of V vout dicke geweest hadde, mer sloegent ende stakent al duer ende voirt doir buyck doir borst ende doir hoifde, of sij alle bloot geweest hadden. Als die Vlamingen hem dus wredeliken vonden ghemoet ende ontfaen te wesen, ende dat dat enen stalen berch was dair sij up sloegen, stueyten ende airselden sij, ende terstont, sij airselende, traden die Franssoysen an ende wonnen die airde upten Vlamingen. Dair wert Pieter van Boesch metten eersten gequest met eenre glayen doir sine scouderen ende oic int hoift, dair hij doot gebleven soude hebben enne waren geweest dieghene die up sijn lijf wachten, diere XXX personen dairtoe geordyneert waren, starcker ende harder mannen, dien met machte uphieven ende droegen uuten drangghe tot Comen wairt.

Dit volk van wapene, dat dies speels ende sonderlinghe hoire vele wael gewoon waren, doe sij die Vlamingen hadden doen airselen, ghingen sij dair voirt mede doir, ende hilden, hacten ende sloegen gene Vlamingen doot sonder genade of getal. Dair verhieven hem weder van nyeus gene roepingen ende gecryen, als ‘Saintpy, Levael, San-

[p. 288]

cerre, Adingen, Schoirs, Haelwijn, Anthoingen!’ ende voirt van allen, dair die heren dairaf aldair waren. Als die Vlamingen sagen die herdichede deser heren, ende dat sij al stonden als yseren mannen, gemoet als leewen, ende dat sij dair dootgeslagen worden sonder getal, worden sij versaecht ende des moets quijt; ende begonsten te airselen ende die ene over den anderen te vallen, ende dit volk van wapene altijt na ende over ende doir den hope dair hij dicste was, ende en spairden se niet meer dan oft rotten geweest hadden doot te slaen, ende dair hadden sij oic goede reden toe, want, hadden die Vlamingen hoir meyster geworden, sij souden hem van geliken gedaen hebben sonder enyge genade.

Doe die Vlamingen hem so afterwairts gedruct vonden, ende dat die Franssoysen die steenstrate ende die brugge gewonnen hadden, worden sij te rade dat sij dat dorp van Comen selve ansteken ende barnen wouden, ende dat om. twee reden wille; die ene was om die Franssoyse dairmede te doen afterwairts ⁺toeven, ende die andere reden was om dan dairenbinnen hoir volk weder te samen te vergaderen, ende dan voirt te sien wat hem oirbair wair voirtgedaen. Ende, also sij hieraf sloten te doen, deden sij, ende staken Comen an tot vele plaetsen ende huysen, sodat dese plaetse terstont bernende wert, mer dairomme sijt meest deden, als om dairmede die Franssoysen te doen stueyten, en diende hem niet, want die Franssoysen, also vromelijken als sij se eerst int beginsel des vechtelix ontfaen hadden, noch ymmer so vromeliken vollichden sij se al vechtende ende dootslaende, altois upwairt clymende doir dat slick, ende voirt in den huysen dair sij inne geweken waren om hem te bergen. Als die Vlamingen dit sagen, begrepen sij boven buyten upt velt, ende

+ fol. 115

[p. 289]

dair vergaderden sij hem weder, ende senden terstont van horen luden uut doir tlant, ende deden die clocken slaen tot Poperingen, tot Vertijn, tot Bergen, tot Rons, tot Waesten, tot Messenen, tot Mynenen ende voirt in allen dorpen dairomtrent ornme weder hair volk samen te bringen ende dan weder an die brugge tot Comen te trecken. Dit geschiede also; alle die clocken werden geslagen in alle dorpen, sodat men wael vernam dat dat lant te doen creech, daire doe vele waren die hem scicken te comen bij den anderen ter lantweer, dair hoir vreenden stonden ende vochten; andere scicten hem hoir goet ende tilberhave te bergen ende te vluchten, die een tot Yperen, die andere tot Cortrijken, elc dairt hem naeste of beste gelegen was, met wive ende kinderen, ende tselve dat sij rede up een cort wechslepen mochten, ende lieten voirt hair huysen ende hoven met goeden ende imboel staen uptie Goidsgenade, ende oic die scuyeren volle metten coorne. Terwijlen die Vlamingen dus ordyneerden ende die heren die metten scuytkijns over die riviere gecomen waren lagen ende mangelden metten Vlamingen, was die cognestabel zeer onledich met die van der voirhoede om over die brugge te comen, sodat dair zeer groten drange omtrent der bruggen was; ende, sonderlinge alse die coignestabel geoirlooft hadde over te comen die woude of mochte, so woude elc man voir over ende die eerste wesen, want dair en was nu nyemant die hem dair letsel int overcomen dede. Des ghingen die heren doe dair over die brugge zeer sorchelijken van te dreincken, want, mits dat sij so zeer haesten, worpen sij up die rijbben hoir tairdsen ende pavaysen. ende also leden sij dairover, ende die over waren werden te rade dese brugge weder te maken, want alle die stoffen die dairaf genomen waren ende dair-

[p. 290]

toe behoirden vonden sij dair rede an die comanse zijde liggen, ende deden sovele dat terstont die brugge so vast ende starck gemaict wert, dat des dinsdages smorgens alle die voirhoede over die brugge leedt, ende, altemet dat sij overleden, reden sij ende logierden hem in dat dorp. Des gebuerde dat den grave van Vlaenderen die tijdinge quam dat die van der voirhoede metten vyanden vechtende waren tot Comen an der bruggen, ende sandt terstont darwairt VI^M man te voete om hemluden te baten te comen ende te helpen; mer, doe sij dair quamen, wast alle gescaft, ende die brugge was wedergemaict te passe, sodat se die cognestabel sandt totter bruggen van Waesten om die weder te maken, om dat wagentochte van den heere dairover te mogen varen, dat hem gemackelijker wesen soude dair dan over die brugge te comen.