Logo DBNL
Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686 (1694)

Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686

(1694)–Christoph Frick, Elias Hesse, Christophorus Schweitzer–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

X. Hoofd-stuck.

Afvaert van Batavia nae 't Eyland Bali. Aenkoomst aldaer. Doodlijcke Pijlen der Inwoners. Laeten sigh voor Slaven verkopen. Seer seldsaeme Afgodery. Vrouw-verbrandingh, hoe van de Schrijver selfs gesien. Susu-Eyland bewoond van Menschen-eeters. Hoe woester volck, hoe beeter Land-vrughten. Vertreck van Bali; en aenkoomst te Batavia. Predicatien. Kercken. Lof der Politie te Batavia; en aenmerckingh des Schrijvers op de Religie. Waerom veele
in Indien, als haeren tijd uyt is, sigh op nieuws verbinden. Vloot van Batavia nae Holland‚ van welcke drie Scheepen by Ameland vergaen. Goede stand van Batavia. Chineesen betalen den Schrijver seer rijcklijck, als hy haer ergens van genas. Voorbeeld van een Chinees, met siedend-heet Thee-water overgoten. Straf des Daders, en seldsaemheyd daer ontrent. Toght nae Suratte. Kalmte. Straf over een Venetiaen en twee Jongens, schuldigh aen de vervloeckte Sonde. Aen eenen anderen, op een woest Eyland geset. Aenkoomst te Suratte. Seldsaemheyd der Jaer-getijden. Te rugg'-reys nae Batavia. Onder de Linie. In drie weecken tijds geen vierendeel uyr weghs gevoordert, door stilte. Veele Siecke. Wonderlijck verhael van onuytspreecklijcke dorstlijdingh. Eyndlijck quam noch Regen. Aenkoomst te Batavia; en weer afvaert nae Bengala, Pegu, en Aracan. Rosen van Jericho. Veel andere dingen.

ALs nu de gedaghte vrolijcke Slemp ge-eyndighd was, + begaf ick my weer op mijn Schip; oock by gelegenheyd somtijds weer aen Land; tot dat ick eyndlijck mijn afscheyd van den Opper-Chirurgijn nam. Waer op wy in Gods naem met den aenbreeckenden dagh en een gewenschte Wind van voor Batavia uytliepen. 's Avonds, noch by Sonneschijn, voeren wy 't Eyland Onrust voorby. Quaemen tusschen 't Eyland Toppers-hoedje en Bantam, langhs 't Eyland Groot-Java, in de volle Zee: Bereyckten oock binnen aghtthien daegen tijds, sonder eenigh ongemack, 't Eyland Bali; en Anckerden voor de Hoofd-stad van dien selven Naem.

Op onse vorige Reys nae Banda en Amboina waeren wy niet boven d'aght Mijlen van Bali afgeweest. + Doch wijl wy doemaels een goede Wind hadden, quam 't ons niet gelegen, dit Eyland aen te doen; maer setteden onse loop voort: Alhoewel anders al de Scheepen, welcke nae Banda en de Moluckische Eylanden vaeren, hier 't Ancker uytwerpen, om sigh van varsch water en andere behoeften te voorsien.

Hier losteden wy onse Waeren, en naemen daer tegens andere in, + welcke hier gemaeckt werden. Want 't meeste deel der Inwoners deeses Eylands geneeren sigh met Spinnen en Weven. Derhalven leverense veele Sijdene en Cottoene, of Boom-wollene Stoffen uyt.

't Sijn seer sterke Lieden, wat swarter als andere Indiaensche Volckeren. + Sy hebben geen ander Geschut, dan een seecker hol Instrument, waer in sy kleyne Pijltjens steecken, in 't midden tot op de helft doorgesneeden, en seer sterck vergiftighd. Wanneer sy yemand eene der selve in 't ligchaem schieten, en men die uyttrecken wil, soo breeckense af, en 't stercke gif brenghd den dus geschotenen terstond om 't leven.



illustratie

Even deese Inwoners laeten sigh overal door geheel Oost-Indien onder alle Natien voor Slaven verkopen: + Gelijck ick dan selfs van eenen hier leggenden Hollandschen Onder-koopman een Maeghdeken koght voor aghtthien Rijcksdaelers; 't welck ick meë nae Batavia nam; daerse my yeder dagh twee of drie Hollandsche Schellingen kon verdienen.

Dit Eyland is seer Volckrijck; want sy vermengen sigh met malkander gelijck d'onreedlijcke Beesten. + Heydenen sijnse, en geloven aen 't geen haer 'smorgens, soo haestse wacker werden, aldereerst in 't oogh koomd. Siense dan een Vogel, soo biddense den selven dien geheelen dagh met de grootste yver en aendaght aen. Of koomd haer aldereerst een Beest, een Boom, of wat het anders sijn magh, in't gesight, soo vereerense 't selve op een gelijcke wijs.

Daerenboven hebbense deese grouwlijcke gewoonte, + wanneer een Man sterft voor sijne Vrouw, of die'er voor gehouden werd, al had hy nevens haer noch soo veel Bywijven, soo moet deese sigh nae sijne dood verbranden. Indiense sulcks niet wou doen, soo werdse, met d'aldergrootste hoon, als d'alderslimste Hoer, uyt 't Land wegh gedreven. Oock besluytense hier uyt, datse haeren Man in sijn leven niet getrouwlijck bemind heeft.

Met de verbrandingh, welcke ick met eygener ogen heb aenschouwd, gaet het dus toe. + Wanneer de Man gestorven is, naeydmen hem in een Cottoene Doeck; en men brenghd hem boven op 't Huys op vier Palen. Ondertusschen sitten eenige oude Wijven, die sigh voor een weynigh geld hier toe laeten hueren, voor 't Huys; welcke vier of vijf dagen langh huylen en schreeuwen, tot dat 't Wijf sigh levendigh met haeren doden Man laet verbranden. Ten dien eynde graefdmen aen een Rivier een grote Kuyl. Deselve vuldmen, ter helft toe, met 't drooghste Hout; waer op men de gestorvene leght, reght in 't midden; en dan werd het aengestoocken.

Als nu de vlam op 't felste is, + koomd 't Wijf met een snelle vlught aenlopen, en springht'er midden in. Eerst evenwel neemdse van haere naeste Verwanten afscheyd: Van welcke yeder haer yets geeft. D'eene geld; met beede, datse 't selve sijne Vrouw in d'andere Weereld wou brengen. D'andere Bloemen; met versoeck, van die aen deese of geene sijner of haerer Vrienden of Vriendinnen te willen overleveren. Dit alles leghtse met groote vlijt by een in een Cottoene Doeck; bindse om haer ligchaem, en beloofd, datse aen de genoemde personen deese Geschencken getrouwlijck sal ter hand stellen.

By deesen handel sijn veele Speellieden, + welcke op haere Instrumenten van Koper en ander Metal, die een groote klanck van sigh geven, sulck een geluyd maecken, datmen haer geschreeuw in 't vyer gantschlijck niet kan horen. Oock sijn eenige Mannen besteld, welcke, soo haestse in den brand is gesprongen, eenige Kruycken met Oly daer in moeten gieten, op dat de vlam te heviger werden, en deese ellendige dies t'eerder aen haere dood geraecken moght.

Alsse nu t'eenemael tot asch is verbrand, + werptmen alles, met de hooghste treurigheyd, nae Heydensche gewoonte, in de Rivier. My is wel bekend, dat andere deese Verbrandingh met eenige andere omstandigheden hebben voorgesteld; die veellight anderweegen gebruycklijck sijn: Maer soo als ick de saeck hier beschreven heb, heb ick alles met eygener ogen gesien.

Ontrent en om dit Eyland leggen noch verscheydene andere Eylanden, al t'saemen desgelijcks van Heydensche Volckeren bewoond. + Onder deese is 't Susu-Eyland van reghte Menschen-eeters vervuld. Want alsse malkander in den Oorlogh, of op een andere wijs, gevangen bekomen, of om 't leven gebraght hebben, soo vreetense de dode; en derselver vleesch is haer een sonderlinge delicates. Iae, sy leven noch veel beestlijcker, als de Hottentots aen de Caep in Africa.

Soo langh wy hier laegen, + was mijn beste tijdverdrijf, dat ick somtijds met d'Inwoners in haere Hoven of Boomgaerden gingh wandelen; in de Bomen klom, en nae mijn gelieven, alhoewel met haer verlof, afpluckte d'alderschoonste Citroenen, Oranje-Appelen, en andere diergelijcke heerlijcke Vrughten; seer smaecklijck. Deese Bomen wiessen hier gelijck de wilde Bomen in de Bosschen. Onder deese Vrughten vond ick seecker slagh, waer van de buytenste Schaelen veel beeter smaeckten als 't binnenste.

'k Heb met de grootste verwonderingh door geheel Indien aengemerkt, + dat hoe wilder en woester de menschen waeren, hoe beeter Vrughten sy hadden. Een Voorbeeld, men betraghte alleen 't Land der Hottentots aen de Caep, of 't Hoofd der Goede Hoop. Wat voor heerlijcke Vrughten van Citroenen, Oranje-Appelen, Water-Limoenen, en andere diergelijcke werden hier gevonden! Iae oock, hier groeyen seer voorspoedigh d'Europaeische Gewassen; waer over ick my dickmael niet weynigh heb verwonderd.

Doch ick keer weer te rugge. + Als wy over de drie Weecken langh by 't gedaghte Eyland Bali hadden stil gelegen, hebben wy eyndlijck op eenen avond onse Anckers gelight; en stelden onse Cours weer nae Batavia. Geduerigh hielden wy dit Eyland aghter ons in 't gesight. Iae, by seer helder We'er konden wy 't ten vollen oversien; want 't is in sijnen omvangh niet boven de sesthien Mijlen groot; oock niet meer als aght Mijlen van Groot-Java afgelegen; daer wy altijd langhs heenen liepen, als 't welck t'onser reghterhand lagh; soo dat wy eyndlijck op den negenden dagh geluckigh op de Reede voor Batavia quamen.

Doe ick nu my hier aen Land had begeven, + en by alle gelegenheyd den Heer Opper-Chirurgijn opwaghtede, quam ick eyndlijck in de Verband-Winckel des Kasteels; daer ick, nevens noch vijf Meesters, de gesaementijcke Militie op al de vier Punten; oock al de Kooplieden, Schrijvers en Handwerckslieden te voorsien en te besorgen had. In deesen tegenwoordigen staet kon ick, God sy gedanckt, driemael in yeder Weeck d'ordentlijcke Godsdiensten bywonen. Want men deed in 't Kasteel van Batavia, daer de Slot-kerck was, seer heerlijcke Predicatien; doch nae de Religie der Gereformeerde.

Oock moesten de Soldaten op yeder Sondagh by beurten vlijtigh tot 't gehoor des Godlijcken Woords komen, + onder 't opsight van een Onder-Officier, 't sy datse van de Luthersche of van een andere Religie waeren. Dan treckense altijds Schoenen aen, daerse anders meest den tijd blootsvoets daer heenen treeden.

Behalven de Slot-kerck sijn'er noch twee andere in de Stad. + In eene der selve predicktmen in de Portugeezsche Tael, welcke de Burgers deeser Stad meest gebruycken: In d'andere in de Maleysche, ten dienst der vreemde Natien; vermits deese Spraeck door geheel Indien de Hoofd-Tael is.

'k Heb, om rondlijck de waerheyd te bekennen, + dickmael in aenmerckingh genomen, dat de Politie in de Stad Batavia tot sulck een hooghte is gereesen, dat geen Stad in Europa haer daer in te boven gaet; onaengesien sigh daer soo veelerley Natien bevinden; als, Turcken, Persianen, Tartaren‚ Chineesen, Siammers‚ Mooren, Japonneesen‚ Armeniërs, Arabiërs, behalven noch d'Oost-Indische Volckeren selfs. Alleenlijck werd hier geen Religions-oeffeningh geleeden, buyten de Gereformeerde. Of schoon in Holland de Lutheranen, Remonstranten, Joden, &c. Kercken werden toegestaen, soo werd echter in Batavia sulcks niet gedooghd. 'k Geloof, indien de Lutheranen hier een Kerck hadden, dat veele daer blijven, en niet eens van meeningh werden souden, om oyt uyt dit Land weer nae Huys te keeren.

Wat my belanghd, had'er een Luthersche Kerck geweest,'k sou niet veel op soo een groote te rugg'-reys gedaght, maer veel meer mijn uyterste vlijt aengewend hebben, om hier te blijven; waer toe my oock geen goede gelegenheyd had ontbroocken. + 'k Ben verseeckerd, dat veele honderden, die, wanneer haere tijd verstreecken is, uyt Oost-Indien konden vertrecken, haere Religie ter sijden stellende, sigh veel liever op nieuws verbinden, als datse weer nae haer Vaderland souden keeren; alleen uyt vrees voor sulck een swaere Reys.

Even ter tijd als ick my te Batavia bevond, + gingh een Vloot van seven Scheepen nae Holland; doch van welcke drie by Ameland Schipbreuck leeden. Op deese Vloot voer oock af nae 't Vaderland een Tyroller‚ geboortigh van Bozen (d'Italianen noemen deese Stad Bolsano). Vermits hy my seyde, dat hy, in Holland gekomen, sijn wegh over Ulm nae Huys wou neemen, soo gaf ick hem een Brief meë aen mijne Heeren Vooghden; welcke hy oock getrouwlijck heeft overgelevert, en t'Ulm eenige daegen ter Herbergh lagh in 't Witte Paerd.

Twee Iaeren daer nae, + als ick ten vollen gereed was om nae Holland af te vaeren, en van mijnen Landsman, de voorgedaghte Wolinski, mijn afscheyd had genomen; juyst soo als ick van 't Punt de Diamant afgingh, bejegende my deesen Tyroller weer; waer over ick niet weynigh verbaesd stond. Hy braght my een Antwoord-schrijvens op mijnen hem meë gegevenen Brief; oock eenige vriendlijcke groetenissen van mijne Susteren. Verhaelde my daerbenevens, dat hy sigh eenige dagen langh t'Ulm had opgehouden; doe nae Huys was gegaen; en daer

alles in goede welstand had gevonden. Doch vermits dit Land (alhoewel sijn Vaderland) nu tot sijne gesondheyd niet wou dienen, soo had hy de Reys nae Oost-Indien weer aengenomen; en, schoon ongeerne, sijnen lieven stock-ouden Vader gelaeten in de hooghste droefheyd over deesen sijnen nieuwen Toght.

Ondertusschen viel in Batavia niet veel gedenckwaerdighs voor. + Wegens Bantam stond alles in goede rust. Van geenen Oorlogh wierd meer gehoord. De Koophandel bloeyde nae vollen wensch.

Terwijl ick hier was, + traghtede ick daer nae, dat ick, nevens mijnen ordinairen dienst, oock yets moght verdienen by de Vrye Lieden; maer insonderheyd by de Chineesen; want deese Natie is boven alle andere mild in 't betaelen. Als ick eenen der haere maer alleen in Aderlatingh had gediend, soo was mijnen loon drie of vier Rijcksdaelers. Voor 't geneesen van een kleyn gebreck, of geringe wonde, of andere sleghte beschaedigingh, bequam ick dertigh guldens; somtijds min, somtijds meer.

Eens was ick in een Chinees Huys, + om Thee te drincken; want onder deese Natie sijn altijd Thee-herbergen; waer in men sigh voor een geringh geld met deesen Dranck kan verlustigen. Onverwaght geraeckten hier twee Chineesen met malkander in twist; onder welcke d'eene den anderen een groote Kruyck siedend-heet Thee-Water over 't aengesight en 't gantsche ligchaem goot; waer door hy sigh op verscheydene plaetsen niet weynigh gebrand bevond. Terstond nam ick hem onderhanden, en genas hem in een seer korte tijd. 'k Eyschte voor deese geneesingh dertigh Rijcksdalers; welcke hy my gantsch gewilligh aen enckele Realen, of Spaensche Matten, aentelde. Daerenboven my noch, uyt vriendschap, eenige maelen te gast nodighde. 'k Versuymde niet te komen, en wierd somtjds op 't heerlijckste getracteert. Voorts betoonde hy my alle goedwilligheyd.

De geene, + die hem dus begoten had, wierd veroordeeld, ter Straf, dat hy moest geven twaelf der alderlanghste Hayren uyt sijnen Baerd, of in der selver plaets dertigh goudene Cubanz (Een Cubanz is een stuck Gouds van thien Rijcksdalers; 't welck de Groote Mogol doet Munten; soo dat dertigh Cubanz maecken drie-honderd Rijcksdalers). Vermits nu deesen Chinees een persoon van goede middelen was, soo wou hy liever deese aensienlijcke som gelds misschen, als twaelf Hayren uyt sijnen Baerd. Behalven dit moest hy al d'onkosten aen den geenen dien hy beleedighd had vergoeden.

Ondertusschen vernam ick, + datmen een Schip toerustede, om nae Suratte te seylen. Derhalven kreegh ick weer lust, om oock deese Reys op nieuws aen te vangen; wijlse (gelijckmen in 't gemeen daer van seyde) gemacklijck valt, en weynigh Storm-winden of andere Zee-ongelucken onderworpen is. Om hier toe te geraecken, vereerde ick mijnen Opper-Chirurgijn een bovenmaten schoon, met Lackwerck en Silver seer net op 't treflijckste vercierd Cantoortje, 't welck ik meë van Japon had gebraght. Dit werckte soo veel uyt, dat ick orde kreegh, om te

gaen op 't gedaghte Schip, genoemd Gelderland. In 't selve was nu een Over-meester en ick. D'andere Meester, die'er te voren op geweest was, moest in mijne plaets in 't Kasteel gaen, en mijnen dienst daer verrighten.

Als nu 't Schip sijne volle Laedingh had bekomen, + en met twee Opper-kooplieden voorsien was geworden, gingen wy op Paeschdagh, vroegh in de morgenstond, onder 't lossen van drie Vreughde-schooten, t'seyl. Quaemen even wel dien selven dagh niet verder als tot 't Eyland Onrust, vermits de Wind gantsch swack wierd. Hier laegen wy vier daegen langh stil; wijl 't tot onsen voordeel niet wou waeyen. Dit verdroot ons niet weynigh. Eyndlijck echter kregen wy een koeltje; derhalven wy onse Anckers opwonden, en allenxen 't Eyland Sumatra voorby liepen; oock, nae ses daegen, nevens 't Eyland Engano heenen, by stil We'er; soo dat wy dit Land over de vier daegen langh in't gesight hielden; vermits de Wind niet wou blasen. Terwijl ons Schip dus saghtjens op 't Water drijft, willen wy verhaelen, wat sigh ondertusschen in 't selve toedroegh.

Wy hadden, + boven 't andere Volck, veerthien Soldaten in; waer onder een Venetiaen was, genoemd N. Nicolao, een aensienlijck jongh persoon. Deesen had alreeds eenige maelen beneeden in 't Schip met twee Iongens de vervloeckte Sonde gepleeghd. Dit wierd de Provoost eens gewaer, en maeckte terstond dien grouwel den Schipper bekend. Hier op wierden, soo wel beyde de Iongens, als den heylloosen Venetiaen, in de Ketenen geslooten. In 't ondersoeck bekendense alles vrywilligh, en datse van Batavia af hier aen schuldigh hadden gestaen.

Ick en d'Over-meester wierden van de Scheeps-Raed bevolen, + de twee Iongens te besightigen, en wy bevonden, datse de waerheyd hadden beleeden. Doe wierd sonder uytstel 't Vonnis uytgesproocken, en volvoerd. D'eene Iongen, oud sesthien Iaeren, wierd den Venetiaen in de reghter, d'andere van elf Iaeren in de lincker arm, vastgebonden. Dus, nae een gegeven teecken, vroegh in de morgenstond, als 't Gebed gedaen was, in 't Water gestoten. De twee Iongens baeden, + met onsen Voorleeser (Sieckentrooster) op 't yverighste; 't welck wy niet sonder traenen konden sien en horen. Doch de Venetiaen, als hy alreeds op de Planck stond, om in Zee geworpen te werden, eyschte, in plaets van te bidden, noch een dronck Brandewijn. Waer op de Schipper tot hem seyde: Hy sou haest meer als genoegh te drincken vinden. 't Waere hem beeter op sijne Ziel te dencken, als noch Arack te begeeren in 't laetste ogenblick sijns levens. Doch als hy door geene Vermaeningen sigh liet beweegen, soo wierd 't Vonnis uytgevoerd. Van aghter 't Schip vielense alle drie in de Zee; en stracks daer nae wierdense van ons niet meer gesien.

Noch eenen was'er, + op welckemen vermoedde, dat hy met d'andere 't selve werck had gedreven. Doch hy beleed niet meer, als dat hy 't wel voorneemens was geweest, doch noyt had gepleeghd. Men keeten-

de hem aen handen en voeten. Doe wy nu by 't Eyland Ouro waeren gekomen, wierd in de Scheeps-Raed besloten, datmen hem op 't genoemde Eyland sou setten; gelijck oock geschiedde; echter gafmen hem noch soo veel Water, Biscuit, en Taback, als voor eenige daegen genoegh tot sijn onderhoud was; nevens een Vyerslagh. Hy bad wel onophoudlijck, datmen hem doch op een andere wijs sou straffen; wijl hy liever sijn leven wou verliesen, als in deese woeste Plaets gelaeten werden; doch te vergeefs. Naederhand hebben wy niet 't minste van hem vernomen.

Dien selven dagh setteden wy onse Reys voort, + met soo een voorspoedige Wind, dat wy 't Eyland Ouro, waer op wy de gedaghte Mensch hadden uytgeset, gantschlijck uyt't gesight verloren.

Hier nae lieten wy Ceylon ter reghter, + de Maldivische Eylanden ter linckerhand leggen. Seylden dus midden tusschen deselve door. Gingen voorts om den hoeck des vasten Lands Malabar en Bisnagar met d'alderbequaemste Wind reght op Suratte aen; daer wy, nae een Reys van vijf Weecken, geluckigh Anckerden; en op deesen Toght niet meer dan een eenigh Mensch hadden verloren; behalven de vier persoonen, van welcke hier boven is gesproocken.

Terstond wierden onse Waeren uyt, + en andere daer tegens ingeladen. Oock begaven onse twee Opper-kooplieden sigh nae Land, om daer te blijven in de Hollandsche Logie. Want de Hollanders hebben hier haere Koophandel en Packhuysen, tot welcke besteld sijn Opper en Onder-kooplieden, met toegevoeghde bequaeme Dienaeren. Deese drijven hier een seer grooten handel, soo in 't Land Suratte selfs, als oock in Persien, en andere omgelegene Gewesten.

De Stad Suratte leght ontrent 800. Mijlen van Batavia; + en behoord den Grooten Mogol, of Keyser van Indostan; welcke sigh noemd Heer over gantsch Indien.

Ter deeser plaets heb ick, + als wat sonderlinghs, aengemerckt, dat sigh de Iaers-tijden seer wonderlijck veranderen: Sulcker wijs, dat wanneer het op d'eene sijde over 't Malabaersch Geberght, nae Ceylon, Bengala, Sumatra, Malacca, en andere Oostwaerts gelegene Landen regend ('t geen een half Iaer langh duerd, doch daeghlijcks maer alleen een weynigh, 't welckse voor de Winter houden, en Boosemans-Son noemen) het daer tegens aen d'andere sijde schoon en helder We'er is. Dagh en naght is hier altijd even-gelijck, yeder van twaelf uyren. De dagh koomd op juyst ten ses uyren 'smorgens; de naght ten ses uyren 'savonds.

Ondertusschen bevraghteden wy weer ons Schip, + alhoewel met niet seer veele Waeren. Meest naemen wy Persiaensche Munt in. Voorsaegen ons van allerley nooddruft; en yeder verrightede 't geen hy te doen had. Gingen daer nae met een goede Wind onder Seyl; en quaemen binnen veerthien daegen aen de Malabaersche Kust; welcke wy lieten leggen ter linckerhand. Van daer seylden wy om den Hoeck Capo de Comori, welck Voor-geberght nae 't Zuyden leght. Voorts begaven wy ons

nae de Vestingh Punto de Galle (Punta Gale). Versorghden ons hier van varsch Water en andere behoeften: Oock vonden wy'er een Engelsch Schip, genoemd, de Hoecker Sina, gekomen van Bengala, en voorneemens te gaen nae de Persiaensche Zee-Stad Camron.

De gedaghte Vestingh Punto de Galle, + geleegen op de Zuyd-sijde van 't Eyland Ceylon, is seer dienstigh voor de Scheepen, welcke nae Suratte en Persien willen; om sigh aldaer te verfrisschen, en soet Water in te neemen. Hier meë braghten wy bynae vier daegen door. Eyndlijck liepen wy met een goede Wind weer uyt de Haven.

's Anderen daeghs voeren wy de Maldivische Eylanden (welcke over de duysend geteld werden) voorby; + soo dat wy den sevenden dagh daer nae weer aen 't Eyland Ouro quaemen; daer wy den voorgedaghten Mensch opgeset en gelaeten hadden. Hier wierpen wy 't Ancker uyt; maer konden niet 't alderminste van hem verneemen. Derhalven seylden wy voort, en bevoorderden onse Reys, soo veel ons mogelijck was, reght op Java Major aen.

Als wy nu in volle Zee waeren, + noch ontrent honderd Mijlen van Malacca af, hadden wy over de drie Weecken langh sulck een stilte, als of d'Alderhooghste al de Winden gesaementlijck had opgeslooten. Dus bleven wy onder de Linie leggen, en konden in de gedaghte geheele drie Weecken tijds niet 't vierdedeel eener uyr Weghs voortkomen, behalven dat ons de Zeewinden somtijds gintsch en herwaerts wierpen, doch sulkerwijs, dat het ons weynigh tot de bevoorderingh onser Reys diende. De Leeser, + welcke noyt op d'opene Zee is geweest, gelieve te weeten, dat de Zee en Baeren, of'er schoon gantsch geen Wind waeyd, sigh evenwel bewegen; en somtijds veel gevaerlijcker, als by groote Stormwinden; insonderheyd daer groote of wel grondeloose diepten zijn. 't Is een bekende saeck, dat dickmael, by een langhduerigh stil We'er, veele Scheepen te grond gaen, 't welck ick selfs met veele Voorbeelden sou konnen bewijsen.

Iae, + 'k heb by stil We'er meenighmael seer groote Golven gesien, soo dat het, als ick van 't Schip af nae beneeden keeck, niet anders scheen, als of ick van den hooghsten Bergh onderwaerts in een diep Dal sagh. Derhalven oock een Schip, 't welck light gelaeden is, lightlijck dus kan ondergaen.

Ondertusschen bequaemen wy, + wegens de groote hitte, al vry een groot getal Siecken. Daerenboven was onse Schipper gantsch niet wel gemoed, ter oorsaeck van 't weynige soet Water, 't welck wy in 't Schip hadden. Want vermits deese Indische Reys voor kortduerigh werd geaght, soo hadden wy ons niet seer daer van voorsien.

Hier door verswaerde onse ellende, + en de dorstlijdingh nam sodaenigh toe, van dagh tot dagh, datmen voor een dronckje Water een, oock twee Rijcksdalers betaelde. Iae, 't liep noch hoger. 't Vat, waer uyt men 'smorgens ons Rantsoen uytdeelde, moest met twee Schildwaghten bewaerd, en met vier Sloten verseeckerd werden; waer toe de Schipper, Opper-Stierman, Bootsman en Schieman, de Sleutelen hadden. Ye-

der wierd voor een geheelen dagh niet boven een half vierendeel van een Maet Water gegeven. + Ick selfs wierd eens, door den onlijdlijcken dorst, gedwongen, voor een dronckje Water te leveren twee dousijn Silvere Knopen van mijn Camisol. Dickmael leyde ick mijnen mond tegens 't Schip aen, en beet in 't Hout; meenende, dat ick noch eenige voghtigheyd daer uyt sou suygen.

Sommige onses volcks, + door de nood geparst, droncken somtijds een teugh Zee-water; 't welck haer sulcker wijs bequam, datse bynae alle daer van stierven. D'erbarmlijckheyd van den staet, waer in wy ons doemaels bevonden, sou geen pen genoeghsaem konnen voorstellen. Wy waren noch aght-en-twintigh persoonen, die deeser wijs leven moesten. Dickmael wenschtten wy, dat 't Schip voor onse oogen moght ondergaen; liever, als noch langer dus van dorst te versmaghten. Want wy hadden niet meer als noch thien Vaetjens Water by ons. Daerenboven saegen wy niet 't minste teecken, dat'er eenige Wind sou mogen komen; om welcke wy God onophoudlijck aenriepen; en soo 'smorgens als 'savonds yverige Beedestonden aenstelden.

Onderwijl quam 't met ons op 't uyterste, + soo dat wy noch alleen ses Vaten Water hadden. Dit vergrotede ons jammer noch meer; en wy konden ons niet anders voor oogen stellen, als dat wy nu haest van dorst souden moeten sterven.

Als wy nu eens in deese treurige gedaghten bynae alle boven op 't Schip saeten; + d'eene een harde Biscuit knauwde, om daer door de dorst eenighsins te stillen, d'andere wat anders deed, ten selven eynde, verdonckerde sigh in de naght ontrent ten elf uyren de half-schijnende Maen door swarte Wolcken. Dit verheughde onse herten eenighsins; en ondertusschen baeden wy God innighlijck, dat hy ons doch een koelen Regen wou verleenen. Te gelijck maeckten wy onse Doecken gereed; welke wy aen haere vier eynden uytspanden, en in 't midden een Canon-Kogel leyden, om'er als een Sack van te maecken. Onder deselve stelden wy eenige leedige Vaten, om 't Regen-water daer in op te vangen, wanneer d'Almaghtige sou gelieven, 't selve te geven. Als wy ontrent drie uyren langh hier meë waeren beesigh geweest, terwijl wy geduerigh onse sughten nae den Hemel sonden, en onophoudlijck toekeecken, wat van 't We'er sou willen werden, wierden de Wolcken allenxen swarter en dicker: Trocken sigh oock meer t'saemen; 't welck onse hoop mercklijck versterckte; tot dat eyndlijck wat gewenschte koelte quam; en stracks daer nae een stercke Regen; welcke de geheele naght aenhield; waer door wy dan eenigh Water bequaemen. 't Eerste moesten wy weghgieten, vermits 't vry bitter was.

