Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

Hoe die coninx raedt van Engelant horen spot hilden metten Vlamingen, ende oic van den gevangen uuten landen van Vlaenderen ende van Doirnicke, hoe die gewisselt worden.

Als dese Vlamingen tot Lonnen binnen gecomen waeren, quam den coninc aldair wesende terstont die tijdinge dairaf; dair wert doe tot hem gesent om te weten wes hoir begeren dair wair; dair quamen sij doe alle te samen int pallays tot Westmonster, dair sij doe eerst vanden in horen wege den hertoge van Lanckastere, den grave van Boskinichen, den grave van Salberry, ende voirt dat meeste deel van des coninx raden, mer die coninck en was dair noch selve niet tegenwoirdich. Doch deden dese van Gendt ende die andere Vlamingen hoir reverencie tot desen heren, ende negen hem lage toe, als dat wael betaemde tegens sulke grote heren te geschien; ende dair hief up desen clerck van Gendt te spreken van hoire alre wegen, seggende: ‘Hoghe, edele ende vrome heren, wij sijn hier gesent ende gecomen van wegen der goeder stede van Gendt ende slants van Vlaenderen an minen here den coninc, om van hem te hebben raedt, huipe ende troist up zekere articulen ende goede redenen van zekere oude verbanden wesende twisschen Engelant ende Vlaenderen, die wij nu gairne met minen here den coninck vernyewen souden, want dat lant van Vlaenderen behoeft des nu, alsoot lant sonder here staet ende en hebben niet dan

[p. 229]

enen behoedere ende toesienre, genoemt Phillips van Airtevelde, diewelke hem specialiken oitmoedeliken tot minen heren den coninc gebiet, ende oic tot u allen, mijnheren, die sine rade sijt, ende hij bidt u dat ghij onsen presentacie ende dese ghifte in dancke wilt nemen, te weten, wair die coninc sinen upganck in Vlaenderen doen sal willen, dair sal hij tlant⁺ open ende bereyt vinden hem dair vredelijken inne te mogen met sinen volke rusten ende ververschen, ende sal dairinne mogen bliven in vreden so lange hem dat gelieven sal; ende, indien hijs noot crijcht, sal hem tlant van Vlaenderen in staden staen ende te baten comen in sinen node up enen dach met C^M gewapender mannen; mer des so verzoeken weder die steden ende tlant van Vlaenderen betalinge te hebben van II^CM oude scilde, die voirtijts den coninc Eduwairt zaliger gedeynckenisse, doe hij voir Doirnicke lach bij Jacop van Airtevelde ende tlant van Vlaenderen, geleent worden; ende is der goeder steden ende des lants meninge van Vlaenderen hieraf betaelt te wesen, eer men dit nie verbant sluyten off voirt sal laten gaen; ende, dit geschiet wesende, sal die coninc van Engelant ende sine ondersaten vry ende seker wesen mogen vreenden te wesen metten Vlaemmingen, ende dat sij passaidge doir Vlaenderen tot horen wille hebben sullen alst hemluden gelieven sal. Als dese engelse heren hoirden dese woirden ende begeerten der Vlamingen, sagen sij elc up den anderen, ende enyghe begonden een weynich bedectelijken te greynssen tegens andere; doch, als dair aldus een weynich gezwegen was, hief die hertoge van Lanckastere up, ende sprack: ‘Ghij heren, uwe bootsscappe ende woirden heischen wael beraet, sodat ghij weder binnen Lonnen keren sult ende wesen dair in goeden hogen, ende wij sullen uwe bootscappe ende

+ f^o 105 v^o

[p. 230]

begeren den coninc gairne anbringen, die hem dairup beraden sal, ende dan dair so up verantwoirden dat gijs mogelijken ende met reden sculdich sult sijn tevreden te wesen’. Die Vlamingen spraken ende seyden weder: ‘In den name Goids!’ ende met desen woirden schieden sij uuter cameren, ende die engelse heren bleven dair te samen noch in, ende begonden doe vry onderlange te lachen ende te seggen: ‘En hebdy niet gehoirt dat nyewe updoen ende begeren dat dese Vlamingen hier nu upgedaen hebben? Sij begeren hulp ende troist, ende seggen dat sijs behoeven, ende sij begeren ende willen dairtoe onse gelt hebben, dat ymmers geen redelick begeren en is, dat wij hemluden bijstandt ende hulpe doen sullen ende geven hem onse gelt toe’. Dairbij sij die Vlamingen doe voir zeer hovairdich ende verwaent hilden, also dair te comen heyschen enen sulken ouden sculdt, wael van XL jaren geleden, dat dese sculde van II^CM oude scilden gemaict was. Ghij sult weten dat nie dinck so wael voir den coninc van Franckrijke te passe en quam, nadien dat hij met machte upten Vlamingen comen wilde, als dit versoeck dede nu van den Vlamingen an den coninc van Engelant gedaen, want, en hadden die Vlamingen niet dese voirseide somme van penningen den coninc geheyscht, mer alleen sine hulpe ende bijstant begeert die coninc van Engelant soude sonder twivel selve in Vlaenderen gecomen hebben, of so machtichlick dair gesent dat sijn volke metten, Vlamingen te samen machtich genoech souden geweest hebben te wachten ende te verthoirnen up enen dach den machtichsten here van kersten gelove, ende die coninc van Franckrijke en souds hem, hadde te sorgen geweest, nymmermeer verlachen hebben; mer neen, die saken ghingen al anders, als ghij hierna sult horen in der historien.

[p. 231]

Dese tijdinge quam in Frankrijcke voir des coninx raden aldair, hoe dat Phillips van Airtevelde een engels herte in sijn lijf droech, ende hoe tlant van Vlaenderen in Engelant gesent hadden van horen gedeputeerden om verbant metten coninc van Engelant te maken, ende spranck die gemene maere after die landen dat die coninc van Engelant binnen die zomer met machten over in Vlaenderen den Vlamingen te baten comen soude, ende soude selve leggen binnen, welke tijdinge genoech, te geloven was, alsdat die Vlamingen hemselven starcken souden bij den enen middele of den anderen, als sij beste soude mogen. Dair doe gesloten wert dat men Phillips van Airtevelts bode, die men gevangen hilt, ontslaen soude; oic, aengesien dat men gereden en hadde hem te houden gevaen, ende aldus wert hij ontcommert ende weder in Vlaenderen gesent int heer van Oudenairden.

In desen tijden hadden die van Brugge gevangen enyge burgeren van Doirnicke ende geset in vangenisse, ende lieten die Vlamingen genoech blijken of sij also lieve in oirloge geweest hadden metten Franssoysen als in vreden. Als die van Doirnicke dit sagen, deden sij sovele dat sij een deel burgeren van Cortrijke beliepen ende brachten se binnen Doirnicke gevaen; aldus rees dair enen hate ende omminne twisschen den Tournysienen ende den Vlamingen, sodat doe die wijshede ende regieres, die niet en wouden treden in enen oirloge metten Vlamingen, horen gebueren, sonder des coninx beveel, dair sij noch sonder waren, overdroegen dat sij twee van horen burgeren int heer voir Oudenairden senden souden, als sij deden, om met Phillips van Airtevelde te spreken van hoir luden weder te crijgen ende die Vlamingen weder over te geven,

[p. 232]

ende oic sijns sinnes te weten, hoe hijt met die van Doirnick voirtan hebben soude willen. Ende, om dese boitscappe te doen, werden toegecoren Jan Bonenfant ende Jan Pickairt; dese twee quamen int heer voir Oudenairden, ende spraken met Phillips voirnoemt, diewelke hij om der goeder stede willen ⁺van Doirnicke zeer vreendelijken ontfinck, mer niet om des coninx willen van Franckrijke, als hij hemluden oic zeeghde, want hij seyde hem oic hoe dats die coninc van Frankrijke niet upt lant van Vlaenderen behaelt noch verdient en hadde, gemerct dat hij een arm bode, die om goet ende dueghden wille an hem gesent was, dede houden ende in vangenisse setten, dat geen coninclich werck en was, oic wiet hem geraden hadde, ‘Ja, here’, spraken dese twee burgeren, ‘tis wael waer, mer doch ghij hebten nu weder’. ‘Dats wair’, sprac Phillips weder doe, ‘mer dats meer ontsichts willen geschiet dan anders. Nu, ghij heren’, sprac Phillips met desen woirden totten twee burgeren van Doirnicke, ‘wairomme coomdy hier ende wat is u begeren?’. ‘Here’, spraken dese twee burgeren, ‘om weder te hebben onse goede burgeren van Doirnicke, die men tot Brugge gevangen houdt’. ‘Ja,’ sprac Phillips, ‘also houdt gij weder onse luden van Cortrijken binnen uwer stede gevangen, mer doch ghij en sult hier niet te vergeefs gecomen wesen; doet ons onse luden weder, ghij sult die uwe weder van gelijken hebben’. ‘Here, tis wael gezeeght’, spraken dese twee van Doirnicke, ende wij sullen dat gairne doen’. Dair dede doe Phillips scriven tot Brugge an Pieter van Bosch ende an Pieter die Muytere dat men die van Doirnicke dair gevangen wesende ontslaen soude, ende die van Cortrijke souden van geliken ontslagen wesen tot Doirnicke, ende dies was hij vaste verzekert. Ende ghij sult weten dat,

+ fol. 106

[p. 233]

doe dese twee burgeren van Doirnick an Phillips oirlof nemen souden, sprac hij hem dese woirde toe: ‘Ghij heren, hoirt na my, ic en wil u niet bedriegen noch verraden, ghij sijt beide van Doirnicke, ende uwe stede is alheell an den coninc van Franckrijke, dair wij gheen dadinge meer mede hebben en willen voir den tijt dat ons Oudenairden ende Denremonde beide geopent sullen wesen, ende en coomt, noch en sendet after desen tijt niet meer bij ons, want die hier comen van uwent sullen hier bliven, ende siet wael tot u volk ende coipluden dat die in Vlaenderen niet en reyssen, want wij weten wael, hoet vertoeft een weynich tijts, die coninc van Franckrijke, u here, sal up ons oirlogen’, welke woirde dese twee burgeren wael ontfingen ende onthilden ende schieden hiermede uuten besitte voir Oudenairden ende keerden weder binnen Doirnicke, dair sij doe alle dese voirwoirden versloegen sodat doe binnen Doirnicke een verbodt gedaen wert, dat, van dier tijt voirt, nyemant in Vlaenderen reysen, mengen noch coopslagen en soude metten Vlamingen, uptes coninx hulde te verliesen ende in sine onghunste ende indignacie te bevallen. Mer doch, die burgeren van Doirnicke die tot Brugge gevangen waren ende die van Cortrijcke die tot Doirnicke gevangen lagen quamen elc thuys, mer after die tijt en dorste geen doirnix man mengen of converseren metten Vlamingen mer, als sij enyge comanscepen van den Vlamingen hebben wouden, so togen sij dairomme tot Valensijn, want die Henewiers, Hollanders, Zeelanders, Brabanders ende die van Ludick mochten vry alle Vlaenderen doir reysen ende verkeren met comanscepen ende anders.

Aldus lach dit heer zeer scoon ende machtich voir Oudenairden alle dese zomer doir, dairvoir lach

[p. 234]

Phillips voirnoemt selve met die van Gendt upten bereh van Oudenairden ah die henegouse zijde, ende dair lagen die grote engienen ende bussen, die zeer schoten ende so groot waren dat, als men se liet, hoirdment wael VI of VII milen van dair, in dat weydelant. Beneden over die Schelte lagen die van Brugge, ende boven upwairt ten velde wairt, tegens die brugse poirte, lagen die van Yperen, van Cortrijke, van Poperingen, van Cassel ende die van den Vryen, ende dese besloegen alle tvelt omme die stede tot an die andere poirte van der Schelte. Aldus was alle die stede ommebelegen, ende meenden die Vlamingen dese stede ende die dairinne waren aldus wael verhongert te hebben; mer die gesellen van binnen plagen zomwijlen uut te springen, ende tot zommigen tijden wonnen sij, tot zommigen tijden verloren sij, gelijken dat in sulken spele te gebueren pleecht; mer dair en wert nye geen storminge an gesocht, uutdat Phillips nye en woude sijn volk so dwaesselijken ter aventueren setten, ende hij plach te seggen, alsdat, sonder die stede te bestormen, soude hij dair sinen wille wael af crijgen, want sij mogelijken hem niet lange tegenshouden en souden mogen, ghemerct dat sij genen troist en hadden ende hem van geenre zijden yet toecommen en mochte, want, dair en soude binnen Oudenairden niet een vogel hebben mogen vlyegen, die uuten heere en souden gesien hebben, also vaste ende so wael hadden sij die stede ommebelegen.