Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

[p. 75]

Hoe die Gentoyseren Oudenairden weder overgaven, ende van den heren ende edelre mannen huysen ende woningen, die sij int lant van Vlaenderen ommeworpen, ende hoe dat oirloge van Vlaenderen toeghinck twisschen den grave ende die van Gendt felre dan ye geweest hadde.

Die van deser materijen hoirt spreken, machs hem wail verwonderen van den vreemden voirtsettingen⁺ ende nyewicheden, die hier gevonden ende gesien werden. Ende dair sijn veel luden, als sij die saken alle wail duersien, verstaen ende overleggen, dat lange ende zwaire ende vreselijke oirloge van Vlaenderen, ende gemerct alle dat hair comen van der sake, geven sij die van Gendt recht ende rechtvairdige reden ende querele in hoiren saken, dat sij mit reden geoirloicht gehadt te hebben; mer my dunct dat sij tot noch toe onrecht gehadt hebben, noch ic en kan niet gesien, verstaen noch begrijpen, die grave en hadde altijt liever gehadt die vrede dan dat oirloch, behoudelijken sijnre hoicheit ende eren; want en sandt hij hemluden hoiren poirter niet weder thuys, die hij tot Erclo gevangen hadde? dairenboven sloegen sij sinen bailiu doit, welke overdaet hij hemluden alle vergaf, opdat hij se dairbij noch in vreden houden soude mogen? Noch hierenboven, gingen sij ende maicten op enen dach ene nyewe beroerte, alle tlandt van Vlaenderen daer op hem, ende togen tot Yperen, ende sloegen dair doit van sinen ridderen, ja, die van Yperen dedent selve, ende togen bestormen Oudenairden, ende bleven dair mit machte voir leggen, ende stonden na hoirs prince live, om hemselve te hebben ende van sinen live te gronde te verderven. Want sij togen ende bestormden Denremonde, dair hij selve binnen lach

+ fol. 31 v^o

[p. 76]

mit veel edelre mannen. Ende van alle dit quamen sij noch duer ende tot eenre zoenen, sonder te willen beteren Rogier van Auterives doot, dat sine magen tot veel tijden wail te kennen gegeven hadden; mer hem en wedervoer zoene noch beteringe. Ende, of u nu sine magen ende vreden, in wederwrake van hoiren doden ende ongebeterden maich, enige scipperen dootsloegen ende quetsten, bij welker sculde eensdeels den eersten hate ende nyde opgestaen ende geresen was, moste dairomme ymmer die stede van Oudenairden ommegeworpen ende so lelijken mismaict ende gedestrueert werden? Voirwair, my dunct neent, ende so dunct oic veel andere. Ende dit alle en was die van Gendt niet genoech, mer tscheen dat hemluden noch genuch buerde noch toe te hebben van den grave, als sy seyden, want sij wouden gebetert hebben tselve, dat an hoiren scipperen gehantiert was, eer sij Oudenairden weder overgeven wouden.

Die grave, die tot Rijsel lach mit sinen rade, was zeer toirnich dat die Gentoyseren Rijsel aldus inhilden, ende en wistes niet hoe wedercrijgen, hem berouwede al te zeer, al hoet gesoent was twischen die van Gendt ende hem, dat hij ye dairom Oudenairden also hadde laten onbehoet staen, dat die van Gendt dair so innegecomen wairen, so dat hij dair veel omme screef an die van Gendt, dat sij hem Oudenairden weder overleveren souden, of hij soudse dairomme so zwairlijken beoirlogen dat sij dat ewelijken voelen souden. Mer die van Gendt en wildens Jan Premmael in geenre wijs staen, dat sij die zoene gebroken hadden; mer nochtans lieten zij Oudenairden altijt in Jans handen bliven, doch int eynde so deden enige van den rijcsten, van den vroetsten ende van den besten van Gendt, als Jan van der Zichele, Gijsbrecht van Gayse, Symon Bet,

[p. 77]

ende oic meer andere mit hem, die oic gairne rust ende vrede gehadt hadden twischen horen prince ende der stede van Gendt, so veel in deser sake, dat, opten XII^en dach van mairte, diegene die binnen Oudenairden wairen, quamen weder binnen Gendt;⁺ ende die stede van Oudenairden wert weder gelevert des graven volk. Ende om den grave te bet te vreden te setten, so wert Jan Premmael gebannen uut Gent ende uut alle Vlaenderen; ende was sinen tijtel, dair hij omme gebannen wert, openbair uutgeropen; ende was dese, omdat hij uut Gendt getogen was tot Oudenairden, ende hadde dair die II poirten, muyeren ende thoirnen voirseyt buyten weten of consente van der stede van Gendt ommegeworpen. Oic werden doe gebannen, an die ander zijde, uut dat graefscap van Vlaanderen sonder wederroepinge, here Phillips van Masmyn, here Olivier d'Auterive, die Galoys van Masmyn, die bastairt van Windingen, ende voirt alle die andere mede die geweest hadden dair die scipperen, poirteren van Gendt, so mishandelt hadden geweest. Ende mits deser bannige, so setten hem beyde dese pertien te vreden; des ruymden sij alle Vlaenderen, ende Jan Premmael quam in Henegouwen wonen, in ene stede genaemt Ath; here Phillips van Masmyn quam tot Valenzijn wonen; mer, alst die van Gendt vernamen, deden sij soveel an den provoist van Valensijn, dat doe ter tijt was Jan Pertis, ende an den scepenen aldair, dat sij mit zachticheden soveel deden an den voirseiden Masmyn, dat hij mit sinen gueden wille uut der stede van Valenchijn toich, ende voir wonen bij Duway tot Lallaing, dair hij doe bleef tot dat hij ander tijdinge vernam. Ende die andere ridderen ende knechten ruymden alle Vlaenderen, ende togen in Brabant wonen, totter tijt toe dat sij oic andere tijdinge vernamen.

+ fol. 32

[p. 78]

Also geringe als die grave van Vlaenderen weder in den besitte van Oudenairden wedergecomen was, ontboot hij veel zeer wercluyden, metselaren ende timmerluyden, ende dair dede hij weder alle die poirten muyeren ende thoirnen schoonre ende sterker maken dan sij te voren geweest hadden, dede oic alle die graven van gronde op schoin schieten; twelke die van Gendt alle wail vernamen, mer sij bairden recht of hemluden dair niet omme geweest en hadde, want sij en wouden niet begrepen sijn van zoenebrakich te wesen, hoewail die ovedwaelsche ende sotte wail plagen te seggen: ‘Laet ons vrijliken die van Oudenairden laten werken ende begaen, want, al wair die stede stalen, so en mach sij ons niet ontstaen, als wij ymmers willen’. Dit stondt aldus, ende het hete gezoent te wesen in den lande van Vlaenderen, mer die grave hadde altijt een quaet vermoeden optie stede van Gendt, want men brachte hem alle dage noch an vele scerper tijdingen van hemluden, ende van gelijken en wairen die van Gendt niet te vreden van hoiren prince. Als dit aldus stondt, so toich Jan van der Zijchele uut Gendt, buten op sinen huse, dat geheten was Nazaireth ende was ene zuverlijke plaitse ende sterc. op ene grote mile na Gendt staende; dair hilt hij hem al ledichlijken, op ene grote mile na, sonder yet veel binnen Gendt te comen, ende hilt hem dair al stille, sonder die van Gendt yet te helpen raden, hoeveel sij hem ontboden opdat hij van den grave niet betichticht en werde dairof; ende so dede hij oic van mitten grave te raden, opdat hij van die van Gendt niet betichticht en wert; ende bleef aldus zwemmende twischen twe wateren, ende hilt hem neutrael als hij best mochte.

Hieraf gebuerde, terwijlen dat die grave dus weder Oudenairden opmaken van die nedergeworpen

[p. 79]

poirten ende muyeren ende thoirnen, ende des wercx bijkans te boven was, arbeyde hij zeer an zinen neve, hertoge Aelbrecht, grave van Henegouwen ende van Hollant etc., so mit brieven, so mit boden, dat hij al te gairne Jan Premmail gehadt hadde, die tot Ath getogen was wonen. Hij arbeyde so lange dat hij hem gelevert wert, hem gebrach opten slote tot Rijsel.⁺ Als die grave hem dair hadde, dede hij hem dair onthoifden ende op een rat setten, als voir een verrader. Aldus was Jans Premmaels eynde, ende, dit geschiet sijnde, toich die grave binnen dienselven tijde binnen Yperen, dair hij grote justicie dede van vele snoder ende cleinre luden, die hij dair dede onthalsen, als wevers, volres ende sulke keytiven die sijn ridderen ende knechten dair doitgeslagen ende die van Gendt der stede poirten opgedaen hadde, opdats alle exempel souden nemen.

Die van Gendt, die van alle dese dingen die die grave aldus hantierde, wail geinformeert wairen, vruchten hem veel meer dan te voiren, ende bijsonder die cappyteynnen die in dese reyse ende in den besitte van Oudenairden overste geweest hadde, ende begonden wail onderlinge te seggen: ‘Wat leyt dair veel an? wij mogen wail merken dat ons die grave te gronde verderven sal, machij; hij bewijst wail dat hij ons lief heeft, want hij en begeert niet te hebben dan onse leven. Siet ghij niet hoe hij Jan Premmail heeft doen doden? Voirwair, als men die waerheyt seggen sal, so hebben wij Jan, die dair voir ons allen gestorven is, groit ongelijc ende onrecht gedaen dat wij hem so van ons verjaicht ende vervreemt hebben. Wij sijn alle sculdich an sinen doit, ende wij sullen selve tot sulken eynde comen, mach men ons onder tnet eens crijgen’. ‘Trouwen’, sprac Pieter van den Busche, ‘laet ons self op onse huede wesen;

+ fol. 32 v^o

[p. 80]

ende, wair icx geloift’, sprac hij, ‘dair en soude in alle tlant van Gent eens edels mans slot, dat sterc is, niet staende bliven, want bij dien husen mochten wij noch alle verdorven wesen, ende willen wij dair niet anders in voirsien’. Ja ‘spraken die ander’, die dair bij hem wairen, ‘gij segt wail; lait ons dair in voirsien; geringe lait ons al den bras van sloten ter neder werpen’. Dair oirneerde hem Pieter van Busche, Jan Boule, Raze van Herszele, Jan van Launoy ende meer andere mit hem, ende schieden uut Gendt op enen dach, wail XV^c sterck, ende togen in dier weke alle omtrent Gendt ende binnen den bedrive van Gendt, ende bernden ende worpen ter neder alle der edelre mannen huyse dair staende; ende alle dat sij dairinne vonden, deelden ende pairten sij onderlinge. Als sij dese cure gewracht hadden, keerden sij weder binnen Gendt, dair sij nie mesche en vonden die ye geseyt hadde: ‘Gij hebt qualic gedaen.’

Doe dat ridderscap, die bij den grave ende andersins lagen, vernamen dese tijdinge, wairen sijs zeer qualic te vreden, ende dat mit guede redene, seggende tot den grave dat die spijt moste gewroken sijn ende die hovairdije die van Gendt terneder geleyt. Des doe die grave overgaf ende consenteerde sine ridderen ende knechten te mogen oirlogen op die van Gendt, ende hoire scade wreken ende verhalen. Des staken hem doe te samen vele ridderen ende knechten uut Vlaenderen, ende maicten een overste ende cappyteyne over hemluyden des graven bastairtzone, van die Haze van Vlaenderen, dat een vrome ende gerade ridder ter wapene was, welke ridderscappe baden ende cregen veel edelre mannen, hoire vrienden ende magen uut hoire gouwen, die hemluden te baten quamen om hoir leet te helpen wreken. Dese Haze van Vlaenderen, mit sine gesellen, hilden hem so tot

[p. 81]

Oudenairden ende so tot Gavers, so tot. Aelst, so⁺ tot Denremonde, ende dede die van Gendt veele moynisse ende verdriets an, ende quamen dicwijle draven tot voir die poirten van Gendt, ende worpen bijna alle die wintmolenen omme, die buten Gendt stonden, ende deden in desen tijt groit verdriet ende spijte die van Gendt. Dair was in hoir geselscap een jonc ridder uut Henegougen, een al te vromen man, genoemt here Jacop van Wertsijn, drossaet van Henegouwen; dese dede in desen tijden menige geradichede ende vromichede voir die stede van Gendt, ende plach hem tot zommygen tijden al te zeer sottelijken ende overmoedelijken te aventueren voir die poirten ende barrieren van Gendt; hij nam hemluden hoir huven uut hairen hoifden, hoir windaesbogen uut hairen handen, tot II of tot III stonden, ende bedreef dair ridderlijke voer. Dese vrome jonge ridder, here Jacop van Wertsijn voirseyt, was geschapen ter wapen wonder bedreven te hebben, hadde hij te live gebleven, mer neen, hij sterf jonc op sijn bedde opt slot tot Bies in Henegouwen bij Mortangen, dat grote scade was.

+ fol. 33