Logo DBNL
Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686 (1694)

Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686

(1694)–Christoph Frick, Elias Hesse, Christophorus Schweitzer–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

VI. Hoofd-stuck.

In Ceylon maer twee Jaer-getijden. Twijffel-maenden. Overlopende, dan weer verdrooghde Rivieren. Goede en quade Mousson, ook seldsaemheyd daer ontrent. Beright van de Veld-Schans Coudingelle; door de Hollanders in Ceylon gebouwd, doch weer verlaeten: Op nieuws beset. De Schrijver daer in. Gevaer, wegens 't Krijghs-volck des Koninghs van Candi. Andermael verlaeten. De Schrijver gesonden nae Anguratotten. Beright deeser Plaets. Hoe d'Europianen hier leven. Sonderlingheden van haere Cingulaische Byslaepsters. Sijn' af-vaert van hier nae Colombo. Twee gevaerlijcke Plaetsen, daer hy voorby moest, genoemd de Groote, en de Kleyne Hel; daer 't eene Schip te grond gingh. Aenkoomst te Colombo. Regeeringh aldaer. Uyt wat voor Persoonen die bestaet. Wat de Schrijver deed by eenen der Raden, die noch leesen noch schrijven kon. Werd nae Maluane gesonden, een seer ongesonde Plaets. De Konigh van Candi send 30000. Mannen, om deselve te belegeren. Doch de Veldheer begeeft sigh tot de Hollanders in Colombo. Prins van Candi de Hollan-
ders op Colombo ontlopen. Beright van den selven; en insight der Hollanders ontrent hem. Twee Compagnien vrywillige Soldaten gesonden uyt Colombo anderweegen heenen. Komen te Calpintin. Voort-toght van daer. Veelerley moeylijckheden op deese Reys. Groote Dorstlijdingh. Moeten bloots voets marcheeren. Komen t'Aripen; een seer ongesonde Plaets. Te Manara. Beschrijvingh. De Soldaten hier Heertjens. Vertreck na Jafnapatnam. Beright van dit Koninghrijck, en de Vestingh. Voort-toght nae Porto Novo. Insight van deese uytsendingh. De Schrijver met twee Pijlen geschooten, sonder dat hy wist van wie. Weerkeeringh nae Colombo. Veelerley andere dingen in dit Hoofd-stuck.

't GEheele jaer werd hier in niet meer als twee jaer-getijden verdeeld, + genoemd de goede en quade Mousson. Yeder der selve heeft vijf Maenden, de overige twee, Martius en September, werden de Twijffel-maenden geheeten; in welcke beyde de Solstitien, of Sonnestanden, vallen op den 12. Oude of 22. Nieuwe Stijl; wanneer, volgens mijne meeningh, dagh en naght door de geheele Weereld even langh sijn moeten.

Inde gemelde Twijffel-maend Martius begind het op de zijde, + daer Colombo leght, te reegenen; en deese Regenvallingh duerd meest den tijd tot op de Maend September; soo dat hier door al de Rivieren des Lands over-lopen, sulcker wijs, dat dickmael Menschen, 't Vee, en 't Wild Gediert haer onvoorsiens van 't Water belegerd vinden, en niet weynige daer in versmooren. Die ontrent deese tijd ter Iaght willen gaen, vinden al 't Wild op de hooghste Bergen.

Inde Maend September begind 't We'er weer half en half te werden, + gelijck in de Maend April in Duytschland. Dan werpt de Son hare Stralen soodanigh neerwaerts, dat binnen vier of vijf Maenden tijds de groote Scheeprijcke Rivieren t'eenemael uyt-droogen; + soo dat de wilde Dieren dickmael een seer verre wegh moeten loopen, eerse by eenigh Water konnen komen.

In dit soo genoemde goede Mousson hoord en sietmen gemeenlijck veel Donderen en Blixemen. + Soo geweldigh sijn de Slagen, dat'er dickmael groote Boomen van verplettert, of in stucken wegh gesmeeten werden. De Son wijckt niet seer verr' van deese Kim; waer door men oock 't af en toeneemen der Dagen seer weynigh kan gewaer werden. Noyt is 't hier seer koud; behalven wanneer de scharpe Noorde wind in Februarius begind te waeyen, en vier Maenden lang geduerigh aenhoud. + Dan kanmen een Deecken van Boomwol wel verdragen. In deese tijd werd oock niet alle dagh visch gevangen, vermits de Zee taemlijck onstuymigh is. Alsmen op dese zijde van Colombo de goede Iaers-tijd heeft, dan is 't op d'andere zijde nae Cormandel, te Jafnapatnam, Manara, Batacalo, en dien gantschen Streeck heenen, de quade; welcke vlack tegens-een-strij-

digheyd verwonderlijck is, wijl 't eene Land, en d'eene Plaets niet verr' van d'andere af-leght.

Op de voorheenen gedaghte Vestingh Galture, de reghte Versaemelplaets der Caneel, + heb ick, soo met aen de Schanssen te wercken, als op Schildwaght te staen, 't eerstgenoemde by dagh, 't andere by naght, alhoewel niet langer als twee uyren, doorgebraght de tijd van den 22. April Anno 1677. tot den laetsten September desselven Iaers. Onse Opper-Officier was een Lieutenant Dissave, genoemd Adam Slecht, uyt Boheemen. Met deesen moesten wy, sterck veertigh Mannen, Europianen, en 200. Lascarins, of Cingulaische Soldaten, uyt bevel des Gouverneurs, den 1. October marcheeren nae een verlaetene Veld-Schans, genoemd Caudingelle, ses uyren van Galture.

Onderweegen overviel ons een stercken Regen, waer door wy ons de meeste tijd moesten getroosten diep in 't Water te gaen, en ons deerlijck te laeten plagen van de Bloed-suygers. + Wy vonden de gedagte Schans vry woest bewassen met wilde Boomen en Boschwerck. In twee uyren weghs rondom waeren geen Inwooners; welcke op de hooge Geberghten waeren gevlooden, wijl die van Candi, eenige duysenden sterck, ontrent deese Landstreeck alles vernielden, verbrandden, en weghroofden. + De gemelde Schans hadden de Hollanders voor eenige Iaeren gemaeckt: Doch wijlse niet genoeghsaem versterckt, en van behoorlijcke noodwendigheden voorsien was, deselve weer moeten verlaeten. In den omvangh beslaetse twee Mergen Lands. Heeft vier Punten, een Borstweer, en Pallisaden, ter hooghte van een Pieck, en soo dick als een Man om sijn midden. Wy, Europianen, laegen binnen de Schans; onse Cingulayen buyten deselve op de Brandwaghten. Ondertusschen moestense tot op een Musquet-schoot rondom ons heenen al 't Hout afhouwen en verbranden.

Over dagh hadden wy geen gevaer; + maer by naght soo veel te meer, wegens 't stropend Candische Krijghsvolck, en d'Elephanten; welcke laetste wy echter, wijl wy hier overvloedigh Hout hadden, door groote Waght-vyeren lightlijck konden verjaegen. Ons Magazijn wierd van uyt Anguratotten, twee uyren van hier, versorght van Sout, Rijs, Speck, Vleesch, Brandewijn, Kruyd en Lood; 't welck ick onder mijne handen had, en uytdeelen moest. 't Water haelden wy ontrent een Pistool-schoot weghs van de Schans, daer een kleyn Beeckje vloeyd.

Als wy nu aght daegen in deese Wildernis hadden geleegen, quaemen die van Candi, + welcker getal ons niet eygentlijck bewust, doch vry groot was, onder 't Commando van den vermaerden Buyt-looper Dissave Tennekool. Een Aratsi van d'onse kreegh kennis van haere seer stercke aenkoomst, en deed ons daer van beright: Waer op wy, wijl 't ons meer als tijd scheen, alles in brand staecken, en t'onser verseeckeringh aerselden na een andere Plaets, naerder aen Anguratotten. Doch op bevel, van Colombo gekomen, moesten wy weer-keeren na Galture, ons oude Quartier.

Den 12. October wierd ick nae de gemelde Plaets Anguratotten gesonden, + om daer 't bestier over 't Magazijn te hebben, en de Militaire yeder Maend te betalen. 'k Wierd verwelkoomd van den hier leggenden Hollandschen Opper-Officier, een Vaendrigh, genoemd Henrick van Busterveld (Bysterveld), een Man van de Pen; die voortijds van Colombo was gesonden geweest met Brieven aen den Koningh van Candi. Hy nodighde my seer vriendlijck, om by hem te herbergen en t'eeten, op dat wy aen malkander geselschap hebben, en t'saemen den tijd verdrijven moghten.

Deese Plaets Anguratotten behaeghde my niet qualijck; + wijlse taemlijck sterck, en met Canon genoeghsaem voorsien was. Dight daer voorby loopt een groote Rivier, van Sasfrigram af; waer in men goede Visch en Schildpadden vind. Hier rondom woonen veele duysend Inwooners, van welcke men voor een geringe prijs kan kopen allerley goede Vrughten; oock Hoenderen, Boter, Melck, Honigh, en diergelijcke Eetwaeren. Die kennis van der Cingulayen Spraeck heeft, kan hier de tijd met goed vermaeck doorbrengen.

De hier woonende Europianen, tusschen de veertigh en vijftigh Koppen sterck, leven op de volgende wijs. + 'sMorgens en 'savonds geschied een openbaer Gebed. Doch 'sSondaeghs werd een Predicatie gedaen, met 't singen van Psalmen voor en nae. Sy waecken over dagh met halve Quartieren: Doch 'snaghts moetense, op levens-straf, al t'saemen in de Vestingh zijn. Buyten deselve heeft yeder sijn Huysje; waer in hy een Cingulaische Vrouwspersoon houd; + welcke hem sijne Spijsen haelen, en koocken moet. Indien deselve van hem een wit Kind bekoomd, soo sijn haer' Ouders en Vrienden daer over seer verblijd. Oock sy selfs werd hier op seer hooghmoedigh, en heeft een groote inbeeldingh van haer selven. Wanneer yemand wil vertrecken, moet hy sulcks voor sijne Byslaepster gantsch verborgen houden; anders sou hy gewislijck van haer, of door haer bestel van andere, vergiftighd of betoverd werden, + sulcker wijs, dat hy gantsch uytteeren; of eyndlijck, al was hy schoon vier-duysend en meer Mijlen alreeds van haer af gereysd, tot haer weer-keeren sou moeten.

Op den laetsten December quam een Brief uyt Colombo aen den Vaendrigh Bysterveld, dat hy, vermits hy voorneemens was sigh nae 't Vaderland te begeven, hem binnen Colombo sou vervoegen. + Hy gaf my de keur, of ick t'Anguratotten blijven, of met hem nae Colombo gaen wou. 't Laetste stond my best aen: Derhalven lieten wy drie dubbele Vaertuygen gereed maecken, waer in wy onse Bagagie deeden; en oock selfs onse persoonen setteden.

Den 2. January Anno 1678., 'smorgens vroegh, gingen wy uyt Anguratotten, en bevaelen de Cingulayen, van welcke vier in yeder Schipje waeren, datse voorsightigh en sorghvuldigh souden zijn. + Want wy moesten twee seer gevaerlijcke Plaetsen passeeren, wegens de veelheyd der Klippen. De Hollanders noemen d'eene de Groote, d'andere de Kleyne Hel; wijlse veele Menschen en Vaertuygen verslinden. Onsen

oudsten Cingulayschen Schipper, hier genoemd Dottia, sonden wy voor uyt met een Vaertuygh, vol geladen met Rijs en Hoenderen. Vermits hy met de sijne niet sterck genoegh roeyden, soo geraecktense onder Water. Wy, die aghter nae quaemen, waeren hier over niet weynigh bekommerd. Ik sprack mijn Volck op mijn Schuytje een dappere moed in, om wacker t'arbeyden. 't Selve deed oock de Vaendrigh. Dus quaemen wy noch geluckigh door 't gevaer; en vervolgens te Galture. Binnen twee uyren tijds waeren wy drie Duytsche Mijlen weghs voortgevaeren. De vier Cingulayen, in 't eerste Schuytje geweest, sijn noyt weer gesien geworden.

De Heer Lieutenant Adam Slecht nodighde ons tot de middagh-maeltijd, + en onthaelde ons eerlijck. Gaf ons oock ander Cingulayen op onse Schuytjens, die wy voorheenen sonden. En vermits de wegh van Galture nae Colombo toe vry langh is, soo beschickte hy ons twee Palankins, of Draegh-Zeetels; waer in wy elck van twee Kulins, of Slaven, seer snel wierden voortgedragen. + Deese Palankins sijn seer aerdigh gemaeckt van Ebbenhout; sulcker wijs, datmen'er in sitten of leggen kan; want d'inwendige holligheyd is voorsien met Kussens en Deeckens. Boven gaen'er Stangen van Bamboes-ried door, aen beyde de sijden, voor en aghter, uytschietende, gelijck de Balcken van een Dooden-Baer, waer onder oock voor en aghter aen yeder sijde twee dragende Slaven gaen. Dus quamen wy te Colombo.

Den 5. January deed de Vaendrigh Bijsterveld sijne Plunderagie in een Schip, genoemd 't Huys te Velsen. Voorts recommandeerde hy my aen een Capitain in de Stad Colombo, genoemd Jacob Witzenburgh, gebooren in Churland; en gingh den 6. dito t'Scheep, nae de Stad Punto de Gala; daer 't gemelde Schip sijne laedingh van Caneel en Peper ten vollen innam; doe in Zee liep.

De gedaghte Capitain Witzenburgh, oud ontrent vijftigh Iaeren, was een beroemd Soldaet. + Lagh in de Stad Colombo voor Commandeur, en was te gelijck een Raeds-persoon; welcker hier aght in getal zijn. In haeren Titel werdense genoemd Aghtbaere Heeren. Sy oordeelen en spreecken Reght over alle verschillen; desgelijcks over Halssaecken. De Fiscael klaeghd de Misdadige aen, in den naem der Heeren Staten Generael. + D'Opper-koopman, genoemd van Vorsten (wy willen hier niet gissen, hoe deesen Naem eygentlijck in 't Nederlandsch moest gespeld zijn), voortijds een Bootsmans-jongen geweest, is Praeses; en d'overige vellen 't Vonnis, welcke ten deelen noch leesen noch schrijven konnen; gelijck oock niet de voorgemelde Capitain; evenwel was hy de derde in den Raed. Die sigh by haere Sententie vernaedeeld meend te zijn, en Appelleeren wil, moet sijn Beroep doen nae Batavia, vijf-honderd Mijlen van hier; 't welck oock dickmael geschied.

'k Was vijf Maenden langh by deesen Capitain. + Moest hem alle Acten en Processen in sijn Huys voorleesen (want deselve werden altijd te voren aen al de Heeren Raden gesonden, om t'oversien), en mijne meeningh daer over ontdecken; oock al de Brieven, welcke

aen hem quaemen, beantwoorden. Hier tegens was ick Dienst en Waght-vry.

Den 1. van Julius wierd ick, by gebreck van een Monster-Schrijver en Magazijn-Opsighter, + gesonden nae een Veld-Waght-plaets, genoemd Maluana (Malvane), gelegen vier uyren van Colombo; daer ick weer vier Maenden tijds doorbraght. Deese Plaets leght aen een stercke Rivier. Is bevestighd met Pallisaden, een Borstweer, en een Graght: Voorsien met aght Veld-Stuckjens, en andere noodwendigheden: Beset met tsestigh Mannen. Onsen Opper-Officier was een Lieutenant, genoemd Henrick Rentz van Oldenburgh. 't Is hier seer ongesond, wegens de boose Nevelen. Waerom oock 't Guarnisoen van uyt Colombo verwisseld werd.

Den 6. dito quam seeckere kondschap, dat de Koningh van Candi deese Veld-Waght wou doen belegeren: + Derhalven wy ons van noch meer Leeftoght en andere Voorraed voorsaegen.

Den 16. dito stond den Koninghlijcken Dissave, of Veld-Heer, met dertigh-duysend Cingulayen niet verr' van Meluane.

Den 17. dito liet de gedaghte Dissave Tennekool ons aenseggen: vermits sijnen Koningh hem gehoond had, wou hy tot de Hollanderen overgaen, en deese Vestingh niet beleedigen. Doch men moest dit geheym houden, op dat sijne Soldaten de lught daer van niet kreegen. Hier van sonden d'onse beright nae Colombo; van waer een Brief tot ons quam, met bevel: Datmen deesen Tennekool niet in de Vestingh sou laeten, maer nae Colombo wijsen.

