Logo DBNL
Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686 (1694)

Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686

(1694)–Christoph Frick, Elias Hesse, Christophorus Schweitzer–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

IV. Hoofd-stuck.

Grootte van 't Eyland Ceylon. Hoe eerst van de Spaenjaerden voor ontrent twee-honderd Iaeren ingenomen. Naemen der Steeden en Sterckten in 't gemelde Eyland, en hoe verr' elck van malkander. De binnen in 't Land gebouwde Waghten. Inwooners voornaementlijck tweederley. Cingulayen. Draght des Koninghs van Candi. Sijner Raden. Veldheeren. Corals, of Gouverneurs. Apohami. Schrijvers. Boeren. Vrouwen. Handwerckers, en soo voorts. Der Cingulayen Tellingh. Groetingh. Schrift op Boom-blaederen. Watse van God en de Duyvel geloven. Duyvel-eere; en bedrijf des Satans. Boomplantingh by de geboorte van een Kind. Grouwlijcke Bloedschande. Nieuw-jaer. Huysen; en hoese die bewaeren voor Vlooyen en Mieren. Spijsen, en eetens-manier. Betel-knauwingh. Handel en Wandel. Seldsaemheyd in 't verkopen van eenige dingen aen d'Europianen. De Koningh van Candi een seer wreed Tyran. Beright van de Veldtoghten der Cingulayen. Geweeren. Gewoonten in haer' Oorlogen. Staet der van haer gevangene; en van d'Overlopers tot haer. Andere Inwooners van Ceylon, Malabaren, welcke onder de Hollanders staen. Bidden de Duyvel, Crocodillen, Slangen, &c. aen. Ceremonien ontrent haere Dooden. Sijn wat manierlijcker als de Cingulayen. Schrift. Tellingh. Hoe de Hollanders Colombo, en d'andere Steeden op Ceylon, de Portugeezen en den Koningh van Candi, die haer Colombo had helpen veroveren, hebben ontnomen. Grimmigheyd deeses Vorsts hier over. Ongesondheyd van dit Gewest.

't EYland Ceylon heeft in den omkreytz ontrent twee-honderd Hollandsche Mijlen. + Leght in d'Indische Zee; niet verr' van de Maldivische Eylanden, en de vaste Kust van Cormandel en Malabar. Ontrent twee-honderd Iaeren geleeden wierd het van de Spaenjaerden gevonden; welcke 't Koninghrijck Cotta, waer onder 't Land en de Stad Colombo leght, aldereerst op de volgende wijs hebben aengegrepen.

Sy quaemen met twee Scheepen, + wel bemand, ter plaets daer nu Colombo leght, aen Land. Als der Cingulayen Koningh te Cotta hier van beright ontfingh, trock hy haer met een Krijghsmaght te gemoet, doch te vergeefs, wijl de sijne 't Buskruyd niet gewoon waeren te riecken. De Spaenjaerden begonden op 't vlacke Land een Schans te bouwen; en den aert deeses Gewests nae te vorsschen, soo haestse meer by-

stand bekomen hadden. Vermits haer de gelegenheyd wel behaeghde, soo beoorloghdense niet alleen den gedaghten Koningh van Cotta, sulcker wijs, datse hem verjoegen uyt sijne Residentie, en deselve verwoesteden; gelijck dan nu in der selver plaets een Cral staet, waer in de Wilde Elephanten werden gevangen; maer tasteden oock van tijd tot tijd al verder van sigh; tot datse van de seven Koningen, welcke op dit Eyland plegen te heersschen, ses bedwongen hadden. De sevende, die sijne Sitplaets midden in 't Eyland, te Candi had, vertoornd over de barbarische Tyrannyen, welckese aen sijn' Onderdanen oeffenden, begon een swaeren Oorlogh tegens haer te voeren, oock tegens de Steeden, en Sterckten, diese aen de Zee, en twintigh Mijlen Landwaerts in, hadden gebouwd: Welcke Krijgh hy geduerigh voortsettede. Hoe dit Gewest van de Spaenjaerden aen Portugal; van Portugal aen de Hollanders is gekomen, sullen wy hier nae verhaelen.

De Naemen deeser Steeden en Fortressen sijn, + voor eerst, de Stad en 't Kasteel Colombo. Oostwaerts heenen, aght uyren daer van daen, leght de Vestingh Negombo. Van hier twintigh Mijlen verder 't Fort Calpintin. Wederom twee-en-twintigh Mijlen van daer de Schans Aripen. Tusschen deese beyde de voortijds soo hoogh beroemd geweest sijnde Paerlen-Banck. Noch ses Mijlen wijder een taemlijcke Fortres, op 't Eyland Manara, seer vrughtbaer, en van seven Mijlen grootte. Dit Eyland Manara werd van Ceylon gescheyden door een Arm van sout Water, soo breed, als een gemeende Canon-schoot kan toedraegen. De Vestingh en Stad Jafnapapatnam leght twee-en-twintigh Mijlen van Manara, rondom voorsien met de Voor-waghten Pas-Pijl, Pas-Beschutter, Pas-Elephant, en Punt de Pedre. + Noch ses-en-dertigh Mijlen verder de Vestingh Trinconamale, van de Hollanders gebouwd ter oorsaeck van de Fransche: Welcke Anno 1674. onder 't Commando van Monsr. De la Haye, als Vice-Roy, de gedaghte Vestingh, met desselven seer bequaeme Bay, daer de Scheepen wel verseeckerd konnen leggen, alreeds hadden ingenomen, doch van de Hollandsche weder daer uytgedreven wierden. Ontrent veertigh Mijlen van Trinconamala heeftmen de Vestingh Battacalo. Van daer tot 't Punt de Gala sijn dertigh Mijlen. Van hier tot Alecan elf Mijlen. Van Alecan tot Galture vijf; en van hier weer tot Colombo ses Mijlen. Soo dat 't gantsche begrijp deeses Eylands, 't welck ick, gelijck hier na sal gehoord werden, meerendeel selfs heb doortrocken, in alles bevat 206. Mijlen.

De binnen in 't Land gebouwde Waghten sijn Maluane, + ses uyren van Colombo. Hanguelle, of Gourwebel, twee uyren van Maluane. Sittawaca, vier uyren verder. Ruenel, oock vier uyren verder. Saffrigam en Bibliogam, aght uyren van Ruenel. Wederom herwaerts aen, twaelf uyren van Colombo, heeftmen Anguradotten en Caudingellen, alle in twee Rivieren gelegen, lopende uyt 't Land des Koninghs van Candi, en seer rijck van Eedele Gesteenten.

't Eyland Ceylon heeft voornaementlijck tweederley slagh van Inwooners. + Die van Negombo, over Colombo, tot aen Gala, werden

genoemd Cinguleesen, of Cingulaien (van sommige gespeld Singulaien); en sijn seer welgevormd van ligchaem; ten deele van een swarte, ten deele van een geele verwe. + De Manspersoonen hebben langh, glad Hayr. Krijgen groote Baerden; gelijck de Switsers draegen. Werden in 't gemeen voor op de borst gantsch Hayrigh; en hier op toonense haer seer hovaerdigh. Bekleeden sigh met een stuckje Lijnwaed, om 't midden des ligchaems, van de Navel tot op de Knieën. Doch oock ontrent de Kleeder-draght werd seer strengh onderscheyd gehouden tusschen die van meerder en minder Staet.

De Koningh magh sigh kleeden op sulck een wijs als hy wil. + Sijne Muts is van Sijde en Goud, door malkander gewerckt; ontrent een El hoogh; voor aen vercierd met een groote Carbonckel; rondom heenen met veele Rubijnen en Sapphiren; en dan noch boven op met een Paradijs-vogel. Sijn Hembd en Camisol is van 't alderfijnste Cottoen, voorsien met goudene doorbroockene Knoopjens. Een bedeckingh van geverwde Sijde heeft hy vier of vijf dubbel om sijn middel tot onder de knie. Sijne Hoosen werden toegedaen boven de knieën met Riemkens; waer aen een silvere Plaet is, soo groot als een kleyn Tafelberd. Sijn Schoenen sijn alleenlijck leedere Soolen, met sommige Riemen; van welcke een tusschen de groote Tee doorgaet; d'andere de gantsche voet aen de Sool, of de Sool aen de voet vast maecken, met een aghter rondom toetreckende Riem; al t'saemen allerweegen beset met Sapphiren en Rubijnen. Sijnen krommen Deegen, ontrent een El langh, en seer swaer, steeckende in een Scheede van enckel Silver, en waer van 't Hegt, of Gevest, bestaet uyt loutere Eedele Gesteenten, heeft hy, bynae onder den arm, op de reghter sijde, aen een breede Sijdene Band hangen. Op de lincker sijde, tusschen 't Hembd en 't Onder-kleed, heeft hy desgelijcks een langh met Goud en Eedele Gesteenten beslaegen Mes, nevens een spitse Griffie; waer meë men op Boom-blaederen schrijft, in een silvere Scheede gestoocken.

Sijne Raden en Veldheeren, + genoemd Pisare, mogen sigh oock wel met Sijde, Goud en Silver bekleeden en vercieren, doch sonder Eedele Gesteenten. Die sigh wilden onderstaen, eenige der selve te hebben, of te soecken, jae oock d'aldergeringhste, had niet minder als levens-straf te verwaghten. Diese hier en gintsch vinden, dervense niet eens opbeuren. Soo wel de groote als de kleyne door sijn geheele Koninghrijck sijn dit Verbod onderworpen.

Sijne Corals, + soo veel als Gouverneurs, elck over een geheel Corl, of Graefschap, mogen desgelijcks een Kleedje van Sijde aendoen. Voeren een Staf, met des Koninghs Wapen op een silvere Knoop: Maer mogen noch Deegen noch Hoosen draegen. Hier tegens hebbense Pantoffelen van Hout, seer light, en aerdigh gemaeckt; soo datse alleen tusschen de groote en andere Teeën aen een Houten Pinnetje hangen.

Op deese Corals, + volgen in orde d'Apohami, of Adelijcke persoonen. Sy mogen gekleed gaen gelijck de Corals; behalven datse haere gestrickte Kap, of Muts, niet derven opsetten, maer wel op 't Hoofd leggen.

Deese kanmen, wanneerse in de Stad komen, hier aen kennen, en dan daer door, datse aghter haer hebben gaen een Slaef, die haer een blad van een Talpot (of Tallipot)-boom tegens den Regen naedraeghd.

De naeste plaets des Ranghs hebben de Schrijvers: En dan de Boeren, welcke de Rijs-velden bebouwen. + Sy moeten draegen kleederen van Lijnwaed; geene Deegens, Hoosen, Schoenen, noch Kappen; maer wel een Mes, en een Ysere Griffie. De Vrouwen van al de boven genoemde mogen Kleedjens hebben, + welcke beneden tot op d'aerde toe komen; en boven de borsten bedecken met korte Bajuwen, doch de Buyck tot op een handbreed aen de Navel niet.

Deese volgen de Handwercks-lieden in orde, + als Timmerlieden, Grof-smeeden, Goud en Silver-smeeden, Steen slijpers, Iagers of Wildschutten, Pottebackers, Kalck-branders, en Barbiers. Sy en haere Wijven mogen sigh met middelmatigh Lijnwaed van de Navel af bekleeden; en haer' ooren met eenigh Goud vercieren. Voorts, + Tivitors, die de Dranck van de Bomen versaemelen, en de Suycker koocken. Tschallias, die de Caneel schellen. Visschers op de soete Rivieren en in de Zee. Lascrins; haere Soldaten: Mainets; haere Wasschers: Borrowayen; haere Trommelslaegers: Cubin, of de sulcke, die om geld yemand draegen waerwaerts hy sijn wil. D'alderveraghste sijn de Batins, en Zubjes. De laetste mogen sigh niet op den Aerdbodem neersetten; maer moeten geduerigh een Wan by haer hebben, om, alsse rusten willen, daer in te gaen sitten. Haer werd oock niet toegelaeten, onder een Dack te slapen. Al haere Vrouwen moeten met 't boven-ligchaem bloot gaen, op straf van gegeesseld te werden.

Soo veel der Cingulairen Spraeck belanghd, + wanneerse tellen, gebruyckense deese woorden: Eckai, een. Deccai, twee. Dunai, drie. Hattarai, vier. Paurai, vijf. Hasai, ses. Hattai, seven. Attai, aght. Nahahai, negen. Dahahai, thien. Eccollahai, elf. Dollahai, twaeld. Dahattunai, derthien. Dahattarai, veerthien, Pahallohai, vijfthien. Wishai, twintigh. Dihai, dertigh. Hattalishai, veertigh. Paswishai, vijftigh. Sihai, honderd. + [Hier staet te weeten, dat Robert Knox, wiens Beschrijvingh van Ceylon uyt eygener ervarentheyd wy voor twee jaren den Leeser in onse Tael hebben meë gedeeld, een o gebruyckt, daer deese Schrijver a set; Echoi, Dechoi, Tunhoi, Hotterhoi, Pauhhoi, Hoyhoi, en soo voorts. Veellight is d'uytspraeck der Cingulayen in 't binnenlandsch Ceylon, van welcke Knox spreeckt, en der Cingulayen, meer nae de Zeekant, van welcke onse Schrijver hier handeld, eenighsins verscheyden; gelijck dan oock by ons in d'eene Provintie 't selve woord wat anders luyd in d'uytspreeckingh als in d'andere Provintie.]

Wanneer d'een d'ander wil groeten, + soo slaet hy de hand aen sijn voorhoofd, en seght: Deowardende Sacradende Neinde. Die dus gegroet werd, antwoord den Groeter met deselve woorden. Wil hy vragen, waer heenen gaet gy? soo seght hy: Gaudi Januade. De gevraeghde: Dutwanetti; 'k weet het niet. Vyer noemse Genere: 't Water Diwere. Sy

schrijven met een Griffie op 't Loof of de bladeren van Zuyckerboomen. + Alsse haere Schriften leesen, soo singense die als met een langen Toon aghter aen. Op de gedaghte Bladeren schrijvense aen malkander. Dese, ontrent een El langh, en twee vingeren breed, konnense soo aerdigh t'saemen vouwen, datmense niet kan openen, en weer toe doen, sonder datmen sien kan, datse geopend sijn geweest. Haere Kinderen leerense de Schrijf-konst op d'aerde, met haere vingeren in 't Zand.

Belangende der Cingulesen Geloof, + sy seggen, dat God, diense Deine noemen, inden Hemel regeerd; maer de Duyvel op d'aerde. Waerom sy oock den Duyvel, diense de naem van Jacje geven, vlijtigh dienen; niet alleen in haere Tempelen, met Offerhanden en Gesangen, maer oock by naght in de Velden, onder een bysonder slagh van Boomen, welcke ick nergens beeter by kan vergelijcken, als by onse Linden-boomen. Rondom deselve is een Muer gemaeckt, een half Mans lenghte hoogh. Hier danssense, singense en springense ter eeren van de Duyvel; die onder deesen Dans in eenen onder de haere vaert; en op de vragen des Duyvel-besweerers antwoord geeft van toekomende saecken; of 't een vrugtbaer Iaer sijn, veel regenen sal, en diergelijcke dingen. + Sulck een beseeten persoon werd van al die daer tegenwoordigh sijn groote eere betoond. Maer vermits hy van de Satan geen rust heeft, soo werd de Duyvel door de gedaghte Duyvel-banner weer uytgedreven, en de beseeten geweest sijnde van de Duyvels-boom weer na Huys gevoerd. Van de geene, welcke sterven, meenense, datse weer levendigh, en in een Buffel veranderd werden. Waeromse oock haere Buffels, gelijck ick dickmael gehoord heb, Apetje, dat is Vader, en de Buffel-Koeyen Amme, of Moeder noemen.

Wanneer gemeene Lieden, + welcke noch leesen noch schrijven konnen, een Kind werd gebooren, soo plant de Vader een jonge Jacken of Jager-boom, by sijn Huys; waer by hy des Kinds ouderdom kan rekenen. Als ick somtijds, om yets te koopen, nae haere Aldeen, of Dorpen gingh, en dan by gelegenheyd vraeghde, hoe oud dit of dat Kind was, wierd my altijd een Boom geweesen; en daer by geseght, soo oud als dien is. Maer daer by hebbense dit vervloecklijk Spreeck-woord, en brengen 't oock tot de daed: Gelijck yemand die een Boom plant, billijck d'eerste vrught daer van behoord, soo is 't oock betaemlijck, dat de Vader, wanneer sijne Dochter bequaem is geworden, d'eerste bloem af-breeckt.

De Cingulayen hebben oock een Nieuw-jaer, + 't welck ses weecken langh duerd. 't Begind ontrent onse Paesschen: In d'eerste drie weecken wasschense sigh yeder dagh; d'andere drie weecken brengense door met singen, en allerley vrolijckheyd.

Haere Wooningen sijn gemaeckt nae de gelegenheyd des Lands. + Eenige staen by malkander, op de manier van Dorpen, welckese Aldeen noemen. Andere alleen, afgesonderd; en op een hooghte, om van 't Water niet beschaedighd te worden, 't welck dickmael, door de swaere Regen, seer hoogh oploopt. De Daecken sijn van Boomloof. In de selve is een Kamertje, waer in sy slaepen en eeten; een ander, waer in

sy koocken en hare Spijsen bereyden; welcke Vertrecken sy elcke weeck besmeeren en overstrijcken met Buffels-dreck, om bevrijd te sijn van Vloyen en kleyne Mieren. Gemeenlijck begravense haer geld onder hare Vyer-plaets in een Pot, of oock wel onder de Duyvels-Boom in 't Veld.

Haere Spijs is Rijs, + diese in Water gantsch droogh sieden. De Toespijsen bestaen in allerley gesonde Kruyden, Ooft, Wortelen, gedroogde en andere Visch; welckese koocken met veel lange groene Peper; of oock op een andere wijs met Melck, gemaeckt van Cocos-noten. Yeder neemd op een groen Blad van een Vygenboom (in plaets van een Tafelberd) sijn gedeelte van de Rijs, en giet'er een deel van de gekoockte Toespijs over. Dan menghd hy 't door malkander, en eet het voorts met de hand.

Voor en nae de Maeltijd wasschense de handen en mond seer suyver. + Den geheelen dagh door knauwense Betel, welckese op deese wijs toerighten. Eerst neemense een of twee welrieckende bladeren, ontrent een hand breed, van haer genoemd Bulat. Sy wassen, gelijck de Peper-rancken, langhs andere vrught-dragende Boomen rondom heenen op. Hier over strijckense, soo veel als op 't punt van een Mes kan leggen, seer fijne Kalck, gebrand van kleyne Mossel-schelpen. Dan rollense deese bladeren in malkander, en steecken in 't midden 't vierdedeel van een Areck (een Gewas als een Muscaet-noot); en dit heet dan Betel; 't welk de geheele dagh van haer geknauwd werd. Dit doense, tot voorkomingh van de Sieckte, genoemd Scheurbuyck. Sy drincken oock Taback, niet uyt Pijpen, maer gewonden in een stuckje van een dorr' Blad.

Geerne koopense goed koop, en verkoopen dier. + Dus toonense hier den aert van byna al de menschen in de weereld. Sy hebben geen sonderlinge Koophandel onder malkander, wijlse meest al t'samen persoonen van een geringh vermogen sijn. Met groote verwonderingh heb ick dickmael gesien, wanneer ick, of andere Europianen, by haer quamen, en vraeghden, ofse geen Peper, Zuycker, Boter, Honigh, Vygen, Hoenderen, Eyeren, Rijs of diergelijcke dingen te koop hadden, datse altijd met saghte woorden seyden, Netti, dat is, neen. + Als men dan voorts met vriendlijckheyd by haer aenhield, en aen een harer Kinderen een blaedje Taback, of eenige andere kleynigheyd gaf, soo vraeghdense 't jonghste Kind in Huys, of 't geraedsaem was, datmen aen deese Lieden yets verkoght? Wat nu 't selve hier op antwoordde, deedense. Al had ick schoon de Waren thien-dubbel willen betalen, soo soudense die, tegens den wil, of sonder jaeseggingh van 't Kind, niet afgestaen hebben. Wanneerse yets aen ons verkoghten, en 't geld daer voor ten vollen ontfangen hadden, soo badense met gevouwene handen, dat wy haer een weynigh daer van weer meedeelen souden, schoonse noch overvloedigh genoegh daer van voorsien waren.

De Dief-stal, hoe geringh deselve oock sijn moght, word by haer aen 't leven gestraft. + Alles wat de Koningh haer gebied, moetense stiptelijck gehoorsamen, op verlies van haer leven. En dan gaet deese straf niet alleen over hem, die 't Gebod heeft overtreeden, maer deselve treft

oock sijn gantsche Geslaght tot op 't derde gelid. Deese Koningh van Candi is een seer wreed Tyran. Eenige Europaeers, die aen sijn Hof twintigh en meer jaren gevangen waren geweest, hebben my verhaeld, dat hy jaerlijcks meer als drie-honderd, alleen van sijne Hof-bediende, om seer geringe oorsaecken wil, door sijn' Elephanten doet om 't leven brengen.

Laet ons nu oock den Leeser eenigh berigt geven van hare Veld-Toghten, + en hoese Oorlogh voeren.

Sy hebben een Veldheer, + genoemd Dissave. Dannoch eenige Saudis, soo veel als Oversten. Op deese volgen d'Aratschi, soo veel als Capitainen, van welcke yeder twintigh of dertigh Mannen, maeckende een Compagnie met een Vaendel, onder sigh heeft. Haer' Artillery bestaet uyt Springhanen, byna gelijk de Dobbelhaecken. Staen voor op twee houtene voeten; aghter laeger op een breeder voet. Sy schieten, wijlse geen Lood hebben, met Ysere Kogelen, soo groot als een Boom-noot. Deese Springhanen moeten d'Edellieden, welcke den Koningh dienen, dragen.

Sy trecken te Veld met twintigh, dertigh, veertigh, of vijftigh-duysend Mannen. Al t'samen loopense bloots voets. + Haere Wapenen sijn, een sware Houw-deegen, van Yser, ontrent een El langh, en een lighte halve Pieck. Weynige hebben Musquetten, of Vyerroers, en diese gebruycken, konnen'er geen doel meë treffen. D'eene loopt altijd aghter den anderen, schoonse plaets genoegh hebben, om sigh in de breedte uyt te breyden. Dit doense, op dat de Hollanders met hare Veld-Stuckjens niet te veel der haere op eenmael onder de voet moghten schieten. Haere Tambours sijn seer veraght; wijlse genoomen werden uyt een bysonder Geslaght van Volck, alhoewel oock Cingulayen; + welcke Buffels-Vleesch en 't doode Aes van allerley Beesten eeten. Men noemd haer Borrowayen. Om haer lichaem hebbense gebonden twee kleyne Tamelins, gemaeckt gelijck een Trom. Andere hebben'er maer eene, doch grooter. Seer aerdigh weetense te slaan de toon, nae welcke de Soldaten of saghtjens of rasch moeten voort-trecken. 's Morgens en 'savonds maeckense een bysondere slagh. Hare Pijpers, d'eene met een regte, d'andere met een geboogene groote Fluyt, voegen seer wel by haer.

De Duytsche, + welcke van dit Koninghs Volck werden gevangen, sijn noyt los te krijgen, hoe veel gelds men voor haer moght bieden; maer moeten al de daegen haers levens in groote versmaedheyd onder haer blijven; te meer, wijl al de Weegen van 't Koninghrijk Candi soo nauw sijn beset, dat niemand mogelijck is t'ontvlieden. Die van de Nederlanders tot den Koningh overlopen, werden weynigh van hem geaght: Oock vertrouwd hy haer niet. Niets meer ontfangense van hem, als 't geen juyst noodwendigh is tot haer levens-onderhoud.

D'andere Inwoners deeses Eylands, + als, die van Gala, Batacalo, Trinconomala, Jafnapatnam, Manara, Aripen, Calpintin, tot Negombo toe, werden genoemd Malabaren; en sijn oock wel-gevormde, doch seer swarte Lieden. Deese staen al t'saemen onder 't Gebied der Hol-

landers; behalven die van Wani; die een eygene Prins hebben: Echter moet hy aen die van de Nederlandsche Oost-Indische Compagnie Iaerlijcks een deel Elephanten, en dan noch seeckere som gelds nae Jafnapatnam ten Tribuit senden.

Deese Malabaren komen eygentlijck af van de naest by Manara gelegene vaste Malabarische Kust, uyt sommige Koninghrijcken, in welcke de Groote Samerin, de Koningen van Calicuth, Cananor, en meer andere diergelijcke woonen. + Sy hebben een heylloos Geloof, vertwijffelde Gewoonten en Zeeden. Eenige onder haer bidden volstrecktlijck den Duyvel aen; die sommige Vitzliputzli, andere Joosje noemen. In 't gemeen toonense de Godlijcke eer der aenbiddingh aen een Slangh, een Crocodil, een Elephant, en voorts aen al 't geen yeder behaeghd. Sy eeten noch Buffels noch Varckens-vleesch. + Haere dooden laetense door oude Wijven, voor een geringe loon, een gantsche naght langh beweenen, welcke niet anders doen, dan roepen: Ajo, aniate, ariate, inguwarre; soo veel als: Waerom sijt gy gestorven? Koom weer; werd weer levendigh, &c. Daer nae doense 't Lijck begraven; verlaeten de Hut, daer in d'overleedene gestorven is, en bouwen een andere.

In haere bedrijven sijnse wat geschickter als de Cingulayen. + Kleeden sigh oock een weynigh manierlijcker. Haere Vrouwen laeten sighaen de Christenen niet onvermomd sien. Wanneerse uytgaen, bedeckense sigh gantschlijck met wit Lijnwaed; soodaenigh, datse alleen met 't eene oogh een weynigh konnen sien. Haere beenen hangen vol silvere Ringen; haer' ooren, een span langh, vol Goud. Armen en Vingeren, oock de Teeën der voeten, sijn al meë gantsch rijcklijck vercierd met meenigten van diergelijcke Ringen, gemaeckt van Silver en Goud. Hier door kanmen van verr' haer' aenkoomst gewaer werden.

Wat der Malabaren Schrift belanghd, + sy kratzen al meë, gelijck de Cingulaien, met een ysere Griffie op Boom-blaederen; van welckese geheele Boecken hebben. In haere Tellingh gebruykense deese woorden: + Onera; een. Renda; twee. Muna; drie. Nala; vier. Anse; vijf. Ara; ses. Ola; seven. Orta; acht. Otta; negen. Padda; thien. Paddona; elf. Padda Renda; twaelf. Padda Muna; derthien. Padda Nala; veerthien. Padda Anse, vijfthien, en soo voorts. 't Vyer noemense Nerpi; 't Water, Dani. Wanneer yemand eenen anderen bejegend, soo tast hy nae sijn voorhoofd, en seght, Damrian Amadran, waer op hy van den anderen een antwoord ontfanghd met deselve woorden. Dit is haere Groetenis.

Laet ons nu oock onse Leesers een kort beright geven, + op hoedaenigh een wijs de Hollanders dit Land bedwongen hebben, en alsoo Meesters daer van geworden sijn.

Wy hebben hier boven gehoord, hoe de Spaenjaerden sigh eerst hier hebben neer-geset, en versterckt. + Een lange tijd is 't gebleven onder 't geweld des Spaenschen Koninghs; doch als de Portugeezen tegens hem rebelleerden, en sigh een eygene Koningh verkooren, sijn al de Landschappen, die de Spaenjaerden in Oost-Indien besaten, oock te gelijck aen den

Koningh van Portugal toegevallen; waer door de Spaensche Koningh een gewisselijck geen mageren Os verloor. Hy heeft wel swaere Oorlogen tegens Portugal gevoerd, doch seer weynigh hem konnen afwinnen. De gemelde Portugeezen wouden oock haer geluck aen den Koning van Candi beproeven. Vielen hem met Krijghs-geweld aen. Meenden hem door verschricklijck branden, grouwlijcke Moorderijen, en onmenschlijcke bedrijven een schrick op 't lijf te jagen, en alsoo hem uyt Candi te doen vlieden. Doch te vergeefs, en tot haer eygene schade. Want de gedaghte Koningh van Candi, sigh in deesen nood bevindende, riep de Hollanders te hulp; welcke al de Portugeezsche Steeden en Vestingen, hier boven opgeteld, d'eene voor d'andere nae overweldighden. De laetste deeser Steeden, welckese voor agt-en-twintigh jaren belegerden, was de Hoofd-Stad Colombo.

By deselve was de nu noch regeerende Koningh van Candi, + uyt een Malabaersch Geslaght, met vijftigh-duysend sijner Soldaten persoonlijck tegenwoordigh. De Hollandsche Generael was de Heer vander Hulst, met een Leger van twaelf Compagnien. Yeder van tseventigh of taghtigh Mannen; nevens een Vloot van aght Scheepen. Beyde dese Veld-Heeren, de Christlijcke en Heydensche, konden seer wel met malkander overeen komen. Stelden op alles goede orde, en maeckten deese voorwaerde: Dat, wanneer de Stad Colombo, soo d'oude als nieuwe, sou veroverd sijn, sou de Koningh tot sijne Residentie hebben d'oude Stad; en dan noch de Vestingh Negombo, aght uyren daer van daen gelegen; nevens 't Koninghrijck Candi, in vollen eygendom. De Hollanders daer tegens souden onverhinderd behouden de nieuwe Stad Colombo, nevens al d'andere Vestingen, welckese alreeds in hadden: En boven dien nae haer welgevallen mogen handelen door 't geheele Eyland gintsch en herwaerts, met al d'Inwooners desselven.

Als nu de gemelde Heer vander Hulst in de Loopgraven was doodgeschoten, + en door eenen anderen (de Hollandsche Admirael, Heer Rijcklof van Goens) de Stad Colombo was ingenomen, meest door des Koninghs hulp, die vastlijck geloofde, dat 't gedaghte Accoord in staet sou blijven; derhalven uyt sijne Landen 't Hollandsche Leger levens-middelen verschafte, en soo veel volck aenbood, als genoegh was, om de Stads-graghten te vullen, heeft de Heer van Goens (om welcke reden, weet ick niet) sijn volck aengevoerd tegens dat des Koninghs van Candi, en veele van 't selve in stucken gehouwen; d'overige in de vlught gedreven. De Koningh, die men had gemeend selfs gevangen te bekomen, is op sijnen Elephant 't gevaer ontvlooden; en quam, over groote Bergen, Klippen, en woeste Wildernissen, weer in sijn seer vast Koninghrijck Candi; daer hy swoer, van al sijn leven niet te sullen vergeeten d'ongetrouwheyd en valschheyd (soo hy voorgaf) welcke hy aen de Christenen had bevonden; maer in tegendeel haer deselve te vergelden met allerley Vervolgingen en Oorlogen.

Hy heeft hier in oock sijn woord gehouden, + en tsederd aght-en-twintigh Iaeren eenige duysenden der haere doen om 't leven brengen en ge-

vangen neemen. Derhalven oock dit Eyland Ceylon van veele een Moordkuyl der Hollandsche Soldaten is genoemd geworden. Wanneer men een deel der selve derwaerts commandeert, beeldense sigh byna in, datse na haren dood gaen. Want d'Inwooners, of Cingulaische Soldaten, sijn niet alleen hare vyanden, maer oock de Bloedsuygers, daer d'Aerdbodem, als 't regend, hier vol van is, en die de Menschen 't bloed af-tappen.

By dit gevaer is noch een, en noch een ander; te weeten, datmen hier dickmael Honger moet lijden; + en dan, dat hier is een boose nevelige lught: Waer door de geene, die 't Land noch niet gewoon sijn, in verscheydene Sieckten vallen. Eenige werden stijf aen de voeten: Andere bekomen hoofd-draeyingen, en konnen de Sonneschijn niet verdragen aen haer' oogen. Sommige krijgen Ambeyen. De meeste geraecken om 't leven door Roode Loop, en diergelijcke qualen. 'k Heb gesien, dat te Colombo meest den tijd meer Soldaten in 't Gasthuys als in Guarnisoen laegen. Niet weynige oock der geene, die op den moedwilligen wegh na den eerloosen Venusbergh Schipbreuck hebben geleeden, sterven hier in een heete Plaets, by 't Vagevyer te vergelijcken.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen