Logo DBNL
Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686 (1694)

Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686

(1694)–Christoph Frick, Elias Hesse, Christophorus Schweitzer–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

IX. Hoofd-stuck.

Nauwe besightigingh der aenkomende Scheepen in Japon. Aenbiedingh van Vrouwvolck. Scharpe Waght op de Scheepen in de Haven. Wonderlijcke konstrijckheyd, en oock slimheyd, der Japonners. Spreeckwoord door geheel Indiën van haer en de Hollanders. Seldsaemheden van de Japonneesen. Ongelooflijcke meenighte van Vogelen in de Zee-haven van Nangato, seer seldsaem. Brand in't Schip door Arack drincken. Straf over de veroorsaeckers. Storm. Japonsche Edellieden. Handwerckers. Wonderlijcke Guygchelaers, en haere seldsaeme bedrijven. Geestlijckheyd. Godsdienst. Vertreck van Nangato. Hemel-teecken. Gevaer van Schipbreuk. Ongeluck. Meenighte van Water-vogelen. Formosa. Stof-Eylanden. Aenkoomst te Batavia. Vertreck nae Malacca. Storm. Schip-breucken. Achem. Vreemdigheyd aen d'Inwooners. Weerkoomst te Batavia. Verscheydene andere dingen.

NAuwlijcks was ons Schip op de Reede voor Nangato aengekoomen, + of terstond waeren eenige Japonneesen met haere Canoes daer by: Welcke, op bevel haers grooten Keysers, 't selve van boven tot onder toe doorsoghten; al de Seylen, soo die in 't Schip, als aen de Ree-stangh waeren, afhaelden, en nae Land toe voerden. Desgelijcks al 't Kruyd en Lood in bewaeringh naemen: Oock 't Geschut, soo langh wy hier stil laegen, voor ons ongebruyckbaer maeckten; eenige Kisten en Ancker-Touwen verzeegelden. Doch naderhand, als wy hadden verright 't geen waerom wy derwaerts waeren gekomen, wierd ons alles, sonder eenige beschaedigingh, weer overgeleverd. Wy vonden hier drie Engelsche, en vier Fransche Scheepen; met welcke men op even deselve wijs, als met ons, handelde.

Soo haest wy begonden t'ontpacken en t'ontlaeden, + vervoeghden sigh eenige Japonners by ons, en vraeghden, of wy geen lust hadden, om, geduerende de tijd onses daer-blijvens, ons te vervrolijcken met Vrouwvolck nae ons eygen welgevallen? Want ons Scheepsvolck had hier niet veel te doen, jae gantschlijck niet; vermits 't in en uytpacken der Wae-

ren meerendeel geschied door seeckere hier toe verordonneerde Japonneesen, welcke van deesen arbeyd haer onderhoud trecken. Niemand van ons had hier ontrent yets te verrighten, als enckelijck de Schipper, Stierlieden, en Boeckhouder, of Koopman.

Van dit Eyland Japon; + de seer wreede vervolgingh der Christenen in 't selve; Gelegenheyd, Inwooners; der selver Seeden, Religie, handel en wandel; Vrughten en Dieren hebben een groot deel Autheuren genoegh geschreven, soo dat my ontrent deese Stof niets overigh gelaeten is. Echter sal ick kortlijck eenige saecken voorstellen, welke ick hier waergenomen, en met eygener oogen gesien heb.

Nae dat al 't voorverhaelde verright was, + naerderde ons Schip 't Land; en onsen Koopman gingh'er op; doch was twee uyren voor den avond al weer aen boord. Want soo langh wy hier laegen, hielden de Japonneesen yeder naght op al de Scheepen in de Zee-haven seer scharpe Waght.

'sAnderen daeghs voer ick ook nae Land toe; en begaf my, met eenige mijner Mackers, wijl 't doemaels alreeds Winter was, in een Herbergh; + in welcke Huysen men gewoon is seer sterck de dranck van 't Kruyd Thee te drincken. Somtijds gingen wy oock wandelen door de Stad Nangato, en besoghten al de Winckelen, waer in men allerley kostlijcke Waeren en Handwerckselen veyl heeft. Insonderheyd saegen wy daer d'alderschoonste, konstighste en raerste arbeyd der Kistemaekers en Draeyers, van Trisols, Cantoren, &c.; alles met goud en silver seer cierlijck ingeleght; op 't alderschoonste verlackt; en allerweegen reght-verwonderlijck gewerkt; soo datmen veele deeser Stucken op eenige duysend guldens waerdeerde. Ik kan met volkomene waerheyd seggen, dat ick op al mijne Reysen geen diergelijcke Konstenaers, oock geen arger Lieden, heb gevonden, als de Japonneesen zijn. Waerom oock door geheel Indien 't Spreeckwoord is ontstaen: Een Hollander een slim Man; een Iaponner noch slimmer.

