Logo DBNL
Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686 (1694)

Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686

(1694)–Christoph Frick, Elias Hesse, Christophorus Schweitzer–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

VIII. Hoofd-stuck.

De Schrijver en noch drie andere gaen ter Jaght. Wat haer bejegende met eenige wilde Elephanten; en daer onder een seer grooten, met twee schoone Tanden, van haer dood geschoten. Allerley giftige Ongedierten komen met meenighten in de Vestingh Sittawacq. Oorsaeck daer van. Seldsaeme manier van Jagen. Gesanten van Colombo met Praesenten aen den Koningh van Candi, daer gevangen gehouden; en armlijck onderhouden. Twee Engelsche, in Candi twee-en-twintigh Jaeren gevangen geweest, ontvlooden, en te Sittawacq aengekomen. Seldsaem geval tusschen een Boer, die een seer groote Rubijn voor een Wetsteen gebruyckte, en de Koningh van Candi. De gedaghte twee Engelsche op Colombo wel ontfangen. De Schrijver koomd van Sittawacq weer te Colombo. Een langh-geoorde Weduw op hem verlieft. Soeckt hem ten Man te bekomen. Hy heeft geen behagen in haer, onaengesien haeren seer grooten rijckdom. Gaet nae de Kust van Cormandel, en keerd weer nae Colombo. Justitie over een Capitain d' Armis. Over twee Mooren. De Schrijver werd eenen der twaelf Schrijvers op 't Hollandsch Comptoir te Colombo. Seldsaem geval van een Jode, doch Christen geworden, die een Cingulaische Adelijcke Vrouw ten Houwlijck nam. Hoe de Houwlijcken en Bruyloften te Colombo werden aengesteld. Eenige aenmercklijcke dingen hier ontrent, en sonderlingh Geval. Beright van Colombo.

DE geheele Maend Martius braght ick, + van mijne Waght-uyren vry sijnde, met Iaegen door, en voorsagh mijne Keucken rijcklijck. Op seeckeren avond, als 't volle Maen was, en derhalven de geheele naght light sijn sou, gingen, met verlof van onse Lieutenant, ick, een Sweed, een Vlamingh, en een Brabander, nae een seer schoone Vlackte, ontrent een uyr gaens van de Vestingh Sittawacq gelegen, wel bewassen met jongh Gras. Wy meenden hier Harten of Elan-

den te schieten, en setteden ons neer aen d'eene sijde eens Berghs, om te passen op 't Wild, 't welck wy daghten uyt 't Bosch te sullen komen, om hier te gaen weyden.

Eerst verscheenen enige tamme Buffels, + onder welcke een groote Eland was. Sy quamen reght op den Sweed aen, die den Eland niet kende. Soo haest deese Dieren hem geroocken hadden, gingense weer nae de hooghte, en lieten, tot eenige maelen toe, haere stem hooren. Van d'andere sijde hoorden wy veele Elephanten den Bergh afwandelen, en de Vlackte naerderen. Als 't nu ontrent twaelf uyren was geworden, en wy des sittens moede waeren,voeghden wy ons by malkander, en beraedslaeghden, wat ons ontrent d'Elephanten te doen stond. Eenen uyt d'onse seyde, sy waeren d'oorsaeck, dat geen ander Wild in 't Dal quam. Dit wierd van de tweede bevestighd. Daer op beslooten wy, op haer los te gaen.

Doe wy midden op de Vlackte waeren gekomen, + brack een Elephant van uyt een Boschje, en snelde sigh met vollen loop nae ons toe. Soo haest wy dit saegen, naemen wy de vlught door de Beeck nae de plaets daer wy eerst ons onthouden hadden. Stracks vereenighden wy ons met malkander, dat wy weer nae dit groote Beest gaen, en niet, gelijck wy nu gedaen hadden, wijcken wilden. Flucks maeckten wy onse Geweeren vaerdigh, en gingen voort. In 't Dal, ter lincker sijde, saegen wy twee groote Elephanten, welcke onder een Boom stonden, en desselven loof af aten.

De Sweed wou de moedighste van ons alle zijn. + Gingh voor uyt, tot op tsetigh schreeden nae by deese Dieren, en gaf vyer op haer; doch sy aghteden deese schoot niets met allen. Ick trad wat naerder , en trof den eenen reght in 't voorhoofd, soo dat hy jammerlijck uyt sijne Snuyt of Tromp begon te blaesen. Daer op liepense beyde met een groot geruysch weer te rugg' nae 't Woud, en naemen dus de vlught.

Op de reghterhand hoorden wy noch eenige andere Elephanten; + en vatteden een besluyt, van oock deese te vervolgen. Sy stonden, in sulck een orde, als de Paerden aen een Krib, om een grooten dicken Boom (wiens Tacken vry laegh nae d'aerde hingen) alleen aen d'eene sijde, en aten'er al 't Loof van. Wy quaemen van d'andere sijde tot dight by den Boom. Hoorden 't breecken der Tacken wel, doch konden deese Dieren niet sien. Ick gingh, met mijn Roer, den Haen gespannen sijnde, nae de linckerhand om den Boom, en sagh een vervaerlijck-grooten Elephant, nevens noch vier kleyner, niet meer als thien schreeden van my af-staen.'k Was hier over al wat ontroerd; leyde echter op den grootsten aen, en raeckte hem reght in de kop; waer over hy sijn Trompet dapper liet hooren. Doe aerselde ick; en een ander quam aen, die oock vyer gaf. 't Lossen onser Roers gingh geswind toe, tot dat yeder drie schooten had gedaen. Doe weeckense aghterwaerts, doch niet boven de twintigh schreeden; bleven een weynigh in't Moeras staen, en schreeuwden al t'saemen uyt grimmige verwoedheyd.

Wy vonden niet goed, + haer langer te vervolgen, maer liepen weer na

onse Vestingh Sittawacq. 'sMorgens vroegh gingen de Cingulayen, welcke in deese Landstreeck op de hooghte woonden, nae beneden in 't Dal, om te sien, wat'er dien naght te doen was geweest; wijlse, buyten gewoonte, soo veele schooten hadden gehoord. Sy vonden den grooten Elephant met twee seer schoone Tanden in 't Dal dood legghen. Dit maecktense onse Lieutenant bekend; die my terstond voor hem deed roepen, en my vraeghde, of wy den Elephant hadden geschooten? Ick antwoordde, dat sulcks wel sijn kon; want de voorleedene naght waeren wy van eene deeser Dieren vervolghd geworden, 't welck ons gedwongen had, eenige maelen nae hem te schieten. + 't Is seer hoogh verbooden, op d'Elephanten Musket of Roer te lossen; ten ware dan, datmen door hooge nood daer toe gedwongen wierd. De gedaghte Lieutenant sond hier van beright nae Colombo, en te gelijck beyde de Tanden aen den Gouverneur. 't Elephanten-vleesch is nergens toe nut. 't Smeer gebruyckten wy tot onse Lampen; de Beenderen bleven op 't Veld leggen.

In de Maend April reegende het onophoudlijck, + waer door wy van 't Water belegerd wierden. D'Amboineesen, die, gelijck gehoord is, buyten de Vestingh haere Huysen hadden, quaemen met Vrouwen en Kinderen binnen deselve tot ons loopen. Alle Menschen, en wilde, oock tamme Beesten, vlooden op 't Geberght. Ons Sittawacq wierd taemlijck vervuld van een groot deel Slangen, duysend-voetige giftige Ondieren, en vry veel Scorpioenen, soo groot als Kreeften. Ter dier oorsaeck moestmen soo wel aen de Poorten by de Waght, als op alle Posten, daer Schildwaghten stonden, Waght-vyeren maecken.

In de Maend May hadden wy wat minder Reegen: En in deselve viel niet sonderlinghs voor, als dat d'Elephanten sigh eenige maelen met geheele Troupen rondom onse Vestingh lieten sien. + Ondertusschen gingh ick 'snaghts, als 't gantsch duyster was, met de Cingulaische Iagers op de Iaght; en wy bequamen Wild genoegh voor ons gantsche Guarnisoen.

Voor aen treed een Indiaen, + met vlammend vyer, of een light, op sijn hoofd. In sijne hand heeft hy een hout, waer aen twaelf Schellen hangen. Deselve doet hy geduerigh klincken, en gaet dus al voort. Soo haest eenige wilde Dieren, Buffels, Elanden, Harten of Hasen dit geluyd hooren, en 't vyer sien, lopense daer nae toe, en soo dight by, dat den aghter den Indiaen gaende Iager haer aen d'oogen kan kennen, en sonder groote moeyte schieten welcke hy wil. Maer oock ondertusschen loerd wel een Elephant op sulcke Iagers; slaet den Vyerdrager 't vyer van 't hoofd wegh met 't uyterste levens-gevaer, en vervolghd haer beyde.

Den 1. Juny quam een Gesant van Colombo te Sittawacq aen, genoemd Mierop. + Had by sigh een Ambassadeur des Koninghs van Persien, die sigh liet voeren op een Persiaensche Karr, seer wonderlijck gemaeckt, voortgetrocken van twee witte Ossen, met wit Lijwaed bekleed. De Praesenten aen den Koningh van Candi waeren: Twee Leeu-

wen, drie Tijgers; twaelf Muscus-Katten; al t'saemen gedraegen in schoone Kassen, bekleed met groen Fluweel overdeckt; Twee swarte Persiaensche Paerden, oock met groen Fluweel overdeckt; en twintigh Valcken; yeder afsonderlijck gedragen van swarte Malabaersche Slaven. Doch de Brief droegh de Hollandsche Ambassadeur in een Silvere Schael, onder een seer heerlijck hier toe vervaerdighde vierhoeckige Hemel, gedragen van vier Cingulaische Edellieden, met groote praght, en bloots hoofds.

Den 2. dito Convoyeerden wy deese Gesanten tot onder den Duyvels-Boom, nae Ruenel. + Hier schooten wy in de Vlackte driemael af, en trocken doe weer te rugg'. D'Ambassadeurs gingen met haere Praesenten voort, tot in des Koninghs Land, te Buac Bitge. Doe de Vorst van Candi dit vernam, beval hy, men sou haer in de Buac Korl, met de by haer sijnde Dieren, genoeghsaem onderhoud verschaffen, en in goede bewaeringh houden, tot op naerder orde. Ofse wel oyt weer uyt dit Land sullen geraecken, staet de tijd te leeren. + Al hadmen my de waerdigheyd van Ambassadeur aen deesen Tyran willen opdraegen, 'k souse geensins begeerd hebben. Eenen Johan Baptista, voor twee-en-twintigh Iaeren voor Hollandschen Gesant derwaerts afgevaerdighd, sit noch in Candi gevangen. Eenen anderen Adelijcken Ambassadeur, van de Fransche Vice-Roy Mons. La Haye te Paerd van Trinconamala nae Candi gesonden, gaet daer noch heden in ysere Boeyen, en sal vermoedlijck, soo langh als deese Koningh leeft, niet losgelaeten werden.

Deese moeten haer seer armlijck hier geneeren: + Want of-schoon de Koningh beveeld, yeder weeck haer te verschaffen haer noodwendigh onderhoud; bestaende in Rijs en andere Eetwaeren, soo krijgense echter 't selve niet ten vollen, vermits de Koninghlijcke Bediende haer rijcklijck de helft onthouden.

Even op dien dagh, dat de Praesenten nae Candi gingen, quamen twee gantsch grijse blancke Mannen in Cingulaische Kleederen by ons in de Vestingh Sittawacq. Seyden, datse voor twee-en-twintigh Iaeren met een Engelsch Schip te Calpintin gekomen, en, nevens noch thien Bootsgesellen, met de Boot aen dit Eyland gesonden waeren, om Water en Brandhout te haelen; doch van de Koninghsche betrapt, en nae Candi gebraght wierden. Haere thien meede-gevangene waeren alreeds gestorven. + Sy beyde, d'een' een Constapel, d'andere een Trommelslager tot noch toe by den Koningh van Candi geweest, + hadden haer leven in de Waeghschael gesteld; nu voor aght daegen haere in dit Land genomene swarte Wijven en half blancke Kinderen verlaeten, en waeren doorgegaen. By naght haddense den wegh langs 't Water gevolghd; over dagh in de Bosschen stil gelegen. Heden haddense 't geschiet uyt 't Grof Canon van de Vestingh Sittawacq gehoord. Waeren op 't geluyd toegegaen, en dus, door Godlijcke bystand, van deese Heydenen weer tot de Christenen gekomen.

Sy spraecken beyde goed Engelsch, Cingulaisch, en Portugeezsch. + Onder meer andere dingen verhaelde de Constapel, dat d'Affuiten, waer

op des Koninghs Canon leght, met Goud en Silver beslaegen, met Rubijnen en Saphiren rondom ingeleght zijn. Hy had een Rubijn gesien, van een Cigulaischen Boer gevonden, en, wegens desselven schoonen glantsch, meë nae Huys genomen, om die te gebruycken in plaets van een Wetsteen, gelijck hy dan oock eenige Iaeren langh sijne Bijl en Messen daer op had geslepen. Seecker Aratichi, of Capitain, op een Veldtoght sijnde, quam by geval in 't Huys deeses Boers; sagh deesen Steen, en braght sulcks den Koningh aen: Die terstond hem voor sigh deed roepen, en hem vraeghde, wat hy voor sijne Wetsteen begeerde. D'onnosele Man antwoordde: Hy had hem in de Rivier by Bibliogam gevonden. Was tot des Koninghs dienst. Hy kon haest een andere Wetsteen bekomen. + Hier uyt bemerckte deese Majesteyt des Boers eenvoudigheyd, en dat hy de waerde des Steens niet kende. Anders, indien hy geweeten had, dat het een Rubijn was geweest, soo sou 't hem 't leven gekost hebben. Nu deed hy hem eenige Buffels, en een groot Rijs-veld vereeren; met bevel, dat hy in 't toekomende diergelijcke Steenen sou laeten leggen.

Den 3. dito wierden deese twee arme Engelsche in een Vaertuygh nae Colombo aen den Gouverneur gesonden. + Ick moest haer helpen overbrengen, en eenen haerer Begeleyders zijn. De Heer Gouverneur verwelkoomde haer, met groote verwonderingh; ondervraeghde haer omstandighlijck, en beval sijnen Hofmeester, haer te kleeden, en aen sijne Tafel te laeten eeten; tot dat'er gelegenheydd sou voorkomen, om haer nae Batavia te senden; van waerse lightlijck in een Engelsch Schip weer nae Bantam konden geraecken.

Den 4. dito marcheerde ick met noch twee Solaten van Colombo weer nae Sittawacq; + daer wy 's avonds geluckigh aenquaemen, en bleven, tot

Den 12. dito, ter welcker tijd wy door een andere Compagnie van Colombo afgelost wierden.

Daer op vertrocken wy den 15. dito van Sittawacq, + en quaemen dien selven avond noch in de Stad Colombo. Ick had twee-honderd Bulat-blaederen, welcke geknauwd werden, t'saemen met mijn' andere Bagagie, door een Cingulay my laeten naedraegen. Deese vereerde ick aen seeckere Weduw (welcker Vader van de Portugeezsche, en Moeder van de Cingulaische Natie was geweest, genoemd Branco de Costa), vermits ick by haer in de kost gingh. Sy meende, dat ick haer liefde toedroegh; + en ick liet haer in dit geloof blijven, alhoewel voor haer te vergeefs; wijl ick geen behaegen in haer vond. Niet om datse soo swart was, maer om datse ooren had, een span langh; alhoewel rijcklijck met Goud behangen; en dan, om datse hare tot op d'aerde toe afhangende Hayren met Klapper-oly (gemaeckt van Cocos-noten) yeder dagh smeerde. + 't Selve Hayr wondse om haer hoofd op, gelijckmen in Duytschland de Staerten der Paerden doet. Om haer boven-ligchaem droegse een witte Camisol, een Span langh; van 't fijnste Lijnwaed, voor toegedaen met goudene Knoopen; waer door haere swarte

Huyd genoegh gesien kon werden. Onder dit Camisol, of soo veel als een half Lijfje, was de boven-buyck tot beneden de Navel, ter lengte van een Span, gantsch bloot. Van beneden de Navel af nae onder toe hadse een wit Kleedje, of Schortje, van Lijnwaed; + en daer over een ander, van seer schoon-geverwde Sijde. Een groot Pater-noster van Goud en Elpenbeen hingh haer om den hals. Sy verstond geen Duytsch, maer sprack haeren Ouderen Spraeck, Portugeezsch, Cingulaisch, oock Malabarisch en Maldivisch; welcke laetste met de Cingulaische geheel over-een-stemd.

Haeren vorigen Man was geweest een vry Koopman te Colombo, + genoemd Johan Christiaensz. Had een eygen Schip, waer meë hy verscheydene malen had gevaren nae Bengala, in de Rivier Ganges, oudtijds Pison, Gen. II., en groote voordeelen gedaen. Anno 1678. trock hy weer derwaerts, doch is in die Golf, gelijck vermoed werd, met Schip en volck 'snaghts door een Orcaen te grond gegaen. Of hy wel een taemlijcken Rijckdom met sigh had genomen, soo behield echter deese sijne Weduw noch goede middelen, meer als twintigh-duysend Ducaten waerdigh; behalven noch twintigh Bengaelsche Slaven, welcke haer dienden; doch diese op sijn Beuls handelde met slaen en geesselen. Ick gaf haer ter Maend voor de kost twee Rijcksdalers. Had daer voor een seer goede Tafel; en by elcke Maeltijd een dronck Bier of Suri.

Hier laegen doemaels twee Chaloupen, welcke Zeyl voerden, en een Iaght-schip gereed, om te gaen nae de kust van Malabar, en de Malabaersche Vaertuygen te verhinderen haeren Peperhandel. + Ick wierd als Corporael, of Commandeur, geordonneert, my te begeven op 't Iaght Trinconamala, met twintigh Soldaten, welcke ick uyt de Compagnie moght nemen nae mijn welgevallen. D'andere twee Chaloupen hadden yeder twaelf Soldaten en seven Bootsgesellen in.

Den 18. Junius 'snaemiddaghs gingen wy t'scheep; en tegens den avond onder Zeyl. +'k Had by my, behalven de gedaghte twintigh Soldaten, een Stierman en vijfthien Bootsgesellen. Wy, als Admirael, lieten de Vlagg' afwaeyen; en laveerden van Colombo af Zeewaerts in.

Den 19. 20. 21. en 22. dito saegen wy geen Land. + Hadden wel een goede Wind, maer de Stroom tegen.

Den 23. dito 'svoormiddaghs wierden wy Land gewaer; en quaemen 'snaemiddaghs laet voor de Stad Couchin, + welcke voortijds onder 't Gebied der Portugeezen stond. Ick en de Stierman gingen tot den daer leggenden Commandeur, en leverden hem de Brieven van Colombo. De volgende dagh voeghde hy ons noch een Chaloup met Soldaten toe. Gaf ons te gelijck beright, hoedaenigh wy ons tegens de Malabaersche Vaertuygen hadden te houden.

Den 25. dito gingen wy van daer weer in Zee. + Laveerden van en nae de Wal, langhs de Kust, tot by Goa, een Stad der Portugeezen. Maeckten bynae alle daegen Iaght. De Vaertuygen, welcke geen

Hollandsche Pas, en Cartamunga, of Peper, in hadden, naemen wy wegh. Haere Victualien, of Leeftoght, en Waeren, braghten wy in onse Kielen over, en lieten de haere sincken. Doch veele der Malabaersche Scheepjens setteden 't op 't Strand aen, en swommen dan aen Land. Wy derfden met d'onse, vermitsse vry dieper gingen, soo nae niet komen; en moesten haer derhalven verlaeten.

De 6. October quamen wy geluckigh weer te Couchin, + meë brengende vijftigh gevangene Malabaren, veel Ajuyn, Peper, Cardamunga, Rijs, en gedrooghde Visch. Berighteden oock den Commandeur van 't geen sigh had toegedragen: Die ons alles wat wy geroofd hadden, behalven de Peper, ten Buyt liet behouden, en onder ons uytdeelen.

Wy lagen hier stil tot op den 20. November. + Hadden seer goede Spijs en Dranck, goed koop, en beter als op Ceylon.

Den 21. dito trocken wy met onse Vloot weer daer van daen, + en quaemen

Den 29. dito, 'snaemiddaghs ontrent ten drie uyren, te Colombo weer voorspoedigh aen. + Gaven den Gouverneur de Brieven, welcke wy te Couchin hadden ontfangen; en yeder begaf sigh weer na sijn vorigh Quartier. Op deese onse Reys hadden wy niet meer als twee dooden bekomen; welcke met vergiftighde Assagayen, of Werp-spiessen, getroffen waeren. Dan noch was een Bootsgesel, door 't springen van een Stuck Geschut, schietende twee ponden yser, de hand weghgeslaegen.

Den 30. dito wierd een Capitain d'Armis, genoemd Hans Scholten, + geboortigh van Mulheim (daer de vermaerde Uylenspiegel begraven leght), geharquebuseert. Hy was van de Luthersche Religie. Een Gereformeerd Predikant, D. Masius, besoght hem seer vlijtigh. Doch als deesen Hans op 't Galgeveld quam, bad hy alleen: Wann mein Stundlein vorhanden ist, ten eynde toe uyt. Daer nae, als hem d'oogen alreeds verbonden waeren: Herr, meinen Geist &c. Ondertusschen wierd hy met drie Kogelen reght-wel getroffen; terstond van sijne Medgesellen in een Kist geleght, en nae 't Kerckhof gedraegen. Hier nae wierden twee Mooren van Volckendal (Valckendal), + die in seeckere naght op de Parel-Banck by Aripen betrapt waeren geworden, gegeesseld. Sy riepen alleen: Apoi Paringe, Apoi Paringe; welcke Malabaersche woorden in onse tael beteeckenen soo veel als: O wee mijn Heeren, ô wee mijn Heeren. Eyndlijck lietense 't hoofd op d'eene sijde hangen, sonder meer te roepen. 'kMeende, datse dood waeren. Maer soo haest d'Angolische Caffers van 't geesselen aflieten, rightedense de kop weer op. In haere wonden wierd Sout en Peper gewreeven. Daer nae sloeghmen haer in de ketenen, en sy wierden gesteld onder de Lijf-eygene der Compagnie.

Den 1. December gingh ick voor d'eerstemael op t'Hollandsche Comptoir te Colombo, waer op ick gesteld wierd, + by gebreck van een Schrijver. Had nu, boven mijne Gagie, ter Maend vier Rijcksdalers kost-geld. Ons Opperhoofd, of Generael, was Wouter vander Beeck van Amsterdam. Wy waeren in getal twaelf Schrijvers, welcke men hier Assistenten noemd; en hadden gewislijck werck genoegh met de Pen.

Wy gingen yeder voormiddagh van seven tot thien, yeder naemiddagh van twee tot ses uyren in de Schrijf-kamer.

Ick had tot noch toe in de kost gegaen by de gedaghte langh-oorige Weduw, en bleef er by een geheel Iaer langh. Sy vraeghde my dickmael, waerom ick in Colombo geen Vrouw ten Houwlijck nam. 'k Gaf haer tot antwoord, + dat ick haer wel ten Vrouw wou hebben, indiense haer Hayr noyt meer met Oly besmeeren, en de lange ooren laeten afsnijden wou. Hier over schuddese 't hoofd, en seyde: Liever wouse sterven, als sulcks doen.

Een gedoopte Jode, + genoemd Mauritz, had lange tijd huys gehouden met de Dochter van een Cingulaisch Edelman, sonder met haer getrouwd te zijn. Als hy nu in een swaere sieckte was gevallen, en sy hem in deselve sonderlinge en getrouwe diensten bewees, beloofde hy haer, dat hy haer ten Houwlijck sou neemen, nae sijne geneesingh. + Doe hy nu weer gesond was geworden, hieldse dagh en naght by hem aen, dat hy sijne toeseggingh tot de daed sou brengen. Doch hy schaemde sigh voor d'andere Europianen, dat hy met soo een langh-oorige Adelijcke Vrouw nae de Kerck sou gaen, om sigh aen haer te laeten trouwen. Hy bepraette haer, datse van d'uytgereckte ooren een goed stuck deed afsnijden; daer nae weer t'saemen heghten, soo fatsoenlijck als mogelijck was. Hier nae trouwde hy haer op een Sondagh binnen Colombo. 't Gebeurde, dat hy korts daer nae aen handen en voeten lam wierd. Oock overquam hem niets anders als ongeluck. Hy schreef dit onheyl een verkeerde oorsaeck toe; en meende, dat dit alles hem overquam, wijl hy 't Jodendom had verlaeten, en een Christen was geworden. Vervloeckte daer op d'uyr, in welcke hy den Doop had aengenomen. Een andere gedoopte Jode, genoemd Johan Lodewijck Christiaensz. van Darmstad, trouwde een swarte, doch seer rijcke Malabaersche Iuffer te Colombo. Ick moest sijne Speelgenoot zijn.

't Geen ick hier verhaeld heb, + geeft my aenleydingh om den Leeser te berighten, hoedaenigh de Houwlijcken en Bruyloften te Colombo aengesteld werden.

De jonge Lieden maecken eerst kennis, + om een toegangh tot malkander te krijgen, door Praesenten, Brieven, of tusschen-beyden gaenders, gelijck in Duytschland. Daer nae geschied de Ringh-wisselingh; op deeser wijs. De Bruydegom koomd met een of twee sijner goede Vrienden in 't Huys van de Bruyd, 't welck met wit Lijnwaed, en allerley welrieckende Bloemen treflijck vercierd is. Aen haere sijde is daer tegenwoordigh, nevens haeren Vader en naeste Vrienden, de geene, die by haeren Doop Getuygen sijn geweest. Deese handelingh geschied gemeenlijck in de Portugeezsche Tael. Als nu de Doop-brief getoond is, geven Bruyd en Bruydegom d'een d'ander een Ringh, en maecken sigh daer op vrolijck. 'sSondaghs werdense driemael nae malkander met haere Naemen afgeroepen; en de volgende Dinghsdagh geschied de Trouw.

Voorheenen singen en danssen eenige hier toe bestelde Balliators, + of

Lught-springers, overal met kleyne Rollen behangen. Daer nae gaet eerst de Bruyd uyt 't Bruylofts-huys, tusschen twee Vrouwen, onder een Sumbrede Kuipersol (of Schaduw-gever, Sonnescherm, welcke van de Chineesen werden gemaeckt); nae haer de Bruydegom tusschen sijne twee Speelgenoten nae de Kerck.

Alsse nu, nae de verrightede Trouw, + uyt de Kerck weer in 't Huys der Bruyloft sijn gekomen, besprenghd men haer met Persiaensch Roosen-water, en men bewerpt haer met Bloemen. Vervolgens gaet de Maeltijd aen. Den eersten dagh der Bruyloft geschied alles op kosten van d'Ouders der Bruyd. Soo haest de nieuw-getrouwde te bed sijn gegaen, werd ontrent een uyr langh een geweldigh geraes gemaeckt met Trommelen, Tamelinen, en andere groove Speeltuygen, onder een seer groot geschreeuw en gespringh der Balliators. De volgende dagh gaense met malkander buyten de Stad, in een lustigen Hof, daerse sigh andermael vrolijck maecken, doch alles op kosten van des Bruydegoms Speelgenoten, die hem ter Kerck hebben begeleyd.

Hier by staet te weeten, + dat yeder Europaeer op dit Eyland Ceylon in 't Hollandsche Gebied, een Vrouwspersoon ten Houwlijck magh neemen, van hoedaenigh een Natie deselve oock sijn moght; alleenlijck, datse den H. Doop heeft ontfangen, en daer van bewijs kan toonen met de hand des Predikants, die haer gedoopt heeft.

Laet ons nu oock hooren, + hoe d'Europianen met haere swarte ten Houwlijck genomene Vrouwen te Colombo leven, en Huys houden.

Soodaenighe Wijven seggen wel, datse veel meer genegenheyd hebben tot de Witte, als tot haer' eygene Landslieden; doch ick heb niet alleen van veele anders gehoord, welcke seyden, vermits de Hollanders 't Opper-gebied en den Dwangh hadden, soo waerense gedrongen, met de Christenen gemeenschap te maecken, anders soudense op Straeten en Weegen niet seecker zijn: Maer oock dickmael reght het tegendeel gesien; en dat sulcke Swarte met Witte Christen Mannen getrouwde Vrouwspersoonen soodaenige Kool-swarte Kinderen ter weereld hebben gebraght, dat eenige haerer Echtgenooten, als, Nicolaus Severin, een Smid uyt Hessen, Joost Wittebron, uyt Vlaenderen; Alexander Schol, uyt Braband, by mijnen tijd daer over aen de Predikanten en Kerckenraed hebben geklaeghd.

Veele deeser Swarte Wijven sijn'er, welcke Swarte Kinderen baeren; + doch liever houden haere Mannen haer, en swijgen stil, als datse daer over souden klaegen. Eenige, nae gedaene scharpe ondervraegingh, of oock nae genoeghsaem klaere blijcken, hebben schuld bekend; en datse uyt een natuerlijcke liefde tot die van haeren Landaert, by andere hadden gelegen. Waer op dan d'Overspeelige Vrouw en haeren Overspeeler wierden gegeesseld, en te gelijck met haere Kinderen tot Slaven gemaeckt.

In d'oude Stad Colombo woonde een Schoenmaecker, geheeten Jan Gerritsz. geboortigh uyt Braband. + Deese had een Mastize (dat is, een Vrouwspersoon, voortgekomen van een Swart en Wit Mensch)

ten Houwlijck genomen. Haeren Vader was Gerard Hein, een Zuycker-Bierbrouwer, en Burger te Colombo, geboortigh uyt Westphalen, mijnen goeden vriend: Haere Moeder een Swarte Cingulaische, doch yverigh Roomsch-gesind; beyde van een goeden wandel, en eerlijcke Persoonen. De gemelde jonge Echte Lieden waeren eenige Maenden getrouwd geweest. Eenen hier woonenden Malabaer, de voornaemste van 't veraghtte Wasschers-Geslaght, quam, gelijck te Colombo de gewoonte is, yeder Weeck tweemael in dit Huys, haelde 't vuyle Lijnwaed, en braght het wit of schoon weer.

Op seeckere tijd, als de Man van Huys was, + wou deese Swarte Wasscher 't half-witte Vrouwtje van veerthien Iaeren, en seer schoon, sijne liefde laeten blijcken. Seyde, indiense hem te wil wou zijn, soo wou hy altijd haer Lijnwaed voor niet wasschen. Sy toonde sigh hier over niet t'ontvreeden. Gaf hem tot antwoord, dat het tegenwoordigh niet kon geschieden; maer hy sou overmorgen weer komen. Hy, over deese vertroostingh seer verblijd, gingh met sijn half naeckte ligchaem, en een bondel Lijnwaed op sijnen rugg', nae huys. Doe de Schoenmaecker weer gekomen was, ontdeckte sijne Vrouw hem, wat versoeck de Wasscher aen haer had gedaen. Hy verheughde sigh seer hoogh over 't getrouwe gemoed sijner Echtgenoot; + sweegh stil, en nam tegens den gesetteden tijd sijnen Buerman, oock een Schoenmaecker, tot sigh. Onderrightede sijne Vrouw, wat haer te doen stond; naementlijck, datse den Swarten Malabaer vriendlijck sou ontfangen, en wanneer 't tijd was, door een hoest een teecken geven. Yeder deeser Schoenmaeckers had een goed Klop-hout by sigh, en kroop onder de Bedsteede, met seer schoone Gordijnen vercierd. Als de ontughtige Malabaer sijne lust meende te boeten, + deed de Vrouw 't geen haer van haeren Man bevoolen was. Doe werd de Wasscher een scharpe Loogh tot sijne Wasch gegeven. Soo erbarmlijck sloegense hem, dat hy voor dood in de Kamer ter neer viel. Stracks sleeptense hem buytens Huys, en lieten hem op de Straet leggen. Haest daer nae stierf de goede Vrouw. Ick vermoede gantschlijck, datse vergiftighd is geworden, wegens deese trouw tegens haeren Man.

't Vrouwvolk arbeyd hier weynigh; + knauwen den gantschen dag door Betel, en drincken Taback. Houden haer anders reyn genoegh, en wasschen yeder dagh haer geheele ligchaem. Sy laeten den Man sorgen; die 't geld tot de Huyshoudingh verschaffen moet. Eenen Slaef hebbense, die ter Marckt gaet, en eenen anderen, die voor Kock verstreckt.

Terwijl ick noch in Colombo ben, + moet ick den Leeser voorstellen, hoedaenigh deese Stad ter deeser tijd gesteld is; met byvoegingh van eenige daer aen hangende dingen.

Wy hebben alreeds voor deesen geseght, + datse van de Portugeezen is gebouwd; doch als de Hollandsche Oost-Indische Compagnie deese Stad veroverde, heeftmen terstond begonnen daer aen te breecken, te graven, en weer te bouwen nae haere gewoonte, en op Hollandsche wijs.

Noch heden werd daer in voortgegaen; en alreeds is'er een Kasteel, oock aen 't selve een Stad gevormd. 't Kasteel leght tegens 't Westen aen de Zee; tegens 't Noord-oosten aen de Stad, en van 't Oosten nae 't Zuyden aen een soete Water-graght. 't Is bevestighd met groote Bolwercken, gemaeckt van roode weecke Steenen. Op elck der selve konnen van twintigh tot dertigh Carthouwen staen. Heeft stercke Contrescarpen, en op de sijde der Zee veele Klippen, soo dat'er niemand met Scheepen kan aen landen.

Op de Landsijde gaet rondom heenen een breed Water, + waer in sigh veele Crocodillen onthouden, en daeghlijcks werden gesien. 't Heeft drie uytgangen, eene nae 't Zuydwesten, genoemd Port de Gala. Is een smalle wegh, tusschen de soete Rivier en 't soute Zeewater. Een Musquet-schoot weghs daer van daen, nae Galture toe is 't Land vercierd met seer schoone en vrughtbaere Boomgaerden en Hoven, ter wijdte van twee uyren; en bewoond. D'andere uytgangh werd geheeten de Delfsche Poort, wijl 't daer tegens over gebouwde Punt dus genoemd werd. Deese gaet nae de Stad. Heeft ter lincker sijde de Zee; ter reghter hand een groot stuck diep uytgegraven Land; 't welck de naem van 't Buffels-Veld draeghd; en vol Water kan gelaeten worden. De derde uytgangh is de Water-Poort, reght tegens 't Noord-Westen. Op de lincker sijde is een Water-Pas, voorsien met veele Metale Stucken Canon, welcke 't inlopen der Scheepen verhinderen, en de Reede veyligh houden konnen.

Van binnen is 't Kasteel vercierd op de Wallen en in de Straten met veel Geboomt, + de Notebomen gelijckvormigh; doch sonder Vrughten: Maer door 't geheele Iaer hangense vol geele, roode en witte Bloemen, de Tulpen seer gelijck, doch sonder reuck. De grootte des Kasteels is van ontrent veertigh Mergen Lands. In 't selve woond de Gouverneur; nevens al de Kooplieden, Officieren en Soldaten. Tusschen de Mueren en de Zee logeren in opgeslagene Hutten van Loof en Stroo by de vier duysend Slaven der Compagnie van allerley Natien, welcke arbeyden moeten. Over deselve sijn Hollanders gesteld, welcke men hier Mucadons noemd. Yeder heeft Commando over taghtigh, tnegentigh of honderd der selve, en moet van haer reeckenschap geven.

Daerenboven staen in dit Kasteel een wel voorsien Ammunitie-huys; + twee Buskruyd-kelders, en eenige Packhuysen, waer in de Koopmans-Waeren leggen. Oock de Kerck; aghter welcke een seer treflijcke Paerdestal is, voorsien met Persiaensche Paerden. Beneden aen de Water-Pas sietmen een Zaegh-, en boven by de Poort de Gala een Kruyd-Molen; welcke beyde door de Wind werden gedreven.

De Stad Colombo is, wegens de seer schoone Bomen en Hoven, + veel lustiger als 't Kasteel; en desgelijcks wel gesterckt door vijf Bolwercken, genoemd Victoria, Constantia, Concordia, Haerlem en Enckhuysen. Legt tegens't Noorden aen de Reede, daer de Scheepen sigh onthouden; nae d'andere sijde aen 't Crocodil-rijcke Water. Heeft drie uytgangen; d'eene, gelijck alreeds geseght is, de Delfsche Poort; de

tweede niet verr' van daer nae de Zee toe, op de Vischmarckt; de derde door de Poort Victoria, of Negombo. Deese werd aldermeest gebruyckt.

D'Inwooners deeser Stad bestaen uyt Officieren en Soldaten; + Borgers en Ambaghtslieden; swarte, geele, blancke door malkander. Ter welcker oorsaeck yeder naght van de Hollanders vlijtige Ronde gedaen moet werden. Of 't hier schoon dickmael langh nae malkander regend, soo sijn de Straten niet onreyn. + Binnen de Stad is oock een welgebouwd Hospitael of Gasthuys, waer in de siecke Hollanders geleght, oock van daer toe verordonneerde Chirurgijns met bequaeme Medicamenten behoorlijck versorght, en van tot dit werck bestemde Slaven ordentlijck bediend werden.

De hier over gestelde Doctor en Opper-opsighter in mijnen tijd heeft geen goede naem naegelaeten by de Soldaten en Bootsgesellen, + onder sijne handen geweest. Hy was een reghten Tyran over sijne Slaven, met slaen en geesselen; gelijck hy dan oock beschuldighd is, eene sijner Slavinnen dood geslagen, en in den Hof aghter sijn Huys begraven te hebben. Ter dier oorsaeck wierd hy eenige dagen langh binnen sijne Wooningh bewaerd, doch daer nae weer losgelaeten.

Niet verr' van 't Hospitael, + of Gasthuys, is't Weeshuys; waer in veele Hollandsche Kinderen werden opgevoed. De Kneghtjens leeren Hollandsch leesen en schrijven: Daer nae, alsse bequaem sijn geworden, gemaeckt tot Trommelslagers en Soldaten. De Dochters leerdmen, behalven 't leesen en schrijven, naeyen en anderen Vrouwlijcken arbeyd; tot dat'er een Vryer koomd, die haer ten Houwlijck neemd. Dit geschied dickmael in't twaelfde, derthiende, of veerthiende Iaer haers ouderdoms. Ofse van Echte of Onechte geboorte zijn, daer op werd soo nauw niet gesien.

't Hollandsch Kerckhof is midden in de stad met een Muer omringd; + en daer op gebouwd een Malabaersch School. Buyten 't Kerckhof werden door de geheele Weeck van de Mooren en Persianen allerley Sijdene Stoffen en Lijnwaden; van de Malabaren, Maldivianen en Cingulayen (Inwooners van Colombo) allerley Vrughten, gedrooghde Visch, Ajuyn, Zuycker en Rijs verkoght.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen