Logo DBNL
Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686 (1694)

Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686

(1694)–Christoph Frick, Elias Hesse, Christophorus Schweitzer–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

XII. Hoofd-stuck.

Gevaer in de Tafel-Bay door Storm. Bereydingh tot 't vertreck van de Caep. Afvaert van deselve. 't Eyland S. Helena. Eerste ontdecking van 't selve, door de Portugeezen onder Johan Pimentel. Korte be-
schrijvingh deeses Eylands. Gesondheyd. De Koningen van Portugal hebben sigh hier in niet willen vast setten, en niet lijden, dat het bewoond sou werden. Heeft voortijds voor elck open gestaen. Naederhand hebben 't de Hollanders vermeesterd. D'Engelsche haer weer daer uytgedreven. Scheurbuyck. Beschrijvingh. Kenteeckenen. Besmetlijckheyd. Bewaermiddel. Seeckere soort van geduerige Orcanen in de Zee rondom S. Helena; en wat ongelegenheyd deselve veroorsaecken. Grootte van S. Helena. Rotsen. Geboomt. Aenmerckingh. Aenkoomst der Hollandsche Scheepen aldaer. 't Eyland Ascension. Beright van Schildpadden. Linie Aequinoctial gepasseert. Conscientie onder de Linie laeten, en weer aenneemen. Vrolijcken dagh onder de Linie, en hoe. Werd haer wel haest vergald. Wat een Orcaen, en wat de Staert van een Orcaen is. Vreeslijcke voorstellingh van d'aldergrouwlijckste Stormwind, deese Scheepen overkomen; en der selver aldergevaerlijckste gevaeren op verscheydene wijsen. Spreekwoord, dat die niet bidden konnen, op Zee moeten vaeren. Bedaeringh van 't Onweer. Hoe 't Schip Schieland gesteld was. D'overige Scheepen komen weer by een: Maer 't Schip Asia, meer als aghtthien voeten Water inhebbende, sinckt nae den Storm. Gras of Kroos-Zee. Stilte in deselve. Rantsoen van Water seer verminderd. Geswinde voortgangh. Besluyt, om door 't Canael te lopen. Groot gevaer. Koude, 't volck nu ongewoon. Sieckten, en sobere Proviande.

EEr wy noch de Reys van de Caep nae Holland aennaemen, + hadden wy eenige daegen langh in de Tafel-Bught geweldige Ruck en Val-winden. Kreegen ook naederhand uyt de Zee sulck een geweldige Storm, dat ons Schip op drie Ankers niet verseeckerd lagh; maer met dit harde We'er hoe langer hoe meerder, t'saemen met d'Anckers, nae de vaste Wal toe dreef: Derhalven wy, gelijck ook eenige der andere Scheepen, ons in geen geringh gevaer bevonden. Eyndlijck evenwel geliefden 't de Godlijcke goedertierenheyd, dat de Storm stilde, en wy dus behouden bleven.

Als wy nu in de Tafel-Bay een geheele Maend langh uytgerust, + en geduerende dien tijd onse Scheepen behoorlijck van Brandhout, Water, en andere noodwendigheden voorsien hadden; dat oock 't Schip Asia weer tot een taemlijck-goede staet gebragt was, soo heeftmen de dagh onser aftoght genoemd en vastgesteld.

Stracks wierd al 't sigh aen Land bevindende Scheepsvolck door openbaere Trommel-slagh gewaerschouwd en bevolen, + yeder sigh nae boord op sijn Schip te begeven. Derhalven ick voor mijn deel den 5. van

Julius mijne twee goede Vrienden, de Sax en Silesier, 't laetste Vaer-wel seyde, en my, nevens d'andere, aen Boord maeckte.

Den 6. dito gingen wy uyt de Tafel-Bay El Cap bon Esperance met ses Scheepen, en een Zuyd-Oosten Wind onder Zeyl. + De naemen deeser Scheepen waeren; Schieland, Goudestein, Asia, 't Huys te Stryen, Wester-Amstel en Schiebroeck. De Passaet-Wind hield aen; en wy hadden sulck een geswinde voortgangh, dat wy de geheele Africaensche Kust wel haest uyt 't gesight verlooren; en daer tegens den 20. dito 't Eyland S. Helena passeerden.

Dit Eyland leght op 16. Graden en 12. Minuten van den Aequator, nae 't Zuyden, reght midden in den Oceaen, tusschen Africa en America. + Men noemd het oock de Herbergh der Zee; maer de Schippers geven 't de naem van 't Gasthuys aen geene sijde der Zee; wijl 't in deese wijde Overvaert een toevlught der Europaeische Scheepen is. 't Is eerst ontdeckt geworden van Johannes Pimentel, een Portugeezsch, Vice-Admirael der Vloot, welcke Koningh Emanuel uytsond, onder 't Bestier des Admiraels Francisci d'Almeyda.

De gedaghte Pimentel wierd, door een hevige Stormwind, den 21. May Anno 1508. in dit Eyland aengeworpen: + En wijl de Roomsche Kerck even op dien dagh 't Feest van S. Helena vierd, soo heeft hy 't selve na haer de naem van S. Helena gegeven. Van verre schijnd het maer een enckele stercke Rots; doch alsmen naeby gekomen is, sietmen die in veele deelen verdeeld. De Portugeezen vonden op dit Eyland niet een eenige vrughtbaere Boom; desgelijcks niet een eenigh Dier, tot 'smenschen onderhoud bequaem. Derhalven planttense hier de Citroen, Oranje en Vijgebomen, welckese, uyt curieusheyd, van Calicuth meë-genomen hadden. Bouwden hier ook een kleyne Capel, en sommige geringe Hutjens voor de Siecke, welke versoghten hier te mogen blijven. Als nu deese naederhand tot haere vorige gesondheyd waeren geraeckt, begavense sigh in andere Scheepen weer nae Portugal.

