Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

Van die bestorminge die voir die stede van Oudenairden te vallen plagen, ende van den zoene die bij middele des hertogen van Bourgongen twisschen den grave ende den Vlamingen gemaict wert.

Alst an der noenen quam, so sliste dit stormen, wandt Raesse die sach wail dat hij te vergeefs arbeyde, gemerct dat dair wairen so veel edelre ende coene mannen binnen, dat die stede van Denremonde mit

[p. 52]

stormen niet te winnen en was, ende sijn volk begonste oic zeer moede te werden, sodat hij die tromppetten dede opslaen dat men af soude laten ende weder afterrugge treden. Des schyeden die Gentoyseren ten gebode van Raessen van daen al zuverlijken, ende bij stade togen sij weder afterrugge mit hairen scepen ende alle andere gereetscappe langes die riviere totten dorpe toe, dair sij des nachts te voren gelegen hadden. Des anderen dages reysden sij weder tot in dat heer voir Oudenairden, ende die Vlamigen, die dairvoir lagen, waren heren van alle tlandt dairomtrent, ende oic van die riviere van der Scelte, dies dair geen provande binnen Oudenairden comen en mochte, ten was mit groter sorge, ende dat was an die Henegouse sijde. Dair bestonden somtijt wail enige cooplude, om tgewin dat hem dairan lach, provande te brengen, ende quamen dicwijl behouden dairbinnen der stede twischen twen, eer mens int heer gewair werde. Voir dese plaetse van Oudenairden viel menigen herden storme, ende sonderlinge bestormden die Vlamigen die stede tot eenre tijt, enen helen dach lanck sonder ophouden, dair doe binnen der stede veel ridderen gemaict werden diet werden wouden, uut Vlaenderen, uut Henegouwen, ende uut Arthoys. Ende, als sij eerst ridderen gemaict werden, werden tot haire begeerten die Gentse poirte van Oudenairden hemluden opengedaen, ende sij togen dairuut, als stoute ende nyewe vrome ridderen, ende tot hoire beginse bestreden sij buyten die bailgen die van Gendt, dair sij een heerlic gevairt van scermutsinge hantierden; ende grote geradichede mocht men dair van den jongen ridderen sien, sodat dair een groit deel Vlamigen doit bleven ende zeer gequetst werden so, in dit scermutsen ende stormen, want het geviel al op eenre tijt, dat stormen ende die scermutsinge. Also dat ridder-

[p. 53]

scap so vroim was dat, doe se die Vlamigen bestormden ter eenre sijden, dat sij vromelijken wederstonden, sprongen nochtans tot dier wijlen dat nyewe gemaicte ridderscap uut totter Gentser poirten, ende bestreden dat heel heer; doch, al cregen die Vlamigen doden⁺ ende gequetste lude, sy en gaven dair niet om, sy gaven se alle te voiren en ontsagen hem des doits niet; terstondt als dair een, die dairvoiren wairen, verslagen of gescoten, wert, togen sij den doden of gequetsten uut, ende terstondt so wasser een ander int gat, ende hilden also altijt thoift tegens, als stoute heelden; welck gevairt geduerde een helen dach lanc, so mit stormen, so mit scermutsen, ende des avondts, alst tegens den nacht genaicte, airselden afterrugge die van Oudenairden weder binnen hoire stede, ende sloten hoire poirten ende bairrier vaste toe. Die Vlamigen togen oic weder tot hoire logijs wairt, ende bleven dien nacht ende des anderen dages onledich over hoir doden te begraven, ende hoir gequetste ende oic die crepel ende lam geworpen wairen te verbinnen.

Dese Vlamigen, die dus voir Oudenairden lagen, hoipten wail dat sij midts hoir belech die stede noch winnen ende langen souden, ende alle diegene die dairinne lagen, twair bij stormen ofte verhongeren, want sij wisten wail dat sij se so duen ende so wail belegen hadden, dat hem binnen der stede, twas te water of te lande, niemant mit gene provande te baten comen mochte; ende hemluden dairvoir te bliven leggen, en was hem geen gebrec, want sij lagen in hoirs selfs lant ende bij huys; ende alle dat hem gebreken mochte, van vitalie of anders, cregen ende hadden sij dair beter coip dan of sij tot Gendt, tot Brugge of ten Damme geweest, hadden.

Die grave van Vlaenderen, die wail bekennede

+ fol. 24

[p. 54]

dat eerbair ende grote geselscap dat hij binnen Oudenairden liggende hadde, hadde grote sorge voir dit punt, dat die Vlamigen dachten dat sij bij lanchet van tijden dairbinnen verhongert souden werden, sodat hij wail gewilt hadde dat een eerlike dadinge voir hem hadde mogen gevonden worden, ende dat bij yemande toegeleyt, want, int wair geseyt, dat oirloge verdarf sijn volke zeer, ende hij en hadde dair oic niet gairne angecomen, hadde hijs wail verbij mogen geweest hebben. Oic mede so was sijn vrou moeder, die gravinne van Arthoys, vrouwe Margariete, dair zeer qualijken in te vreden, ende hadde hem oic zeer gelaict altijt, sodat sijt gairne in vreden gesien hadde, hadde sijt bij connen brengen, als sij doch na dede.

Dese oude graefinne hilt hoir woinstadt binnen Atrecht, ende wert te rade dat sij van deser materije scriven wilde, als sij oic dede, an den hartoge Phillips van Bourgongen, dair die graefscappen van Vlaenderen ende van Arthoys, na hoire ende grave Lodewijcs doit, ancomen soude van sijns wijfs wegen, vrouwe Mergariete, dair sij oudemoeder af was, dat hij doch comen wilde in Arthoys. Die hartoich, die van deser sake genuch geinformeert was, ende gehoirt hadde, want hij dair dagelix nieuwe tijdinge af vernam, quam ter begeerten van sinen sconemoeder tAtrecht, ende sinen rade mit hem, als here Gwy van Latrijmoelge, here Jan van Vyene, ammirael van Vranckrijc, here Gwy van Ponteirlges, ende noch meer andere. Als sij in Arthoys gecomen wairen, so sach se die oude graefinne zeer gairne, ende sij dede hem dair zeer wijselijken ende notabelijken opdoen, hoe dat dit oirloge twischen hoiren zoen ende zijn landt zeer qualijken voechde, ende dat sij dair groit ongenuchte in hadde; ende mogelijc so soudet alle gueden luden leet wesen, die reden minnen ende rechtvairdicheyt;

[p. 55]

ende oic mede hoe die edele ende vrome ende bannierheeren, ridderen ende knechten binnen Oudenairden belegen wairen, ende, al wast dat sij dair mit groter coren lagen, nochtans so wairen sij in groten laste ende node hoirs lijfs, ende dat dairomme guet raet dair opgenomen ende voirsienichede ende verhoedinge dairtegens mochten gevonden werden.

Die hertoge van Burgongen andtwoirde eerbairlijken, dat hij hem kennede dairtoe gehouden te wesen in te arbeyden om die doichde te helpe vinden, ende dair so soude hij sijn alderbeste om doen, sodat hij cordt hierna van Atrecht sceyde ende quam tot Doirnick, dair hij mit groter blijscappen ende eere ontfaen wert, want die van Doirnick oic zeer begeerden dat die vrede ende pays gemaict mochte werden twischen⁺ den grave ende sijn landt van Vlaenderen, om die wailvairt van die gemenen comanscappe, die hem nu bij die riviere van der Scelte te voiren gesloten was. Hertoich Philips van Bourgongen sandt den abt van Sinte Martijns binnen Doirnick int heer voir Oudenairden, om te vernemen of die cappyteyneu souden willen van dadinge hoiren. Die abdt toich dair, ende hij bracht hartoich Phillips weder over ter andtwoirde van den cappyteynen, dat sij hem ter eeren ende te lieve na dadinge hoiren ende verstaen soude; des doe hartoch Phillips, dien van uut den heer geleyde gaf te comen tot eenre brugge toe, die men in walsche noemt Ponte-Ruesne, ende leecht twischen Doirnick ende Cortrijc; ende die uut den here gaven hairtoch Phillips ende sijn lude oic geleyde tot dairtoe te comen vrij sonder sorge. Des so reet hairtoich Phillips selve tot deser brugge toe, ende hilt dair sprake mit den Vlamigen, ende sij mit hem; ende geduerde dese eerste sprakehoudyge enen helen dach lancg, van des morgens tot in den avondt, dat die hairtoge

+ fol. 24 v^o

[p. 56]

weder reet binnen Doirnick, ende die provoist van Doirnick mit hem, die bij hem reet, ende geleyde gins ende weder. Van welker tijt men hilt alle daich sprake, raedt ende dachvairt wail, van den tijt van XV dagen, dat men geen middel in der saken vinden en konde, also die Vlamigen enichsins ter neder ende omgeworpen wilden hebben; mer die hairtoch noch syn radet en mochten hem dair niet in overgeven; ende die Vlamigen, die hem zeer groot ende overmoedich hilden, ende en gaven om den pays niet al te zeer, alst scheen an hoir manieren, want sij lieten hem wail dunken dat die stede van Oudenairden ende alle die dairinne waren en souden dair niet uut hebben connen geraken, ten wair bij hemluden, ende en hilden se anders niet alrede dan verwonnen ende gevangen of verloiren lude. Die hairtoge van Bourgongen, die dese Vlamige vandt zeer groot ende hovairdich tegens die dadinge, die hij hem te voiren leyde, verwonderde zeer wat sij voir mochten hebben, ende dede soveel an die uut den heer dat hij verwerf op enen dach geleyde voir Simon Merscalk, te mogen trecken binnen Oudenairden, te sien ende te spreken mitten heren die dairbinnen lagen; ende het wert hem gegunnet zeer gairne ende lichtelijken. Des so toich die mairscalc binnen Oudenairden, dair hij dat geselscap in gueden state ende in vasten frischen moede vandt, ende genouch voirsien, mer van sommige dingen hadde sij groit gebrec; doch sij seyden hem vromelijken: ‘Here, zeecht onsen here van Bourgongen van onser wegen, dat hij om onsen willen geen quade dadinge an en neme, want, geloift sij God, wij sijn in gueden punten ende en hebben genen noit noch sorge voir onse vianden’. Welke andtwoirde den hartoge zeer wail behaichde, die an der voirseyder bruggen hilt, ende verwachte den mairscalc,

[p. 57]

doch en liet hij om des andtwoirde wille niet te vervolligen sijnre begonnen dadinge. Omme die wairheyt te seggen, so wairen die van Brugge ende die van Yperen des beleggens al moede; so wairen oic die van den Vrijen, ende soirgden voir den winter, die hem zeer genaicte, die in hoiren rade dese saken opende, hoe die hartoich van Bourgongen hem mit der dadinge zeer moyde, ende hadde so veel om deser saken wille alleen gedaen dat hij dairom bij hemlude uut Franckrijc tot dair gecomen waire, ende vort hemluden alle te doen vergeven, ende dat die grave weder vriendelijken comen soude binnen Gendt om dair te wonen, ende dat, van allen saken die voir geschiet wairen, en soude hij nimmermeer enige wrake om laten geschien. Mogelijken wairen dit punten dair men na hoiren soude, ende, ter wairheyt te spreken, mins wairen sij sculdich hoiren prince te bekennen in reden ende in rechte wat wouden sij meer hebben dan genuch sij en mochten hem doch met genen reden sijns vaderlijc erve noch heerlichede benemen. Des die van Gendt zeer gemurwet worden mit desen woirden ende onderwijse, ende consenteerden in den⁺ pays. Dair gaf die hairtoge op die voirseyde brugge den cappyteynnen van Gendt, van Brugge, van Yperen, van Cortrijk ende andere ene rijkelijke mailtijt; ende dair wert doe gesloten dat dat belech soude hemselven scheyden, ende het soude ene guede soene voirtan sijn in Vlaenderen twischen den voirseiden grave ende sijn ondersaten. Oic so soudet die grave dair volkomelijken al vergeven dat geschiet wair, sonder enige condicien, excepcien of yet after te houden of uut te sonderen, ende die grave soude weder binnen Gendt comen wonen. Des so souden hem die van Gendt binnen sjairs weder doen maken sine husinge ende casteel van Ondringeen, dat sij

+ fol. 25

[p. 58]

gebernt hadden, als die fame ginc. Ende, om alle dese saken te volbringen ende te vestigen, soude Jan Premmael mit den hertoich binnen Doirnick trecken, ende dair soud men die brieve bescryven ende bezegelen, alst behoiren soude.

Op dese voirwairde schiet die hairtoich van hemluden, ende reedt weder binnen Doirnick, ende Jan Premmail ende Jan Boille keerden weder int heer. Des anderen dages morgens, wert den pays over alle dat heer uutgeropen twischen partyen. Des so brac dat belegge voir Oudenairden op, ende elc reysde tot sijnre plaetsen. Ende die grave van Vlaenderen gaf over alle sine ruyteren ende soudenairen oirlof ende dancte die vreemde heren, die hem gedient hadden, zeer van den eerbaren ende groten dienste die sij hem gedaen hadden. Ende, om te bet te confirmeeren ende na te volligen datter gedadinct was bij sinen schonensone van Bourgongen, quam hij tot Rijsel, hoewail dat sine nagebuieren, geseten omtrent sine landen ende oic in verden lande, wail geseit wert dat dit ene zoene was mit tween aensichten, ende dat sij eer yet lange weder rebelle souden werden. Ende oic so en hadde tot desen pays die grave hem niet geconsenteert noch overgegeven, dan alleen omt uut Oudenairden te mogen gecrijgen dat grote getal van den edelen mannen ende ridderscap ende ander guede gesellen die dair binnen belegen wairen.

Gelijken dat voirsproken was, so quam Jan Premmail, doe tbelegge opgebroken was voir Oudenairden, zeer statelijc ende wail gestoffeert tot Doirnick; die hartoghe ontfinc hem vreendelijc ende dede hem groit eer ende chierhede, ende dair werden alle verbanden, voirwairden, ordinancien ende brieve gemaict ende gescreven, ende die bezegelde die hartoich van Bour-

[p. 59]

gongen, ende die grave van Vlaenderen, mit welcken brieve wederkeerde Jan Premmail binnen Gendt, ende toichde dair tselve, dat hij getracteert ende bedreven hadde tot Doirnick. Die hairtoich hadde soveel gesmeyct, ende mit zoeten woirden die van Gendt geonderwijst, dat sij consenteerden na der dadinge, dat die mueren ende poirten van Oudenairden souden bliven staen. Anders bij der dadinge, an die sijde dair die van Gendt gelegen hadden int obbreken van den belegge, twe poirten ende thoirnen mit den mueren van Oudenairden ter neder geworpen hebben opdat, van dier tijt voirt, die stede van Oudenairden die van Gendt open wesen, ongesloten ende bereyt voir staen soude. Als die grave enen tijt tot Rijsel gelegen hadde, ende die hairtoch van Bourgongen weder tot Franckrijc wairt gereden was, quam hij binnen Brugge leggen ene wijle, dair hij bedectelijken toichde enige burgeren van Brugge sine ongunste ende thoiren, sonder dat hij enige dingen mit den werken dair meer toe dede doen, omdat sij hem so geringe begeven hadden ende mit die van Gendt toegevallen wairen. Dese eerbaire burgeren deden hair onscult als sij best mochten, seggende dat dat bij hoiren sculde niet toegecomen en was, als oic wair was, mer bij sculde van dien van den cleinen ambochten binnen Brugge, diet hemluden over den halse drongen, want die wouden enichsinnes mengen ende converseren mit die van Gendt, doe Jan Lijon mit dat heer voir Brugge quam. Doch, hoe des was, die grave verbeet sinen thoiren ten safsten dat hij conde, mer hij en dachte niettemin op die saken.

Nu willen wij ons een weynnich verdragen van⁺ meer op desen tijt van den grave ende den Vlamigen te spreken, ende keren weder ene wijle totten saken van Bertangen.

+ fol. 25 v^o