Wanneerse met de Tattaren, + Chineesen, of andere aengrensende Natien Oorlogh voeren, soo wijckense niet van de Veght-plaets af; maer laeten sigh liever in stucken houwen, als datse souden vlieden. Werden'er duysend, thien-duysend, of honderd-duysend neergesabeld, straks sijn'er soo veel andere weer in de plaets. Want haere Wet verbied haer, voor eenigen vyand te wijken. Dit Eyland is oock soo boven maten volkrijck, dat niemand, die 't niet selfs gesien heeft, sulcks sou konnen geloven.

Aenmerklijck is 't, + dat geen Heydensche volckeren in gantsch Indiën werden gevonden, welke vyandlijcker tegens malkander gesind sijn, als de Japonneesen en Chineesen. Sy konnen d'een d'ander gantschlijck niet verdraegen.

Der Japonneesen eerbiedigheyd, + welckese my en mijne Cameraden betoonden, quam my reght seldsaem en wonderlijck voor. Want daer de Chineesen en andere Natien in Oost-Indiën haere Reverentie doen met t'saemgeslagene handen tegens de borst, of 't Hoofd, trocken deese hae-

re Schoenen uyt, en setteden sigh ter aerden neer. 't Is by haer de hooghste onbeleefdheyd, datse d'een d'ander staende souden ontfangen.

Gelijck het by andere Natien voor een welstand werd gehouden, + datmen geele of blonde Hayren en witte Tanden heeft, soo sijn deese in tegendeel by haer seer leelijck; derhalven wendense haere hooghste vlijt aen, om Hayr en Tanden op 't aldermeeste swart te maecken. Want sy seggen: Wit bedied droefheyd; maer swart blijdschap.

De Boeren, of Landlieden, + sijn die van andere Gewesten en Natien niet gelijck. Want sy weeten sigh soo Hoflijck aen te stellen, als ofse van der jeughd af aen de voornaemste Vorstlijcke Hoven waeren opgevoed geworden.

Weynigh Hayr hebben de Japonneesen op 't Hoofd, + vermitsse 't selve van jonghs aen uytrucken. Kortlijck, de Japonsche Heydenen sijn in Gebeerden, Seeden, Spraek, doen en laeten reght tegenstrijdigh alle andere Volckeren.

Veel twist en gekijf heb ick onder haer niet konnen verneemen. + Op den eersten dagh mijner aenkoomst te Nangato sagh ick Justitie doen; welke terstond op de misdaed volghde. Wanneer yemand ergens in mishandeld heeft, soo brenghdmen hem niet in Gevancknis, maer straks nae de volbraghte daed werd hy gestraft. Alsmen hem in handen wil bekomen, soo moet sulks op 't geheymste en met groote voorsightigheyd geschieden. Anders grijpt de Misdaeder nae sijn Geweer; verdeedighd sigh tot op 't uyterste, en veroorsaeckt dickmael daer door noch groot onheyl.

Terwijl ick hier was, + gevoeldemen al een vry mercklijke koude; 't welk my niet ten besten behaeghde. 'k Voorsagh my derhalven van Boom-wollene Rocken; die my genoeghsaem voor dit ongemack beschermden. En soo dickmael ick aen Land voer, trock ick die aen.

De Japonneesen bereyden wel geene dingen van Lijnwaed, + Sijde, of andere diergelijke Waeren. Doch van andere Gewesten werden deese Stoffen haer in sulck een overvloed toegebraght, datmense hier soo goed-koop kan bekomen, als in andere Landen, daerse gemaeckt werden. Met diergelijke Waeren was ons Schip Asia bevraght; waer voor de Compagnie andere dingen hier inruyld; als, Japonsche Koper-stiften (Staefkens), Silver, Goud, &c.