In 't begin wistmen niet, + gelijck alreeds geseght is, van eenige Dieren op dit Eyland; maer tsederd de Portugeezen eenigh Vee daer op geset hebben, heeft het sigh seer vermeenighvuldighd, soo datmen'er nu allerley Wildbraed en Gevogelt in een groote meenighte vind: Desgelijcks d'alderschoonste Vrughten door 't geheele Iaer.

Van 't Geberght lopen drie voornaemste Stroomen af, + welke seer klaer water geven; evenwel niet aengenaem te drincken. De smaeck, insonderheyd van d'eene Rivier, is gantsch yseraghtigh, en derhalven afkeerigh. In deese Vloed, gelijck ook rondom 't Eyland, vindmen een groote meenighte goede Visschen, van allerley slagh. Hier werden ook seer groote Water-Slangen gevangen, welke de Scheepslieden, van vreemde Gewesten komende, tot een gewenschte Spijs ter vervarsschingh dienen, wijlse niet giftigh zijn. Aen de Klippen vindmen seer veel Oesters en Mosselen, van een sonderlingh-goede smaeck.

't Is soo een boven maten gesond Gewest, + dat de Siecke onder de Zeevaerende, hier uytgeset werdende, in seer weynigh tijds weer geneesen, en tot haere vorige kraghten komen.

De Koningen van Portugal hebben niet begeerd, + sigh hier vast te setten; uyt vrees, dat sommige op d'een of d'andere Vloot, wegens de langhduerige Reys, lust moghten bekomen, om sigh hier neer te laeten. Iae, hebben haer' Onderdaenen gantschlijck en wel scharp verboden, hier te wonen. Alleen wildense deese Plaets behouden tot een verseeckerde en seer bequaeme verblijf-plaets voor haere Scheeps-siecke: En hielden sigh daer meë vergenoeghd, datse een Heremit, of Kluysenaer, daer op setteden: Doch naemen hem naederhand weer van daer wegh, alsse verwittighd wierden, dat hy veel meer sigh beesigh hield met hem te verlustigen door de Iaght, als met de sorgh sijner Capel, en de waerneemingh sijner Krancke.

Naederhand hebben sigh twee Cafres, + en eenen uyt 't Eyland Java, welke uyt eenige Portugeezsche Scheepen met twee Vrouwspersoonen waeren ontvloden, in dit Eyland S. Helena neergeset; sigh daer in vermeerderd tot twintigh toe; en haer onthouden in de Steen-klippen; sulker wijs, dat geen mensch, nae allen schijn, by haer had konnen komen. Soo stout wierdense, datse de Sieke, van de Portugeezen in dit Eyland aghter gelaeten, om daer te geneesen, ellendigh vermoordden, en al der selver levens-middelen nae haer naemen. Dit veroorsaeckte, datmen Volck derwaerts sond; 't welk deese Moordenaeren uyt haere Hoolen haelde, en nae Lissabon voerde.

Vermits nu dit Eyland, + wegens de goede Vervarsschingen en seer gesonde lught, werd geheeten d'Algemeene Zee-Herbergh, gelijck ik alreeds hier boven heb gemeld; soo hebben de Christen Natien, welcke de Zee bevaeren, stilswijgens een vergelijckingh gemaeckt, dat S. Helena voor elck vry en open staen, van niemand in besittingh genomen werden sou: Al vry een lange tijd is dat seer strengh onderhouden geweest; sulcker wijs, dat de Koningh van Portugal eens eenen afvalligen Portugeezsch, die sigh met eenige Vrouwspersoonen op dit Eyland verborgen, en gepooghd had, sigh hier in Besit te stellen, deed aenvatten, en hem 't Hoofd van 't ligchaem scheyden.

Als nu voor een deel Iaeren d'eene en d'andere, onder de geene die op Oost-Indien voeren, begonden 't oogh op dit heerlijck Eyland te werpen, om'er sigh meester van te maecken, naemen de Hollanders de kans waer, en bemaghtighden 't selve. + Hielden 't ook in, tot dat Anno 1673. in de Maend May d'Engelsche haer gewelddadigh daer uyt dreven; onder welckers Gebied het nu noch staet; en waer in sy sigh taemlijck hebben versterckt: Daerenboven hier geplant een deel Vrught-draegende Bomen, die seer weelderigh wassen; en welcker Vrughten seer goed voor de Scheurbuyck zijn.

Dit is een Sieckte, of Quael, welcke de Menschen dickmael aenvalt, insonderheyd op langhduerige Reysen ter Zee. + Eenige noemense de Kranckheyd te Land, wijl 't Land 't eenige middel is, om haer te herstellen, wanneer 't quaed niet te diep is ingeworteld. D'eerste kenteeckenen daer van sijn d'uytwassingh en vervuylingh van 't Tandvleesch; waer op de Lijder mond en kinnebacken swellen; hem een

stinckenden adem veroorsaecken; al de tanden verderven, en soo los maecken, dat hy geenerley Spijsen daer meë knauwen kan.

Die met de Scheurbuyck behebt zijn, + of daer van beginnen aengevallen te werden, gevoelen, boven 't voorgaende, smerten in de Gewrighten, Armen en Beenen, insonderheyd aen de Knie-schijven; met swarte, blauwe, en roode vlecken, soo kleyn als een Vloo-beet. Voorts laetense sigh sien door een Geswel aen d'Armen, Heupen, en Schenckelen, met groote blauwe en bruyne Plecken, gelijck de sulcke sijn, welke stooten of stockslaegen tot een oorsaeck hebben. Sy treckt de Beenen korter in; en, om niet langer hier op te blijven staen, sy maeckt den mensch gantsch lam, wanneerse d'overhand heeft genomen, en doet hem seer groote smerten lijden; soo dat in sulck een ongelegenheyd de Siecke sterven, soo haestse de lught van d'aerde gevoelen; te weeten, wanneer 't quaed t'eenemael is ingeworteld.

Deese Plaegh is seer besmetlijck. + Wanneer een gesonde drinckt met eenen die'er meë behebt is; of 't Vat, waer uyt hy gedroncken heeft, gebruyckt, soo werd hy terstond besmet. Een seer voortreflijck middel, om sigh voor deese kranckheyd te bewaeren, + is, datmen dickmael gorgeld met Citroen-sap en Brandewijn.

Men houd het daer voor, dat de Zee rondom dit Eyland een seecker slagh van Orcanen seer onderworpen is. + Deese sijn Stormwinden, welcke bynae yeder oogenblick ontstaen onder de Zona Torrida, of versenghde Wereld-streeck, vermits de lught hier seer onbestandigh is. Want men siet en hoord, van 't eene ogenblick tot 't andere, aen alle sijden niet anders als verschricklijcke Blixemen en vreeslijcke Donderslagen; insonderheyd wanneer de Son de Linie naerderd, of aen 't Top-punt van dit Eyland S. Helena koomd. Dan moeten de Schippers weynigh Seyl voeren, indiense hare Masten geheel willen behouden: Daer tegens sigh bevlijtigen, de Zeebaren, welcke hier seer geweldigh sijn, en waer op bynae t'elckens een groote Kalmte koomd, te volgen.

De gene, welke gebreck aen Victualien en soet water hebben, + werd hier door een groote ongelegenheyd veroorsaeckt, wanneerse deese noodwendigheden in dit Eyland, van uyt Mozambico, of 't Eyland Madagascar tot aen 't Eyland Capo Verde, 't welck de gewoone wegh der Scheepen is, die van Indien nae Europa vaeren, niet bekomen konnen.

Dit meergemelde Eyland S. Helena houdmen in den omvangh niet grooter te sijn, + als ses of seven Duytsche Mijlen. + 't Heeft seer hooge Steen-rotsen, welcke tot aen de Wolcken opgaen, en van de Zeevaerende seer verr' in Zee konnen gesien werden. + Meerendeel sijn de Bergen bekleed met Geboomt en Struvellen. Onder 't selve vindmen veel Ebben en Francoisen-hout.

Eduard Lopez houd het voor een Wonder der Natuer, + dat dit Eyland sigh verheft uyt de diepte der wijde Zee, daer 't doch seer verr' van 't vaste Land afgesonderd is. Want 't leght vijf-honderd en vijftigh Mijlen van Capo di bona Speranza; vijf-honder en thien Mijlen van Brazil; drie-honderd en vijftigh Mijlen van Angola.

Op onse aenkoomst by S. Helena lieten d'Engelsche op eenige plaetsen des Geberghts haere Vlaggen waeyen. + 't Selve deeden wy oock in onse Vloot. Doe wy met onse Scheepen reght tegens over 't Engelsch Fort waeren, streecken wy, nae gewoonte, onse Zeylen, en begroeteden de Britanniërs met veele Canon-schooten. Desgelijcks deedense ons van uyt haer Fort, en uyt de Stucken, welcke op de Water-plaets stonden, ten teecken van Danckseggingh. Ondertusschen wierd de Schipper van 't Schip Schiebroeck geordonneert, met sijne Chaloup aen Land te gaen, om by den Engelschen Commandeur te verneemen, of onse Scheepen Tidore en Java hier waeren aengekomen, en sigh vervarscht hadden? + 't Antwoord was, dat de genoemde twee Scheepen daer veerthien daegen hadden stil gelegen, maer nu al voor agtthien dagen weer onder Zeyl gegaen waeren. Stelde ons oock vry, hier op Ancker te mogen komen, om ons desgelijcks te vervarsschen: Doch wy vonden dit niet geraedsaem; maer wilden liever, terwijl de dienstige Wind en 't goede We'er noch duerde, onse Reys onder Gods geleyde weer vervolgen.

Den 30. dito passeerden wy 't Eyland Ascension, + op 8. Graeden en eenige Minuten. 't Heeft dien naem bekomen van d'eerste ontdeckers, de Portugeezen, wijlse aldereerst daer aenquaemen op den dagh der Hemelvaert Christi: D'omkreytz is, volgens der meesten meeningh, van aght Mijlen; doch niet doorgaens hoogh Land, gelijck dat van S. Helena. Wijl 't onbewoond is, soo is'er niet aenmerckenswaerdigh van te schrijven; anders, als datmen hier een bequaeme gelegenheyd heeft, om Schildpadden te vangen.

Sy drijven in de Zee meerendeel op haeren rugg'; + en sijn soo traegh, datmen haer met de hand kan grijpen. Soo groot en sterck sijnse, datse niet alleen op haeren Schild een volwassen Man draegen, maer oock met hem voortkruypen konnen. De gedaghte Schild is boven plat, en van veelerley verwen. Men maeckt'er Kammen, Kistjens, Kasjens, en veel andere kostlijcke dingen van, die een doorschijnige glantsch van sigh geven. Op mijne heenen-reys nae Sumatra had ons Scheepsvolck twee diergelijcke Zee-Schildpadden gevangen. Der selver vleesch was allerweegen met Vet doorwasschen, en wierd als een Frecasse toegeright. 't Had bynae de smaeck van Hoender of Kalfs-vleesch. Veele houden 't voor een sonderlinge delicates.

Wy seylden dus met een geduerigh noch aenhoudende Zuyd-Oosten Wind al voort; + en passeerden den 7. Augusti de Linie Aequinoctial geluckighlijck. Tot noch toe, soo langh wy ons ten Zuyden der Linie bevonden, hadden wy een frissche, gesonde lught genooten: Derhalven was 't met ons tot op heden toe lijdlijck gegaen. Even op desen dagh maeckten wy ons oock, by helder We'er en een effene Zee, een weynigh vrolijck, wijl ons Opperhoofd de Cajuyts-Gasten had beschoncken met een Vaetje Bier. Dus droncken wy, wijl wy nu onder de Noord en niet meer Zuyd-Pool seylden, d'eerstemael op de gesondheyd der Vaderlandsche, en niet meer der Oost-Indische Vrienden; welck Weerels-deel wy

nu gantsch aghter den rugg' stelden. + 't Was derhalven oock nodigh, dat wy onse Vaderlandsche Conscientie, welcke wy (gelijckmen gemeenlijck seght) op onse Reys nae Oost-Indien hier onder de Linie hadden gelaeten, weer nae 't Vaderland meë-naemen: Hier tegens de manieren, tot welcke wy ons in Oost-Indien gewend hadden, hier aghterlieten. En gewislijck, dit is hooghnodigh, indien men anders in Europa bestaen wil.

Van de Matroosen saghmen oock seldsaeme Potsen, + welcke haer deesen dagh wierden toegelaeten in 't werck te mogen stellen. Haeren van haer opgeworpenen Capitain bestormde met sijne Compagnie, gewapend met stucken Houts, Hand-bomen, Braed-Spitten, en veel andere belagchlijcke Geweeren, deese of die Stiermans Kamer; aldermeest de Flesschen-kelders, waer in noch een slockje Fransche Brandewijn te vinden moght zijn. Doch hier van wierden sommige gantsch droncken. Oock veroorsaeckte 't gedaghte van ons gedronckene Bier by soo een groote hitte, dat Schipper en Stierlieden, die nu der Sonnen-hooghte niet nemen konden (wijl wy deselve reght boven ons Hoofd hadden) de hooghte reghtschapen in deesen Dranck bequaemen. Dus seylden wy op eenen dagh van 't eene Half-rond in 't andere; sommige met een vrolijck gemoed, echter wacker en waghtsaem Hoofd; andere met een dronckene en dolle kop.

Maer wel haest wierd ons deese soete onder de Linie genotene lust deerlijck vergald. + Nu begon op onse Reys een andere Wind te waeyen; en soo vreeslijck te rumoeren, soo vervaerlijck te bulderen, dat ick een diergelijcke noch noyt beleeft heb; en waer by wy al onse vorige vreughde vergaten. 't Was den 28. van Augustus, als wy ons op 18. Graden Noorder-breedte bevonden. Hier overviel ons sulck een grouwlijcke Storm, dat wy ons al t'saemen in 't uyterste doods-gevaer oordeelden. Dit verschricklijck Onweer scheen gantschlijck een Staert van een Orcaen te zijn; gelijck het dan oock van verstandige, oude, langh ter Zee gevaeren hebbende Lieden daer voor gehouden wierd. Orcaen werd geheeten een seer vreeslijcke Wind, + die den gantschen Horizont doorloopt, en seer groote schaede veroorsaeckt. Neemd sijn begin van al de vier hoecken der Wereld tegens malkander, gelijck als met een donderend geschal, en onuytspreecklijck geweld. Soo verschricklijck begind hy te stormen, dat hy Scheepen en Menschen als in een oogenblick kan verslinden; en oock dickmael met'erdaed nae den afgrond doet sincken. Maer als deese seer gevaerlijcke Winden aen d'een of d'andere sijde der Weereld uytbarsten, soo noemense't de Staert des Orcaens. + En soodaenigh was 't Onweer, 't welck ons nu trof. Waer by de Winden met ongelooflijck geweld doorbraecken, en de bruyschende Zee-golven als tot den Hemel toe opvloogen.

Mijnen mond is niet bequaem om met woorden, + mijne pen niet maghtigh, om met Letteren uyt te drucken de gelegenheyd van dit aldergrouwlijckste Onweer; d'ellendige Zee-nood, waer in wy ons bevonden; en waer van alleen de herdenckingh yemand een tsidderingh op 't

lijf sou jaegen. 'k Sal derhalven maer alleen yets weynighs hier van voorstellen, wijl 't geheele my onmogelijck sou vallen.

Wy waeren noch met onse ses Scheepen by malkander; + en yeder maeckte sigh, soo veel doenlijck was, gereed, om den aenkomenden Storm, of wel geheel een Orcaen, uyt alle kraghten, en met alle voorsightigheyd te weerstaen. De Stengen en Reën wierden terstond op al de Scheepen neergelaeten; de Seylen ingenomen; en voorts alles gedaen, wat d'ervaerenheyd had geleerd in sulcke gevallen alderdienstighst te zijn. Wy op ons Schip Goudenstein hielden 't in Zee alleen met 't groote Schover-Zeyl, en de Besaen. Ondertusschen nam de Storm hoe langer hoe meerder toe; met sulck een onstuymige Zee, dat de Golven Schip en Menschen bedeckten; tot dat de donderende Winden rondom 't Compas liepen, sonder een reghte streeck te houden. Iae, sy vielen gelijck als van den Hemel, met een ongelooflijcke kraght, reght op ons neer; waer door d'onstuymigh-woedende Golven verhinderd wierden, sigh opwaerts en neerwaerts te bewegen. Oock scheen ons Schip, door de daer op neerstortende Winden, gelijck als nae beneden te sincken: Welcker geraes soo geweldigh was, dat wy d'een d'anders woorden, al riepmen schoon uyt voller keel, nauwlijcks konden horen.

Evenwel hoopten wy noch al, + dat wy met ons dight Schip, door de bystand der Almaghtigen, Zee souden konnen houden. Doch 't selve wierd, door de vreeslijcke neervallingh der Winden, soodaenigh op d'eene sijde geleght, dat niet alleen 't Boord en Wand, maer oock de groote Boot, welcke op den overloop midden in 't Schip stond, ten goeden deele onder 't Water geraeckten. By deese gantsch ongemeene en verschricklijcke gelegenheyd, welcke oock selfs d'alderonvertsaeghste herten d'uyterste vrees sou aenjaegen, begonden veele seer jammerlijck te schreeuwen: Ach Heere, help ons! wy sincken! wy vergaen! 't Is nu met ons ten eynde. Dit alles onaengesien lieten 't onse arbeydsaeme Matroosen en een gedeelte der Soldaten aen haere vlijt niet ontbreecken, om 't geduerigh invliegend Zeewater door Pompen uyt te werpen, en met Emmeren uyt te gieten.

Ondertusschen braecken eyndlijck de grouwlijcke Stormwinden door; + en stoven, met een afgrijslijck gedonder, onbeschrijflijck gedruys en gekraeck, uyt 't Noord-Oosten nae 't Zuyd-Westen; welcke anders de gewoonlijcke Passaet-wind in dit Gewest is. Terstond wierd ons Schover-Zeyl, 't welck wy enkelijck alleen noch voerden, verscheurd, soo dat het, met seer groote ontroeringh van elck, by stucken door de lught heenen vloogh. Nu scheen de Zee als met rasende Golven tot aen de donkere Wolken op te rijsen, en ons in den Hemel te willen voeren; stracks daer nae deedse ons weer nae beneden als in den afgrond daelen: Waer by wy dan noch op een vervaerlijcke wijs gintsch en herwaerts wierden geslingerd.

Wy dreven nu sonder Zeyl op Gods genaede; + en waeren gedwongen, ons Schip voor de Wind de verbolgene Zee-baeren over te geven: 't Welck niet alleen 't uyterste, maer oock 't aldergevaerlijckste middel

is. Want in deese ongelegenheyd heeftmen noch 't aldergrootste gevaer te verwaghten; te weeten, dat sulck een hulploos Schip dwars in Zee moght vervallen; wanneer 't dan seer lightlijck van de Hemel-hoogh gaende Golven overstelpt, en in den afgrond neergedreven kan werden. Dus quam 't hier met ons op lijf en leven aen. En evenwel was dit alles noch als Kinderspel, (gelijckmen gemeenlijck seght) by 't geen noch volghde.

De woedende Winden, + de donckere swarte Wolcken, de dampige Nevelen, al t'saemen als onder een vermenghd, naemen by de aennaderende naght hoe langer hoe meerder toe. Noyt hadden de Zee-golven, als ten Hemel opschietende, sigh noch met sulck een als donderend getier laeten hooren, soo vervaerlijck laeten sien, als even nu. Niemand maeckte andere reeckeningh, als dat hy met Schip en Goederen levendigh sou neervaeren nae den Afgrond, en begraven werden in d'onmeetlijcke diepte. Dus hadden wy de dood geduerigh voor onse oogen. De raesende Baeren, welcke niemand van ons oyt soo aldergrouwlijkst had gesien, sloegen met sulck een onbeschrijflijck geweld tegens ons Schip aen, dat yeder ogenblick alles in duysend stucken scheen te sullen springen.

Dit duerde dus tot in d'eerste uytgesettede Naght-waght. Nu daghten wy niet anders, + als dat het t'eenemael met ons gedaen was, vermits de Bezaen-Mast, met Zeylen en Reën, soo door 't onophoudlijck slingeren des Schips, als door 't onuytspreecklijck geweld des Winds, in stucken gebroocken, en de verbolgene Zee-golven ten deel wierden. Ondertusschen evenwel bleef de gedaghte Mast aen sijn Touwwerck vast, en alsoo buyten 't Schip hangen, tot desselven seer groot naedeel, wijl hy onophoudlijck daer tegens stiet met een vreeslijck geweld; tot dat eenige der Matrosen (welcker sommige in dit Onweer sigh niet wilden laeten commandeeren) de Touwen met Bijlen in stucken hieuwen; en alsoo de Mast met het daer aen sijnde Zeyl lieten drijven, ten Buyt des Oceaens.

Onder deesen arbeyd wierden oock onse Cajuyts-Vensteren door de vervaerlijcke slagh van een onstuymigh-aenschietende Golf t'eenemael ingeslagen; + waer door beyde d'Overlopen gantschlijck overstroomd wierden; soo dat alles, wat te vooren niet wel genoegh verseeckerd was, begon te swemmen. Niemand van ons had nu andere gedaghten, als dat 't ogenblick sijns doods was verscheenen. Kortlijck, wy vonden ons in een ellendigen en aldergevaerlijcksten staet. De bulderende Stormwinden hielden niet op van ons Schip te bestormen; herwaerts en derwaerts te slingeren. In deesen uytersten nood namen wy onsen toevlught tot God. Lieten onderwijl oock niet nae, de hand aen 't werck te slaen, soo veel immermeer mogelijck was, om 't Schip en de daer sijnde Menschen te redden. Ons Scheepsvolck viel weer aen 't Pompen, en 't Water uyt te scheppen. Of schoon niet anders als de dood te verwaghten stond, soo vattede echter elck een nieuwe moed, om door alle middelen 't leven noch soo langh te behouden, alsmen sou konnen.

De Gebeeden, + welcke anders gemeenlijck met soo een groote lauwheyd en flauwheyd plegen te geschieden, wierden hier nu met den grootsten yver uytgestort, vergeselschapt van meenigte tranen en sugten. Vele, te voren seer roeckloose Waegh-halsen, waren nu gantsch kleynmoedigh. De dapperste herten besweecken onder de grootheyd der vrees. By deese gelegenheyd bemercktemen, dat veele der Godlose Bootsgesellen nu soo stil en tam waeren als Schapen; en dat de geene, die voorheenen weynigh om bidden hadden gedaght, nu konden sughten tot God, de Heere des Hemels en der Zee. Soo dat hier 't Spreeckwoord waeraghtigh wierd bevonden.

Qui nescit orare, eat ad Mare.

't Welck wy in onse Tael wat ruymer in een Versje sullen voorstellen.

 
Een die niet bidden kan; gae maer de Zee bevaeren;
 
Daer sal hy 't leeren op 't gebaer van Wind en Baeren.

By soodanigh een gesteltenis van saecken wierd niemand vaeckerigh. + De slaep was verre van onse oogen afgeweecken. Dien gantschen naght braghten wy door met de Dood als op de lippen; in de wilde woeste Zee, geslingerd van de Golven; besweecken onder d'anghstighste benauwdheyd. In de voorby gegaene dagh en seer bedroefde naght, welker gelijcke ick noyt meer beleefd heb, hadden wy, nevens de Bezaens-Mast, oock de Brem-Stengh van de groote Mast, en daerenboven vijf goede Zeylen op ons Schip verlooren; en dus de gantsche stickduystere naght, in welcke sigh noch Maen noch Starren lieten sien, onder de donderende Winden en bruysschende Zee-golven, sonder eenigh Zeyl op Gods genaede gedreven.

Als nu eyndlijck de langh-gewenschte Morgenstond quam aen te breecken, + begonden wy een beeter moed te grijpen; alhoewel de woedende Winden sigh noch seer verschricklijck lieten hooren. Echter stonden wy in groote bekommeringh, dat wy misschien van d'andere Retour-Scheepen niet eene weer souden sien. Maer aldermeest vreesden wy voor 't Schip Asia, wijl 't onder al d'andere 't swackste, oud, en vol gaten was. Ondertusschen verdeelden sigh, omtrent op de helft tusschen morgen en middagh, de swarte Wolcken; en de felle Stormwind veranderde allenxen in een lijdlijck We'er; soo dat de lieflijcke Sonnestralen ons weer bescheenen, en gelijck een nieuw leven gaven. Dus wierden wy voor ditmael gereddet, + en de Dood gelijck als uyt de kaecken geruckt; ook hier door aengeset, om ons vertrouwen op God voortaen noch meer te verstercken; en ons altijd indaghtigh te doen sijn 't reght Christlijck Vers:

Spes Confisa Deo, nunquam Confusa recedit.

Waer van de sin is, + doch met een ruymer uytbreydingh voorgesteld:

 
Hy, die op God vertrouwd, gelovigh kan volharden
 
In Hoop, sal niet beschaemd, sal noyt te schande werden.

Gelijck oock 't gemeene Spreeckwoord der Duytschers, van deesen Inhoud:

 
In ongeval neem aen een Leeuwen moed,
 
Vertrouw op God, soo werd het eynde goed.

Wy danckten den goedertiernen God met een vrolijk hert voor deese genaedige hoede, en reddingh uyt 't hooghste doods-gevaer op een wonderlijcke wijs. Ons Scheepsvolck trock nu weer andere Zeylen op: En ondertusschen saegen wy, tot onse seer groote blijdschap, niet verr' van ons 't Schip Schieland desgelijcks Zeylloos daer heenen drijven: + 't Welck oock in deesen vreeslijken Storm sijn Sonnen-Verdeck had verlooren. Uyt d'aenmerckingh deeser gesteltenis konden wy lightlijck afneemen, dat dit Schip sigh in geen minder gevaer had bevonden, als 't onse.

Op den naemiddagh wierden wy met geen minder hertlijcke vreughde gewaer onse andere Scheepen; als Asia, Stryen, Wester-Amstel, en 't Iaght Schiebroeck. + Deeden derhalven ons best, om by malkander te komen. Terwijl nu de gedaghte Scheepen sigh, als verstroyde Schapen, weer by een versaemelden, sagen wy door een Verrekijker, dat 't Schip Asia desgelijks sijne Besaen-Mast had verloren. Hoorden 't selve oock dickmael twee, drie en meer Stucken Geschuts afschieten, waer uyt wy lightlijk konden besluyten, dat het daer meë op 't uyterste moest gekomen zijn.

In dit vermoeden wierden wy noch dies te meer versterckt, + wijl 't Iaght Schiebroeck nu op deese, dan op geene sijde van 't Schip Asia seylde, om nauw ondersoeck te doen van desselven gesteltenis. Oock moesten wy tegens den avond, met hertlijcke droefheyd ende meedelijden, aenschouwen, dat al 't Scheepsvolck van 't gemelde Schip Asia, 't eene deel voor 't andere nae, sigh met de Boot op 't Iaght Schiebroeck reddede. Dus heeft de Schipper en al die op 't Schip waeren by tijds 't selve verlaeten, om niet gesaementlijk nae den afgrond der Zee te sinken. Al de daer van gekomene Persoonen getuyghden, dat dit Schip Asia over d'aghtthien voeten hooghte Water in had; soo dat onmogelijk was, 't selve langer boven te houden.

Deeser wijs is Asia, + waer van de Laedingh wierd gewaerdeert op drie tonnen Gouds, den 29. Augustus Anno 1683. in den Oceaen, tusschen Africa en America gesoncken. De Menschen echter sijn'er afgekomen, alhoewel gantsch bloot, sonder datse yets van haere Goederen hadden konnen meë neemen; 't welck waerlijck een bejammerenswaerdigh ongeluck was.

Dit Volck van 't gesonckene Schip wierd verdeeld op d'andere Schepen. + Wy op 't Schip Goudensteyn kregen alleen voor ons deel een-en-veertigh personen; waer onder sigh bevonden de Schipper; een Batavisch Predikant, met sijne Dochter; een Opper-Stierman; en d'Opper-Chirurgijn, een Silesier, als Cajuyts-Gasten.

Nu hadden wy op ons Schip, doch by lijdlijcke Wind en We'er, ge-

noegh te doen met 't vervaerdigen van een andere Besaen-Mast: + Waer toe ons de soo langh aen Stierboord op de sijde buyten 't Schip tot ons groot geluck meë-gevoerde groote Stengh seer wel te pas quam. Door nood moesten wy deselve tot een Mast gebruycken. Waer meë oock onse Scheeps-Timmerman alreeds den 2. September soo verr' was gekomen, dat deese nieuwe, alhoewel taemlijck-kleyne Besaen-Mast in 't Schip staen, en oock Zeyl voeren kon. Maer vermits deselve taemlijk swack was, en derhalven op verre na soo een groot Zeyl niet kon voeren als d'eerste had gedaen; soo wierd aghter op de Campanje, in plaets der Vlagge-stock, noch een kleyne Stengh met een Zeyl gemaeckt, om dus beeter bezeyld te zijn, en met d'andere Scheepen gelijck te konnen komen.

Maer onaengesien wy alle mogelijcke vlijt hadden aengewend, + om ons Schip soodaenigh toe te stellen, dat wy met d'andere over Zee moghten geraecken, soo scheen sulcks echter onmogelijck te sullen zijn; en 't was ook soo inderdaed. Want wy waeren van nu af aen, tot op 't eynd der Reys toe, altijd de laetste; jae dickmael soo verr' aghter, dat d'andere Scheepen genoodsaeckt waeren onse aenkoomst in te waghten.

Den 6. dito, als wy 22. Graden Noorder-breedte hadden, quaemen wy in de Kroos-Zee, van de Hollanders dus geheeten. + Men siet hier niet anders, als dickmael gantsche Velden van aen malkander hangend groen Zee-kruyd, bynae 't Mos gelijck. 't Heeft seer lange Steelen, kleyne Bladeren, en Knopjens, gelijck de Linden-bloessemen. Echter is 't Water hier, gelijck anderweegen in den Oceaen, ongrondlijck. Wy hebben deese Gras-velden in Zee sien drijven tot op de hooghte van 40. en 44. Graden Noorder-breedte.

In deese Kroos-Zee hadden wy, + tot elcks groote verwonderingh, veeltijds seer stil We'er, sonder Wind; derhalven een sleghte voortgangh. Waerom ook den 9. dito van onse Scheeps-Raed, uyt vrees dat ons 't soet Water sou komen t'ontbreecken op de Reys, welke ons noch af te leggen stond, besloten wierd, dat 't Scheepsvolck hoofd voor hoofd yeder dagh niet meer als een Maet-kan (Mingelen) Water tot sijn Rantsoen sou genieten; waer mee yeder sigh sou moeten behelpen. Sulck een Maet-kan begrijpt aght Mutsjens; welcke eyndlijck noch tot ses wierden verminderd.

Den 14. dito kreegen wy, + nae soo een lange Kalmte, een goede Westen Wind, met welcke wy onse Cours meerendeel Noordlijck hielden. Door middel van een geswinde voortgangh (want dickmael leyden wy, binnen vier-en-twintigh uyren, een wegh van dertigh, ses-en-dertigh en meer Mijlen af) bereyckten wy den 19. dito de hooghte van 39. Graden en 22. Minuten, Noorder-breedte.

Doe wierd op 't Schip Schieland in volle Scheeps-Raed besloten, + tot op de breedte van 46. Graden Noord-Oost, en dan Noord-Oost ten Oosten tot op de breedte van Caep Cleare aen Yrland; eyndlijck West, door 't Canael tusschen Engelland en Franckrijck, en niet nae de koude Noordlanden, of boven Fero en Hitland om, gelijck d'orde der Compagnie was,

te seylen. Deese Resolutie was ons al t'saemen seer aengenaem; wijl wy een sonderlingh-groote begeerte hadden, om deese gevaerlijcke Reys eens ten eynde te brengen.

Den 31. dito saegen wy, dat de lught al weer met duystere Wolcken wierd vervuld; en dat ons daer door een nieuw Onweer wierd gepropheteert. + Terwijl ons dit op nieuws in een groote vrees settede, stelden wy op alles goede goede orde, om, soo veel mogelijck was, alle ongelucken te voorkomen. Ons grof Geschut, Kisten, Vaten, en voorts alles wat swaer was, maeckten wy vast. Sonder uytstel naemen wy al de Zeylen in, behalven alleen 't groote Schover-Zeyl; 't welck wy allerweegen met Touwen soodaenigh verseeckerden, dat het in alle gedreygde gevaer, onder Gods hulp, nae onse hoop onbeschaedighd sou blijven; wijl'er ons leven en al onse welvaert aen hingh.

Met dit Zeyl lieten wy ons Schip op Gods genaede drijven. + Op de naemiddagh quam 't gedreyghde en gevreesde quaed; te weeten, een geweldige Storm. De Winden vielen als een Donderwoede rondom ons neer; met soodaenigh een gebarst, en sulcke slaegen, als of men een geduerigh schieten uyt grof Canon had gehoord. Hier op volghde soo een onstuymigh-holle Zee, dat het, wanneer ons Schip in de diepte voer, niet anders scheen, als waeren wy midden onder groote Bergen. Echter hielden wy 't noch in deese seer groote nood boven Water; onaengesien de woedende Zee dickmael over ons Schip t'saemen sloegh.

By d'aennaederingh van d'avond begon de Wind noch veel heviger te stormen als oyt voorheenen: + Waer door dan oock de Zee hoe langer hoe onstuymiger wierd; soo dat wy al weer niet anders hadden te verwaghten, als een ellendige en gevaerlijcke naght. De Zee begon met haere bruysschende Golven soodaenigh te huylen en te raesen, dat niemand der onse kon verstaen wat eenen anderen seyde. Sulcker wijs wierd ons Schip daer van geslingerd, soo vreeslijck bestormd, dat als onmogelijck was, ons ergens aen vast, en alsoo op de been te houden. Iae, de Kiel wierd soodaenigh van d'eene sijde naer d'andere in de diepte neergeslaegen, dat alle Kisten, Tafelen, Bancken, schoon hoe wel te voren verseeckerd en vastgemaeckt, in stucken geraeckten. Selfs oock des Schips Medicament-Kist; welcke men gewoon is boven alle andere dingen op 't beste te versorgen, wierd los geruckt; met verplengingh van veele seer kostlijcke Olyen en andere Genees-middelen. De Porcellaine Bussen, in welckese bewaerd wierden, braecken in honderd stucken; en deeden ons een jammerlijcke verwoestingh aenschouwen.

Niet beeter gingh 't met mijn Keldertje, + of Flesschen-kist; waer in ick had weghgeleght d'alderbeste geconfijtede Oost-Indiaensche Vrughten, van Batavia meë genomen; doch die nu al t'saemen, wijlse doch gantsch verdorven waeren, de Zee ten buyt wierden. Deeser wijs veroorsaeckte ons de Storm seer groote schaede. Een goed deel seer sterck Yserwerck buyten 't Schip, 't welck anders, wegens de hardheyd en dickte, een seer groot geweld kan uytstaen, wierd hier van de woedende Zee-golven in stucken geslaegen, gantsch verbroocken. Dit sal veele

misschien wonderlijck schijnen: Maer hoe veel meer heeftmen sigh te verwonderen, dat een van Hout gemaeckt Schip door soo veele verschricklijcke slaegen der onguere Zee-baeren, tegens welcke 't Yser selfs niet kon bestaen, niet t'eenemael van malkander gestooten, en in veele stucken geslaegen wierd.

Als wy deese seer gevaerlijcke naght gantsch slaeploos hadden doorgebraght, + en de morgenstond, voor ons noch droevigh genoegh, weer verscheen, waeren onse oogen, door de vorige donckerheyd, soodaenigh verblind, dat 't eene Schip 't andere nauwlijcks kon sien. Ondertusschen scheen 't, dat de rasende Stormwinden sigh tegens den middagh een weynigh wilden bedaeren; waer door onse flauwe hoop weer wat verwackerde. De duystere Wolcken scheydden sigh van malkander, en verdweenen. 's Middaghs saegen wy de Son, 'savonds de Starren weer schijnen, tot onser aller onbeschrijflijcke vreughde.

Wy hoopten nu, + d'andere Scheepen onses geselschaps weer te sullen aenschouwen, gelijck oock geschidede; behalven dat 't Schip Wester-Amstel in dit Onweer van ons afgeraeckt was. Dus bestond onse Vloot, aen Capo di bona Speranza ses Seylen sterck geweest, nu alleen uyt vier; wijl Asia te voren was gesoncken. Boven de gedaghte schaede braght deese Stormwind ons een koude aen, die gantsch beswaerlijck was; als ons, + die uyt heete Landen quaemen, nu t'eenemael ongewoon. Dit veroorsaeckte, dat de swaerder Kleederen (van welcke echter seer weynige voorsien waeren, wijl men in Oost-Indien seer lighte en lughtige draeght), uyt Kisten by een wierden gesoght, op datse ons eenighsins moghten verwarmen.

't Eene onheyl quam by 't ander. + Op ons Schip ontstonden eenige Sieckten, insonderheyd Watersught en Scheurbuyck. Alreeds waeren'er eenige aen gestorven; doch nu quaemen deese kranckheden hoe langer hoe meerder onder 't Scheepsvolck d'overhand te neemen. Daerenboven begonden wy te komen ten eynde onser levens-middelen. Dit alles deed ons dies te vyeriger nae 't Vaderland verlangen, om eens uyt deesen onsen sleghten staet verlost te mogen zijn.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen


Over dit hoofdstuk/artikel

landen