Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

[p. 205]

Hoe die van Gendt tot veel tijden die stede van Oudenairden anstormden zeer vromelijken, ende hoe sij voir Rijsel ende dairomtrent, ende oic in der cronen van Franckrijke hoir ruyteren senden, ende deden dair groten scade.

Hoirt nu wat dese vrome ridder here Danyel⁺ van Haelwijn dede; den tijden als hij met sinen hope binnen Oudenairden quam ende metter provanden, dede hij doe terstont alle die gebrachte provanden gelijck alleman deylen, elc nadat sij groten state ende vele eters hadden; dies doe alleman wael te vreden ende oic gelijck gedeylt was, ende, geschiet wesende, zandt weder thuys elc dair sij behoirden alle die perden dair sij binnen Oudenairden upgenomen waren; ende alle die huyse die binnen der stede stonden naest die vesten ende muyeren dede hij terneder ende ommewerpen, ende die andere, die dair staende bleven gedect met riede, dede hij alle buyten upluyten met goeden cleyeairde, voir den brant van den bussen ende pijlen, want sij int heer al te wonderlijken veel scuts ende bussen hadden; ende alle die vrouwen, met horen kinderen, ende andere luden die niet behulpsamich en waren, dede hij hoir logijsen nemen ende maken in die kercken ende geestelijken plaetsen; ende hij liet oic alrehande airm volxkijn, dair sij mede verlegen souden geweest hebben, uutie stede gaen eer men dairvoir quam; ende alle die honden, die binnen der stede waren, dede hij dreincken of dootslaen; sodat alle lude van voirdele waren die dairbinnen lagen, die menygen schonen uutganck deden int heer, des avonts ende somtijt in die morgenstonden, dairbij sij die uuten heere menygen groten scade deden. Ende sonderlinge waren dair oic binnen II gebroederen uut Arthoys geboren,

+ fol. 101 v^o

[p. 206]

genoemt Lambrecht de Lambres ende Tristram, sin broeder; dese II deden menich schoon feyt van wapene uptie uuten heere, dairbij sij al te menichwerven vele provanden ende gevangen uuten heere binnen der stede te bringen plegen, ondanx horen vyanden, sodat sij binnen Oudenairden alle den zomer doir aldus heerlijken staende hilden. Mer Phillips van Airthevelden meninge was, ende oic die van sinen rade waren, dat sij so lange dairvoir blijven souden dat sij die van binnen Oudenairden souden verhongeren, want, souden sij se bestormt hebben, dat soude te groit volk hebben moeten costen. Dair ghingen doe die van Gent toe, ende deden maken met machte een al te groten, zwaren ende starcken werck boven upten berch van Oudenairde; dit werck was XL voeten lange, XX voeten breedt, ende XX voeten hoich totter eerster staedsen toe, ende was dat werck geheten den Ram, ende was ene manyere van eenre blijde; want desen ram warp grote ende zeer zwaere stenen binnen der stede, om alle te bederven ende te doen storten, dairt up vyel. Ende, om ymmers die van binnen te meer te verslaen, deden die van Gendt maken ene Bombairde, die binnen kanten LII dommelen breedt was, ende enen al te groten steen warp, ende, als men die bij dage scoit, hoirde men tgeluyt wael VII mylen verde, ende bij nachte wael X mylen verder; ende dese busse hadde so groten lelijken geluyt dat scheen, so wanneer men se liete, of dair allen die duvelen uuter helle mede in die were geweest hadden. Hierenboven deden die van Gendt noch een ander groit instrument maken, geheten die Zueghe, ende setten voir die stede, dair sij mede tot enen male scoten binnen der stede XX gloeyende coperen of yseren cloten. Ende namen dit belegge so duen ter herten

[p. 207]

die van Gendt, ende moeyeden hem so zeer om die van Oudenairden met desen Ram, metter Bombairde, metter Zueghe ende met allen horen bussen te overvallen ende te verderven, dat des te veele was; doch die gesellen die dairbinnen lagen schictens hem alle te vreden ende leden hem zuyverlijken, sonder hem dairomme yet te verslaen, mer deden dair alle dat voirhoet tegens dat sij mochten of conden; ende ymmer en miste hem dat niet, sij en waren alle weke III of IIII werven mettien uuten heere hansgemeen, dair sij meer eeren dan scaden beghingen, ende profijts dan verlies.

In desen tijden, dat men voir Oudenairden aldus lach, schieden uuten heere omtrent XII^C gewapent, in meninge duer tlant van Vlaenderen te trecken ende visenteren ende te barnen ende terneder te werpen der ridderen ende edele mannen woningen, die met horen wiven ende kinderen uut Vlaenderen geruymt waren, ende getogen wonen in Brabant, in Henegouwen, in Arthois ende dairomtrent. Dese volbrachten hoir upset, ende togen doir tlant, dair sij vele quaedts ende ontamelichede te handen togen, ende braken ende barnden menige schone ridderewoninghe, want sij lieten niet staende bliven; ende, doe sij alle omme hadden geweest, sloten sij hoir reyse metten schonen huyse ende juwele, als metten slote tot Malen buyten Brugge, toebehorende den grave, dair sij doe voirt alle ternederworpen ende braken, dat sij hadden laten staen doe sij dair uut Brugge gereist waren. Dair vonden sij noch des graven wyege, dair hij in sijnre kintsheit in gelegen ende gerustet hadde, ende oic sine badecuype, dair men hem in sijnre jueght inne te baden plach, ende sloegent an clenen sticks; ende desgelijcx des graven cappelle aldair, ende namen die clocke dairuut, ende

[p. 208]

voerden die met hem tot Brugge. Dair vonden sij Pieter van Bosch ende Pieter die Muytere. die hemluden goet shiere deden, dien sij seyden wat sij alle bedreven hadden, welke II Petren hemluden antwoirden dat zij al te wael gearbeyt ende gedaen hadden. Als dese ruyteren hem tot deser plaetsen van Brugge gerust hadden den tijt van IIII dagen lanck, schieden sij van dair, ende namen horen wech na die brugge tot Waesten, ende dair leden sij over die riviere van der Leye, ende quamen voir die stede van Rijsel; dair doe die van Rijsel tegens uutquamen, te pairde ende te voete, wael IIII^M starck, sodat dair doe een deel van desen Vlamingen belopen ende verslagen worden, ende oic sommige binnen Rijsel gevangen gebracht, die sint dair binnen Rijsel onthalst worden; ende, hadden sij wael vervollicht geweest, dair en souder een niet wechgecomen⁺ hebben. Hoet was, die van Gent quamen ymmers, dat sij int lant van Tournasijs quamen, dats int Doirnicse lant, dair sij quamen in, ende deden dair veel overdaets, ende barnden die stede van Eskyn ende meer andere dorpen den coninck van Franckrijke toebehorende, gelegen in Tournasijs; dair keerden sij doe van dair met enen groten roof ende pilgerye, dat sij dair den luden benomen hadden, ende quamen dairmede int heer voir Oudenairden. Welke tydinge van dat die van Gendt dus in des conincx lant gebrant, gerooft ende groten scade gedaen hadden, quam voir den hertoge van Bourgongen, die doe tot Bappames in Arthoys lach, diewelke voirt alle dese vairnisse, hoe dit bij die van Gendt in des conincx rijke ende over sine ondersaten gesciet was, den coninc van Franckrijke, sinen neve, overscreef, ende doe te Compiengen lach. Oic screef hijt sinen broeder, den hertoge van Berry, mede ende

+ fol. 102

[p. 209]

den hertoge van Bourbon, ende van gelijken an des conincx raedt, updat sij hem dairup bedeincken ende beraden souden mogen; ende twair oic den hertoge van Bourgongen herde leedt geweest, te waere alle also gesciedt alst die van Gent in der cronen bedreven hadden, want, nu hoopte hij dats hem die coninc antrecken ende bewinden soude, nu die Vlamingen in sijn lant brant ende roof gesticht hadden, ende dat den coninc aldus in des graven zake medetrecken ende drayen soude, ende hem met den coninc behelpen, of anders hij en zaghe niet hoe sijn schoonvader, die grave van Vlaenderen, ymmermeer bij sinen lande soude mogen comen of desen noot verwinnen; ende hij hadde zeer dat oghe ende therte up dit oirloge van Vlaenderen, want hij van sijns wijffs wegen, na der doot des graven van Vlaenderen, recht erfgename van tlant van Vlaenderen was.

Ghij sult weten dat hem die grave van Vlaenderen in desen tijden tot Hesdijn in Arthois hilt, ende dair quam hem die tijdinge dat die ruyteren van Gendt te Malen geweest hadden ende dair alle verdorven ende ternedergeworpen ende ontween geslagen dat dair heel gebleven was, in sinen spijte, ende die camere dair hij in geboren was verbrant, dat foudt dair hij kersten in gedaen was, ende oic sine wyeghe, dair hij in sijnre jueghet in gelegen hadde ende zeer costelijken van sijnre wapene verwapent van goude ende sulvere ende van goudsmeden ambochte costelijken gewracht, ende die cuype dair men hem in sijnre jueght in te baden plach, die oic zeer costelijken gemaict was, alle ontween geslagen ende gebroken waren, ende die clocke binnen Brugge gebracht, ende dair hair spel ende spot mede gehouden hadden; dair hij doe zeer af tonvreden was, ende namt in groter onghenuechten, sodat dese grave, tot Hesdijn leggende, menyge

[p. 210]

fantasye ende ymaginacien hieraf in sinen hoofde hadde, want hij sach alle sijn lant van Vlaenderen voir hem verloren ende tegens wesende, uutgenomen Denremonde ende Oudenairden, ende en konde oic niet overleggen noch vysieren hoe hij dair ymmermeer weder an soude mogen gerakent bij genen wegen, ten waere of hem die crone van Franckrijke dairinne te hulpen comen wilde; dies hij in hemselven doe te rade wert dat hij bij sinen schonenzone van Bourgongen trecken wilde tot Bappasmes ende hem sine zaken ende imaginacie te kennen geven. Hierup schiedt hij van Hesdijn ende quam tAtrecht binnen, dair hij doe toefde II dagen, ende des derden dages quam hij tot Bappasmes, dair hij doe af zadt in des graven herberge die hem toebehoirde, want hij was grave van Airthois also sine vrouwe moeder aflivich geworden was. Als hij sine zaken upgedaen hadde tegens sinen schonenzone, die hertoge van Bourgongen, was die selve hertoge zeer met hem te liden, ende troiste hem weder, als hij beste conde, met goeden ende vreendelijken woirden, ende, int slot van sinen troistelijken woirden die hij sinen schonenvader dair gaff, sprac hij: ‘Here, ic segge u dat bij der trouwen, die ic u ende den coninc sculdich bin, en sel ic tot genen dingen verstaen noch onlede af annemen voirdat ict so verde gebracht sal hebben dat ghij verblijt sult werden, of wij sullen alle tander dat ons noch gebleven is dair mede an te coste leggen ende mede te vollen verliesen, want in der wairheit ten heeft geen aensichte dat alsulck geboefte, als nu in Vlaenderen is, sulken graefscappe regieren sullen; ende, alst also voirtgaen soude, alle die ridderscappen ende alle die edele souden hierbij vergaen ende verdorven worden, ende ja in die lencte alle kersten gelove. Als die grave sinen zone aldus hoirde spreken, ende hij hem

[p. 211]

hulpe toeseide ende beloifde, wert hij zeer in desen woirden getroist, ende nam hierup oirlof an sinen zoon van Bourgongen, ende quam weder binnen der stadt van Atrecht. Twas wair dat die grave binnen Atrecht in vanghenissen hilt gevaen wael II^C man, te watere ende te brode, die uut alrehande steden uut Vlaenderen waeren ende en verwachten anders niet, nadat men hem alle dage bij te bringen plach, dan die uyere dat men se onthalsen sonde; mer, doe die grave met deser goeder maren ende hope weder tot Atrecht gecomen was, dede hij se alle uutlaten, in die eere Goids ende Onser Liever Vrouwen, vry ende quijt. Oic vernam hij wael dat se onnosel waren an die overdaet die in Vlaenderen geschiede, ende hij deed se zweren dat sij hem goet ende getruwe bliven soude, ende dede hemluden oic goudt ende sulveren gelt geven, dair sij mede tot Rijsel trecken souden, of tot Douay of in anderen plaetsen dairt hem geliefde; van welker daet die grave een groit eerlick gerufte ende gracie onder den volke aldair verwarff; ende hier mede schiet hij van Atrecht, ende reedt weder tot Hesdijn, dair hij doe ene wijle bleeff liggende.