Den 20. dito begaf hy sigh met drie-honderd sijner beste Soldaten, + en een Kist, twee-honderd ponden swaer, derwaerts. Wierd van de Gouverneur vriendlijck ontfangen, en beschoncken met een Goudene Keeten, waerdigh drie-honderd Rijcksdalers. Als deese tijdingh voor den Koningh van Candi quam, deed hy Tennekools gantsche Geslaght om 't leven brengen; maer beval oock, datmen de Belegeringh sou opbreecken.

Den 31. October wierden wy afgelost, en gingen gesaemenderhand nae Colombo. + Wy moesten op kleyne, twee aen twee t'saemgebondene Vaertuygen, seven of aght persoonen te gelijck, over de Rivier vaeren. Ick wierd, door d'overgevingh des Magazijns aen eenen anderen, wat opgehouden, waer door ick onder d'overvaerers eenen der laetste was. Terwijl de Dottia, of Veerman, van 't Land af-stack, braecken de twee Vaertuygen van malkander, en liepen vol Water. Ick, die dit aldereerst gewaer wierd, sprongh met mijn Geweer weer uyt 't Schuytje, en greep by tijds 't Hout, daer de Veerman sijn Schipje aenbind. My volghde eenen anderen, die niet swemmen kon, genoemd Jacob Hermansz. van Emmerick, van sijn Ambaght een Slotmaker, en een seer sterck Kaerl. + Hy greep my by 't been, en reddede dus sijn leven. Indien ick 't gedaghte Hout niet had aengevat, soo waeren wy beyde gewislijck Mannen des doods geweest. D'overige, soo veel'er swemmen konden, begaven sigh nae Land. D'andere hingen haer aen d'om-

gekeerde Schuytjens, en ontquaemen dus oock noch 't gevaer. Deeser wijs geschiedde hier geen andere schaede, als dat eenige Musquetten verlooren bleven. Wy verwonderden ons niet weynigh, dat de Crocodillen niet d'een of d'ander van d'in 't water leggende Menschen betrapten, vermitsse sigh hier veel onthouden, wijl de Rivier wel twee of drie Piecken diep is.

Van den 1. tot den 6. November laegen wy in d'oude Stad Colombo, by de Poort Victoria.

Den 7. en 8. dito moesten al de geene, die wel loopen konden, sigh op maecken, + om den Koninghlijcken Prins van Candi nae te jaegen. Hy woonde buyten de Stad by 't oude Hospitael. De Hollanders hadden hem eenige Iaeren langh met seer grooten kosten onderhouden; meenende, als d'oude Koningh sou gestorven zijn, deesen in desselven plaets in te stellen. Hy wierd bewaeckt van een Sergeant en twaelf Soldaten. Evenwel vond hy middel, om met sijn Hof-gesin by naght door te gaen. Men deed wel alle vlijt, om hem op te sporen; doch te vergeefs, en noyt wierd hy gevonden.

De gedaghte Prins was voor ontrent ses Iaeren te Colombo gekomen; + en had sigh uytgegeven voor eenen van 't bloed des ouden Koninghs van Candi, die voor den tegenwoordigen had geregeert: Met byvoegingh, dat deesen de Kroon niet behoorde, maer hem. En waerlijck, al d'Inwooners waren hem veel meer toegenegen, als den anderen, die nu de Heerschappy voerde. Mercklijcke blijcken gavense hier van. Want geduerende de gantsche tijd dat hy sigh te Colombo bevond, quamen onophoudlijck seer veel Cingulayen, van twintigh tot dertigh Mijlen weghs verr', ter liefde van hem derwaerts, hem beschenckende, volgens haere gewoonte, met allerley slagh van Landvrughten.

De Hollanders gaven hem ter Maend veertigh Rijcksdaelers, + en eenenveertigh Simmeri Rijs; tot onderhoud van hem en sijnen Hof-stoet; welcke bestond in een Hofmeester; een Duyvelbanner; een Capitain; twintigh Soldaten; ses Trommelslagers, vier Balliators of Lughtspringers, en aght Culins, of Palankijn-dragers, t'saemen eenentwintigh Persoonen. Dit alles sou haer wel dubbel weer in de beurs gekomen zijn, indien hy te Colombo gebleven, en aen 't Koninghrijck geraeckt waere. In sulck een geval soudense gewislijck hem den toom niet te ruym gegeven, maer nae haere pijpen doen danssen hebben.

Den 9. dito wierden uyt 't Guarnisoen der Stad en des Kasteels twee Compagnien vrywillige Soldaten gevormd; + yeder van taghtigh Man. Men gaf voor, datse souden gaen nae de Kust van Cormandel. De voorgedaghte Capitain recommandeerde my by den Heer Gouverneur tot de Cassiers-plaets.

Den 10. dito wierden wy gemonsterd; + en ontfingen de volgende dagh twee Maenden Besoldingh. Onsen Veld-Oversten was een Capitain-Lieutenant, genoemd Tobias Guntz van Dantzick. Onse Lieutenants, welcke de Compagnien aenvoerden, Koningh en Vernie.

Den 12. dito gingen wy t'Scheep in een Fluyt-Schip en een Hoecker.

Quamen den volgenden dagh geluckigh te Calpintin aen, + en wierden gelogeert in de Kerck buyten de Vestingh, daer in men predickte op 't Hollandsch, Portugeezsch en Malabarisch. + Deese Sterckte heeftmen hier gebouwd, en van alles genoeghsaem voorsien, wijlse een goede Pas is. De Mooren en andere Natien bevaeren hier voorby de groote Soute Rivier, en drijven een taemlijcken Handel met d'Inwooners. Oock werd hier veel Areck in-gehandeld; 't welck is een Gewas als een Muscaet-Noot. D'Orientaelsche Volckeren in 't gemeen konnen 't niet missen, wijlse gewoon zijn, 't selve te knauwen met Kaneel en Boombladeren. De Soldaten, welcke hier in Besettingh laegen, honderd in getal, houden veele Iaght-honden, met welckese wilde Buffels, Schapen, Harten, en Elanden vangen: Want buyten Wild, Visch, en Rijs, vindmen hier weynige levensmiddelen.

Van den 14. tot den 18. dito laegen wy hier stil. + Doe wierd ons aengekondighd, dat yeder van ons sigh met Proviande voor drie daegen moest voorsien, en op den 19. tot den March gereed zijn. Ick, voor mijn deel, koockte ses ponden Rundvleesch in gesouten Water; en had noch een half pond Biscuit, of Tweeback. 'sMorgens seer vroegh braecken wy op. Onse twee Weghwijsers, welcke Malabaren waeren, gingen voorheenen. 'sMiddaghs quaemen wy by een Tigchel-hut; + doch vonden geen Water.

Als wy ontrent een half uyr tijds hier gerust hadden, trocken wy nevens een Soute Rivier ter linckerhand voort. Bevonden ons tegens den avond by een diepe Put, + genoemd Adams-Bron; in welcke een doode Buffel lagh; 't welck veroorsaeckte, dat wy dit Water niet gebruycken konden. Onse Weghwijsers voerden ons op de reghterhand, door een Boschaghtige Landstreeck, in een diepe, sandige Vlackte, ontrent een half uyr verder. Hier maeckten wy Kuylen in 't Zand, soo diep als een Man hoogh is; en vonden Water. Ter deeser plaets vernaghteden wy. Stoockten rondom ons heenen eenige vyeren, en stelden Schildwaghten uyt, wegens de wilde Dieren.

Den 20. dito, 'smorgens vroegh, Marcheerden wy al weer voort. + Passeerden groote Bosschen en Wildernissen; in welcke sigh niet anders als Elephanten, Tijgers, Buffels en Beeren lieten sien en hooren. D'oorsaeck, dat hier sigh soo veel wild Gediert onthoud, is, om dat in dit Gewest geen Menschen woonen.

'sVoormiddaghs ontrent ten negen uyren quamen wy aen een Arm der Rivier, welcke sigh verre Landwaerts in uytstreckt. Moesten hier op d'Eb, of Afvloed, waghten, tot ontrent ten twaelf uyren, om'er te konnen door-komen. Doe trocken wy onse dunne kleederen uyt, bonden onse Geweeren, Lonten, Victualien (of leeftoght) en Gewaeden by een: Namense op onse Hoofden, en moesten dus ontrent 't aghtste deel eener uyr door deesen Arm waden. De geene, die onder ons wat kleyn waeren, vonden sigh gedwongen, den mond dight toe te houden, om geen sout Water in 't Ligchaem te bekomen.

Sommige, + die 't beeter meenden te weeten als onse Malabaersche

Weghwijsers, gingen ter linckerhand in de Barningh, dat is, daer de Golven uyt de diepten tegens d'ondiepten stoten, en sigh vry hoogh opgeven. Hier daghtense gemacklijcker te sullen door komen; doch feylden niet weynigh in haere reeckeningh. Sy wierden van de Barningen om verr' geworpen, en moesten dus verdrincken. Doe wy over den Arm waeren geraeckt, hielden wy stil. 't Was geweldigh heet, en wy hadden niets te drincken. Trocken derhalven haest weer voort. Ondertusschen nam elck der onse een Loden kogel in de mond, tegens den Dorst. 'sAvonds quamen wy by den grooten Jager- of Zuyckerboom; en overnaghteden hier. De geene, die drincken wilden, moesten sigh niet laeten verdrieten, een goede halve uyr weghs te lopen, en dan noch, eerse soet Water bekomen konden, een Kuyl in 't Zand te graven. Die deesen arbeyd gedaen had, bleef'er by sitten, tot dat hy genoegh had gedroncken. Daer nae, wegens vermoedheyd, en om der koelte wil in deese groote hitte, leyde hy sigh daer in neer, om wat te slaepen.

Den 21. dito quamen drie Soldaten met drie Paerden, + van Manara onse Opper-Officieren te gemoet gesonden, by ons aen: Op welcke drie onser Krijghslieden, welcke de voeten hadden verseerd, wijl wy al t'saemen sonder Koussen en Schoenen moesten marcheeren, nae Aripen reeden. + Daer wy 's naemiddaghs ontrent ten drie uyren aenquamen, soo geluckigh, als verblijd. Dus hadden wy in de drie daegen onses Toghts twee-en-twintigh uyren bloots voets gegaen. Aripen is een wel bevestighde Kerck, voorsien met vier Veldstuckjens, vier-en-twintigh Nederlandsche Soldaten, en genoeghsaeme Oorloghs-voorraed.

Hier rondom woonen veele Malabaren, + by welcke men Vee, Melck, Boter, Varckens, Hoenderen en Eyeren goed koop genoegh bekomen kan. Deese Plaets is hier gebouwd tot verseeckeringh der Paerle-banck; op dat niemand anders daer moght komen visschen; 't welck een hals-strafbaere misdaed is. Wy koghten hier twee taemlijcke Runden, yeder voor een halve Rijcksdaler. Beyde onse Compagnien wierden met dit Vleesch gespijsighd. + 't Is hier seer ongesond: Waer door oock d'Europianen, welcke sigh hier bevinden, yeder Iaer een heete Koorts op den hals krijgen. Gemeenlijck sterft de helft aen deese sieckte. Even hierom werdense alle vier Maenden afgelost, en in haere plaets varsch Volck van Manara derwaerts gesonden. Wy overnaghteden hier.

Den 22. dito trocken wy weer voort over een vlack Land. + Bevonden ons 'savonds by 't Eyland Manara; daer wy, ter wijdte van 't vierde deel eener uyr, te Water moesten aengebraght werden. Dit Eyland leght ses Mijlen van Aripen. Wy wierden van den hier leggenden Hollandschen Capitain wel ontfangen, en genoeghsaem getracteert met Vleesch en Visch, waer van men hier overvloed heeft.

Dit Eyland, + gelijck wy alreeds voor deesen hebben geseght, heeft seven Mijlen in den omvangh. Werd bewoond van bezeedighde Mala-

baren. Is seer rijck van allerley Vee, Gevogelt, en vrughtbaere Bomen van verscheyden slagh. 't Water daerom heenen is gantsch Vischrijck. Kortlijck, 't is een reght Aerdsch Paradijs. De Vestingh is voorsien van allerley noodwendigheden. + In deselve leggen by de honderd Hollandsche Besoldelingen. Yeder Soldaet heeft een Iongen, die sijn Geweer suyver houd, en hem in 't Marcheeren na draeghd: Dan noch een Vrouwspersoon, die sijn eeten koockt, en hem oppast. D'Officieren voeren een seer praghtige Staet.

Den 23. 24. en 25. dito laegen wy te Manara stil.

Den 26. dito voeren wy in drie Hollandsche Boots van hier nae Jafnapatan: +

Daer wy den 27. geluckigh aenquamen; seer wel ontfangen, en in 't Fort op 't Zee-punt geleght wierden.

Den 28. 29. en 30. dito moesten wy op de Dril-plaets tegens twintigh Elephanten Chargeeren, + nu voor, dan aghter haer, om haer dus bequaem te maecken tot onsen voorgenomenen Veldtoght. In 't eerst wildense 't schieten gantsch niet hooren, de vlam van 't Buskruyd niet sien. Alsmen vyer op haer gaf, trockense haere Trompen te rugg', en toonden sigh verbaesd. Maer ten laetsten wierdense 't schieten soo gewoon, dat, wanneer d'op haer sittende Indianen haer sleghts een weynigh aendreven, sy, die een Pistool-schoot weghs rondom van ons af stonden, nae ons toe ylden, en ons soo naeby quaemen, dat wy, die in een vierhoeckige Windmolige vorm stonden, onse Musquetten haer voor de neus afschooten. Evenwel aghtedense dit nu soo weynigh, datse door ons heenen gebroocken souden hebben, indien d'op haer sittende Cingulayen haer met haeren Haeck niet ter sijden af doen wenden hadden.

Den 1. December quaemen noch twee Compagnien Soldaten tot ons van de Kust Cormandel, + uyt de Vestingh Palliacatte en Nagapatan. Dese wierden buyten de Vestingh in een Elephanten-stal geherberghd.

Den 2. dito quam weer een Compagnie van Gala, Battacala, en Trinconomala.

Den 3. dito hielden wy een generale Monsteringh; + en marcheerden met ses Compagnien, aght Metale Veldstuckjens, van Elephanten voortgetrocken, en twintigh andere Elephanten, uyt 't Fort Jafnapatan door de Stad om. Moesten op 't soo genoemde Galge-veld onse Geleederen sluyten, en de voornaemste stucken uyt des Keysers Caroli V. Krijghs-Artijckelen hooren leesen.

Van Jafnapatan kan ick soo veel schrijven, dat het de Titel van een kleyn Koninghrijck voerd. + De Hollanders hebben 't van de Portugeezen veroverd. De Vestingh is wel voorsien met vier stercke Punten, en twee Rondelen; alle gemaeckt van witte Careel-steenen; een Contrescarp, en een diepe Graght. Sy leght aen een ondiep sout Water op de sijde nae Manara; daer de Hollanders even doemael een stercke Water-Pas deeden bouwen. +

Binnen de Vesting houden sig al de Hollandsche Opper-Officieren en der

selver Wijven: De Vrouwen der Onder-Officieren en Soldaten woonen in een open Dorp onder de Burgers. 't Selve is twee uyren groot: Doch daer in vindmen veele Hoven, en sleghte Hutjens; echter schoone Straten. Twee afsonderlijcke Plaetsen of Marckten zijn'er. Op d'eene verkooptmen Visch. Op d'andere allerley Waeren van Zijde, Lijnwaeden, Paerlen, Goud, Silver, Sout, Boter, Speceryen, Ajuyn, Taback, groote Ratten en Muysen; Kruyden, allerley Verwen: Kortlijck, alles watmen begeerd is hier seer wel te bekomen. +

De ganghbare Munt bestaet in Koper-geld, Schellingen, dubbele en enckele Stuyvers, Damagasties, Oortjens en Duyten. + Om een eenige Duyt kanmen kopen thien jae vijfthien Vijgen, elck een Span langh; somtijds oock twee of drie ponden Visch. Die vijf Duyten ter Marckt brenghd, kan sijne Huyshoudingh, vier of vijf Monden sterck, voor twee dagen van genoeghsaeme Eetwaeren voorsien.

Ick vond hier een Landsman, genoemd Philips Conrad Lutz, van Weinspergh, + Opper-Chirurgijn in 't Hospitael, en Lijf-Medicus van de Commandeur Laurens Pijl, onder de Hollanders, oock onder d'Inwooners deeses Lands seer hoogh geaght, wegens sijne geluckige geneesingen.

Den 4. dito braecken wy op. + Onsen Major Clebout, geboortigh uyt Munsterland, liet sigh in een Palankin voor aen dragen. Hem volghden al de ses Compagnien, van welcke yeder een bysondere Elephant had om de Bagage te voeren. Men gaf voor, dat de March nae 't Land Wani gingh, wijl d'Inwooners, nae de dood van haeren Prins Don Philips, eenen anderen, sonder bewilligingh der Hollanders, hadden verkooren; en dien volgens niet voornemens waeren, de Tribuit meer nae Jafnapatan te senden. Doch soo haest sy onse aenkoomst vernamen, + sondense ons thien Elephanten te gemoet, en deeden ons aenseggen, datse geerne de gewoonlijcke Schattingh aen Elephanten en geld wilden opbrengen, indien men haer alleen bevrijdde voor den Koningh van Candi. De Major sond haer met een Brief nae Jafnapatan; + en wy quamen 'savonds aen een Plaets, waer in Hollandsche Besettingh lagh; genoemd Pas-Pijl. Hier waeren alreeds de Hutten voor ons bereyd, en genoeghsaem met leeftoght voorsien.

Den 5. 6. en 7. dito lagen wy hier stil, + wijl wy niet weynigh vermoeyd waeren van in eenen dagh thien uyren door heet en diep Zand te marcheeren. Ontrent een Canon-schoot van dit Fort bevonden sigh drie Hollandsche groote Scheepen, van Batavia gekomen.

Den 8. dito moesten sigh in deselve begeven vier Compagnien, als, de twee van Colombo, en d'andere twee van Cormandel, doch in alle stilheyd. D'overige twee Compagnien, met d'Elephanten en Veldstucken, bleven op de gemelde Pas, wegens d'onrust in Wani. + Noch dien selven avond Reysden wy voort nae de Kust van Cormandel.

Den 9. dito, 'smorgens vroegh, quamen wy voor Nagapatan. + Hier voeghden sigh by ons noch een Hollandsch Iaght-Schip, twee Hoeckers, en drie groote wel met Bootsgesellen bemande Boots. Met deese

onse Vloot voeren wy langhs de Kust voorby de Stad des Koninghs van Deenemarcken, + genoemd Krancko Baar, ontrent aght uyren van Nagapatan gelegen. Hier streecken wy voor der Deenen Admiraels-Schip, 't welck, nevens noch twee andere Deensche Scheepen, daer op de Reede lagh Geraeckten al voorts voor by de Moorsche Vestingh Porto Novo, + behoorende den Koningh van Volckendal; daer seer veel Moorsche Vaertuygen laegen; doch een alleen op de Brandwaght, twee uyren verr' van d'andere af. Hy liet een Vlagh, ten Teecken afwaeyen, en deed eenige Schooten; waer op sommige haerer Scheepen sigh gereed maeckten, en onder Zeyl gingen, meenende, dat'er vyanden voor handen waeren: Doch te vergeefs; want ons ooghmerck was geright op de Vestingh Policere, + welcke niet verr' van Sanct Thomas leght, en waer in veele Soldaten lagen, weghgelopen uyt de Vloot van de Vice-Roy Lakay, doe deselve sigh daer bevond. Onse orde was + deese Sterckte in te neemen, en om verr' te werpen, wijlse der Hollanderen Commercie niet weynigh verhinderden.

Doch den 10. dito bequamen wy, door een voor-uyt gesonden Iaght, tijdingh, dat de Fransche, kennis van onse aenkoomst bekomen hebbende, uyt de Vestingh gevlooden, en nae den Koningh in Volckendal geweecken waeren. Ter dier oorsaeck voeren wy gesaementlijck weer te rugge nae Nagapatan.

Den 11. dito, 'savonds laet, + quamen wy hier aen, en wierpen 't Ancker uyt. Doe quam ons beright toe, dat de Mooren den Hollandschen Koopman, Boeckhouder, en Secretarius te Masapatan uyt haer Packhuys gedreven, en al de Waeren weghgenomen hadden. Daer op wierden onse twee Hoeckers met honderd en vijftigh Soldaten gecommandeerd derwaerts te gaen, om den gedaghten Koopman en sijne by hem hebbende by te staen.

Den 13. dito quamen deese uytgesondene weer by ons; + met beright, datse de gemelde verjaeghde weer in de Logie hersteld, en de Mooren gedwongen hadden, al de daer uytgenomene Waeren weer daer in te brengen. Vermits ons Schip hier vier honderd Lasten Rijs moest inneemen, en daer meë nae Batavia gaen, soo laegen wy hier stil tot

Den 12. January Anno 1679.; + wanneer wy 'smorgens vroegh weer onder Zeyl gingen, en bevonden ons

Den 13. dito, ontrent ten elf uyren 'svoormiddaghs by een Hollandsch Fort, genoemd Punto de Pedre; een seer lustige Plaets, wegens de Dadel, Tamerijn, Vijgen, Cocos, Jager en Arack-Bomen; onder welcke men gintsch en herwaerts, een uyr weghs verr', in een verquickende beschaduwingh kan gaen, op een seer schoone vlacke Grond van Sand. Wy vernaghteden hier, en vonden seer goede Herbergingh.

Den 14. dito vroegh morgens gingen wy over Land te voet nae Jafnapatan. + Onderweegen begaf ick my, gantsch alleen, ter reghter sijde in een Malabarisch Dorp, om een dronck Melck te mogen krijgen. Ick quam in een Hutje; waer in ick een oude Vrouw met haere Dochter vond. Deese gaven my, op mijne begeerte, een halve kan soete Buf-

fels Melck, voor een Damagas, soo veel als twee penningen. + Doe ick gedroncken had, snelde ick my weer voort, om mijn Geselschap t'aghterhaelen, doch kreegh onvoorsiens twee uytgeschootene Pijlen in mijn ligchaem, d'eene in mijn Dgie; d'ander in mijn Been. Wijlse geen Weerhaecken hadden, trock ickse terstond uyt; en riep in de Malabarische spraeck: O Nay, Dayoli, mettene Landes Inguwarre; dat is: O gy Honden en Hondsgeslaght, terstond sullen hier meer Hollanders komen. Doch geene der Schelmen, die my dit onheyl hadden toegevoeghd, lieten sigh hooren of sien.

Ik begaf my buyten 't Bosch in een vlack Rijs-veld, en stopte mijne wonden met een Oly-lapje, 't welck ick by my had, om mijn Geweer meë af te wisschen. Maeckte my doe op de been, en quam, alhoewel met groote smert, by mijnen Troup. + Marcheerde oock met deselve nae de Vestingh Jafnapatan; en wy geraeckten in onse voorige Posten. Deesen dagh hadden wy aght uyren weghs te voet gegaen. 'k Vervoeghde my noch dien selven avond tot mijn Landsman Lutz, die my met snijden vry hard viel; echter my genas van de vergiftighde Pijl-schoot. 'k Derfde niemand mijn ongeluck klaegen; anders sou ick noch daerenboven gestraft sijn geworden; wijl 't hoogh verboden was, van den Troup af te gaen. Wy rustten hier tot op

Den 14. February; + en doe wierden wy in kleyne Vaertuygen weer nae Manara gevoerd. Hier lagh een Fluyt-schip; in 't welck wy gesaementlijck, sonder groot gevaer, nae Colombo hadden konnen gebraght werden. Doch de Capitain-Lieutenant nam maer d'eene Compagnie tot sigh; en koght tsestigh groote Varckens, nevens een goed deel Ajuyn, om met deese Koopmanschap in Colombo winst te doen. Dus voeren wy voort, met aghterlatingh van de Compagnie uyt de Stad Colombo. Ondertusschen hadden wy een goed Quartier; en bleven hier tot

Den 1. Maert; wanneer wy gehalveert, en in twee Vaertuygen geset wierden. + 't Eene was een Hollandsche groote Boot, genoemd den Elephant; 't andere een ellendige Malabaersche Schuyt; in welcke ick geraeckte. Boven wasse gantsch open. Had noch Stierman noch Compas. Wy beklaeghden ons wel, en droegen voor, dat onmogelijck was, met dit Schip over de Zee te komen: Doch d'andere Hollanders, welcke in de Boot d'Elephant waeren, seyden, wy souden haer alleen nae vaeren, soo behoefden wy geen Compas.

Wy moesten'er dan aen; + en dit gingh dus taemlijck wel voort, soo langh als 't dagh was. Maer als wy tegens 't aenkomen van den avond by Aripen over de Parel-Banck voeren; begon 't niet alleen te regenen, maer oock hoe langer hoe stercker te waeyen. De Wind was wel goed; doch onse Schuyt slingerde soo geweldigh, dat wy t'elckens bevreesd waeren voor 't omslaen. Onse vier Malabaersche Bootsgesellen vonden goed, ons soo nae aen 't Land te houden, als eenighsins mogelijck was. Dit behaeghde my niet qualijck; oock waeren al d'andere wel daer meë te vreeden. De gedaghte Malabaren wierden by dit we'er oock bangh; derhalven sy, soo haest sy 't Land in 't gesight hadden, 't Schip

verlieten, en in 't Water sprongen, om over te swemmen. Tot ons geluck hadden wy eenige Soldaten onder ons, voortijds Bootsgesellen geweest. + Deese greepen 't Roer aen, en pastten op 't Zeyl. Ick sat onder by den Haerd, daer de swarte Bootsgesellen, de Malabaren, gewoon waeren haere Spijsen te koocken, op dat mijne Schriften niet nat en verdorven wierden. Echter liep het van de Koolen en Asch swart gewordene Water soodanigh op en over my, dat ick'er 'smorgens swarter uyt sagh als een Schoorsteenvager. Dit was voor my een droevige naght.

De volgende dagh, den 2. dito, seylden wy aen een kleyn Moerassigh Eylandje, van ontrent vijfthien schreeden. Hier bleven wy steecken; en verwaghteden den dagh, om dan te sien, welcke wegh wy neemen moesten. Seecker oud Soldaet, genoemd Herman van Helsdingh, die voorheenen op Calpintin gelegen, en goede kennis van dit Gewest had, onderrightede ons, waer heenen Calpintin lagh. Daer op stieten wy met lange Haecken ons Schip weer van Land af, en seylden door veele diergelijcke Eylanden, tot dat wy Calpintin in 't gesight kreegen; + Hier vonden wy de geene, die onse Weghwijsers souden geweest zijn. Naemen ons Quartier in de Kerck, en laegen hier den 2. 3. 4. en 5. dito stil.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen