Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

[p. 142]

Hoe twee eerbaere ende notable burgeren van Gendt van Pieter Bousch ende van Phillips Airtevelde dootgesteken werden, [ende oic die rebellichede die binnen. Parijs uprees van der ghemeenten tegens den coninc van Franckrijeke.]

tIs eene oude regule, ende dat hebdy oic wael menichwerven horen seggen, dat is: ‘Kan yemant wat doen, twert waelna geseyt’. Hier was nu Pieter van Bosch, die hem niet al te wael en bevoelde verzekert te wesen van sinen live, ende zorchde altijt voir vercloect te werden, sant uut van sinen verspyeders om tijdingen te vernemen. Dese quamen weder, ende brachten hem dese tijdingen, die ic hiervoir geroert hebbe, ende seyden dat dat gerufte ghinck upter straten, dat dese tijdingen voirwair gecomen waren uut here Ghijsbrecht ende here Symons monde voirnoumt. Als Pieter van Bosch dit verstont, was al hij wat bedraeyt, ende vatte terstont dat woirdt, up hem menende, seggende: ‘Is dair yemant binnen Gendt, die men corrigieren sal van desen oirloge, dairaf sal ic ymmer die eerste dan moeten wesen, dat weet ic wael; mer ic hope, ten sal also niet ⁺gaen als onse heren, die totter dachvairde geweest hebben, menen of geraemt hebben. Ic en wil noch also niet sterven; ic sal hem een ander water laeuwen; nu icx aldus vele weet, dat oirloge en heeft noch niet lancg genoech geduyert, ten sal noch langer duyeren. Mijn goede meyster, die was Jan Lyon, en is noch niet ghenoech gewroken; is die zake verdwaelt, ic sal se noch meer verwerren, dat love ick hemluden.’

Hoirdt doch wat dese Pieter dede; hij ghinck toe, des selfs avonts dat die rade van den heren

+ fol. 81 v^o

[p. 143]

des anderen dages up die halle vergaderen souden, om te horen dat dese, die totter dachvairde tot Harlebeke geweest hadden, hem dair overbringen souden van dat sij bedreven hadden upter selver dachvairde, totten huyse Phillips van Airthevelde, ende vant hem, dat hij stont ende leende up een veynster in sine camere, ende melancolyzeerde, ende dachte vaste in hemselven. Als Pieter dair bij hem quam, teerste woirdt was, dat hij sprac: ‘Phillips, en hebdy geen tijdingen gehoirt?’ - ‘Neen ic’, sprack Phillips, ‘dan ic hoir seggen dat onse luden weder van der dachvairde gecomen sijn, ende up morgen sullen wij uptie halle horen wat sij gevonden ende bedreven hebben, ende hoet dair getractiert is’. - ‘Dats wair’, sprack Pieter, ‘mer’, sprac hij, ‘ic weet alrede wat sij gevonden hebben, ende hoet dair gesloten is, want sij hebben hem dairaf geopenbairt tegens enyge van minen vreenden. Voirwair, Phillips, alle dat men dadinct ende hoe ment dadinct, tis alle om onser beyder hooft te verlyesen te doen; werdt anders twisschen mynen here ende die stede van Gent nu ter tijt enyge dadinge gemaict, ende en twivelt niet, ghij, die here van Hairzele, ic ende alle die cappiteinen, dair wij ons mede behelpen ende diet oirloge uphouden, wij sullen dairomme sterven moeten metten eersten, ende dese rijke lude sullen quijtgaen, ende willen aldus met ons betalen ende ons in dit perket bringen ende hemselven vryen. Ende dit plach Jan Lyon, mijn meyster, oic altijt int hoift te leggen, twelke wij altijt dus wachtende sullen moeten wesen, also lange als die grave bij hem heeft dese mollen ende mermotten, als Ghijsbrecht Mahiew met sinen broederen ende die proofst van Harlebeke, die van dier maechscappe is, ende oic die deken van den clenen ambochten, die met

[p. 144]

hemluden ruymde. Hieromme ist ons noot, dat wij hier scarpelijken toesien.’ - ‘Ja, ende wat is hier nu in te doen?’ sprack Phillips van Airthevelde. Pieter van Bosch die antwoirde: ‘Dat wil ic u seggen: wij moeten te weten doen allen onsen dekenen ende cappyteinen, dat sij mergen nuchtent al bereyt sijn in hair harnas, ende comen dan uptie Vrydachmerct, ende houden hem dair te samen bij ons; ende wij sullen gaen in die halle, ghij ende ic, ende sullen C gesellen met ons nemen, om te horen die punten van den tractate dat nu gedadinct is; ende dan, so laet my voirt begaen, mer staet my alle dat ic dair dan doen sal, wyldi anders selve te lyve ende in machten bliven, ende ic met u, want, so wie hem hier ende sonderlinge in dese stede niet en doet onder die gemeente ontsien, die en mach niet bedriven noch oic duyeren’. Phillips die zeeghde hem ‘Ja’ dairtoe, ende hij woude so doen. Pieter nam hiermede an Phillips oirloff, ende sant sijn lude ende dienren terstont an alle den dekenen ende cappyteinen onder hem wesende, ende ontboit hemluden dat sij des anderen dages met horen luden wesen souden, wael voirsien te harnasse, uptie Vridachmerct om te horen die nyewe tijdinghe. Dese waren gehoirsame ende deden also, ende maicten hem allen bereyt; oic en waren sij so coene niet dat sijt gelaten hadden, doet Pieter hebben wilde.

Des anderen dages smorgens, omtrent IX uyren, quam die meyer van Gent metten scepenen ende rijckhede van der stede upter marcten, ende ghingen in die halle, ende dair quamen diegene die upter dachvairde tot Harlebeke van der stede wegen gesent geweest hadden; dairna so quamen Pieter van Bosch ende Phillips van Airthevelde dair, met enen groten getale van den gesellen van hoire secten. Als sij

[p. 145]

dair alle te samen vergadert waren, ende geseten die dair sitten wilden of mochten, so en was die here van Hairzele dair noch niet, sodat men om hem zandt, mer hij ontsculdichde hem, dat hij uptien tijt dair niet comen en mochte, overmits ziecte die hem an gecomen was. ‘Nu, dair en leeght niet an’, sprack Pieter van Bosch, ‘ic bin hier in sijn stadt; wij sijn hier nu lude genoech, laet ons horen wat ons dese beren gebracht hebben van der dachvairde van Harlebeke’. Doe resen up Ghijsbrecht Grute ende Symon Bette, als die notabelste van der ambassiaten, ende één van hem beyden hief up ende sprack: ‘Ghij, heren van Gent, wij hebben geweest ter dachvairde tot Harlebeke, dair wij grote moeynisse gehadt ende veel gearbeyt hebben; ende voirwair so doen oic die eerbaere mannen ende raden uut Brabant, uut Henegouwen ende uuten lande van Luydick, om wegen te vulden dat wij met onse prince te vreden ende tot zoene mochten comen; doch, int laetste, ter bede ende verzoeke mijns heren ende vrouwen van Brabants, die dair hoir raden omme gesent hadden, ende oic van hertoge Aelbrechts, die om derselver zake sijn rade dair oic gesent hadde, so is die goede stede van Gendt tot pays ende zoene met onsen prince die grave van Vlaenderen gecomen, up condicien dat II^C van onsen burgeren, als sij ons in gescrifte benoemt binnen XV dagen seynden sal, sullen trecken in sijn slot ende vangenisse tot Rijsel, ende wij sullen ons allen in sinen handen setten ende tot sinen wille; mer wij en twivelen dair niet an, hij en is so edel, so vry ende so goethertich, hij en sal hemluden genadich ende goedertyeren wesen, dient gebueren sal dair te treeken.’ Met desen woirden tradt Pieter van Bosch voirt, ende sprack: ‘Ghijsbrecht, hoe sijdy so stout

[p. 146]

dorren geweest hebben, u te consenteren tot sulken dadinge, te setten II^C van onsen lieven mannen ende burgeren tot wille ende in handen ons vyands, dat der goeder stede van Gent tot enen ewygen verwijtte staen soude recht in schyne of wij onrecht gehadt hadden; twair beter dat Gent ommegekeert waere, ⁺ende dat dat onderste van der stede upperste lage, eer men Gendt verwijten soude dat sij so geoirloicht soude hebben. Ay lieve! Ghijsbrecht, meendy dat wij, die hier staen ende u hebben horen spreken, niet wael en weten dat ghij wael zorge voir uselven gedragen hebt. Ic, wil wedden dat ghij noch Symon Bette geen van de II^Cden wesen en sult, die tot Rijsel in des graven handen trecken sullen. Nu, nu, ghij hebt dat schoinste voir u ende tot uwen voirdele gecoren, mer wij sullen nu hierup een cort houden ende kerven tot onsen voirdele.’ - ‘Wael an! wael an!’ sprac Pieter tot Phillips, ‘up dese verraderen, die nu hier staen ende gairne der goeder stede van Gendt schenden ende verraden souden’. Ende met desen tradt Pieter aldus tot Ghijsbrecht, ende toich sine dagghe uut, ende stack Ghijsbrecht metter daggen duer den buyck, dat hij storte over rugge, ende terstont dair doot bleef. Phillips van Airthevelde nam den anderen, Symon Bette, ende sloech dien oic terstont doot dair; ende dair sloegen sij doe een geluydt, roepende: ‘Alle verraden! alle verraden!’ Dair hadden sij doe hoir volk boven ende beneden bereyt staen, sodat dair geen so rijck noch so machtich van magen dair binnen Gendt en was, sij en waren alle blijde dat sij wech ende uut mochten comen, of te minsten metten brode huylen ende flatteren of in vresen hoirs lijfs ende dootgeslagen te wesen. Doch, uptien tijdt en werden niet meer dan dese twee eerbaere mannen geslagen; mer sij

+ fol. 82.

[p. 147]

ghingen toe om tvolk te stillen ende te vreden te setten, ende den luden oic in den mondt te geven dat sij recht ende wael an desen dootslagen gedaen hadden, ende dat sij oic om die eere ende waelvairt van der stede van Gendt gedaen hadden; ende deden alle die stede doir in allen straten craiyeren ende uutroepen hoe dat dese valsche verraders, Ghijsbrecht Grute ende Symon Bette, die stede van Gendt hadden willen verraden. Ende hiermede so ghinck dit spel doir; die dair doot waren bleven doot, ende dair en quam noch en ghinck nye ander zoene af. Doe die grave van Vlaenderen, die tot Brugge lach, dese tijdinge verhoirde, wert hij zeer thoirnich, seggende: ‘Ic hadde my gairne ende harde geringe ter begeerten mijnre neven van Brabant ende van Henegouwen gegeven, ende geconsenteert in der zoenen met die van Gendt; mer doch, dese reyse ende tot anderen reysen, hebben sij van gelijken gespeelt; mer ic wil wael dat sij opelijken weten dat sij nymmermeer zoene noch vrede met my hebben en sullen, ic en sal haire so vele tot minen wille hebben dat my dair moegelijken an ghenuegen sal.’

Aldus werden dese twee eerbaere, rijke ende wijse mannen voirnoumt jammerlijken vermoirdt, om goet ende wael gewaent gedaen te hebben; also oic alle die goede, wijse ende rijke dochte dat sij gedaen hadden. Men wil seggen dat elc van desen tween voirseit jairlix te renten hilden upten dach dat sij verslagen worden, voir horen rechten patrimonium, wael II^M francken. Dese twee werden heymelijken zeer beclaecht, mer niet int openbair, of een en hadde met wille willen doot wesen. Aldus bleven die saken ongesoent staen, ende dat oirloge wert felre ende quader dant voir ye geweest hadde; want die ruyteren des graven, die upten sloten omtrent

[p. 148]

Gendt in garnysoenen lagen, waren nacht ende dach int velt, sodat binnen. Gendt gene provande comen en mochte, want uut Brabant noch uut Henegouwen en dorste dat nymant bestaen, want dat alre scoinste dat hem gebueren mochte, dat des graven luden sloegen hemluden, ten minsten hoir pairden af doot, of dicwijle die lude selve mede, of sij brachten se tot Denremonde of tot Oudenairden binnen gevangen, ende scatten se so dat alle, die tot Gent vytalie te bringen plagen, hiervoir bezorght waren, sodat dair nyemant en quam.

⁺[Nu willen wij een weynich uphouden van desen Spansen ende Poirtingaelsen oirloge meer te spreken, ende keren weder totten zaken ende oirloge van die van Gendt ende van den grave van Vlaenderen ende sinen lande van Vlaenderen, dat zeer groit ende zwaer vyele.]

+ fol. 92.