De Zee-haven van Nangato (om hier van oock yets te seggen) was by onse aenkoomst vervuld met sulck een meenighte van Vogelen, + dat de daer leggende Scheepen van deselve als gantsch beslooten waeren. Doe ik eens weer nae mijn Schip toe voer, kon ick'er, wegens deesen geweldigen swarm, beswaerlijck by geraecken. Deese waeren soo tam, datse maer alleen van malkander afweecken, wanneer wy met een Schip gintsch of herwaerts heenen voeren. Dus mack sijnse, om dat haer noyt leed werd toegevoeghd. Want of wel de Japonneesen sigh meerendeel onderhouden van wilde Dieren en Visschen, soo eetense echter geen

vleesch van eenigh tam gedierte, als Ossen, Koeyen, en diergelijcke; vermits haer sulks door haere Wet is verboden. Even hierom nuttigense oock deese Vogelen niet; en wijlse haer geen quaed doen, soo sijnse ter dier oorsaeck soo gantsch tam. Sy hebben de gedaente der wilde Duyven by ons; doch voeten gelijck d'Endvogelen.

Als wy eens weer nae ons Schip waeren gekeerd, + vonden wy 't selve in een grooten Alarm. Eenige Bootsgesellen hadden haere Portie van Arack (vermoedlijck tsederd eenige daegen by een vergaederd) t'saemgegoten, om deselve, met Suycker toegemaeckt, te nuttigen in plaets van een Koude Schael. Vermits 't nu onder in 't Schip vry wat donker was, soo naemense een Lamp van de Bottellier; ontstaeckense, en hingense gantsch onbedaghtlijck aen haere Hangh-matten. Eene onder de haere leyde sigh in de sijne, welcke naest de Lamp hingh, uyt enkele luyheyd; en liet hem nu en dan een Schael van d'Arack toereycken. 't Gebeurde, dat deselve door onaghtsaemheyd uytstortede over 't light; waer door dit sterke voght ontstack, en brandend neerviel in de groote Schotel, waer in buyten twijffel noch een goed deel Arack was: Die desgelijcks in volle vlam geraeckte, en al de Hangh-matten daer rondom in brand braght. 't Was een seer groot geluck, dat 't Schip van binnen niet soo dick met Peck en Teer was bestreeken, als van buyten: 't Welck veroorsaeckte, dat 't ontstookene Vyer dies te lighter weer gebluscht wierd.

Doemen nu te weeten quam, + waer uyt dit onheyl ontstaen was, wierden de daer aen schuldige Bootsgesellen terstond in d'Ysers geslooten. Eenige daegen daer nae deedmen Scheeps-Reght over haer; te weeten, 't Scheepsvolck moest elck van haer met een dick Anker-touw tnegentigh slaegen voor den Aers geven. Men sou haer tot een vry swaerder straf hebben veroordeeld, indien de goedertierenheyd des Schippers haer niet verschoond had. Evenwel was oock deese tughtigingh niet geringh t'aghten. Soo gantsch qualijck-gesteld bevondense sigh door deese slaegen, datse eenige weeken langh doodlijck-sieck laegen; ook noch haer water laeten, noch haer gevoegh doen konden in een geruyme tijd.

Ondertusschen begaf ick my noch eenige maelen aen Land; + en ook eens met een Matroos, geboortigh van Hamburgh, op een hier leggend Engelsch Schip. Geerne hadmen my bepraet, dat ick my op 't selve sou begeven; en men beloofde my 48. gulden ter Maend; vermits deeses Scheepsvolcks Barbier gestorven, en noch maer alleen eene Iongen overigh was, die ter nauwernood een Plaester kon besmeeren. Doch ik had geen lust, om deese aenbiedingh aen te neemen, wijl'er my 't leven aen hingh. En daerenboven sou ick meyneedigh sijn geworden aen de Compagnie.

Terwijl wy hier laegen, + stierven van d'onse drie Matrosen, en een Timmermans Iongen. Eenige Japonneesen Convoyeerden haer uyt de Haven in een kleyn Schuytje tot diep in de Zee; daerse haer onder de Golven begroeven. Want die van Japon willen de Doode der Vreemde

Natien niet alleen op haer Land niet gedogen, maer oock selfs niet nae by haer in 't Water.

Stracks hier nae verhief sigh gantsch onverwaght en als in een oogenblick een sterke Stormwind, + waer door ons Schip, 't welck alreeds half ontlaeden was, indien 't niet wel versorghd aen vier sterke Anckers had gelegen, lightlijck in 't uyterste gevaer en grootste verderf had konnen vallen. Want door 't geweld des Winds en der Zee waeren alreeds twee Anckers afgebroken. Indien deese Storm sigh niet haest had bedaerd, 't sou vermoedlijck met de twee andere Anckers niet beeter gegaen hebben.

't Engelsch Schip, + waer op de Matroosen my hadden gesoght te verlocken, om haeren Chirurgijn te werden, gingh dien selven naght met de volle laedingh te grond. Seven persoonen verdroncken; d'overige wierden noch met groote moeyte gereddet. 's Anderen daeghs verbeeterdemen weer 't geen aen ons Schip beschaedighs was. Vermits my de tijd langh viel, soo vervoeghde ick my dikmael aen Land; daer ick hier en gintsch verscheydene saken in aght nam, welke ick den Leeser sal bekend maken.

't Geen ick, + boven 't alreeds verhaelde, hier in aenmerkingh trock, was, dat d'Eedele, welcke seer veel in Japon werden gevonden, in een sonderlinge hoogh-aghtingh sijn: + Waer tegens de Kooplieden en Winkelliers een seer sleght aensien hebben. + De Handwercks-lieden moeten sigh hier seer armlijck geneeren. Dickmael begaf ik my by haer; en als ick yemand eens een dubbele stuyver (nae waerde onser Munt) vereerde, soo vielense voor my neer, en wouden my gelijck als aenbidden; soo dat ick genoegh te doen had, om haer sulcks te beletten. Maer persoonen van Adel in tegendeel treeden met sulck een graviteit daer heenen, als of selfs de steenen uyt de Straeten haer moesten wijken.

Eens speelden sommige Guygchelaers van Bengala op seekere Plaets. + Meer als vier uyren tijds braght ick door in d'aenschouwingh haerer bedrijven, vermitsse wonder-seldsaeme sprongen maeckten, en ongelooflijke dingen deeden. Eenen der haere droegh op een Band, om sijn ligchaem gedaen, een Bamboes-Ried, ontrent drie Vademen langh in de hooghte. Onvoorsiens quam eenen anderen spoorslaeghs daer aen rennen. In een ogenblick klom hy tot op 't opperste des gemelden Rieds. Leyde sigh met sijnen Buyk daer op ('t had boven aen een ronde knoop, ontrent soo groot als een Gansen-Ey), en stack, soo armen als beenen, van sigh uyt. Draeyde sigh oock eenige maelen om. Hy, die de Bamboes-stangh op den Band om sijn ligchaem droegh, gingh dus met dien last eenige treeden gintsch en herwaerts; streckende, even gelijck den anderen, die'er boven op lagh, d'armen uyt. Ten hooghsten verwonderlijck was 't, dat hy, beyde Ried en Mensch, niet ter aerden liet vallen.

Hier nae gingh eenen anderen op 't Hoofd staen, + met de voeten om hoogh; en dan weer eenen anderen op de voeten van deesen. Stracks daer nae vertoonde sigh weer eenen, die reght op sijne voeten stond; en

op deesens Hoofd gingh eenen anderen op sijn Hoofd staen, met de voeten in de lught. 'k Wil my niet langer ophouden, om haere verdere seer seldsaeme Guygchelryen te beschrijven. Alleen sal ick noch dit seggen. Sy naemen een Planck, en sloegen deselve vol seer spitse Nagelen, ontrent twee spannen hoogh. Boven over deselve gingh eenen op sijn Hoofd staen, en leunde soo vast op beyde sijne handen, dat niet een eenige Nagel-punt hem in den Kop gingh.

Liever wende ick my nae de Geestlijcke persoonen deeser Natie. + 'k Liet my bysonder veel gelegen sijn, om t'ondersoecken en kennis te krijgen van haere Religie, of veel meer Afgodery. Eens geluckte 't my soo wel, dat ick in eene haerer Godsdienstige Vergaederingen quam. Aldereerst liet sigh daer een Geestlijcke vinden. Settede sigh neer op een Stoel, in 't midden van een groote Plaets. Naederhand quam hier een groot getal Menschen by een, en setteden sigh rondom hem heenen. Met een sonderlingh-groten yver luysterdense nae sijne vermaeningen. Wat den inhoud van sijn Sermoen was, kan ick den Leeser niet bekend maecken, wijl ick hem niet kon verstaen, hoe seer ick oock op de woorden lettede. 'k Vraeghde daer nae wel eenige uyt de Versaemelingh, wat hy geleerd had, maer niemand wou my 't minste daer van seggen. 't Scheen, datse sigh schaemden, yets van 't geen hy voorgedraegen had t'openbaeren aen my, die een Vreemdelingh was. Sommige der gevraeghde gaven my gantsch geen antwoord, maer gingen stilswijgende van ons wegh.

Eens geraeckte ick hier over in redenvoeringh met een Japonner, + mijn goede Bekende, en die oock goed Hollandsch sprack. Hy vertrouwde my, in 't geheym te seggen (want indien een yverigh Heyden sulcks had gehoord, soo sou hy daer over in levens-gevaer sijn geraeckt), dat wy Hollanders en Christenen reght-gelucksalige Lieden waeren: Daer tegens hy en sijne Geloofs-genoten geboren, om allerley ongelucken uyt te staen. Hier op sughtede hy uyt 't diepste van sijn hert; en niet een eenigh woord kon ick van deese stof meer van hem krijgen.

Vermits ons oock seer scharp verboden was, + met de Japonneesen yets 't alderminste van de Christlijcke Religie te spreken, soo derfde ick my niet verder over deese saecken met hem inlaeten: Maer gingh met hem in eenige Winckels, daer ick voor twintigh Rijcksdaelers allerley seer schoone Japonsche konstwercken koght, en aen boord braght; wijl ick had voorgenomen, niet meer aen Land te komen, maer in 't Schip te blijven, tot dat wy souden afvaeren.

Als nu 't selve met Koper, Lackwerck, Japonsch geld, en meer andere Waren genoeghsaem bevraght was, quaemen de Japonners andermael al deselve besightigen, en teeckenen. + Openden daer nae ons Geschut. Braghten de Seylen, Kruyd en Loot van 't Land af weer aen Boord. Waer op wy, als wy hier vijf weecken langh stil geleegen hadden, in Gods naem weer uyt de Zee-haven van Nangato liepen; alhoewel by neveligh We'er, en een stercke Wind.

De volgende dagh wierden wy aen den Hemel wonderlijcke Teecke-

nen gewaer. + Nevens de reghte Son vertoonden sigh noch twee andere; aen yeder sijde een; om welke een Regenboogh gingh, deselve omsluytende.

De tweede, + derde en vierde dagh seylden wy 't Eyland Ximo voorby. Laegen daer nae op Ancker by een Land, van ontrent ses Mijlen in den omvangh; tot dat wy weer een goede Wind bequaemen. Wy voeren'er met de Boot aen; en onse Bootsgesellen braghten met haer t'scheep eenige Eyeren, in grootte als die der Gansen. Wy koocktense, atense, en bevondense van een seer goede smaeck. De Vogelen, van welke deese Eyeren quaemen, waeren Water-vogelen.

's Anderen daeghs voeren wy met een sterke Wind weer af. + Na twee daegen voortseylens quam ons van verre wat groots in 't gesight; 't welck op 't Water daer heenen dreef, en bedeckt was met een ontelbaere meenighte van witte Water-vogelen. Naerder by gekomen, saegen wy, dat het een groote dode Visch was.

Wy hadden hier daeghlijcks niet meer Water, + als tot 18. of 20. vademen diepte: Derhalven onse Stierlieden geduerigh 't Sinck-lood in de hand moesten hebben; tot dat wy op nieuws een harde storm bequamen. Al onse Seylen, behalven 't grootste, wierden ingehaeld. Iae, indien wy oock dit niet in allerhaest hadden opgebonden, soo sou de wind 't Schip of omgeworpen, of ten minsten de Mast over Boord gesmeeten hebben. Soodaenigh woedde deese vervaerlijke Storm, dat de Golven somtijds met volle geweld van boven neer in 't Schip storteden; 't welck, door de raesende Baeren gintsch en herwaerts geslingert, nu tot de wolcken opgeheven; dan, met een afgrijslijck getier en gekraeck, nae den afgrond neer gestormd wierd. Yeder oogenblick saegen wy de dood voor oogen. Weynigh hoop hadden wy, dat wy oyt dit gevaer souden ontworstelen. + Maer de Heere onse God, die ons nu soo dickmael had bewaerd, deed door sijne sterke hand de wind bedaeren, en trock ons onverwaght als uyt de kaecken des doods. Want als wy nu een tijd langh sonder Zeylen gintsch en herwaerts in Zee hadden gesworven, quamen wy eyndlijck by een kleyn, laegh, en sandigh Eyland, genoemd 't Kruys-Eyland. Hier lieten wy twee Anckers vallen.

In dit ons ongeluck verloren wy eenen onser Bootsgesellen, + die van de Ree-stengh in 't water neerplofte. De woedende Golven hadden hem terstond uyt onse oogen wegh genomen. Of wy schoon alle vlijt aengewend, en de groote Boot uytgeset moghten hebben, om met 't grootste levens-gevaer nae hem te soecken, soo sou doch daer meë weynigh sijn verright geworden. 't Was oock niet geraedsaem geweest, dit t'onderneemen. + Beeter eenen genoeghsaem verloornen verloren te laeten, als noch aght of meer Menschen te verliesen. Hadden wy den gevallenen konnen sien, soo haddemen sijnenthalven de Boot moeten uytsetten, al sou niemand van ons daer van gekomen sijn; ja schoon de Zee noch eens soo onstuymigh waere geweest: Want sulcks is de gewoonte der Hollanderen. Doch wijl wy hem niet konden gewaer werden, soo behoefde oock dit niet te geschieden. Buyten twijffel is dien ongeluckigen verdroncken.

Vermits 't we'er doemaels seer neveligh was, + soo bleven wy dien geheelen dagh en de volgende naght hier leggen.

's Anderen daeghs seylden wy voort, + en quaemen dight by 't vaste Land van China. Doe setteden wy onsen cours nae 't Eyland Formosa. Onderwijl quaemen wy aen een Steen-klip, waer op een ongelooflijcke meenighte Vogelen saeten. + Gingen derhalven met de Boot derwaerts, en vingen'er over de honderd. Hadden wy langer daer willen blijven, wy konden'er wel duysend hebben bekomen; want wy greepen haer met de handen uyt de Nesten, vermits geene van alle voor ons weghvlood. Hier uyt besloten wy, datse noyt veel menschen moesten gesien hebben. In haere Nesten was gantsch geen Stroo, of yet diergelijcks. Sy saeten alleen in eenige holligheden of ingebogene plaetsen der Klip.

Op de middagh naemen onse Stierlieden de hooghte der Son; + en reeckenden daer uyt, dat wy noch over de 40. Mijlen van 't Eyland Formosa waeren. Derhalven setteden wy, by soo een schoon we'er als men had mogen wenschen, onsen cours nae alle vermogen voort. Doch vermits de Wind ons niet ten besten wou dienen, soo moesten wy dickmael Laveeren, tot dat wy eens halve Wind kreegen; en met deselve binnen drie daegen op de Reede voor Zeelandia quaemen. Hier setteden wy een weynigh Rijs uyt, welckemen nae Land voerde. Bleven hier niet langer als anderhalven dagh stil; en liepen met een goede wind 'savonds uyt de Bay voor Zeelandia.

Als onsen Constapel ten Adieu sijne drie schoten uyt 't Canon wou doen, gebeurde daer by een ongeval. + Een Taback-drinckende Matroos, die gintsch en herwaerts liep, liet een vonck uyt sijne Tabacks-pijp vallen in de Lepel vol Buskruyd; 't welck terstond aengingh. Hier door wierd d'eene sijde des Constapels vry seer gebrand; en een Iongen ter aerden geworpen, sonder eenige andere beschaedigingh, wijl alleen de schrick hem ter neer deed tuymelen. De Matroos, door wiens onvoorsightigheyd dit ongeluck was veroorsaeckt, ontfingh, ter straf, eenige slagen op den Aers.

's Anderen daeghs liepen wy om een Hoeck; + voorts tusschen twee hoge maer een half uyr van malkander af-leggende Klippen door. Hadden hier op ontrent aght daegen langh een goede Wind, soo dat wy voorspoedigh 't Eyland Manilha passeerden. Doe bequaemen wy een Wind, die ons weynigh diende; + want hy voerde soo een geweldige meenighte van stof met sigh, dat de lught vol dicke nevel scheen te zijn. Deese wind quam uyt eenige Zuydwaerts gelegene laege Landen, genoemd de Stof-Eylanden; welcke maer twee Mijlen van ons aflaegen. Als somtijds de voorbyvaerende Scheepen deselve al te seer naerderen, en dan sigh een taemlijck-stercke Wind verheft, soo lijdense groote schaede; en 't volck koomd wel geheel te versmoren. Wy (God sy geloofd) geraeckten'er geluckigh voorby; en bereyckten naederhand met een bequaeme Wind de Paragoysche Zee. Seylden voorts nae 't Eyland Borneo; + en righteden van daer onsen loop nae Java Major, of Groot-Java; daer wy, en stracks daer nae voor Batavia, voorspoedigh aenquaemen, als wy nu vijf Maenden op de Reys waeren geweest.

Nae onse aenkoomst wierden de Waeren, welcke wy inhadden, terstond ontlaeden, en eenige Siecken in 't Hospitael gebraght. Oock hadden wy op deesen Toght seven doden bekomen. Ick en mijnen Amptgenoot gingen te gelijck met de Siecke aen Land; en deeden aen den Heer Opper-Chirurgijn Streckelberger beright van 't geen sigh op onse Reys had toegedraegen. Onse Kisten met de noch overige Medicamenten wierden desgelijcks nae Land gevoerd. Op den derden dagh hier nae moest ick al weer mijnen dienst hier verrighten; alhoewel 't niet langh duerde. + Want binnen aght daegen wierden twee Scheeps-Vloten toegerust; d'eene nae de Straet van Sunda, of wel door deselve geheel in de volle Zee. D'andere om tusschen Malacca en Sumatra te Kruyssen: Op deese laetste, en in deselve op 't Schip Ceylon, moest ick my begeven, tot 't waerneemen van mijn Ampt. + D'oorsaeck van d'uytsendingh deeser Vloot was, om dat te Batavia, en door geheel Indien, een gerught was ontstaen, + dat de Francoisen en Engelsche met een stercke Oorloghs-vloot op wegh nae Oost-Indien waeren, om ons te komen besoecken, wegens haere verwoestede Logien in Bantam.

Als wy nu eenige Weecken langh ontrent deese Kusten hadden gesworven; nu nae Sumatra, dan nae Malacca; wederom van daer in volle Zee nae S. Mauritii Eyland en Madagascar gekruyst; sonder yets van een Fransche of Engelsche Vloot te verneemen, soo besloot onsen Admirael Capitain Andreas vander Bers (Bors) met onse Vloot, welcke bestond uyt elf Scheepen, nae Achim (Achem) en Pedir te gaen, om daer op Anker te blijven leggen; doch sulcker wijs, dat t'elckens, nae verloop van eenige uyren, beurt om beurt, een Schip van daer in Zee sou steecken, om vlijtigh te recognosceeren.

Terwijl wy ons hier op de Reede bevonden, + ontstond onverwaght een verschricklijck-grote Stormwind, die eenige daegen aghter malkander duerde. Soo woedend was haer geweld, datmen sigh niet had behoeven te verwonderen, indien al onse Kielen hier te grond waeren gegaen; gelijck wy dan oock twee der selve verloren. De Fluyt Siam wierd gantschlijck onder de Golven begraven. 't Schip Zeelandia leyde sigh op d'eene sijde, nae dat drie Anckers en twee Werp-anckers waeren gebroocken; soo dat de daer in sijnde menschen meer als genoegh te doen hadden, om sigh te redden. Iae, als ons Volck haer met eenige Boots wou te hulp komen, geraeckten 't selve daer over selfs in 't uyterste levens-gevaer; vermits twee deeser Boots omsloegen, en ontrent 130. personen jammerlijck verdroncken. + Behalven de schaede aen de Scheepen, wierden oock eenige Menschen verseerd.

Wy omvingen ons Schip van buyten met een viervoudigh dick touw, + op dat het van de Golven niet soo light moght in stucken gesmeeten werden. Daerenboven moesten wy naght en dagh arbeyden aen drie Pompen; t'elckens ses Mannen; welcke yeder vierendeel uyrs van ses andere wierden afgelost. Daer een eenigh Man, selfs by een vry stercke Wind, 't Schip kon regeeren, moestmen nu wel thien Mannen aen 't Roer setten, en volgens de Wind Laveeren, op dat onse Anckers, wel-

ke wy hadden, niet verwarren, noch door de Baeren in en om malkander gewickeld werden, of oock afbreecken moghten. Kortlijck, de nood, waer in wy ons doemaels bevonden, is onbeschrijflijck; en indien de beschrijvingh al mogelijck waere, soo sou doch niemand sulcks geloven. Evenwel gaf d'almaghtige genaedelijck, dat de Storm op den sesden dagh overgingh, en sigh veranderde in een saghte stilte.

Indien wy by deese woedende onstuymigheyd in Zee hadden konnen lopen, 't ware voor ons veel beter geweest. + Doch dese vervaerlijke Storm quam juyst uyt de Zee nae 't Land, en verswaerde alsoo onsen ellendigen staet.

Onse Scheepen hadden een gantsch groene verwe aengenomen. + Wy verbeeterden deselve, en lapten de beschaedighde plaetsen soo veel doenlijck was. Men deelde ondertusschen onder 't Volck seer rijcklijck Arack uyt, op dat het sigh, nae soo veel uytgestaene arbeyd en gevaer, weer wat verquicken moght. Daerenboven steldemen Danck en Beede-stonden aen. Men versuymde niet, nae Batavia aen den Heer Generael beright te senden van onsen ellendigen toestand. Waer op wy oock terstond orde kreegen, weer nae Java te keeren. + Want ter genoemder Plaets waeren twee Scheepen uyt Holland aengekomen; welcker eene niet meer als seven Maenden onderweegen was geweest. Deese berighteden, dat van Franckrijck en Engelland niet d'alderminste vyandlijckheden in soo verr'-afgeleegene Landen souden ondernomen werden. Alleenlijck Engelland eyschte van Holland eenige Millioenen geld, wegens 't geen te Bantam geschied was. En indien deese saeck niet in goedheyd wierd bygeleght, soo sou tegens de Vereenighde Nederlanden wel een Oorlogh mogen ontstaen.

In den tijd onses stil-leggens voor Achem en Pedir begaf ick my dickmael met een Chaloup aen Land; + en koght van d'Inwoners t'Achem allerley Vrughten des Lands; waer meë ick my vry seer verquickte. Die van Achem sijn in Religie, Seeden en Gewoonten de Javanen bynae gelijck.

In een Dorp, niet verr' van Achem, + daer niet anders als Visschers woonden, sagh ick Menschen, welcke een been hadden, soo dick, als een wel-geset Man in sijn midden is. Wanneerse 't selve omhoogh staken, kondense sigh genoeghsaem bevrijden voor de Sonne-straelen, en in de schaduw sitten. Daerenboven liepense soo geswind, datse eenige daegen langh het tegens de beste Paerden konden uytharden. Wanneer ick met eene vinger op 't vleesch haers groten beens en voets tastte, soo scheen my 't selve als een Spons te zijn.

By 't gedaghte Dorp stroomd een seer schone Rivier, welcke sigh in de Zee uytgiet ter plaets daer wy op Ancker laegen. + Aen deselve stonden eenige Wonder-bomen; welcke Iaerlijcks driemael Vrughten dragen; en de naem van wilde Ananas voeren. Wanneer deese Vrught rijp is, heeftse een seer heerlijcke smaeck, gelijck ick selfs bevonden heb. Eer deselve noch rijp werd, ontstaet boven uyt de Bloessem-kruyn, welcke ontrent een Schellingh groot schijnd, een levendigh Vogelken.

Deese huppelden by honderden aen de gemelde Rivier gintsch en herwaerts, vermitsse niet vliegen konnen.

Wy keeren nu weer tot onse Vloot. + Welcke, op de voorgedaghte Orde, in den naem des Alderhooghsten, met negen Scheepen weer nae Batavia seylde. Wy quaemen binnen veerthien daegen geluckigh daer aen. D'andere Vloot was'er alreeds voor drie daegen geweest. Dus nam d'ingebeeldde Oorlogh een eynd, buyten 't geen men verwaght had.

Ondertusschen was ick gekomen op een ander Schip, + genoemd Hollandia; vermits de Meester-Chirurgijn, even voor dat wy d'Anckers uytwierpen, was overleeden. Hier vond ick taemlijck-veel Patienten, meerendeel geplaeght met seer bose Beenen. Want dit Schip was nu eerst van de Moluckische Eylanden terugg' gekomen; en had alreeds orde, nae 't Eyland Bali te seylen.

Eer 't noch afvoer, + begaf ick my eenige maelen nae Land; daer ick my vervoeghde in de Woningh van mijnen Landsman Jacob Wolinsky, een Burger van Ulm geweest. Deesen had, soo langh hy sigh in Indiën had bevonden, sijn Quartier op 't Punt de Diamant aen 't Kasteel te Batavia. Sijnen Dienst was, yeder dagh, als Pijper, op de Parade te verschijnen. Hy verhaelde my, dat even voor mijn aenkoomst een Landsman was gestorven, genoemd N. Everhard, een Snijder; die nu de tweedemael in Indiën geweest was. Men had hem hier op 't Malaische Kerckhof begraven. 't Was, juyst als ick by den gedaghten mijnen Landsman aenquam, de tijd, datmen t'Ulm gewoon is een Slemp-dagh te houden. + Waerom wy ons dan oock t'saemen lustigh maeckten, en noch eenen toe ons nodighden, die eerst uyt Europa hier was aengekomen met de voorgedaghte twee Scheepen. Deesen onderhield en verheughde ons met verscheydene nieuwe tijdingen, welcke hy uyt sijn Vaderland meë braght. Onder meer andere dingen verhaelde hy ons, dat de Turcken van voor Weenen wegh geslaegen waeren; 't welck ons niet weynigh blijdschap veroorsaeckte; soo dat wy den Ulmschen Slemp-dagh by een vrolijck gemoed vierden met goede Indiaensche leckere beetjens en verlustigende dranck. Dit duerde twee daegen langh.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen


Over dit hoofdstuk/artikel

landen