Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

Hoe die Gentoyseren die stede van Brugge verwonnen, dair die grave binnen geweken was, ende hoe die grave hemselven barch in eens arm vroukijns huys binnen Brugge.

Doe die grave ende sijn volk van wapene zagen die sceyfelinge so groit ende so lelijken, ende hoir onnairdige sceydinge ende rumynge, ende van selfs sonder noot hemluden hadden laten verwinnen ende dair geen verhael up en zagen, want wie eerst voirvluchtich mochte werden schoen was die beste, waren sij mismoedich ende verslagen, ende begonsten hem oic van selfs te sceyfelen ende van een te sceyden ende hemselven te bergen, die een hier, die ander dair. Ten was so niet, hadden sij enyghen weer sien bieden van dien van Brugge, sij souden wael wat verhaels gemaict hebben, ende die van Gendt enen groten garre ofghedrongen; mer neen, niet dan ewelijken te lopen na Brugge sonder omme te sien; die vader en verbeyde sinen zone niet, noch kint den vader; ongevalliger gevazelt enne sach nie goet

[p. 179]

man. Dair worden dese luden van wapen mede vluchtich, ende veel hoire vergaten alle na Brugge te rijden, want den drange was so groit omtrent Brugge om elc eerst binnen te comen dat een ysen mochte die sach; ende van tgheruchte van den gequetsten ende geslagen lude dat gecrye ende dan den laste van die van Gendt te wachten, die hemluden hingen up hoir hielen, altijt met die van Brugge hantsgemeen wesende, altijt roepende ‘Gendt!’, smytende ende slaende tvolk, ende dair overlopende metten voeten sonder te toeven, sodat hem volk⁺ van wapene dair niet in steken en wilden. Mer die grave wert geraden dat hij hem binnen Brugge scicken soude ende metten eersten binnen die poirte comen, ende die dan te doen bewaren of sluyten, updat die van Gendt dair niet en quamen ende meyster van Brugge en worden. Die grave van Vlaenderen, die als hem dochte dair ghenen weer up en sach, ende dat alleman wech vlooch, ende dat alrede bijna duyster nacht was, pleechde raeds, ende nam den wech na Brugge, ende dede sijn bannier voir hem rijden, ende reedt so lange dat hij binnen Brugge quam licht met hem XL^sten ende metten eersten, ende niet meer hoops en hadde hij bij hem. Dair ordyneerde hij doe luden, die die poirten bewaren souden ende oic sluyten, of die van Gendt dairvoir quamen om in te willen wesen, ende, dat gedaen, reedt die grave na sijn hoff, ende zant terstont alle die stede duer, ende dede bevelen, upt lijf te verliesen, dat elc man met sijn were ende hernasse quaem uptie marcte, want des graven meninge was weder uptie marcte die weer te begrijpen, mer hij en mochte, als ic u nu vertellen sal.

Terwijlen die grave up sijn hoff was, ende der dekenen clercke overalle dede lopen van strate te

+ fol. 97 v^o.

[p. 180]

strate om die upter marcten weder te vergaderen, om die stede ymmers te behouden, vollichden die van Gendt so duen hoir vyanden dat sij gelijck met hem in die stede quamen; ende den eersten wech die sij namen, sonder hier of dair te lopen, was dat sij uptie marcte ghingen; ende dair scoeren sij hem in ordynancie uptie marcte. Here Robbrecht Merscalk, een ridder, hadde van den grave gesent geweest an die poirten om te sien hoe ment dair maicte, terwijlen die grave sijn mandement doir die stede liet gaen, ende meende die stede behouden te hebben, want die poirten onthangen ende die van Gendt waren dairup, ende vandt dairomtrent, oic enyge van Brugge die seyden: ‘Robbrecht, Robbrecht, keert terstont ende berght u, of ghij moight, want die van Gendt sijn deser stede meyster’. Altehant dair keerde dese ridder bij den grave, als hij eerst mochte, ende vant die grave met enen groten hope van fackelen ende toirtsen alrede te pairde geseten, uptie marcte te rijden. Doe riep die ridder tot den grave: ‘Here, tis al verloren; die vyanden hebben die marcte in’. Die grave reedt voirt, ende meende noch die stede te verhalen ende in te crijgen; mer, doe sij bij die marcte quamen ende roepende: ‘Vlaenderen die leeuwe, hogen moet!’, zagen sij die marcte vol Gentoyseren staen. Dair keerden sij hem omme, ende seyden: ‘Here, keert weder, of ghij sijt dair doot omme, of ten alreschonsten gevangen van uwe vyanden, want, sij hebben die marcte beslagen, ende wachten uwer dair’; want wair sij uut ene stege of strate enich licht van fackelen of toirtsen vernamen, riepen sij alle terstont: ‘Hier comt onse prince in onsen handen; elc man sie scarp toe’. Mer, al hadden sij hem al in horen handen gecregen, so en souden hem niet misschiet hebben,

[p. 181]

want Phillips van Airthevelde hadde tot allen straten doen uutroepen, oft so gebuerde dat hem die grave overlopen hadde willen, ende sij sijns meysters geworden hadden, so en moste hem nyemant misdaen hebben. Oic sprack Phillips selve uptie marcte, seggende: ‘Up sijn lijf onsen prince yet te misdoen, wie hij sij, want wij willen levendich ende gesondt met ons binnen Gendt voeren ende zoenen met hem tot onsen wille’. Des gebuerdet, dat quamen van der marcten veelrehande luden totten grave noch anderwerven lopen, roepende: ‘Here, keert terstont, of ghij sijt doot of gevangen, ende berght uselven up een cort, tis haestich tijt, want alle die poirten sijn beset bij die van Gendt, ende in u herberge en moighdy niet wedercomen, want die van Gendt hebben u den wech ondergegaen, ende sij zoeken u ende meer andere, ende hebben dair alrede enen groten hope gevonden hier ende dair, ende alle gevaen; hieromme so pijnt u heymelijken wech, u en doch hier geen langer toeven, want dair is hoire veel uut deser stede die met die van Gendt overalle ommegaen ende wijsen hem alle die stegen, slopen ende heymelijke plaetsen, dair hem yemant verbergen soude mogen, ende oic gaen sij met hemluden van huyse te huyse; aldus sijdij alrede besingelt, wij en weten niet hoe of wair ghij u bergen sult mogen’.

Als die grave dit hoirde, wast hem ene zware tijdinge, alst wael reden was, ende wert met desen zeer verslagen ende verbaest, ende wert overdenckende in wat vresen hij dair was; doch hij pleechde raedts, ende en reet niet voirt ter marcten wairt, mer dachte hoe hij hem bergen soude, dair hij enen corten raedt up nam in hemselven, ende was dese: terstont dede hij uutdoen alle die toirtsen ende fackelen, ende seyde tot allen die dair bij hem waren: ‘Ic sye wail,

[p. 182]

hier en is genen weer up, ende dairomme geve ic enen ygelijken oirlof hemselven te bergen die mach, ende nyemant en moeye hem met my’. Twelcke dair terstont na sine ordynancie also geschiede, ende elc man sach om een gadt. Die grave reedt met hem anderden in een cleen steechskijn, ende dede hem dair ontwapenen bij dien enen man, ende werpen thernasse wech, ende hij toich des knechts rocke an, ende sprack totten knecht: ‘Pijndy nu wech ende berge dy ofstu moichte, ende wes een goet man, ende draghe enen hoeschen mondt, ende, gebuert dy datstu van onsen vyanden gecregen vorste, so en wilt niet seggen datstu yet van my geweten hebste, of hoe ic van dy gescheyden ben’. Dese knecht sprack weder tot sinen here, seggende: ‘Here, om den doot te lijden, en sal uut mijnen monde woirt van u gesproken werden.’ Dair schieden sij, ende die grave bleef doe alleen, die doe wael tot hemselven mochte spreken ⁺dat hij in groten node was ende aventueren sijns lijfs, want, sonder twyvel, hadden die wilde gesellen hem in der nachte gevonden, die hoir magen ende vreenden van des graven volke verslegen hadden geweest, oic wat gebodt dat Phillips van den grave niet en mesdoen hadde laten gaen, sij souden dairover doot geslagen hebben in der betten, eer men sijnre gewair geworden hadde; mer God die was sonderlinge in sijn hulpe, hij en hadde anders nymmermeer wech hebben mogen comen; oic en was hij dair te voren in alsulke node nye geweest, noch oic na, als ic u vertellen sal.

Ghij sult weten dat die grave ginck dwalen alleen in groten anxte ende sorghe, van die een stege totter andere ende van die eenre afterstrate tottie andere, so lange tot dat over midnachte was, dair hij doe in een vuyl afterstrakijn quam, voir

+ fol. 98.

[p. 183]

eens arm wijfkijns huyskijn, dair hij die doire af open vandt; ende dair sloip hij heymelijken in. In dit huyskijn en was geen camerkijn, dan dair hinck een oudt beroict slapelaken voir den windt te scutten, ende was vol gaten, ende boven een quaet solrekijn dair men met een lederkijn van VII of VIII trappen up ende af clam; hier lach eene quade bedstede up, dair des vroukijns kinderkijns up te leggen plagen. Doe hem die grave dair alleen int huys vandt bij den wijfvekijn, was hij zeer verslagen; doch hij sprack totten wijfvekijn, die wederomme al vervairt was van den man, die dair so alleen int huys quam scuylen, ende seyde: ‘Wijfkijn, wil my bergen tlijf; ic bin din here, die grave van Vlaenderen; mer ic moet nu scuylen, want myne vyanden jagen ende vervolligen my; ende van der dueghde, diestu my doen sulste, sal ic di lonen, als dairtoe behoirt’. Doe dit vroukin dit hoirde ende hem ansach, wert sij hem genoech kennende, want sij plach dicwijle voir sijn hof mede te comen als men die aelmissen dair om Goids willen te geven plach, dair sij hem genoech in sijnre eeren ende hogen state up ende neder hadde sien gaen, ende rijden als een prince. Dit vroukijn antwoirde terstont weder ende onberaden, ende dat was ene grote gracie van Gode voir den grave, want, hadde sij lancsem geantwoirt of hoir te soeken gemaect yet lange, so hadde hij dair bij den vyere sittende bij hair gevonden geworden, mer neen, sij seeghde: ‘Ic en weet u niet te bergen, dan clymmet terstont boven up dit solrekijn, ende cruypt onder dair mijn kinderkijns liggen ende slapen; ghij sult u wael onder die bedstede mogen bedecken’. Ende dit wijfkijn maicte hair met enen voirsetten wille dair beneden voir tvyer onledigh over ene wyeghe met een ander kindekijn, om hair te ontsculdigen

[p. 184]

of hair yemant gecomen hadde, die hair gevraeght mochte hebben wat sij dies tijts nachts also te waken gehadt mochte hebben, alst oic deden. Die grave dede also, ende clam up die solre, ende croip onder die kinderkijns, als hij stillixste mochte, sonder die kinderen te wecken, twisschen dat stroo ende die solre, ende haelde sijn voeten so cort na hem dat dat bedstro over sijn voeten lach; ende dair lach hij ende hilt hem als hij cleenlixte mochte, ende het was hem oic van grote node.

Zeer cort hierna, hij en was nauwe te passe gelegen, die ommelopers van Gendt enne comen lopen in dit huyskijn, seggende dat sij den man hebben wouden die dairinne was, want enyge uut horen hope seeghden dat sij dair enen man onlanx te voren dair int huys hadden sien gaen. Dit vroukijn sat onnoselijken bij den vyere, hebbende tkindekijn in haren arme; dair riepen sij: ‘Ow vrouwe, onsick, wair is die man die hier nu terstont inghinck, ende die doir na hem toesloot?’ - ‘Ic segge u dat in geloven’, sprack sij, ‘ic en sach van desen nacht hier in dit huys man in comen meer dan uluden nu, mer, wael is wair, tmach geleden sijn wat langer dan eene halve uyre, ghinck icselve uuten huyse ende droech wat onreyn waterkijns uut, dair ic dit kindekijn medegewassen hadde, dat hem onreyn gemaict hadde, ende, doe ic doe weder intradt, haelde ic die duere na my toe. Of uwer enich dat sach, en weet ic niet; mer, meendy dat, so hebdy qualijken gesien, want dat was icselve; ende, of ic also ware dat ic yemant huysen woude, ic en hebbe niet wair, want dat ic hebbe, God betert, dat moighdy hier voir uwen ogen sien; hier moighdy myn arme beddekijn sien ende, hierboven leggen mijn arme wichterkijns, ende slapen’. Doe nam dair een van desen gesellen ene kairsse, ende clam

[p. 185]

tot boven upt solrekijn, ende stack sijn hoift dairup, dair hij niet en sach dan dat arme lectierkijn, ende dair lagen die kinderkijns zoetelijken up, ende sliepen, Doch hij sach overalle boven ende beneden; doe riep hij tot sinen ghesellen: ‘Gawij, gawij, wij sullen aldus dat meeste om tminste verliesen. Dat arme wijfkijn seeght ons wair, dair en is nyemant dan sij met harer kinderkijns’. Ende met desen schieden sij uuten huyse des wijfkijns ende liepen voirt hoire straten tot anderen huysen, ende after dien tijt en quam dair nyemant meer die yet quaets dair sochte. Die grave hoirde alle dese woirde, liggende onder dit beddekijn; merct dit nu selve, in wat laste hij dair doe wesen mochte, ende anxte sijns levens; hij mochte des mergens te voren gedacht hebben: ‘Ic bin nu een die meeste prince van Keersten gelove, ende des nachts deyncken te wesen een die minste ende belaste die leefde’, dair hij doe wael bij deincken ende vinden mochte dat die aventuere des werelts genen stadt en houdt, want dalreschoonste ende meeste aventuere die hem dair dienen mochte, dat was sijn lijf te mogen bergen, ende dancken Gode dat hij levendich tot dier cleynichede comen mochte;⁺ doch, als hij hem wael bedencken wilde, so wast wael een groit spiegel voir hem alle sijn levedage inwendelijken in te sien ende dairup te deyncken.

Hier in desen schyne willen wij den grave enen tijt laten bliven, ende spreken voirt van die van Brugge, ende hoe die van Gendt dair met haren saken voirtvoeren.

+ fol. 98 v^o