Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

Hoe die van Gendt gebrant werden in der kerken tot Nivele, ende hoe die Witte Caproenen van Gent vele goeder mannen van des graven vreenden dootsloegen.

In dit gevecht en hadde Raesse van Hairzele noch Jan van Lannoy niet al te groit voirdeels, des graven volk also stoutelijken te bevechten, want die grave hadde dair veel ende een groit getal van goeden ridderen ende knechten, ende oic van den vroimsten van Brugge, sijns selfs gesellen; ende aldus waren sij wael IIII tegens een van die van Gente, sodat, doe die grave met sinen hopen quam ende vergaderde metten anderen, wert hij die van Gent so wichtich dat sijs niet langher tegens hem staende en mochten houden; mer begonden hem te openen ende te sien na der stede, sodat des graven volk dair doe zeer inne begonde ende duer hoiren hopen te breken duer ende weder duer, ende begonden se bij groten hopen doit te slaen. Dair keren ende airselden doe die Gentoyseren afterrugge na kerckhoff te Nivele, dat zeer starck was, ende dair vergaderden

[p. 109]

sij hem weder, ende dair hadden sij groten laste, want dair bleef hoire veel doot, eer sij in die kercke conden comen. Jan van Lannoy quam in die kercke als een verbaest ende verwonnen man, om hemselven sijn lijff te bergen, ende clam boven upten thorn, ende met hem een deel van sinen gesellen, die dair met hem up conden comen; ende Raesse van Hairzele bleeff after, ende bewairde die duere ende creech gereet van sinen gesellen in die kercke, dair hij grote manheyt bedreef voir die duere, tegens die vyanden; doch, int laetste, wert hij vercraft ende overvallen ende met eenre langer pijcken duer lijf gesteken, dat hij storte, ende dair wert hij voirt terstont te vollen dootgeslagen. Aldus nam Raesse van Hairzele sijn eynde, die een groit cappitein binnen Gente geweest hadde tegens die grave, sinen here; dese Raesse al te zeer gheacht ende ghemint geweest van die van Gent om sijnre wijsheyt ende oic siins vromicheyts wille; doch, dit was int laetste sijn loon van sine vromicheyt. Doe die grave van Vlaenderen voir die kercke gecomen was, ende hij vernam dat die Gentoyseren binnen der kercken gevloon ende geweken waren, beval hij dat men terstont dat vyer in die kercke steken soude, ende alle dien hope die dairinne waren bernen; welk gebodt also gedaen wert, ende dair werden veel rijsen ende oic rijedt ende stroo gebracht, ende dat wert alomme die kercke ende thorne geleyt, zeer dick ende breet, ende wert dair tvyer innegesteken; ende terstont liep dese loge van den brande upwairt, ende vatte boven in⁺ dat houtwerck van die kercke. Dair smoirden dese Gentoyseren, die in dese kercke waren, ende storven dair in groter mertelyen, want sij worden dair alle binnen verbrant, of, liepen sij uut, so werden sij dootgeslagen of in den brant geworpen. Jan van

+ fol. 65 v^o

[p. 110]

Lannoy, die upten thorne was, ende hemselven dair sach in die uyere sijns stervens ende verbrant te wesen, riep van boven tottenghenen die beneden buyten stonden, dat men hem hadde willen gevangen nemen; dair boot hij sijn tasse te geven, die vol gulden penningen was; mer men en dede dair niet anders toe, dan men stont ende loech ende spotte dairmede; ende men riep hem toe: ‘Jan! Jan! wildi ons spreken, so coimt ons toe van boven neder totten bommelgaten uut, ende wij sullen u meysterlijken ontfaen; sprinct hier nu eens een schone spronck, als ghij hiervoir die onse wael hebt doen springen; ende en maict geen al te langen dadinge; ghij moet dairan; ghij sult ons hier den spronck springen!’ Jan van Lannoy, die hemselven sach in desen laste, ende dat dair geen weer noch raedt tegens en was, ende dat hem tvyer so zeer genaicte dat hij terstont bernen moste, hadde liever dootgeslagen te wesen dan gebrant ende geslagen beyde, spranck ten galmgaten van den thorne uut, mids in den hope beneden, dair hij op pycken, glayen ende zwairden ontfaen wert, ende al an stickx also int vyer, geworpen; ende dit was Jan van Lannoys eynde.

Ende ghij sult voirwair weten dat van den VI^M man, die Raesse ende Jan dair uut Gent ende van dairomtrent met hem hadden, die die stede dienden om hoir soudye, ende dair sij twee beleyders af waren, en ontquammer niet boven III^C, sij en worden al int velt of in den wech dootgeslagen of in die kerke gebrant; noch Pieter van Bosch, die met enen groten hope van volk upt velt was, en mocht hemluden helpen noch te bate comen, overmiti die voirgenoemde plasse ende marassche, die twisschen hem ende Raessen lach. Des Pieter doe van dair schiet met alle synen hope, in goeder ordynancie

[p. 111]

ende geschoren battailge, seggende tot sinen luden: ‘Ghawij! ghawij al saftgens onsen wech weder na Gent; ic sye wael, Raesse van Hairsele ende Jan van Lannoy met voirt onse vreende, die bij hem sijn, hebben ene quade reyse gehadt ende leggens alle terneder, ende ic en weet wat ons wederwaren sal, werden wij van des graven volk vervollicht ende besprongen. Hieromme laetwij ons vaste ineenhouden, ende, ist dat onssé buerte wert, so laten wij ons wael ende ten diersten vercopen, als koene heelden, ende vrij ende vromelijken vechten, als goede ende getruwe mannen sculdich sijn voir hoir goede rechten te vechten.’ Dair riepen doe alle die bij hem waren: ‘Jawij, Janwij, wij willent also doen’. Met desen schieden sij van daen in enen wael geordyneerde strijt ineengedruct, ende ghingen al safte na Gente wairt an; ende enyge met hem, die ontcomen waren uuten strijde die Raesse ende Jan verloren hadde, die ghingen als verbaesde ende verwonnen lude, ende dese vertelden Pieter van Bosch ende den anderen onderwege, hoet met hemluden vergaen was. Als die van Gent vernamen dese nederlage ende sonderlinge om den doot van Raessen van Hairsele, waren sij zeer verslagen ende tonvreden, want sij hadden zeer lief ende betruwenden uuterlijken wael, mits dat sij hem getruwe en een vroim cappiteine altijt tot hoire behouf gevonden hadden; ende hij hadde hemluden wail gedient om hoir gelt, sonder enich wanckel; oic mede so wast een edelman van vader ende moeder, te meer plagen sij hem te eren ende lief te hebben. Dair doe die binnen Gent waren, vraeghden dese die voir binnen gecomen ende ontcomen waren: ‘Ende wair was Pieter van Bosch, terwijlen ghijluden vocht? seght ons doch die wairheit’. Die ander, die van Pieter niet

[p. 112]

en wijsten noch hem upten tijt dat sij vochten niet gesien en hadden, antwoirden: ‘Wij en weten niet te spreken wair Pieter doe ter tijt was, ende wij en vernamens nyewers’; dies die zommige, binnen Gent wesende, doe up Pieter van Bosch begonden te murmuyereren ende te seggen dat hij hem qualijken in die reysse gequijt hadde, nadien dat hij so naden strijt geweest hadde met VI of VII^M gewapender mannen; ende waren diegene, die binnen Gent gebleven waren ende die stede regierden, te samen gesloten dat sij Pieter van Bosch, wedergecomen wesende binnen Gent, doot souden slaen, ende dan metten grave, horen here, overcomen ende dadingen ende setten hemluden gehelijken in sijnre genaden. Ende mijn gelove is, hadden sij so gedaen, dat sij wijsselijken gedaen souden hebben, ende dat sij noch lichtelijken horen pays metten grave, horen here, vercregen souden hebben; mer sij en deden also niet, dat si sint ende oic alle Vlaenderen wael ende dyer ontgouden. Doch den tijt en was noch niet ommegecomen, dat die vrede of pays dair yet gevonden soude werden; ende dat qualickvaren, dat sij in Vlaenderen hebben souden, en was noch niet groit ghenoech geweest, als dairna in Vlaenderen gebuerde, gelijken ic u dat hier in deser hystorien verslaen sal.

Doe dese Raesse van Hairsele ende Jan van Lannoy, met wael VI^M gewapendt alle doot ende verslagen waren, vernam die grave dat Pieter van Bosch met een heere van volk van Gentoyseren int velt was, ende toich na Gent wairt an. Dair bleef die grave doe dairup houdende int velt ende beriedt ⁺hem met sinen ridderen ende knechten of hij se soude rijden bevechten, of wat hij dairtoe doen soude; dair hem in rade up geantwoirdt wert, dat dair up

+ fol. 66

[p. 113]

enen dach genoech voir gedaen waere, ende dat sijn volk alle moede was, ende dats hemluden noot was te rusten. ‘Mer, here’, sprac dair een, ‘twair goet dat ghij se deedt vervolligen van V^C of VI^C goeder gewapender mannen, wael te harnasse ende wael gereden om te besien hoere manyeren ende ordynancien, ende wair sij oic te nachte bliven sullen, want sij mochten hem wael tot sulker plaetsen te nachte nederslaen, wij souden se morgen vro helpen ontlogieren’. Die grave docht desen raedt also goet wesen, ende ordyneerde den here van Adingen terstont hoofthere te wesen van dit gerit. Des saten sij up omtrent V^C glayen, alle mannen van voirdel, ende schieden van Nivele, ende van den grave, ende pijnden hem upt velt, mer reden al bedect, dair sij konden of mochten om die Gentoyseren te bet te mogen overslaen ende oversien. Dese reden so lange dat sij se int gesichte cregen, ende sagen dat sij ene laechte nederwairt daelden, ende dat sij hem zeer dicht ineen in goeder ordynancie hilden, gaende altijt enen goeden ganck also voirwairt, sonder yemant hem ut sine ordynancie te dwalen. Die here van Adingen ende sijn heere vervollichden se van verres uptie zijde; dit sagen Pieter van Bosche ende die Gentoyseren alle wael, mer lieten, ende ghingen alle horen wech, recht of sijs niet gemerct noch gewair en waren geworden, ende en ghingen noch en braken uut hoire ordynancie dairomme niet te meer noch te min. Pieter van Bosch seyde: ‘Kinder, laet ons alle in deser goeder ordynancie te samen gaen enen goeden ganck onsen wech, ende en laten wij ons niet openen, ende, steken sij hem in onsen hope, wij sullen se so ontfaen dat sijs hem niet verlachen en sullen; mer ic vermoede wael dat sijs ghenen wille en hebben’. Sodat sij an beyden zijden reysden, die een besijden den anderen, al tot bij Gent toe,

[p. 114]

sonder yet te vergaderen, dair doe die here van Adingen wederomme keerde totten grave wairt, ende Pieter van Bosch met sinen volke ghinck in die stede van Gent. Dair wert doe Pieter van Bossche te talen geset binnen Gent, ende was in vreesen van dootgeslagen te worden, omdat hij Raesse ende sine luden niet bet te baten gecomen en was. Pieter ontsculdichde hem metter wairheyt, seggende dat hijt Raessen wael ontboden hadde, dat hij hem in geenre wijs en bewonde up sijns selfs hant, sonder Pieter, den grave ende sijn volk te bevechten, want die grave was hem alleen al te machtich int velt; ende Raesse hadde alle die contrarie gedaen, ende, ‘of Raessen dat qualijcken vergangen is,’ sprac Pieter, ‘wat mach ic des, ende en twijvelt dair niet an, my en is also leedt tot Raessen doot alst uwer enich wesen mach, want ic weet wail dat die stede van Gent an Raessen enen wijsen ende vromen cappiteine verloren heeft; ende hieromme moeten wij om enen anderen sien, of wij moeten ons alle in des grave wille ende onderdanichede setten, die ons dan alle quader doot onse leven sal doen eynden. Siet wat ghij doen wilt, wair voirtvaren ende aftervolligen tselve ghij begonnen hebt, of u allen setten in den wille ende genaden van mijnen here’. Hierup en wert Pieter doe niet geantwoirt, mer hem wert verdragen ende ontlast, sculde gehadt te hebben an Raessen nederlage met sinen hope; dies Pieter doe niet te vreden was, dat men hem up sine vrage geen antwoirde gegeven en hadde, ende bijsonder up sommyge van den rijken burgeren, die dair tegenswoirdich waren, ende van den notabelsten van der stede, als Ghijsbrecht Grute ende Symon Bette; doch hij en openbairdet hemluden doe niet, mer dedet hem binden tsyars zwairlijken aenschijn, als ghij dat hierna noch horen sult.

[p. 115]

Als die here van Adingen, die here van Montengijs ende die Haze van Vlaenderen van Pieter gescheiden waren, ende weder te Nivele bij den grave gecomen waren met horen geselscappe, ende den grave geseeght wat sij gevonden hadden an Pieter, schiet die grave van Nivele, ende reedt na Brugge, ende sende die goede steden ende die van den Vryen weder thuys; ende hij sandt den here van Adingen, die here van Montengijes metten Henuwieren weder binnen Oudenairden. Die van Gente, vernemende dat die grave sijn volk gescheyden was, ende hij weder tot Brugge lach, worden sij weder in roere bij insprekinge Pieter van Bossche, die hemluden seyde: ‘Laet ons nu vry voir Cortrijken trecken, ende dat beleggen, ende en laet ons niet becoelen in herdicheden den grave te beoirlogen; laet ons vry togen ende bewijsen dat wijluden van upset ende van vrome daden sijn’, sodat sij uut Gent schieden met groter machten, wael XV^M starck, ende quamen voir Cortrijken leggen recht in die processie ende marcte tot Brugge, in jair XIII^C LXXXI, dair sij doe bleven liggen wael X dagen lang, ende barnden doe alle die voirgeburchten van Cortrijken ende alle tlant dair ommetrent. Doe die grave dit vernam, ontboit weder alle sijn edel volk ende alle sine garnysoenep, ende die van Yperen ende uutten Vryen, ende schiet van Brugge met die van Brugge, dair hij hem wael starck vant, doe hij buyten upt velt quam, XXV^M man, ende toich dairmede na Cortrijke om tbesit te breken ende die van Gent te bevechten. Als Pieter van Bosch met die⁺ van Gent vernamen dat die grave met so groter machten tot hem quam, en droech horen raedt niet hem aldair int belegge te verbeyden, sodat sij upbraken ende togen binnen Dunsen ende Nivele, seg-

+ fol. 66 v^o

[p. 116]

gende dat sij dair den grave wilden verbeyden, ende dat sij van dair dien van Gent hoir gestant wilden laten weten, ende vernyewen hoir gebodt, om te starcker te worden ende te meer volx bij hemluden te crijgen, als sij deden. Des hem noch XV^M man toequamen tot Nivele ende tot Dunsen, ende ghingen doe upt velt dair leggen, verwachtende aldair den grave. Doe die grave tot Herlebeke toegecomen was, vernam hij dat die van Gent hoir belegge van voir Cortrijke upgebroken hadden, ende weder na Gendt geairselt waren, ende lagen gelogiert tot Dunsen ende tot Nivele. Dair wert die grave so te rade, dat hij up dien tijt die van Gendt niet vervolligen en woude, ende gaf sine steden oirlof thuys te trecken, ende oic sijn lude van wapene, mer een deel liet hij haire binnen Cortrijke bliven leggen; den here van Adingen, metten Henuwieren ende met sinen zone, die Haze, bastairt van Vlaenderen, sandt hij weder binnen Oudenairden. Doe Pieter van Bosche met die van Gent vernamen dat hem die grave niet en voechde tegens hemluden te comen, schieden sij van Dunsen ende van Nivele, ende namen den wech na Oudennairden, om dien wech weder tot Gente te comen, dair sij doe, upten dach, dat sij leden omtrent Oudenairden, sonden Aernt die Clerck een deel gewapender mannen voir Oudennairden. Dese Aernt quam met sinen hope scermutsen tot voir die baelgen toe van Oudenairden; als dit dat ridder scap, dat dair binnen lach, saghen, en mochten sijs hem niet verbijten, noch hoeden tegens hemluden uut te comen schermutsen. Doe sij aldus tegens hemluden uutquamen, werden dair an beyden zijden lude dootgeslagen ende oic gequest; doch die van Gent en worven of en bedreven uptien tijt in dier scermutsinge dair niet al te vele, ende quamen weder

[p. 117]

bij hoir volk na Gent wairt an; ende elc man, binnen Gendt gecomen wesende, ghinck thuys in vreden.

Drie dagen hierna wert Aernt die Clerck geordyneert tot Gavres te trecken met XII^C gesellen van den Witten Capronen, ende dat slot metter castelrie wert hem bevolen te bewaren in manyere van in garnysoen dair te leggen, ende die frontieren van den lande aldair omtrent te bewaren tegens die van Oudenairden. Aernt die Clerck die quam met allen sinen hoip tot Gavres, ende bleef dat houdende. Des gebuerdet dat hij vernam dat enyge ridderen ende knechten uut Oudenairden gereden waren om aventuere, sodat Aernt die Clerck schiet van Gavres, wail XV^C gewapent starck, ende leyden hemselven in lagen uptiegene, die des mergens uut Oudennairden gereden waren, als die here van Scoirs, die here va Remelgies, here Jan Vylain, die here van Adingen, die Galloys van Masmijn, die baistairt van Schoirs, here Blanckairt van Callemee, ende noch meer andere met hemluden; ende, als sij ten sinne werden dat sij wederomme na der stede van Oudenairden keren wilden, also sij nyemant int velt en vernamen, reden sij vaste voirwairt, so lange dat sij an die lage quamen, die hemluden doe dair voir thoift upspranck, sodat hoire een deel afterhailt ende terneder getogen werden, ende oic dootgeslagen, want sij en namen dair geen gevangen; dair doe dat selve ridderscappe, dat dair was, elc hoir pairden ende sporen wael te passe quamen, ende dienden om na Oudennairden te jagen, ende werden also gevollicght ende gejaecht tot an den voirbaelgen van Oudennairden, dair sij doe van hoere pairden vyelen te voete, ende setten hem dair vromelijken ter weer, ende verwachten hoir knechten ende geselscappe aldair om die mede binnen te crijgen; mer doch, sij

[p. 118]

en conden se so niet alle binnen gecrijgen, dair en bleeff hoire wael LX after, dootgeslagen of ter doot gequetst. Als Aernt die Clerck dese reyse gehadt hadde, keerde hij weder, ende quam des avonts met sinen hoip te logieren in ene abdye, niet verde van dair, geheten Ham, dair sij doe in der abdye vonden Pieter van Steenhuysen ende die Galoys van Masmijn, met omtrent C van gesellen, die dair uuter lage geweken waren. Doe Aernt die Clerck hemluden dair vernam, bestormde hij tcloister, sodat die Galoys met nauwer lijst van daen quam afteruut in een schuytkijn, ende quam also bij nacht binnen Oudenairden, dair hij doe den here van Adingen, den here van Montengijes, heren Danyel van Haelwijn, ende den anderen heren aldair wesende, sijn vairnisse ende aventuer versloech, hoe hem Aernt die Clerck savonts metten Witten Capronen binnen den doirpe ende abdye van Ham versocht hadden, ende hadden alle sijn gesellen meest verslagen, ende sorchde zeer dat Pieter van Steenhuysen doit wair, als hi oic was, want Aernt die Clerck ende sine gesellen deden springen tot enen veynstere uut, dair sij hem up hoir stocken, glayen ende pycken ontfingen, ende sloegen also voirt, dat grote scade was.