Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

Van hoe die grave van Vlaenderen sijn belegge van voir Gendt upbrack, ende van den strijde die tot sinen scade gevyele, van sinen luden, an die eene zijde, ende die van Gendt, an die ander zijde.

Terwijlen dit besit voir Gendt was in der manyeren dat die grave dat toegeleyt hadde, gevyelen dair vele scermutsinge voir ende omtrent die stede, want die here van Adingen, die drossait van Henegouwen ende die Haze van Vlaenderen plagen dickwijle die Gentoyseren bloit te belopen, ende en plagen dan dair ghene gevangen te nemen; somtijt plagen sij oic so scarpelicken gedruct ende ommegeholpen worden, dat sij den tijt niet en hadden na malcanderen omme te sien. Des gevielt dat up eenre tijt binnen Gent tsamen staken omtrent VI^M fijnre herder mannen, die hem wail behelpen conden, ende waren Raesse van Hairzele, Aernt die Clerck ende Jan van Lannoy hoir hoiftheren, ende dese schieden uut Gent sonder hinder diere van den heere, ende togen tot Aelst wert an, dat doe ene goede vaste besloten stede was, ende dair die grave oick een deel ridderen ende knechten binnen liggende hadde, ende die van Gent stalen dese stede. Des doe dese heren die

[p. 101]

dairbinnen lagen gewair werden, mer twas te laet omme te wederstaen, ruymden sij die Brucxelse poirte uut, of anders sij souden dair alle doot gebleven hebben. Up welker tijt Aelst al heel verbrant wert,⁺ poirten ende alle dat dair was; ende alle, dat dairbinnen was, namen die van Gendt, sodat sij dair veel goets in verworven. Ende van daen quamen sij voir Denremonde, dat een starke stede is, doch sij wonnen se uptien tijt scermender hant, dair sij oic doe groit goet gecregen; ende dair bleef doe doot here Phillips van Masmijn, ende waren dair die Gentoyseren here van der stede, mer niet van den slote, want die here van Hondeschot lach dair up met sinen gesellen, ende die hilt dat manlijken ende vromelijken tegens die van Gendt. Van danen togen die Gentoyseren tot Geertsberge, die nyewelanx ommegegaen was metten grave, bij berimynge ende dadinge des heren van Adingens. Ic en weet niet of dair enyge verraderye onder gevyele of niet, mer ymmer quamen die Gentoyseren met machte doe dair binnen der stede, daire doe vele van die van binnen doot ende verslagen werden. Als sij dese grote reyse gedaen hadden, keerden sij weder thuys binnen Gendt, met alle hoere pillaidgen ende geworven goeden, die sij zeer veel ende groit waren, sodat sij alle die dese goede reyse medegedaen hadden dairof grotelijken verbetert waren.

Doe die grave van Vlaenderen sach dat hij sinen tijt verloys aldus voir Gendt te leggen, ende, al wast dat hij dair met groten costen lach ende sijn volk dair veel arbeyts deden, en lieten die van Gent dair nochtans niet omme uut te trecken ende sijn lant ende stede te winnen, te verbranden ende te verderven, ende hadden doch, terwijlen hij dair gelegen hadde, Aelst, Denremonde, ende Geerts-

+ fol. 64

[p. 102]

berge gewonnen ende verdorven; oic so quam die winter an, sodat hij te rade wert sijn belegge up te breken, als hij dede, ende sandt sijn lude weder thuys, dat sij hem ververschen soude ende rusten. Hij sandt den here van Adingen ende den here van Montengijs binnen Oudenairden, die dair voir hem brachten, boven volk van wapen dat sij elx bij hem hadden, II^C airtsiers Engels, dair men doe ter tijt zeer af hilt; ende die grave reedt weder tot Brugge. Dair doe dese twee vrome heren, die binnen Oudenairden lagen, vele reysen deden, ja so menyge dat sij meest alle dage int velt waren tegens die van Gendt, ende hilden die straten in so nauwer wachte dar men qualijken van dairomtrent in of uut Gent comen konde met vytalye of comenscepen, men en was van dien van Oudenairden gecregen.

Als die winter bijnaes gelegen was ende het quam an gene Mairte, dede die grave alle sijn volk weder vergaderen ende te samen comen van sijn ridderscap; hij ontboit die van Yperen, van Cortrijken, van Poperingen, van den Vrijen, van der Sluys ende van den Damme, ende schiet van Brugge met die van Brugge, ende quam tot Malen, dair hij doe toefde enen tijt. Hij maicte doe noch van alle sijn volk van wapene, die hij dair hadde ende noch oic bij hem comen souden, als Rijssel, Douway ende Oudenairden, overste cappitein den here van Adingen. Dair schickten hem des graven volk, die men seyde dat wael XX^M stark waren, te trecken voir tslot van Gavres, dair up lach ende cappiteine af was Jan van Lannoy. Als Jan vernam des graven coimste ende des volx van wapens, ontboit hijt binnen Gent Raessen van Hairsele, dat hij wael gemoit ware, want des graven volk int velt waren. Als Raesse dese tijdinge vernam, vergaderde hij wael VI^M goeder

[p. 103]

gewapender gesellen binnen Gent, ende pant hem buyten up velt na Gavres; mer hij en vant Jan van Lannoy dair niet dan, hij vanten te Duynsen, dair hij lach ende beroifde ende schende alle dat lant an die ander zijde van der riviere, dair sij hem tween doe vergaderden ende reysden uptien dach, dair sij die van Oudenairden ende van Duynsen in horen wege wouden die totten grave togen. Dese besprongen sij, ende slogen dair wael VI^C doit; mer die here van Adingen en was doe dair in hoir geselscap niet, mer was bij den grave gereden, die te velde lach twisschen Brugge ende Duynsen. Dese tijdingen van tverlyes, dat die van Oudenairden ende van Duynsen gehadt hadden, quam voir den grave ende den here van Adingen, die des zeer qualijken te vreden waren; des doe geordyneert wert, dat die here van Adingen treecken soude met IIII^M gewapende na Gavres, in meninge Jan van Lannoy te vinden dair, die dair niet en was, mer was weder binnen Gent getogen met alle sijn roif ende pillaige ende oic gevangenen, doch diere en wasser niet vele. Des anderen dages schieden Jan van Lannoy ende Raesse weder met VI^M gewapende, in menynge tot Duynsen te trecken; mer, doe sij buyten upt velt quamen, wert hem geseyt dat die here van Adingen dair was, wael met IIII_M man, ende dat die grave dair noch niet gecomen en was, ende die wouden sij bevechten.

Uptien selven dach dat Raesse van Hairzele uut Gent toich, schiet oic uut Gent, Pieter van Bosch met wael VI^M man van wapene, met Aernt die Clerck in sijn geselscap, ende quamen tot Cortrijken ende barnden dair die voirgeburchten van der stede tot an den poirten; ende die selve molenen, die buyten die poirten dair stonden, worpen sij oic ter neder.

[p. 104]

Doe schieden sij van daen, ende togen na Duynsen, ⁺om bij hoir volk dair te comen; mer twas te laet, want, doe Raesse van Hairzele ende Jan van Lannoy tot Menen quamen, vernamen sij dat die grave met sijnre machte int velt was ende anders niet en wachte dan dat sij dair gecomen hadden, sodat hem dese twee heren vonden in dustanygen schyne als des graven heere ende theere van Gent, sonder dat hoire enich des uchtens dair yet af geweten hadde.

Doe Raesse ende Jan sagen dat sij dair vechten mosten, en waren sij niet verslagen, mer scickten ende ordyneerden hem dair vromelijken toe. Sij schoren hem in III strijden, in elke battailge II^M man, van den alre hartsten gesellen ende besten toegemaict die binnen Gent waren, ende sovele hadden dair Pieter van Bosch ende Aernt die Clerck, die oic int velt waren, ende en wisten hier niet af dat hoir volk strijden soude; doch hadden Pieter van Busse ende Raesse, eer sij beyde uut Gent schieden, te samen gesproken ende waren gesloten, wairt sake dat sij den grave int velt vonden, dat sijs die een sonder dander niet en souden bevechten, want, met elken hope up hemselven, en waren sij niet starck genoech; ende als sij beyde hopen te samen geweest hadden, waren sij cloeck genoech ende onvervairt geweest te bevechten driewerven also vele luden alsij selve waren; ende hadden hieromme elc ander dit gezworen also te doen an Pieters handen van Busch. Wael was wair dat Raesse wael hadde mogen verschonen van so haestelijken met sine vyanden te vechten, hadde hij gewilt, want, hadde hij hem willen houden met sinen hope binnen Menen ende dair Pieter verwachten, die grave met sinen volke en hadden nymmermeer hem binnen dier plaetse besocht; mer neen, so vro als Raesse vernam des graven

+ fol. 64 v^o

[p. 105]

coimste aldair omtrent, sloech hij terstont uut hoverdyen ende overmoedicheyt met sinen hope buyten upt velt, seggende tot hemselven, hij soude met sinen hope uptien dach sine vyanden sonder die hulpe van Pieter van Busch ende sijns volx bevechten, ende soude dan also die eere dairaf allene hebben, want hij hadde so groot betruwen up sine luden ende was so wael gemoet upten geluck ende zege dat die van Gent plagen te hebben, dat hem al voir stont dat hij niet verlyesen en mochte; als hij oic wael bewees up dien dach wat groter hardt ende wille hij hadde, sine vyanden te bevechten, ende dat willic u hier verslaen.

Als die grave van Vlanderen vernam dat Raesse uut Menen geruymt was ende upt velt met sinen hope gecomen om te vechten, wairt hij dair zeer af verblijt; dair dede hij doe alle sijn volk te passe ordyneren ende scheren, ende hij was dair wail XX^M starck, alle volk van goeder stoffen, dair wael onder waren XV^C glayen, alle ridderen ende knechten uut Vlaenderen, uut Henegouwen, uut Brabant ende uut Arthoys. Dair was die here van Adingen merscalk, die here van Montengijes, here Michiel van der Hameye, die bastairt van Adingen, Gillis van Rissoy, Huystijn van Laytie, here van Lens, ende here Jan van Barbamont, alle Henuwiers; uut Vlaenderen was dair die here van Ghistel, here Gwy van Ghistel, die van Schoirs, die here van Hulut, die here van Halewijn, here Danyel van Halewijn, here David van Dixmuyden, die here van Schaubeke, die here van Gruythuysen, here Jan Vylain, here Gerijt van Morkilgier, ende meer andere. Dairtoe so worden dair doe noch nyewe ridderen gemaict, ende die jonge drossaet van Henegouwen soude dair mede geweest hebben, mer hij was upt slot tot Bies bij

[p. 106]

Mortangen recht cort te voren van der buyle gestorven. Des ghinck die grave van Vlaenderen ende ordyneerde V battailge, ende in elke battailge ordyneerde hij IIII^M gewapent, die alle zeer begeerden hoere vyanden te verzoeken, als wael gemoede mannen. Up welken dach die here van Yverijnghien des graven bannier van Vlaenderen droech; ende, dese V des graven strijden aldus bereyt staende, die III traden totten vyanden metten eersten, ende die ander twee bliven houdende, uptie zijden wachtende wie hoir hulpe eerst behoeven souden, dair dan versch toe te vechten met enen herden drosse ende overloop. Dair hief doe up die grave, ende dede sijn volk ene schone collacie, ende badt hemdat sij dair alle goede ende vrome mannen wesen wilden tegens die dulle, verwoede ende rebelle onderzaten van Gent, ende hem dairup wrekent, ende sprack hem allen vromen ende goede moet int herte. Oick dede hijt den goeden steden te weten, seggende: ‘Ghij kinderen uut den steden, weest vrome manne, als ic u toebetruwe, ende deinckt dat gij met uwen rechten here vecht tegens sine rebelle ende ongehoirsame ondersaten; weest des vrylich zeker dat so vye van u allen uuten velde vlyet, dat die dan ymmers doot is, want also menich als ic diere verneme, sal ic terstont thoift van sinen schoederen doen slaen sonder genade of des yemant, te verdragen, hoe groit of cleen hij wesen sal.’ Als hij dese woirden overluyt tot sinen volke gesproken hadde, ordyneerde hij totten voirsten strijdt die van Brugge, totten anderen strijt die van den Vryen, totten derden die van Yperen ende van Cortrijke, die van Poperingen, van Wynocxberge, van Cassel ende die van uutien hoeke totten ⁺vierden strijt; ende hij hadde in die vijfte strijt bij hemselven gehouden die van Rijssel, van Duway

+ fol. 65

[p. 107]

ende van Oudenairden. Nu vergaerden dese battailgen die een tegens den anderen. Raesse van Hairzele hadde den eersten voirstrijt, want hij was oic die overdadichste, stoutste ende coenste van begrip, boven alle den anderen, ende dairomme woude hij die voirste wesen, die metten vyanden mangelen soude ende die eere dairaf hebben, oft so gebuerde dat dair eer te werven werde. Dese Raesse vergaederde tegens die van Brugge, dair die here van Ghistele ende here Gwy sijn broeder belederen af waren, dair doe ene herden ganck van beyden zijden elc upten anderen gegaen wert; dat weet voirwair, onder des vergaederden die ander twee strijden, elc tegens hoere vyanden. Dair ghinct doe up een scarp gevairt an allen kanten; die van Gente dreven dair mannen wer ende grote vromichede, mer des graven volk was hemluden al over gemannet, IIII tegens een. Doch dit gevecht duyerde ene lange wijle, eer men gewair conde werden wie tschoinste velt hebben ende winnen soude; int laetste vergaderden dese vechtende strijden al in een; dair wert doe hertelijken in moet gevende des graven volk geroepen met luder stemmen: ‘Vlaenderen die leewe’; die van Gente riepen an dander zijde om luyde; ‘Gendte! Gendte!’ Ghij sult weten dat sulken tijt dair was, dat des graven volk in groten laste ende vreese was, van tvelt verloren te hebben, ende, hadden sij dair tvelt verloren van ene voete weechs, sij waren dair alle liveloys ende goedelois omme geweest; want Pieter van Bosche quam dair wail met VI^M verscher cloecker ende harder gewapender mannen strijcken, ende sach sine vreenden metten grave vechten; mer hij en mochte hemluden niet te bate comen, om enen groten plasse waters ende lage marassche, dat twisschen hem lach ende den anderen die dair stonden ende

[p. 108]

vochten; mer, hadde die grave tvelt verloren gehadt, ende ter neder getogen geworden ende geruymt, Pieter en soudes niet so van hem hebben laten scheiden, hij en soude hem den vech ondergegaen, ende soudse dan also te wille upgenomen hebben, sodat dair hoire een noch engheen ontcomen en soude hebben, noch grave, noch ander, ten hadde al liveloys ende doit dairomme geweest uptie plaetse of int jagen ende navolligen, dat ymmer groten scade geweest hadde, want in Vlaenderen en hadde gheen verhael dairweder up geweest binnen eenre langer wijlen als binnen mans leven.