Logo DBNL
Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686 (1694)

Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686

(1694)–Christoph Frick, Elias Hesse, Christophorus Schweitzer–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

VII. Hoofd-stuck.

Beright van de Parel-visschery der E. E. Oost-Indische Compagnie, en de verkopingh der bekomene Parel-oesteren. Waerom in aght Jaren tijds geen Visschery aengesteld was. Vertreck van Calpintin nae Colombo. Ongemacken en gevaeren op deese Reys. Aenkoomst te Colombo. Praesent, van den Gouverneur aldaer gesonden aen den Koningh van Candi. Waer in het bestond. Van de Schrijver helpen begeleyden. Met wat voor een seldsaeme Praght, en in wat voor een Toght-orde, deese Gift den Koningh van Candi wierd toegeschickt. Aenmercklijckheden, op deesen Toght nae Candi voorgevallen. Trouwloos bedrijf der Cingulayen, nae d'ontfangingh der Praesenten. Hoe de Hollanders 't gevaer noch ontquaemen; en twee Koninghlijcke Pagoden verwoesteden. Gat onder eene der selve, en seldsaem geval daer ontrent. Weer-aenkoomst te Colombo. Poortsluytingh 'smiddaghs en 'savonds. Waerom. Gelegenheyd der Vestingh Sittawacq. Compagnie van Amboineesen in Sittawacq ten dienst der E. E. Compagnie. Beright van haer, en haer bedrijf. Edele Gesteenten onder d'aerde, en in de Rivieren, van onse Schrijver gesoght; en hoe. Groeyingh der Rubijnen,
Sapphiren, en andere. Veele der Steen-soeckers werden sieck. Geval des Schrijvers met een ouden Cingulay, die een groote Sapphir had gevonden. Seldsaem Geval des Schrijvers met een van hem gekoghte Haen. Met een Elephant, in een diepe Put gevallen. Aerdbevingh, en wat sigh daer ontrent toedroegh.

EEr ick voortga, + moet ick den Leeser op 't kortste eenigh beright geven van de Paerlen; oock hoe deselve gevischt en verkoght werden, voor soo veel ick kennis van deese saeck heb gekreegen.

De Banck leght in de Soute Zee, + niet verr' van 't Land af. Is by de twintigh Mijlen langh, en twee Mijlen breed. Diep seven, aght, negen en thien Vademen. Behoord ter deeser tijd de Hollanders. D'Oesters, waer in de Paerlen leggen, sijn ontrent een hand breed, oock wel grooter. Sitten vast op den grond der Klippen; dickmael twintigh of dertigh aen malkander; oock wel minder. Deese Banck werd yeder Iaer besightight, of de Paerlen oock tijdigh zijn. Indien jae, soo werd aen alle naebuerige Koningen geschreven, op wat voor een tijd de Parel-visschery sal aengaen. Dan komen de Malabaersche Visschers, of Duyckers, met haere Vaertuygen, en twee, drie of vier Steenen in yeder der selve. Elcke Duycker hanght'er een van aen sijnen voet, om door de swaerte tot op de grond te sincken. Daer gekomen, vult hy sijn Netje met Oesteren. Beyde de Steen en 't Netje sijn vast gemaeckt aen een Touw, 't welck door d'andere Malabaren in de Schuytjens werd opgetrocken. De Duycker schiet van sigh selven nae boven, om adem te haelen.

Als nu 't Schuytje vol Oesteren is, roeyense daer meë nae Land toe, en werpense daer uyt. + Op yder deeser Vaertuygen is een Hollandsch Soldaet, om nauw aght te neemen, dat de Malabaren geen Paerlen aen sigh moghten practiseeren. Deeser wijs moeten al de Vaertuygen, welcke daer voorhanden zijn, d'eerste drie daegen voor d'Oost-Indische Compagnie Visschen. D'overige daegen magh elck die wil dit doen, of laeten doen; wanneer hy voor elcke Steen, die in yeder Vaertuygh is, dagelijcks een Rijcksdaler wil betalen.

Als dus d'Oesters met groote hopen op 't Land leggen, werdense gekoght van de daer tegenwoordigh sijnde Kooplieden, + yeder aght-honderd voor een Rijcksdaler, op een't geluck wel. Dan doense die openen, om de Paerlen daer in te soecken. Die 't geluck dienen wil, kan haest rijck werden: Die ongeluckigh is, kan oock wel 't sijne verliesen; vermits'er meenighten van Oesteren zijn, welcke geen Paerlen; en noch meer, die geen goede hebben.

Op deese Parel-Banck is nu in den tijd van aght Iaeren niet gevischt. + Eenige geven voor, datse betoverd sou zijn. Andere willen (en daer aen geef ick beeter geloof) dat door d'onstuymigheyd en afspoelingh der Golven d'Oesters met Sand overdeckt sijn geworden.

Den 6. dito 'smorgens vroegh gingh onse gantsche Compagnie in de

Boot d'Elephant. + Vermits wij een goede Wind hadden, meenden wy, 'savonds te Colombo te sullen zijn. 't Getal der Soldaten en Bootsgesellen, t'saemen met d'Officieren, was honderd en thien. Wy hadden maer een kleyn Vaetje met Water; een Schepel Rijs; een jongen Buffel, en een jongh Hart; Beyde de laetstgenoemde souden den Heer Generael werden vereerd. Dus was de Boot gantsch vol. Yeder moest blijven sitten daer hy sat. Niemand had ruymte, om te konnen leggen. De Wind waeyde uyt 't Noorden, taemlijck sterck. Maer ontrent de middagh begon 't stil te werden; dies hadden wy een sleghte voortgangh; echter ter linckerhand altijd 't Land in 't gesight. Tegens de naght quam de Wind weer stercker; en doe kreegen wy een beeter spoed: Derhalven de Stierman beval, datmen vlijtigh sou uytsien nae de Stad Colombo; nae welcke wy een seer groot verlangen hadden; te meer, vermits ons Water-vaetje, door de groote hitte, nu al uytgedroncken was.

Den 7. dito, + met 't aenbreecken des daghs, bevonden wy, dat wy door de Stroom, en d'ondoorsightigheyd des Stiermans, wijd Zeewaerts in verworpen waeren, vermits wy noch Stad noch Land meer sien konden. Onse Officieren en Soldaten waeren op den gedagten Stierman seer toornigh; en souden hem buyten twijffel overboord geworpen hebben, indien hy niet tot op 't opperste des Mastbooms waere geklommen; daer hy dien geheelen dagh moest blijven sitten, ten straf sijner aghtloosheyd. Onse Vaendrich eyschte de Kaert van 't Eyland Ceylon; en wees aen, wat voor een Cours wy souden nemen; met welcke wy oock tegens den avond Pico d'Adam, of Adams-Bergh, in 't gesight kreegen. Dien geheelen naght lieten wy 't dus voortlopen, + en quaemen 'smorgens ontrent ten vijf uyren by de Water-Pas te Colombo geluckigh aen. Lightlijck kanmen bedencken, hoe grooten honger wy deese twee daegen en drie naghten hadden moeten lijden. De Stierman bad ons om vergifnis, en datmen hem, wegens sijne groote misslagh, doch niet sou aenklagen.

Den 8. dito, + soo haest de Poort open gingh, begaven wy ons in de Stad Colombo, en elck op sijne vorige Post. De Capitain, by wien ick (gelijck alreeds hier boven verhaeld is) een tijd langh had gewoond, sond een persoon aen my, en deed my vraegen, of ick by hem in sijn Huys sijn, en hem met de Pen dienen wou; waer tegens ick by hem de vrye Tafel genieten, en van alle andere diensten vry blijven sou. Ick weygerde niet, deese aenbiedingh aen te neemen.

Tot den 16. dito bleef ick by hem; en had geen quaede daegen. Moest oock, + op sijn bevel, een Praesent, 't welck de Gouverneur van Colombo aen den Koningh van Candi sond, helpen begeleyden; en bekleedde, soo langh deese Toght duerde, eens Vaendragers plaets.

't Gedaghte Praesent bestond in twee swarte Persiaensche Paerden; + tot op d'aerde toe bedeckt met groen Fluweel: Yeder Paerd wierd gevoerd van twee Malabaersche Slaven. Thien Valcken, elck gedraegen van eenen in 't wit gekleedden Malabaer. Ses Muscus-katten; yeder in een bysonder Kasje gedragen van twee Slaven. Ses Tutucurinische seer

groote Hanen; oock in seer schoone Kasjens, al t'saemen met groen Fluweel overdeckt, gedraegen. Twee Persiaensche Schapen, yeder met een Staert van twintigh of vijf-en-twintigh ponden swaer. Een Kas, waer in stonden twee Flesschen, yeder van vier-en-twintigh Maten, met Persiaensche Wijn. Vervolgens een swaer stuck Sandelhout van meer als twee honderd ponden, bedeckt met fijn wit Lijnwaed; en gedraegen als boven geseght is. De Brief aen den Koningh droegh een Sergeant, bloots hoofds, in een Silvere Schael: + En boven den selven wierd van vier Cingulaische Edellieden gedraegen een Hemel, met Fluweel overtogen, op vier Stangen. Op elcke hoeck gingh weer een Adelijcke Cingulai, met een seer dicke brandende Wasch-kaers, soo langh als een halve Pieck.

Onsen march nam sijnen aenvangh in 't Kasteel, + voor des Gouverneurs Huys. Voor heenen liepen eenige Compagnien Cingulaische Soldaten. Haer volghde een Compagnie gewapende Hollanders. Doe de Praesenten met den Brief. Wederom twee Compagnien Hollanders, welcke meë trecken moesten tot aen des Koninghs van Candi Land, nae Ruenel. De geheele Stad was in de Wapenen. 't Canon wierd rondom gelost. By de Pas deed de geharnaschte Hollandsche Compagnie drie Salven; en gingh doe, met eenige Heeren, weer te rugg' nae Colombo.

Wy met al d'andere marcheerden in de gedaghte orde met het bygaende Praesent voort. + Quamen noch dien selven avond aen een Plaets, daer de Hollandsche Tigchel, Pannen en Pottebackers woonen, twee uyren van Colombo gelegen. Hier overnaghteden wy, en setteden de volgende morgen vroegh onsen Toght voort.

Den 17. dito,'savonds ontrent ten vijf uyren, quaemen wy by een Hollandsche Schans, + genoemd Hanquelle, of Gourwebel; daer wy weer vernaghteden.

Den 18. dito gingen wy door een moeylijcke en onsuyvere wegh, + wegens de veele Steenen en Bloedsuygers, tot dat wy quaemen by de Vestingh Sittawacq, van de Hollanders beset, ontrent twaelf uyren van Colombo. Terstond wierd op een Blad eens Jager-booms geschreven aen den Coral des Koninghs van Candi te Ruenel, dat hier aengekomen was een aensienlijck Praesent voor sijnen Koningh. Hy sou den selven beright laeten toekomen, op dat het nae sijne Majesteyts believen mogt ontfangen werden. Doch wy kreegen hier op geen antwoord. Laegen derhalven hier stil tot op den laetsten September, en alsoo ses geheele Weecken. Doe quam bevel van Colombo, dat wy 't Praesent noch vier uyren verder, boven Ruenel brengen, aen des Koninghs Coral overgeven, en weer te rugg' keeren souden.

Den 1. October gingen wy op een goeden Wegh, + doch over seven kleyne Rivieren, tot dat wy ons bevonden by de Vestingh Ruenel; voortijds van de Hollanders gebouwd, doch weer verlaeten geworden. Wy lieten ons over de Rivier setten, en marcheerden noch een uyer verder, tot eenen op 't vlacke Veld staende Duyvels-Boom. Hier Legerden wy

ons, om een weynigh t'eeten. Nauwlijcks waeren wy een half-uyr tijds stil geweest, als sigh allerweegen rondom ons heenen meenighten van Cinguleesen lieten sien en horen. Onsen Lieutenant-Dissave, Adam Slecht, deed door eenen sijner Cingulayen vraegen, wat dit beduydde? En kreegh tot antwoord: Sy waeren van haeren Koningh gesonden, om 't Praesent van ons over te neemen.

Wy vertrouwden haer niet. + Stelden ons derhalven in orde, en bleven in 't vlacke Veld by den Boom staen. Sy begaven sigh hoe langer hoe meerder uyt 't Bosch. Haer' Artollery volghde aghter haer. Dit haer Geschut bestond uyt Springhanen, waer van wy voordeesen hebben gesproocken. Deselve steldense op ons aen. Onsen Lieutenant-Dissave, sond andermael tot haer, en liet haer vraegen, wat voor een manier van doen het was, datse haer Geschut tegens ons aenvoerden, en nae ons toerighteden? Sy souden haere Springhanen terstond omkeeren, of anders wou hy onder haer laeten schieten. Hier op gavense tot antwoord: Dat haer Geschut niet met scharp was geladen.

Wy, maer twee Compagnien Hollanders, yeder van honderd en tsestigh Mannen sterck, + behalven noch eenige honderd Cingulayen, wenschteden wel, dat wy van deese ontelbaere meenighte Heydenen waeren ontslaegen geweest. Sy lieten sigh sien soo dight als 't Gras op 't veld. De Praesenten wierden door eenen Montliau, soo veel als een Oppervooghd, of Opper-Schout, den Koninghlijcken Montliau toegesonden: Die deselve met eenige Ceremonien ontfingh, doch geen Charge met 't Geschut liet doen. Wy deeden desgelijcks.

Onsen Lieutenant-Dissave begeerde met den Koninghlijcken Saudi in persoon te spreecken. + Sy bestemden hier toe een seeckere plaets, ter halver wegh tusschen beyden. Onse Lieutenant was te Paerd; de Saudi sat op een Elephant. Deese beyde Dieren waeren niet by malkander te brengen; derhalven moestense afsitten, en te voet nae den anderen toe gaen. De Saudi nam sijne Muts niet af, wijl hy een Koninghlijck, onsen Lieutenant alleen der Kooplieden Amptelingh was. Deesen beklaeghde sigh, dat de Koningh soo veele duysenden Soldaten had gesonden, om de Praesenten t'ontfangen, onaengesien hy wel wist, dat niet meer als twee swacke Compagnien Hollanders voorhanden waeren. Waer op d'andere liet hooren: De Koningh had het dus bevolen. + Voorts naemense afscheyd van malkander: Doch geen van beyde wou met sijn volck eerst aftrecken. Eyndlijck evenwel moesten wy, vermits den avond aenquam, opbreecken. Onverhinderd lietense ons passeeren, tot aen de Rivier by Ruenel; welcke ontrent by den Rhijn te vergelijcken staet. Maer als d'eene Compagnie in twee Vaertuygen was overgeraeckt, vielense op d'andere van aghteren aen. De by ons noch gebleven sijnde Colombische Cingulayen swommen door 't Water gelijck Honden, en lieten ons in 't gevaer steecken. Wy schooten onophoudlijck van aghter ons op haer los; sy desgelijcks op ons, tot dat wy ten vollen waeren overgekomen; doch met verlies van onsen Lieutenant, en twee gemeene Soldaten. Op haere sijde waeren'er veele gesneuveld.

Wy hadden, vermits 't begon te regenen, een seer slijckerige en glibberige Wegh te gaen; + waer over wy niet soo spoedigh konden geraecken, als wy wel geerne hadden gewilt. Quaemen by een hooge Steenklip; van welcke de Gemaelin en Dochter des Koninghs van Sittawacq, alse saegen, dat hy de Slagh tegens den Koningh van Candi had verlooren, sigh hadden afgeworpen. 't Wierd taemlijck duyster. De Koninghsche vervolgden ons al weer, doch konden weynigh verrighten, wijl de Wegh te glad en t'engh was. Ondertusschen moesten wy onophoudlijck van aghter op haer Chargeeren.

Den 2. 3. en 4. dito rusten wy te Sittawacq. + Verwoestenden den 5. dito twee seer schoone Koninghlijcke Pagoden, of Tempelen, niet verr' van Sittawacq af aen een hoogen Bergh gelegen, en in loutere Rotzen uytgehouwen; vercierd, of liever verontcierd, met veelerley Duyvels-beelden, gemaeckt van Steen en Hout. Onder d'eene Pagode vonden wy een swart leelijck gat, 't welck als beroockt scheen. Niemand wou'er in kruypen. Wy wierpen'er Stroo in, en staecken 't brand; doch konden de diepte en lenghte niet gewaer worden. Hoe langer en verder men daer in keeck, hoe swarter het was. D'eene seyde: Hier in onthoud sigh der Cingulayen Duyvel. D'andere: Wie weet, of hier niet verborgen leggen de Schatten, welckese hem opofferen? Dus braght elck wat voor den dagh, ten schimp.

Onder ons waeren seer veel Lutheranen; en in de Pagode, + onder welcke 't gedaghte gat was, begonden wy gesaementlijck te singen: Een vaste Burght is onse God, &c. De Roomsch Catholijcke gingen in d'andere Pagode, en lieten daer door een Soldaet, voor deesen een Pater of Priester geweest, genoemd Johan van Swanenbruck (Swanenburgh), geboortigh uyt Gelderland, de Mis leesen. Onder 't Gesangh en de Mis-leesingh begon 't in dit gat soo gantsch grouwlijck en vervaerlijck te rasen, te schallen, te rumoeren, dat wy vreesden, den geheelen Tempel sou over ons neerstorten. Eenige liepen'er uyt; doch quamen'er haest weer in, wijl 't geluyd daer buyten noch veel vreeslijcker was, als van binnen. Dit duerde soo langh als wy songen; meer dan 't vierdedeel eener uyr.

Den 6. dito braecken wy 'smorgens op, en quamen tegens den avond in de Stad Colombo. + Vonden op de Reede twee groote Scheepen leggen, uyt Japon gekomen, en gelaeden met Koper, Goud, Porcellain, en Sacca-Pali, een seer gesonden Dranck; doch van een leelijcken reuck, gelijck die der Wandluysen.

Den 7. dito had ick mijne Post aen de Poort Victoria, + als Corporael, tot

Den 2. Februarius Anno 1680. Had by my 110. Soldaten. Over dagh Commandeerde ick over ses, 'snaghts over seven Schildwaghten. 'sMorgens en 'savonds ten ses uyren wierd de Poort geopend en toegedaen. De Sleutelen, welcke aen een Silvere Keeten hangen, werden bewaerd in 't Kasteel, en 't Huys des Gouverneurs. Yeder middagh, van elf tot een uyr, werden de Poorten weer geslooten, en niemand uyt noch in gelaeten, vermits d'Inwooners der Stad ter genoemder tijd

gemeenlijck slapen, wijl 't dan de grootste hitte is. Alle Maendagh was 't voor ons Dril-dagh. Yeder Sondagh gingmen tweemael ter Kerck. Men predickt in de Hollandsche en Portugeezsche Spraeck, nae de Leere der Gereformeerde.

Den 9. dito moesten wy de Compagnie, welcke te Sittawacq, + twaelf uyren van Colombo, lagh, aflossen. Tegens den avond quaemen wy geluckigh daer aen.

De volgende dagh, den 10. dito, marcheerde de gedaghte Compagnie af, + en liet ons in de Vestingh; van welcke ick dit kort beright sal geven. Sy leght op en aen een Rotzige Plaets. Niet verr' daer van daen, over de Rivier, heeft voortijds gestaen 't Palleys des Koninghs van Sittawacq; door de Portugeezen verwoest geworden. In den omgangh heeftse vier honderd schreeden. Is vierkant met vier Punten, genoemd Ryclof, Louisa, Colombo en Gala. Op elck Punt staen twee Stucken Geschut, schietende aght ponden Yser. In 't midden deeser Vestingh staet een groot vierhoeckigh Blockhuys. Onder 't selve leght de Leeftoght van Rijs, Vleesch, Speck, Sout, Indiaensche Brandewijn: Oock d'Oorloghs voorraed, Buskruyd, Hand-Granaten, Stinckpotten, en Kogelen; alles in overvloed. + Half weegen, vier-en-twintigh Trappen hoogh, is een stercke Solderingh van Balcken. Hier hadden wy onse Slaep-plaets: In elcke Hoeck staen twee Stucken, vier ponden Yser schietende. Over deese Bodem, of Solderingh, is een Tigchel-dack. Over dagh waeckten wy met onse halve Manschap. 'sNaghts moest yeder, op levens-straf, in de Vestingh zijn. 'sMorgens en 'savonds wierd, nae 't gedaene Gebed, de Rol, en elcke Sondagh op onse Slaep-plaets een Predicatie geleesen.

Hier leght oock geduerich een Compagnie Amboineesche Soldaten, gebooren van Amboina, doch in Hollandsche dienst. + De Lieutenant, genoemd Alons, of Alonso, was van Koninghlijck Bloed. Over dagh sijnse buyten de Vestingh, by haere Wijven, in haere seer aerdigh-gemaeckte Hutten, maeckende t'saemen een geheele Straet. 'sNagts moetense oock in de Vestingh blijven. Seer geswinde Lieden sijn 't, soo met Springen als Veghten. Weynigh Hayr krijgense in den Baerd. Aghter in den Neck hebbense een Gewas, gelijck een taemlijcke Krop van sulcke Lieden, welcke men gekropte noemd. Belangende haere Besoldingh, die van een Lieutenant is ter Maend 24.; van een Vaendrigh 16.; van een Corprael 8., en van een gemeen Soldaet 5. Rijcksdaelers, gereed geld.

De Cingulayen vreesen deese Amboineesen geweldigh; veel meer als d'Europianen. + Ten deelen sijnse oock van den reghten aert der Menschen-eeters. Sy voeren Musquetten en Hand-degens. Haere spraeck is Amboinesisch. Doch konnen meerendeel oock Maleysch, Cingulaisch, Portugeezsch en Hollandsch. Sijn groote liefhebbers van 't Spel met Dobbelsteenen en Kaerten. 'sSondaghs hebbense haere Weddingen ontrent de Hanen-geveghten; waer by veele sigh arm wedden. In d'overige daegen, maeckense, wanneerse geen geld hebben, van dunne

Rotangh (een slagh van Zee-Ried) allerley seer schoon Korfwerck, en diergelijcke dingen. Alsse haere Maendlijcke Besoldingh ontfangen, + betaeld yeder 't geen hy in die Maend geborghd heeft. 't Geen'er overblijft, gaet aen Kaerten en Dobbelsteenen-spel. Dit duerd soo langh, tot dat eenen onder haer al der anderen geld heeft gewonnen. Wanneerse alles hebben verloren, moeten de Goudene, Silvere en Sijden Cieraden haerer Vrouwen aenhouden. Deese, ten deele Amboinesische, Cingulaische en Malabaersche, derven niet een woord daer tegens seggen; maer moeten, als de Man al sijn goed verspeeld heeft, hem en sijne Kinderen, soo goed alsse konnen, van eeten versorgen, tot dat de Maend omgelopen is, en dan op een ander Speel-geluck waghten.

Wat nu voorts de gedaghte Vestingh Sittawacq betreft, + deselve is een Veldwaght, of Fort, tegens den Koningh van Candi. Heeft onder sigh drie Corl, of Graefschappen; naementlijck 't eerste Cuculi, of op 't Nederlandsch 't Hoender-Graefschap; wijl daer seer veel Hoenderen werden aengewonnen en opgevoed. 't Andere, Bulatkam Corl, wegens de veelheyd des Loofs, 't welck daer wast, en d'Inwooners ter spijse diend. + 't Derde, Bisang Corl, wijlmen hier een groote meenighte van Bisang, of Vijgen, vind. In yeder Corl staen eenige honderd Boeren onder bedwangh; welcke van haere Rijs-velden 't vierde deel moeten leveren aen de Vestingh: Van haere vrughtbaere Bomen, als Cocos, Areck, Zuycker, &c., gevense desgelijcks Schattingh.

Maer dan noch is deese Vestingh de Hoederin en Bewaerster der Eedele Gesteenten; + als Rubijnen, Sapphiren, Smaraghden, Firmament-steenen en Topasen; welcke al t'samen sigh in d'aerde verborgen houden; doch door swaere Regenen en Water-vloeden dickmael afgespoeld en in de Rivieren gedreven worden. In de Vloed, welcke van Saffrigam (voortijds geweest een Hollandsche, doch nu verwoestede Vestingh) afloopt, sietmen seer veel kleyne, oock somtijds, by laegh Water, wel groote Rubijnen. Iae 't Zand deeser Rivier is enckele Stof van Eedele Gesteenten, rood en blauwverwigh. Dickmael gingen wy in deese Vloed baden, maer niet alsse vol Water was, om der Crocodillen wil; en soghten nae deese Steenen: Doch die niet swemmen konnen, of in de diepe Gaten, daer 't Water sijnen val heeft, en daer de grootste gevonden werden, sigh niet waegen derven, doen vergeefsche moeyte.

Beneden aen deese Vestingh loopt een kleyn Watertje. + 't Koomd van tusschen de hooge Bergen der Wildernissen in deese Rivier, waer in gevonden worden Sapphir-steenen, Firmament-steenen, Smaragden en Topasen. Wy wandelden meenigen dagh in dit Water een uyr weghs opwaerts, + om te sien, of wy eenige deeser Steenen hadden mogen vinden. D'Amboinesen maeckten ons ten dien eynde kleyne stercke Korf-netjens, die wy onder 't Water in de Gaten staecken, en vol Zand ophaelden, 't welck dan in 't klare Water door 't Korfje heenen schoot, en alleen de Steenen, waerens' 'er onder geweest, daer in liet. Die'er een, welcke goed was, vond, hield sigh boven d'ande-

re geluckigh. Eenige onder d'onse grabbelden alleen met haere handen, maer vonden selden yets 't geen wat doght. Hier bejegenden ons al dickmael onse vyanden d'Elephanten; die ons somtijds geen behaeglijcke Potsen maeckten; waer door wy, om haer t'ontgaen, eenen anderen wegh moesten neemen, wel twee of drie uyren om lopende, eer wy in onse Vestingh konden geraecken. Ick droegh altijd een goed Vyer-roer by my, tegens den aenval van Elephanten, Tijgers, en giftige Slangen.

't Sal den Leeser niet onaengenaem zijn, + dat ick hem eenigh beright geve, aengaende de voortkomingh en vindingh der Eedele Gesteenten, voor soo veel my daer af bekend is.

De Rubijnen groeyen in een roodaghtige, + half steenige, half sandige Aerde, anderhalve of twee vademen diep, op de wijs van Aderen voortlopende. Wanneer dan door de geweldige afruckende Watervloeden soodaenigh een Ader werd aengetroffen, soo komen de Steenen in de Rivieren, en behouden in deselve haeren glantsch, alsse maer alleen met Water of Sand sijn bedeckt. Doch soo haeste eenige daegen, door verminderingh of afloopingh des Waters, bloot in de Son hebben geleegen, sijnse verbrand, en gelijck als Kool-swart.

De Saphiren wassen in een gantsch blauwe harde Grond, + een vadem diep, oock Aders-wijse. Werden desgelijcks, gelijck de Rubijnen, door swaere Regenstortingen, en daer uyt ontstaene Vloeden, in de Rivieren gevoerd. De grootte is als 't Lid eener vinger; oock kleyner; en even alsoo

De Smaragden, of Esmarauden, de bruyne Topasen, en dan de Firmament-Steenen. + Deese werden dus genoemd, wijlse rood sijn als vyer, blauw als 't Uytspanssel des Hemels; oock water en aerdverwigh door malkander. Sijn soo groot als 't Hoofd van een Eyckel. Noch vindmen hier een ander slagh van Steenen, genoemd

Katten-oogen. + Deese sijn wit en blauw door malkander. Wanneermen haer omdraeyd, soo wendet sigh oock 't blauw in 't wit om. Hebben ter dier oorsaeck niet onbillijck de Naem van Katten-oogen verkreegen.

Krystal, + rood, bruyn, geel, swart en wit, vindmen allerweegen seer veel; soo groote als kleyne stucken. Door deselve ben ick dickmael aen mijne voeten, als ick bloots beens moest gaen, beschaedighd geworden. Doch wy hadden een heylsaem Kruyd, van ons genoemd Paerdsvoet, + waer meë wy binnen drie daegen tijds een opene Wonde ten vollen konden geneesen, door alleen een blaedje des gemelden Kruyds yeder dagh tweemael daer op te leggen.

Eenige van onse Compagnie begaven sigh dagelijcks in dit koude Steen-rijcke Water; + in de hoop, datse een grooten rijckdom daer uyt souden haelen. Doch in plaets van Steenen te vinden, trockense sigh een Sieckte op 't lijf. Derhalven onse Opper-Officieren dit Steensoecken op swaere straf verboden. Dus hadden wy, wanneer 't onse Waght-beurt niet was, met Eedele Gesteenten te gaen naespoo-

ren, onsen meesten tijd doorgebraght tot op den laetsten van Februarius.

Op seeckere tijd vond ick, ontrent een uyr verr'van de Vestingh, een ouden Cingulay, + met sijne twee Soonen, d'eene van sesthien, d'andere van aghtthien Iaeren, in 't Water Steenen soecken. Ick naerderde haer in sulck een stilheyd, datse my niet gewaer wierden; anders soudense sich gewislijck weghgemaeckt hebben. Ick vraeghde haer in haere Spraeck: Gallu Netti; dat is, ofse geen Steenen hadden gevonden? D'oude Man gaf my terstond tot antwoord: Netti Ralu; soo veel als, neen Heer. 'k Wou hem niet geloven: Besightighde sijn Kleedje, en vond, in een daer in gemaeckte Knoop, nevens andere kleyne Saphiren, oock eene, die de grootte van een taemlijcke Haselnoot had. 'k Vraeghde, of hy deese Steen wou verkopen. Hy seyde, neen. Eyndlijck evenwel bood hy my de groote, nevens twee kleyne, aen, voor ontrent een halve Daeler Hollandsch geld.

'k Had juyst doemaels niets in mijnen Buydel: Oock derfde ick deesen Boer de Steen niet met geweld afneemen; + want in sulck een geval sou hy, als een Onderdaen der Hollanders, over my geklaeghd hebben. Echter had ick deese Saphir geerne gehad. Onder onse redenvoeringen practiseerde ick een niets-waerdigh Krystallijne Steentje in mijne hand, en stack de goede Saphir in mijnen mond, sonder dat hy sulcks gewaer wierd. Doe seyde ick tot hem, dat ick nu geen geld by my had, maer hy sou te Sittawacq komen, soo wou ick hem voor sijnen Steen 't volle geld geven. Ondertusschen sou hy deselve weer nae sigh neemen. Terwijl hy nu al bevende de hand uytstack, om sijnen Saphir t'ontfangen, liet ick 't Krystal door mijne vingeren schieten, en in 't Water vallen. Hy, meenende dat dit sijnen Steen was, begon te roepen: O Deine Balatie! beteeckenende: O God, hy is wegh? + Ick seyde: Hy sou hem wel weer vinden. Daer op soghten hy en sijne Soonen wel vlijtigh, doch te vergeefs. Sy waeren ongemeen droevigh over haer verlies: Derhalven nam ick haer meë nae Sittawacq, en gaf haer drie lighte Schellingen; waer meë sy seer vrolijck nae Huys gingen. Indien de Steen in haere maght waere geweest, sy souden sigh, uyt misvertrouwen op my, niet nae de Vestingh hebben begeven. Dus geraeckte ick aen de Saphir.

Den 10. Maert gingen ick en noch twee andere Lutheranen met een Vyerroer nae den Bergh, + daer wy onlanghs geleeden de twee Pagoden, of Duyvels-Tempelen, verwoest hadden, om te sien, hoe 't daer gesteld was. Wy passeerden voorby eenige Cingulaische Wooningen; quamen in den Tempel, en bleven'er twee uyren langh in, wijl wy 't daer seer koel vonden. Vernaemen hier niets met allen. Gingen oock in 't voorheenen gemelde swarte Gat, en schreeuwden in 't selve; doch konden niets met allen van 't voorgaende rumoer hooren.

Ick koght beneden aen den Bergh van een oude Cingulaische Vrouw sommige Hoenderen en een jongen Haen, 't stuck voor ontrent eene stuyver Hollandsch. + Sy seyde my, dat ick dien Haen niet sou dooden, want

hy was, ter tijd als noch dienst in de Pagode wierd gedaen, aen deselve opgeofferd; en derhalven seer goed, om tegens andere Hanen te veghten. 't Geklap van dit oude Wijf aghtede ick niets met allen: Droegh de Haen in de Vestingh, en liet hem daer lopen. Binnen weynige dagen maeckte hy sigh meester van al d'andere daer sijnde Hanen, meer als dertigh in getal. + Alle Menschen stonden hier over seer verwonderd; en doe begon ick eerst weer te dencken aen de woorden van 't oude Wijf. D'Amboineesen hoorden dit, en quamen yder dagh tot my; soo dat ick mijnen Haen dickmael tegens de haere moest laeten kampen. Elcken Haen, die van den mijnen overwonnen wierd, behoorde my. Op deese Geveghten verweddense onder malkander veel geld; doch ick won binnen drie Maenden tijds door de dapperheyd van mijnen Haen, twee-en-dertigh soo groote als kleyne Hanen. Eyndlijck wou niemand op mijnen Haen meer wedden. Seyden, dat hy een Cingulaischen Duyvel in had, en daerom soo sterck was. Doe wy weer nae Colombo trocken, nam ick mijnen Haen meë, en meende, dat hy daer oock groote daeden sou verrighten. Doch in d'aldereerste Kamp wierd hy van een Tutucurinische Haen afgeslaegen en overwonnen.

Den 2. Maert 'smorgens vroegh quam een Laserin, + met tijdingh, dat aen d'andere sijde der Rivier een Elephant in des Koninghs Put was gevallen. Ick gingh met andere oock derwaerts, en sagh dit Beest leggen in een groote rond-gemetselde Bron, twaelf vademen diep, doch met weynigh Water gevuld; gantsch geboogen met de voeten onder hem en 't hoofd in de hooghte. Wy wierpen hem Vijgenbladeren toe, die hy met danckbaerheyd aennam, en op at. Hy verhief sijne tromp nae om hoogh, en sond een erbarmlijck geluyd nae ons toe, even als of hy ons gebeeden had, dat wy hem helpen souden; doch 't was onmogelijck.+ Onsen Tambour, die voortijds met my op de Iaght was geweest, en van een Elephant geen kleyn gevaer had uytgestaen, oock veellight van hem om 't leven gebraght waere gworden, indien hy niet op een seer dicke hooge Boom had geklommen, gingh, om sijne wraeckgierigheyd te boeten, 'sanderen daghs stilswijgende heenen, en wierp veel dorr hout op deesen Elephant; doe brandend Stroo daer op, en veroorsaeckte hem dus een ellendige dood. Naederhand seyde hy, 't was veellight dien Elephant geweest, die hem soo hevigh had vervolghd.

Den 3. dito, 'savonds tusschen aght en negen uyren, quam een stercke Aerdbevingh van 't Noordwesten, + waer door ons Blockhuys niet weynigh schuddede. Al de Soldaten, welcke niet op de Waght waeren, wierden uyt haeren slaep opgeweckt, en meenden, dat'er Alarm was. Elck wou d'eerste met sijn Geweer de Trappen af nae benëeden zijn. Door den drangh wierd de brandende Lamp uytgebluscht. Dit veroorsaeckte noch grooter vrees; en deed, dat seer weynige de Trap af gingen; maer, d'eene door d'andere gedrongen, daer van af na onder toe vielen. Deese Aerdbevingh gaf drie verscheydene Stooten; van welcke de laetste soo geweldigh was, dat wy meenden, 't geheele Ey-

land sou vergaen hebben. Naederhand hoorde ick te Colombo van Stierlieden, welcke met haere Scheepen op de Reede hadden gelegen, datse op deselve deese beweegingh mercklijck hadden gevoeld. Hier uyt vermoedde ick, dat d'Aerdbevingh werd veroorsaeckt door een in d'aerdbodem beslootene Wind; welcke, met alle geweld uytbarstende, de Bergen kan verschreuren, de Zee onstuymigh maecken, en de Golven doen woeden.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen