Cronyke van Vlaenderen. Deel 1

Van den XII burgeren van Gendt, die an den grave gesent werden om weder met hem ter zoenen te comen, ende hoe die Witte Caproenen des graven slot, dat buyten Gendt stont tot Ondregen, terwijlen dese twalef burgeren bij den grave wairen, berndent ende schendent, dair die grave die tijdinge of quam.

Die guede, rijke ende notabile binnen Gendt, die dairbinnen hadden hoire wive ende hoir kinderen ende hoir redehave, ende voirt alle hoir goeden ende renten dairbuyten omtrendt hadden liggende, ende gewoin wairen eerlijken ende sonder sorge of verdriet te leven, en wairen niet wail tevreden dat sij die saken sagen staen in sulken state als sij wairen, ende bekenneden hem oic grotelijken bruekich tegens hoiren here den grave, overdachten onder hemluden dat men van noitswegen hierin voirsien moste ende boete tegens vinden, ende dese brueke beteren, twair nu of tanderen toecomenden tijtden, ende hemluden in hoirs heren genade setten, ende dat beter gedaen

[p. 30]

vroech dan late, namen hierop raedt tesamen om te weten hoe sij dit beginnen souden tot profijte ende tot eere van der stede ende van hemselven; tot welken rade wert geroepen Jan Lijon ende die cappyteynen van die Witte Caproenen, anders so en soud mens niet hebben dorren beginnen. Tot desen rade gingen ⁺vast alrehande woirde ende opynien, doch int laitste quam hoiren raedt al overeen, met eenre stemmen ende met eendrachtichede, dat men in den rade kiesen soude XII wijser, notabelre personen, die souden bij den grave trecken ende bidden hem om genade ende om sijns bailiuwen doit vergiffenise die men so doitgeslagen hadde, ende, mochten sij so pays gecrijgen, dat waire guedt, behoudeliken dat sij alle in den pays begrepen werden, sonder yemant dairbuyten te bliven, ende dat dair nimmermeer wrake of conrexie omme gedaen en worde. Desen raedt die wert aldus gesloten; die burgeren werden gecoren, die dese reyse doen souden, ende altois seyde Jan Lijon: ‘Tis guet ende oirbairlic, een met sinen here te staen’, mer sine menige was alle contrarije, ende plach wail in hemselven over te deinken ende seggen dat die dingen noch niet en wairen dair hij se noch garen toebrengen soude. Desen rait schiedt hiermede, ende die XII poirteren schieden van Gendt, ende quamen tot Malem bij Brugge, dair sij den grave vonden, denwelken sij in bijcomen zeer vreesseliken ende utermaten verstuerdt ende verthorent vonden op die van Ghendt. Dese XII poirteren van Ghendt nament sachte ende thoonden hem zeer wedemoedich ende cleynmoedich, dus tegens hem biddende op hoir knien, met gevouden handen, dat hij hoire ontfermen wilde, ende ontsculdichden dair van des bailiuwen doit al diegene die van der Wette wairen ende die notabile van der stede van Gendt, seggende: ‘Lieve here,

+ fol. 18

[p. 31]

consenteert ons so, dat wij den pays mogen brengen binnen der gueder stede van Gendt, die u zeere minnet, ende wij beloven u dat noch in toecomenden tijden dese overdait sal so grotelijken gebetert werden optengenen die se gedaen ende opgeheven hebben te doen, dat gijs wail te vreden wesen sult, ende dat dat allen anderen steden een exempel wesen sal’. So lange carmden dese XII poirteren, ende baden den grave met so groter begeerten, dat hem die grave zeer stempte van sinen thoiren, mids guede middelairs die sij dair cregen, ende gedegen die dingen in sulker vuege na hoiren verzoeke, dat sij stonden op al geacoirdeert ende geordineerdt te wesen in formen van enen gehelen payse. Ende die grave hadde die van Gendt vergeven sinen thoiren, midts ene redelijke beteringe, die dairvoir gedaen soude werden, rechte ten tijden als dair andere nye tijdinge quamen, die ic u nu hier vertrecken sal.

Jan Lijon, die binnen Gendt gebleven was ende alle die rechte contrarije meende van alle dat hij in den rade geseit hadde, alsdat hem altijt een wail met sinen here soude, oic so wist hij wail dat hij alrede sijn here so zeer vethorent hadde, dat hij nimmermeer sinen pays met hem crijgen en soude mogen, ende, wairt sake dat hij alle sinen pays crege, so soudt enen beveynsden pays wesen ende hij soude dair doch omme sterven. Dus so hadde hij liever voirt te vollen dat spel te verderven, nadien dattet begonnen was, dan also alle dage te bliven staen in anxte ende vrese van sinen live.

Nu hoirt hier wat hij dede; terwijlen den raedt van der stede bij den grave wairen, opdat sij inmer geen dadinge van pays thuys overbrengen en souden, riep hij ende nam bij hem alle die an hem hoifden, die Witte Caproenen, ende uut alle dien ambochten

[p. 32]

van Gendt diegeen die hij meende dat van sinen guntse ende acoirde wairen, ende quam aldus met suptijlen wege tot sijn opsette, seggende, doe hij se al tesamen vergadert hadde: ‘Ghij heren, ghij weet alle wail hoe wij minen here van Vlaenderen zeer verthorent hebben, ende, dairop, dat wij nu bij hem gesendt hebben oitmoedeliken; mer wij en weten niet wat onse lude ons weder thuys sullen brengen, wair vrede dan oirloge, want het is een here die niet lichte van enen groten thoiren te vreden te setten is; ende wij weten doch alle wail dat hij se dair bij hem heeft, die hem altijt sinen thoren ende gramscappe⁺ wail obblasen ende vernyen sullen, als Gijsbrecht Mahiew met sinen bruederen. Tis C tegens een, dat wij genen pays en sullen connen crijgen; hierom wairt guet dat wij ons selven oversagen, ende onse gestande ende machte wisten, of wij ymmers oirloge hebben mosten, dat God verbieden wille! dat wij dan wisten met wien wij ons souden mogen behelpen, ende hoe wij oic te hernasch sijn, oft noit valt. Aldus gij, dekenen ende hoiftmannen van dien ambochten etc., laet morgen hierbuyten opt velt comen u volke, so moichdi sien hoe sij toegemaect ende te harnasse sijn, want het is guet dat men voirsien is, eer men belopen wert. Ende dit alle te doen en sal ons niet costen, mer wij sullen dies veel te meer ontsien wesen’. Dair riepen sij doe alle gelijc: ‘Gij segt wail ende wair, desen raedt die wert gevollicht’. Ende des anderen daichs so gingen sij alle gelijc uut der stede tot der Brugeser poirten, ende sloegen dair buten Gendt opt velt, op ene plaetse genoemt Ondregeen; ende, als sij dair alle vergadert wairen, was Jan Lijon zeer verblijt, want hij hadde dair bij hem wail X^M man, ende int gemeen wail te hernasse, ende seyde: ‘Voirwair, hier mach

+ fol. 18 v^o

[p. 33]

men sien een scoen geselscap’. Als Jan Lijon dair ene wijle geweest hadde, sprac hij: ‘Lieve kinderen, ic soude wail pijnsen dat wij alle gelijc gingen hier op mijnzeeren slot, nadien wij so nade dairbij sijn, ende sagen hoet dairbinnen gestelt is; my is geseyt dattet die grave zeer doet voirsien van allen dingen, ende dat mochte wail gedien tot groten laste ende verderfnisse der gueder stede van Gendt’. Tot welke te doen sij alle ‘Ja’ riepen, ende gingen so tot den slote van Ondregeen, dat dair onbehoet ende sonder were onbeset stont, ende quamen dairinne, ende riepen, ende begonstent te scennen boven ende beneden. Ende die Witte Caproenen ende dat ander gebuefte hadden terstondt over alle beroift ende gespoliert van alle dat sij dair vonden, ende sij vonden dair veel gueder juwelen, ende costelijke, want die grave hadde dair sijn taelgerije ende wairderobbe geordineert. Jan Lijon thoinde een gelaet alsof hem tot deser neminge leet geweest hadde, mer ten was, alst na scheen; want, doe sij van den castele gescheyden wairen ende weder opt velt buyten gecomen wairen, sagen sij omme ende sagen dat dit slot stonde ende bairnde an lichter loge, ende was wail tot XX steden onsteken, ende so zeer dat dat niet mogelijken en was te leschen of te uuten; oic en hadden sijs genen wille te doen. Doe vraichde hemluden Jan Lijon, makende een gevairt of hem dair zeer af verwondert hadde, seggende: ‘Waen comt dat vier in myns heren slot?’ Doe wert hem geandtwoirt dat dat vier van aventuyeren van selfs so bernende was. ‘Wat! siet,’ sprac doe Jan Lijon, ‘dat en mach men niet voirhoeden, tis beter dattet van selfs so barnt, dan of wijt gedaen hadden; ende hier te seggen,, als wij alle die wairheit willen seggen ende kennen, so wast ons doch een vreselic nagebuer; men mochte

[p. 34]

dair wail een gernisoen geleyt hebben, dat ons grote laste an moch gedaen hebben’. Ende alle die andere, dairbij hem wesende, die seyden: ‘Gij segt die wairheyt!’ Ende hiermede keerden sij tot Gendt, ende en wert optien dach dair niet meer bedreven. Doch twas ene grote dachvairde ende reyse, want sij coste dairna meer dan II^CM menschen tlijf, ende twas een die alre principaelsche sake, dair die grave meest totten oirloge of ontsteken wert; ende dairom so dedet oic Jan Lijon, want hij an den pays niet en wilde, want hij wiste wail, wat dadinge of pays dat dair gemaect werde, tsoude hem tlijf moeten costen. Dit slot van Ondregeen hadde den grave wael gecost te maken ende te stofferen II^CM francken, ende hij hadt gesinnet boven alle sine andere sloten. Die eerbare ende wijse guede mannen binnen Gendt, die gairne vrede mit hoiren here gehadt hadden, wairen van deser gesciedenisse zeer qualiken te vreden, mer sij en mochtens niet beteren, noch en dorsten dair oic niet toeseggen, want die Witte Caproenen seyden dat dit slot verbrant was van viere ende van ongeval, ende anders niet.

Dese tijdinge die quam den grave tot Malen, dair hij doe lach, ende hem wert geseyt: ‘Here, ghij en weet niet hoe u scone slot van Ondregeen, ⁺dat gij so lief hadt ende so vele gecost heeft te maken, al verbrant is’. ‘Verbrandt!’ sprac die grave, die van die tijdinge zeer qualiken te vreden was. ‘Jaet, voirwair,’ sprac die ander. ‘Ende hoe?’ sprac hij. ‘Mer van sijn selfs vier, als men seecht’, sprac die bode weder. ‘Ha! ha!’ sprac die grave, ‘ic zie wail hoet hier gaen wille; dair en sal nimmermeer pays noch vrede in Vlaenderen werden also lanck als Jan Lijon leeft; hij heeft myn slot bedecteliken doen bairnen, mer tsal noch dier vercoft

+ fol. 19

[p. 35]

werden’. Doe dede die grave den XII poirteren van Gendt voir hem comen, ende seyde hemluden: ‘Valske ende boos volke, ghij coomt my bidden, ende gij hebt dat zwairt bloot in u handt getogen! Ic hadde u gairne gegonnet ende geconsenteert alle u begeren na u selfs wille, ende u volk heeft mij verbairnt tlieftste slot ende plaetse, die ic ter werelt hadde! Docht hemluden dat sij mij niet spijts genuch gedaen en hadden an minen bailiu doit te slaen in sinen dienste doende, ende mine banniere onder die voete te treden ende te scueren? Weet voirwair, en wairt om mynselfs ere ende dat ic u geleyde gegeven hadde, ic soude u allen thoift af doen slaen. Vertrect u uut minen ogen, ende segt u bose ende hoverdich volke van Gendt dat sij nimmermeer dadinge noch pays gecrijgen en sullen, ic en salre eerst also veel hebben, ja van dengenen dien ic hebben wille, ende die sal ic alle doen onthalssen, ende engeen en salre of tot genaden ontfaen werden’. Dese poirteren wairen zeer verslagen ende tonvreden, ende oic zeer verwondert van deser tijdinge, als diegene die dair niet af geweten en hadden, ende begonden hemselven te ontsculdigen, ende oic die guede luden van Gendt; mer onscult en mocht dair gene stede hebben, want die grave was so zeer verthorent dat hij se in geenre manieren hoiren en wilden. Men deed se van den grave vertrecken, ende sij saten op haire pairden, ende quamen tot Ghendt binnen, ende dair versloegen sij hoe wail sij hoir bootscappe gedaen hadden, ende hoe sij den vollen pays verworven hadden an den grave, en hadde dat duvelse slot niet verbrant geworden; mer nu so driech se die grave openbairlic, seggende dat sij nimmermeer pays met hem crijgen en souden, hij en souder weder also veel tot sinen wille hebben dats hem dairanne

[p. 36]

genuegen soude’. Die guede ende vroede van Gente sagen wail dat die dingen al qualijken tieren wilden ende dat die Witte Caproene tspel al verdorven hadden, mer niemant so coen die dair yet tegens geseit hadde.

Die grave van Vlaenderen schiet van Malem ende quam mit alle sijn huysgesin tot Rijsel, dair hij doe toefde. Ende dair ontboit hij bij hem alle dat ridderscap ende die edele mannen van Vlaenderen, om hoiren raedt te hoiren optie voirseyde sake, hoe hij hem dair voir tbeste in hebben ende dragen soude, om wrake te mogen an die van Gente te doen van den groten spijte die sij hem gedaen hadden. Ende alle dese edele, bij hem gecomen sijnde, zwoeren hem guet ende getru te wesen, ende bij hem te bliven, als guede ondersaten hoiren here sculdich wairen van doen, sonder enige middele, dair die grave zeer af verblijt was. Dies hij dairop terstondt volke sende in alle sine sloten, tot Denremonde, Repelmonde, Aelst, Oudenairden, ende in elx leyde hij grote stercke gernisoenen.