Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686

redactionele ingrepen

In het origineel komen verschillende drukletters voor die in deze digitale editie niet kunnen worden weergegeven. Om dit onderscheid niet verloren te laten gaan, is in de hoofdstukken waar gotische en romeinse drukletters door elkaar voorkomen, alle romeinse tekst weergegeven als cursief. Gotisch is in deze hoofdstukken zonder opmaak weergegeven.

p. 7: Srhips-Hoofdman → Schips-Hoofdman: ‘Die een Officier, of den Schips-Hoofdman slaet, moet , sonder eenige genaede, driemael door 't water onder 't Schip heenen getrocken werden’.

p. 11: Pieck → Pieck): ‘(de Canarische Pieck)’.

p. 16: dolgende → volgende: ‘ soo heb ick mijne waerneemingen desgelijcks, met de vorige en volgende, andere willen meë deelen’.

p. 29, margenoot: Inwowers → Inwoner: ‘D'Inwoners bestaen uyt allerley Natien’.

p. 35: vingeree → vingeren: ‘De gedaente deese Vijgen is bynae gelijck onse Pijn-appelen; langh eene of anderhalve vinger, en ontrent twee vingeren dick’.

p. 41: norh → noch: ‘Op ontrent noch 5000. Mannen, by een gedreven, gaven wy vyer, en leverden haer al t'saemen aen de dood’.

p. 52: genoeghsaen → genoeghsaem: ‘'t Volck wierd gesaementlijck gemonsterd; oock genoeghsaem van Kruyd en Lood voorsien’.

p.63: tegenwoordihheyd → tegenwoordigheyd: ‘die, in de tegenwoordigheyd onses Capitains, verklaerde, dat de vyanden niets hooger wenschten, als dat wy weer een Storm moghten aenvoeren’.

p. 72: meenighee → meenighte: ‘Men heeft hier insonderheyd een grote meenighte Hoenderen; welcker Eyeren goed-koop te bekomen zijn’.

p. 73: haee → haer: ‘Men gewend deese Elephanten, van haer selven ter aerden te knielen’.

p. 86: werd werd → werd: ‘ Wanneerse droogh werd, roldse sigh selfs t'saemen’.

p. 100: nat → dat: ‘reeckenden daer uyt, dat wy noch over de 40. Mijlen van 't Eyland Formosa waeren’.

p. 100: onvoorsightigtigheyd → onvoorsightigheyd: ‘De Matroos, door wiens onvoorsightigheyd dit ongeluck was veroorsaeckt, ontfingh, ter straf, eenige slagen op den Aers’.

p. 108: en → een: ‘een bovenmaten schoon, met Lackwerck en Silver seer net op 't treflijckste vercierd Cantoortje’.

p. 112: voghtigijeyd → voghtigheyd: ‘beet in 't Hout; meenende, dat ick noch eenige voghtigheyd daer uyt sou suygen’.

p. 113: dan → van: ‘Daerenboven wierd haer, ter Straf, eenige Maenden van haere Besoldingh afgetrocken’.

p. 119: Praghe → Praght: ‘Dit nu was de heerlijcke Praght en Staets-vertoningh des Konings van Bantam’.

p. 129: tusscijen → tusschen: ‘De volgende dagh seylden wy tusschen Java’.

p. 131: ligchaen → ligchaem: ‘sijn schoon, Sneeuw-wit; en sommige oock Kool-swart; groot en welgesteld van ligchaem’.

p. 132: aireeds → alreeds: ‘soo dat alreeds over de twintigh Hollanders in 't Buytenwerck Sambura waeren omgekomen’.

p. 172: als → al: ‘Oock vergaeten wy, door 't horen van 't seer schoon Klocke-spel in deese Stad, al ons uytgestaen gevaer door 't Onweer van Donder en Wind’.

p. 181: 'svoormiddagijs → 'svoormiddaghs: ‘quamen 'svoormiddaghs ten thien uyren op d' Africaensche Reede in de Tafel-Bay ten Ancker’.

p. 189, margenoot: oryheyd → vryheyd: ‘Voor een kleyn stuckje Taback verkopense haere vryheyd’.

p. 192: voo, → voor: ‘Niemand behoefd dit vreemd voor te komen’.

p. 192: begeerigij → begeerigh: ‘wijl wy seer begeerigh nae sulcke vervarsschingen waeren’.

p. 199: Offeehande → Offerhande: ‘Hier op werd deese stomme Blocken, deese Duyvelsche Afgoden, d'Offerhande voorgesteld’.

p. 200: waer → (waer: ‘(waer toe sy echter alleen seeckere Characteren of Teecken-beelden gebruyken)’.

p. 204: taghtihh → taghtigh: ‘soo datmen Mannen en Vrouwen van taghtigh en tnegentigh Iaeren vind, welcke noch niet een eenige tand is uytgevallen’.

p. 205: g/oote → groote: ‘Sijn sesthien, aghtthien, en noch meer voeten langh; soo dick als een taemlijck-groote Linden-boom’.

p. 212: plaees → plaets: ‘In plaets van een Neus hebbense een lange Snuyt’.

p. 213, margenoot: Elephantin- → Elephantinnen: ‘Door list van tamme Elephantinnen’.

p. 226: Heereo → Heeren: ‘Indien nu de gekoghte Lijf-eygene van haere Heeren te sleght of onbarmhertigh gehandeld werden’.

p. 229: gewtygerd → geweygerd: ‘In 't eerst wierd hem sulcks geweygerd, wijl hy noch vry swack van ligchaem was’.

p. 232: Koninghrijdk → Koninghrijck: ‘'t Koninghrijck Achin’.

p. 239: Hoof-dComptoir → Hoofd-Comptoir: ‘ veelheyd met Chaloupen van Paros en andere Oorden nae 't Hoofd-Comptoir Podang gebraght’.

p. 243: niet (gelijck → niet, gelijck: ‘ niet, gelijck in 't Vaderland (Duytschland)’.

p. 245: ts → is: ‘'t Koninghrijck Achin; 't welck 't maghtighste is’.

p. 252: aengedaen) → aengedaen,: ‘'t Lijck wierd de volgende dagh, na dat het met wit Lijnwaed was aengedaen, in een Kist geleght’.

p. 264: Origineeele → Origineele: ‘Ondertusschen was men beesigh, om d'Origineele Brieven, welcke met 't Iaght Sillida nae Batavia aen haere Hoogh-Edele souden afgaen, te vervaerdigen’.

p. 277: Gouverneur Generael (onder → Gouverneur Generael, onder: ‘ van de Heer Gouverneur Generael, onder 't Commando van de Commandeur Tack (Dack)’.

p. 282: Commanvo → Commando: ‘ Deese alle stonden onder 't Commando van den Eed'len Heer Commandeur Henrick van Outshoorn’.

p. 285: hoogh? → hoogh,: ‘Gelijck oock een Trommel, aght voeten hoogh, wiens klanck, wanneer'er opgeslagen werd, men een verre wegh van daer over 't Geberghte kan hooren’.

p. 289: laeen → laeten: ‘'t Scheen voor ons gantsch niet geraedsaem, ons tegens deese groote seer stercke Beesten in een geveght in te laeten’.

p. 291: alleeen → alleen: ‘niet alleen van varsch water en Brandhout, maer oock, op kosten der Compagnie, met veelerley andere levens-middelen’.

p. 292: ongeleheden → ongelegenheden: ‘malkander op d'aenstaende Reys getrouwlijck in alle ongelegenheden te sullen byspringen’.

p. 296: berigen → berigt: ‘Op welck schriftlijck berigt deselve twee afgeordonneerde aen ons Boord sond’.

p. 297: Sehiebrock → Schiebroeck: ‘Binnen aght dagen verscheen desgelijks van d'in 't eerst verstroyde Retour-Vloot de Fluyt Stryen; 't Schip Asia, en ten laetsten 't Iaght Schiebroeck’.

p. 298: weer → waer: ‘ de Speceryen en andere Indische seer kostlijcke Waeren, waer mee Asia bevraght was’.

p. 312: dtto → dito: ‘Waerom ook den 9. dito van onse Scheeps-Raed’.

p. 322: opgevatttde → opgevattede: ‘ Op datmen nu d'opgevattede gedaghten der meergedaghte E. Heeren’.

p. 323: dan → van: ‘veel rijker van inhoud sijn geworden’.

p. 336: het onjuiste paginanummer 346 is verbeterd

p. 336: accolades verspreid over meerdere regels kunnen in deze digitale versie niet weergegeven worden. Daarom wordt de accolade hier, met bijbehorende tekst, op iedere regel herhaald.

p. 355: Lann → Land: ‘Want soo haestse aen Land quaemen, wierdense gekend voor weghgelopene Slaven’.

p. 356: gestale → gestalte: ‘van welcker seldsaemen aert en gestalte hier boven gesproocken is’.

p. 360: alleleyr → allerley: ‘ondertusschen ook niet weynigh van deselve geplaeghd wierden, door allerley harde afparssingen’.

p. 362, margenoot: aenmerckijckheden → aenmercklijckheden: ‘ En eenige aenmercklijckheden’.

p. 365: dy → by: ‘Want wy wilden deese naght noch niet dight by Land sijn’.

p. 379: vekomene → bekomene: ‘De Persianen en Mooren koopen deese dus door Tovery bekomene Elephanten niet geerne’.

p. 379: kleyno, ock → kleyn, oock: ‘Waer op sigh al de Lieden des Lands, groot en kleyn, oock d'Edellieden, veele duysenden in getal, laten vinden op de bestemde Plaets’.

p. 383: seee → seer: ‘Onder de viervoetige Dieren in de soete Wateren vindmen de seer schadlijcke Crocodil’.

p. 390: wannneer → wanneer: ‘wanneer, volgens mijne meeningh, dagh en naght door de geheele Weereld even langh sijn moeten’.

p. 391: gemele → gemelde: ‘De gemelde Schans hadden de Hollanders voor eenige Iaeren gemaeckt’.

p. 404: drr → der: ‘'t Getal der Soldaten en Bootsgesellen, t'saemen met d'Officieren, was honderd en thien’.

p. 410: Efmarauden → Esmarauden: ‘ De Smaragden, of Esmarauden’.

p. 417: diergelhcke → diergelijcke: ‘met bevel, dat hy in 't toekomende diergelijcke Steenen sou laeten leggen’.

p. 419: Malabaerlche → Malabaersche: ‘welcke Malabaersche woorden in onse tael beteeckenen soo veel als’.

p. 420: Dinghsdangh → Dinghsdagh: ‘en de volgende Dinghsdagh geschied de Trouw’.

p. 423: Hutcen → Hutten: ‘.Tusschen de Mueren en de Zee logeren in opgeslagene Hutten van Loof en Stroo by de vier duysend Slaven der Compagnie van allerley Natien’.

p. 424: Nier → Niet: ‘Niet verr' van 't Hospitael, of Gasthuys, is't Weeshuys’.

p. 428: Stand → Strand: ‘wierd een Sergeant met twaelf Soldaten nae 't Strand gecommandeert, daer 't Schip was vergaen’.

p. 430: genoegij → genoegh: ‘Onse verdere Proviande bestond in tsestigh Vaten Water; ses Vaten gesouten Speck; ses Vaten met Vleesch; ses Vaten Indiaensche Brandewijn; en Rijs genoegh’.

p. 432: het onjuiste paginanummer 416 is verbeterd

p. 432: voor → door: ‘Doch de Timmerlieden voorquamen noch onsen ondergangh door groote Touwen, stercke Banden, en Keetenen’.

p. 444: Chtistophorus → Christophorus: ‘Verder beright van d'Elephanten, gegeven van Christophorus Schweitzer’.

p. 451: Koninigh → Koningh: ‘Koningh van Bantam de jonge, in twist met sijnen Vader’.

p. 452: dit → die: ‘Trouwloosheyd, gepleeghd tegens de geene, die 't Geschenck braghten’.

p. 452: joege → jonge: ‘Seldsame pleghtlijckheden daer over, en oock by 't planten van een jonge Cocos-boom, door haers Mans des Koninghs, Broeder’.

p. 454: Notemusmaten-boom → Notemuscaten-boom: ‘Notemuscaten-boom. Sie op Muscaet-boom’.

p. 461: uytvoeten → uytvoeren: ‘Straffen, seer grouwlijck, van de Koning van Bantam doen uytvoeren tegens eenige Javanen, die sommige Hollanders hadden omgebraght’.

p. 463: Vogel-netten → Vogel-nesten: ‘Vogel-nesten, in Indien, gehouden voor een seer kostlijcke Delicates’.