Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

Hoe dat oirloge weder began van nyeus twisschen den grave van Vlaenderen ende den Vlamingen, ende hoe die van Yperen ter neder getogen worden in eenre lagen.

tIs wail wairachtich dat die grave die van Gendt int beginsel des oirloichs niet en ontsach, ende dacht se wael met een cleen te bedwingen met wijsheden ende oic metter hant, altemet nadien Jan Lijon ende Jan Premmael beyde doit waren; mer die van Gendt hadden noch binnen vrome ende grote cappiteynen, dair sij groit betruwen ende gelove inne hadden, ende dair sij in allen horen saken bij wrachten; ende so hadden sij noch hierenboven tot cappiteynen Pieter van Bossche, Jan Boulle, Aernt die Clerck ende Pieter die Muytere.

Nu gevielt in desen tijden, dat dair een twijdracht rees tot Brugge twisschen den rijken bargeren van der stadt tegens tclene volk aldair, want die clene ambochten woudent alle na horen wille dair

[p. 87]

gemaict hebben, ende die grote en mochten dat niet lijden, sodat sij tegens malcander vergaderden, ende dair bleven een groit deel weevers ende volres doit, ende, doet hem so qualijken vergangen was, schieten hem die ander, die te live gebleven waren, te vreden. Des ghingen doe die overste van Brugge toe, ende screven an den grave van Vlanderen, die doe tot Rijsel lach, alsdat hij om God bij hemluden comen woude, want sij waren meyster van telene volck. Die grave van Vlaenderen was lieve tot deser tijdinge, ende hij schiet van Rijssel, ende here Willem van Namen in sijn geselscap, ende dairtoe vele ridderen ende knechten uut Vlaenderen; ende hij quam binnen Brugge, dair hij met groter blijsscappen ontfaen wert, mits synen goeden raedt, die hij doe hadde. Des werden doe dair gevangen alle dieghene, die die hoiftheren ende goet Gents waren, of die dairaf bedacht of beruft waren sulkdanich geweest te hebben, tot wael V^c man toe, ende worden alle gevangen geleyt, die oic meest vaste altemet onthalst worden. Als die van den Vryen vernamen dat die grave van Vlaenderen rustelijck binnen Brugge was, waren sij bezorght ende stelden ende quamen terstont in sijn hulde, ende verworven sine genaden ende vreenscappe, die hij dairtoe gairne ontfinck, ende was des zeer verblijt, want sijn machte wies dair alle dage grotelijken bij; oick waren sij altijt van outs beter voir den prince geweest dan alle dat ander geselscap in Vlaenderen. Doe hem die grave vant, sine saken te boven hebbene met die van Brugge ende met die van den Vryen, ende dat hij oic ridderen ende knechten bij hem hadde dair uuten lande, uut Henegouwen ende uut Arthoys, wert hij dairup deinckende dair na te staen, sijn lant weder altemet te bedwingen ende die quade dan te corrigieren. Ende, in den

[p. 88]

eersten, ordyneerde ende seyde hij dat hij wilde trecken tot dien van Yperen, ende beginnen dair eerst weerckx, want hij hadde die zeer leedt omdat sij so lichtelijken hoir poirten voir die van Gent gheopent hadden, ende seyde wael dat dieghene, die dat gedadinct hadden, dat die poirten also opengedaen worden, ende sine vyanden dairinne gelaten, ende sine goede ridderscappen dair so versloegen, soudens ontgelden crymyneellijken, des hij anders hoir meyster mochte worden. Hierup dede hij sijn mandemente gaen duer alle tVrye van Brugge, want hij woude voir Yperen wesen. Dese tijdinge quam tot Yperen, dat hoir prince woudse comen besyen ende bespringen, ende dat hij hem dairtoe ordyneerde met groten machten; des worden sij doe te rade, dat sij dese tijdinge die van Gendt souden laten weten, updat sij hemluden dan hulpe ende troist van volke senden mochten, want sij en waren up hemselven niet starck genoech hem tegens den grave te mogen houden sonder hulpe diere van Gendt, diewelke hem dat oic beloift ende gezworen hadden, also te doen tot allen tijden als hemluden tYperen des van node soude sijn. Sij deden also, ende screven die van Gendt heymelijken dese tijdingen, ende an den cappiteynen aldair, ende lieten hem weten van des grave gestande, ende hoe hij se dryeghde te comen beleggen ende bespringen. Als die van Gendt dit vernamen, bekennede sij wael hair belofte ende eedt, dat sij mits dien die van Yperen bijstandt sculdich waren te doen, sodat sij zagen eerst an II cappiteynen, als Jan Boulle ende Aernt die Clerck, ende seyden hem tween: ‘Ghij sult voir u nemen III^M gewapende van onsen volke, ende trecken dair haestelijken mede tot Yperen, hem te hulpe ende te troist want et onse volcommen vreenden sijn’. Tot welken'

[p. 89]

bevele terstont dese twee bereyt waren, ende togen⁺ met die tot hem beschiet waren te trecken, tot III^M volks toe, binnen Yperen, dair die van der stede aldair zeer af verhueght waren. Die grave van Vlaenderen, aftervolligende sijn upset, schiet uut Brugge met enen groten hope van volke, ende quam des avonts tot Tourot, ende des anderen dages tot Poperingen, dair hij doe bleef leggen III dagen lange, ende so lange dat hij alle sijn volk dair tsamen bij hem hadde; dairaf getal wael was tot XX^M man toe, wael te hernasse.

Dese van Gendt, die goede verbodinge hadden van dat die grave met machten voir Yperen wesen wilde, werden te rade dat sij hore machte te samen souden steken, ende horen wech nemen duer Cortrijke, ende also tot Yperen trecken, om den grave ende sijn volk te bevechten, menende, mochten sij se eens metten hope terneder trecken, sij en souden hem nymmermeer weder connen vergaderen noch upheffen. Dit upset ghinck voirt, ende alle die cappiteynen schieden van Gendt, als Raesse van Hairsele, Pieter van Bosch, Pieter die Muytere, Jan van Launoy, ende meer andere, die hoiftheren ende quartiermeysters waren, sodat sij hem, buyten upt velt horen hope oversiende, wael starck vonden IX^M gewapende, ende togen so tot dat sij tot Cortrijke quamen, dair sij eerlijken ende met groter blijscappen ontfaen worden, want Jan van Launoy was dair die cappiteyne van der stede. Die grave van Vlaenderen, die met sinen hope tot Poperingen ende dairomtrent lach, vernam hoe die van Gendt uut waren met machte, om tot Yperen te comen, ende alrede tot Cortrijke toegecomen waren, nam raedt hierup, ende hilt alle sijn volk dair tsamen; ende die van Gendt waren alrede van Cortrijken gescheiden, ende thogen na Rolleers,

+ fol. 62

[p. 90]

ende dair toefden sij, ende seinden tot Yperen, ende deden die van Yperen seggen hoe sij dair waren, ende, wouden sij uutcomen mettiegene die sij hem dair binnen gesent hadden, sij souden hemluden dan starck te samen genoech vinden om den grave te bevechten. Van welker tijdinge die van Yperen zeer verblijt waren, ende hadden des groten wille also te doen, als sij dat oick bewijsden, want sij schieden terstont des morgens uut Yperen, wail VIII^M starck, ende waren hoir beleedsluden Jan Boulle ende Aernt die Clerck. Die grave van Vlaenderen, die met sinen hope dair in dien hoeke lants lach, en weet hoe dat toequam of bij wat wege, wert ymmer wetende dat die van Yperen uut waren metten hope, om te comen bij die van Gent tot Rolleers ende hem aldair te samen te vergaderen, ordyneerde terstont, up een passaidge, dair hij wael wiste dat die van Yperen duerlijden souden, ende nyewers anders, twee grote zware lagen, als sinen zone, den Hase, bastairt van Vlaenderen, den here van Adingen ende noch vele andere ridderen ende schiltknechten, met oic die van Brugge ende die van Vryen, sodat elke lage wael X^M starck was. Als dese van Yperen, met die hem gesent waren van Gendt, als Jan Boulle ende Aernt die Clerck, buyten upt velt waren, ende licht ene myle buyten Yperen gecomen waren, quamen sij up enen twywech; dair den enen af ghinck tot Rolleers ende den anderen tot Tourout wairt, toefden sij dair een weynich, vragende elc van den oversten den anderen: ‘Wat wech willen wij nu nemen?’ Doe sprack Aernt die Clerck: ‘Ie rade dat wij den wech nemen tot Rolleers, na onse volk dat dair is’. ‘Voirwair’, sprack Jan Boulle, ‘ic soude bet geloven dat sij leggen upten Guldenberch dan anderswair, want, wees des seker, ic kenne Pieter

[p. 91]

van Bosch ende Raesse van Hairzele alsulk, nadien dat sij ons hebben bij hem ontboden, dat hoir meninge is den grave te bevechten, ende dat sij dairomme hem so nadebij comen sullen connen of mogen; ende dairomme radick dat wij dien wech des weechs toe nemen’. Aernt die Clerck was hiertegen, ende Jan Boulle die wildet so hebben, ende deed se alle dien wech inkeren; ende, als sij dien wech innegereist waren omtrent II mylen weechs, ende al moede geworden waren van te voete so verde gewapent gegaen te hebben, quamen sij recht midden twisschen dese twee lagen. Als sij hem dus vonden in die lagen, riepen sij: ‘Wij sijn alle verraden! alle verraden!’ ende nie volk en boit so luttel weer als sij deden, dan elc man liep wech om hem te bergen, een deel tot Yperen wairt, ende die andere coren thruyme velt ende werden vluchtich, sonder eenyge regele te houden of ordynancie, dan wie beste mochte barch hemselven. Des graven volk, diere enen groten hope omme besingelt ende besloten hadden, en namen hoire geen gevangen, mer sloegen se alle doit; doch Aernt die Clerck ende Jan Boulle quamen wech, ende diegene, die vluchtich gheworden waren ende na Cortrijke liepen, vonden hair volk onderwege, die van Roleers gescheyden waren, ende reysden na Rosebeke. Als Pieter van Bosch ende die andere dese vluchtige gewair worden, vraeghden sij hem wat hem angecomen ware; sij antwoirden dat sij wechvloegen, ende liepen als verbaesde ende valschelijke verraden, versaeght ende terneder getogen lude, van den grave ende van dien van Brugge. ‘Ende hoeveel volx mogen sij starck wesen, die u dus terneder getogen hebben?’ sprack Pieter van Bosch; sij antwoirden, dat sijs niet en wisten, want sij en hadden den tijt niet gehadt den hoip

[p. 92]

over te mogen slaen, noch te tellen; mer des hoips was soe veel, dat alle tvelt dairaf bedecht was. Dair hadde dese Pieter van Bosche doe vele fantasien ⁺ende diverse ymaginacien up wat hij beste doen soude, wair voir te gaen ende weder te keren die vluchtige ende geven hemluden enen moet, ende, met haren hope, dan weder vergadert wesende, sine vyanden voirt te verzoeken ende te bevechten, die sijne vreenden vervollighden, of weder te keren na Cortrijke. Doch, alle saken overgeleyt ende bedacht, Pieter ende die andere overste, met hem dair wesende, werden te rade, weder na Cortrijke te trecken op dien tijt voir dat oirbairlixte; sodat sij doe, in goeder ordynancie van battailgen, wederkeerden uptien dach tot Cortrijke, dair doe die van Gendt metten vluchtigen binnen Cortrijken logierden, ende deden die poirten zeer starck wachten, updat sij niet belopen en souden werden. Ende, als Jan Boulle ende Aernt die Clerck bij hemluden gecomen waren, ende sij haren hoip overtelden, vonden sij dat van den III^M mannen die sij tot Yperen gesent hadden, aftergebleven ende verslagen waren XII^C man, ende van dien van Yperen oic wael alsoveel doden of meer; ende, hadde dat sake geweest dat die twee lagen gevollicht hadden tot Yperen ende tot Cortrijke wairt, dair en souder luttel of geen gecomen hebben, mer, mits dat dese lagen so nairnstich waren, alle doit te slaen dat sij hadden connen besingulen, benam hem dat najagen ende dat bate menygen van den vluchtigen tlijf. Als dieghene, die binnen Yperen gebleven waren, sagen hoir lude dus weder vluchtich innecomen upten selven dach dat sij uutgereyst waren, waren sij zeer verslagen, ende vraeghden hoe dit geschiet waere; sij seyden dair alle, die ene voir ende die andere na, dat se Jan Boulle valschelijken in horen dode gebracht hadden.

+ fol. 62 v^o

[p. 93]

tIs wair, ende dat hebdy wael ende menichwerven horen seggen, dat zeer quaet is een verstuert commuyn te vreden te setten, ende dat ic dit segge is om der lude willen van Gent, want, upten dach dat sij wederomme binnen Cortrijke gecomen waren, vernamen die terneder getogen vluchtige lude van Gendt hoe Jan Boulle dair binnen Cortrijken gecomen waer, ende staken hem, wael haire duysent starck, te samen, ende seyden: ‘Laet ons tot desen ongetruwen, quaden, valschen verrader Jan Boulle gaen, want bij synen sculde ende nyemants anders werden wij in den wech gebracht, dair wij bij in die lagen sijn gecomen. Hadden wij Aernt die Clerck willen geloven, wij en hadden geen noot gehadt, want hij hadde ons gairne geleedt den wech recht tot onsen volke; mer Jan Boulle, die ons allen vercoft ende verraden hadde, heeft ons gebracht dair wij dus gemoirt ende terneder getogen sijn’. Nu hoirt doch hoe dit ghemeente desen Jan Boulle van verraderye belasten, dair ic voirwair af mene dat hij ontsculdich was, want, hadde dat so geweest dat hij se verraden ende den grave vercoft gehadt hadde, hij en wair niet weder bij hemluden gekeert, mer waere bij den grave gebleven, sinen heer; mer doch, sijn onsculde en mochte hem niet helpen noch stade doen, afterdien dat dese gemente denselven Jan aldus voirgenomen hadden, hij en moste dairomme sterven. Sodat die van Gendt, ghingen in sijn herberge, dair hij lach ende haelden dairuut, ende brachten uptie strate, ende dair wert hij van sticke te sticke geslagen, ende, wie dair een stick of gecrijgen konde ende dat thuys bringen, dat was dair die beste. Aldus nam dair Jan Boulle een eynde van sijnre cappiteynscappe ende leven. Des anderen dages schyeden die Gentoyseren uut Cortrijke, ende togen weder

[p. 94]

binnen Gendt, ende zonden doe Jan van Launoy up tslot tot Gavres, gelegen uptie Scelte, ende behoirt den grave toe, twelke Jan innam, ende leeghde dair sijn garnysoen up.