Elck kan sigh lightlijck inbeelden, + hoe groot onse blijdschap sijn moest; en hoe wy hier voor den Alderhooghsten hertlijck danckten. Doe oock lieten wy onse van den Regen wel door-nat gewordene Zeylen dapper gespannen staen, en naemen onsen loop met een vrolijck gemoed nae 't Eyland Groot-Java. Voeren met een gewenschte Wind 't Eyland Engano voorby: Soo dat wy, nae een Reys van drie Maenden, de Straet van

Sunda passeerden, en geluckigh op de Reede voor Batavia aenquaemen. Naederhand heb ick gehoord, dat de Schipper en Opper-Stierman een hard verwijt hadden bekomen van den Heer Generael, wegens haer versuym, van 't Schip genoeghsaem met Water te voorsien. Daerenboven wierd haer, ter Straf, eenige Maenden van haere Besoldingh afgetrocken.

Ick bleef noch over de drie Weecken langh op 't Schip, + nae dat het alreeds onttakeld was; vermits men seyde, dat het haest weer nae Bengala, Pegu en Aracan sou afvaeren. 't Wierd oock daeghlijcks met verscheydene Waeren bevraght. Wijl ick van den Opper-Chirurgijn geen andere orde bequam; in tegendeel van hem met allerley Medicamenten, nodigh tot sulck een Reys, op nieuws voorsien wierd, soo stond my desen Toght te doen. Met een voor ons dienstige Wind voeren wy van Batavia af. Liepen door tusschen de twee Eylanden Sumatra en Malacca. Wierpen binnen negen daegen tijds onse Anckers voor Pegu uyt. 't Geen men hier verhandelen moest, wierd op 't spoedighste verright; soo dat wy daer meë niet meer als drie daegen doorbraghten. Oock stracks daer nae weer onder Seyl gingen; en in weynigh tijds ons voor de Hoofdstad Aracan bevonden. + Van daer wendeden wy ons nae Bengala; welcke twee Steeden niet meer als aght Mijlen van malkander af-leggen.

By deese Stad Bengala wierpen wy onse Anckers vlack voor de mond der Rivier Chaor; + welcke, als een stercke Arm, nae een half uyr wegs sigh vermenghd met de Ganges, + eer hy sigh uytgiet in de Bengaelsche Zee. Aen even deese Vloed leght een groote Koop-stad, genoemd Verma. Nae deselve sijn beyde onse Kooplieden en de Schipper tweemael in een Boot met goede Wind gevaeren. + Want de genoemde Stad leght noch aght Mijlen weghs Landwaerts in.

De Koninghrijcken Pegu, Aracan en Bengala leggen noch meest buyten de Ganges: + Welcke sigh, ontrent twee Mijlen van daer, nae des Groten Mogols Landen doorlopen te hebben, uytgiet in de Bengaelsche Zee. Deese Gewesten heeft Jan Huygen van Linschooten in sijn Itinerarium genoeghsaem beschreven, nevens der Inwoners Seeden, Godsdiensten, Gewoonten, en andere Gedenckwaerdigheden; tot welcken Autheur ick de begeerige Leeser geweesen wil hebben.

Ontrent 40. Mijlen van Bengala, + tusschen de Rivier Ganges en Perselis, Landwaerts in, leght een Plaets, genoemd Lohanack (in eenige Land-kaerten werd gesteld Jehanack), van waer de soo genoemde Rosen van Jericho komen. Geheele Velden staen vol van deese Bloemen. Voor een geringh geld kon ick'er van de Bengalers een groote meenighte krijgen. + Sy sijn gantsch groen. Wanneerse afgepluckt sijn, sluytense sigh voor 't gesight toe, en werden gantsch dor, gelijck de geene, welcke in 't Vaderland werden overgebraght. Maer alsmen haer in Water steld, gaense weer op. Tot veele gebreecken sijnse seer dienstigh, insonderheyd voor d'in arbeyd sittende Vrouwen, wanneer de Vrught beswaerlijck voort wil. Men seght, wanneer men deese Rosen

maer onder haer leght, dat de Geboorte terstond geluckigh volghd.

Men verhaeld, + dat 't Zaed deeser Rosen door een Koningh van uyt Syrien, daerse in meenighten ontrent Jericho wassen, herwaerts sou gebraght sijn geworden. Oock salmen in de gantsche Weereld geen andere Plaets vinden, daer deese Rosen voortkomen. Men heeft haer wel aen eenige Oorden in Oost-Indien geplant, voornaementlijck op 't Eyland Groot-Java; doch terstond sijnse te niet gegaen. De Grond, waer in sy staen, sou gantsch sout sijn. Dus veel heb ick den Leeser van deese Jerichosche Rosen willen berighten.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen