Logo DBNL
Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686 (1694)

Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686

(1694)–Christoph Frick, Elias Hesse, Christophorus Schweitzer–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

VI. Hoofd-stuck.

Toght des Schrijvers, met andere, langhs de Rivier Tangburang. Schermutsel met de vyanden. Setten 't over de Vloed. Andere Schermutsel. Wederom een andere. De Stad Anier belegerd. Dappere Tegenweer der Javanen; door aendringingh van twee tot haer overgeloopene Hollandsche; onder welcke was eens rijcken Koopmans Soon; die gevangen, en terstond gehangen wierd. Anier, een Hoofd-Pas, en te Land de reghte wegh van Bantam nae Batavia, veroverd. De Schrijver in 't Been geschoten. De Kogel kon
niet uytgehaeld werden. Wierd dus geneesen. 't Geheele Land voorts onder bedwangh gebraght. Veele groote Heeren versoecken Pardon by de Compagnie; welcke dit aen den jongen Koningh van Bantam stelde. Die 't wel beloofde, echter sommige voor de Tijgers, andere voor de Slangen deed werpen: Noch andere op andere wijsen liet ombrengen. Derhalven de Compagnie hem deese wreedheyd verbood. Dus is de Bantamsche Oorlogh ge-eyndighd. Redenen des Schrijvers, waerom hy geen grooter Rijckdom uyt Indiën gebraght heeft. Gevaer, in 't hebben van Goud, Silver of Eedele Gesteenten. Voorbeeld, de Schrijver selfs bejegend. Grouwlijcke wreedheyd der Javanen tegens eenige van haer bekoomene Hollanders. Vervaerlijck Schouwspel. De daders gevangen gekregen; en van de jonge Koningh met de verschricklijckste van hem nieuw-bedaghte doodswijsen gestraft. Hoe de Slangen de voor haer geworpene Menschen ombrengen.

DOe wy op de Reede van Bantam gekomen waeren, + voer de jonge Koningh onsen Admirael terstond te gemoet, en verwelkoomde hem op 't aldervriendlijckste. Nae een langh Gespreck met malkander, settedense sigh beyde in een Boot, en voeren soo nae Land. 't Overige volck volghde, en wierd weer verdeeld onder d'andere Soldaten. Wat my belanghd, ich quam weer in 't Hospitael; doch verrightede hier niet langh mijnen Dienst. 'k Moest met eenige geordonneerde Troupen, onder de Heer Capitain de Ruyter, Landwaerts in, op kondschap, langhs de Rivier Tangburang, welcke stroomd uyt de Provintie van dien selven naem, en de Stad Bantam voorby loopt.

Terwijl wy marcheerden, + saegen wy aen beyde de sijden der Rivier seer lustige, doch van de vyanden alreeds verlaetene Negeryen. Onder onsen Voort-toght ontstond eens by naght een verschricklijcken Alarm; waer uyt wy vernaemen, dat de vyanden ontrent ons waeren. Terstond maeckte onse Heer Capitain sigh op met sijne by hem hebbende Manschap, ruym 400. Koppen sterck; hield sigh gereed, en trock nae eene der Negeryen, daer hy sigh stelde op een voordeelige plaets. + Niet langh hadden wy hier gestaen, als de Javanen desgelijcks voortruckten. Wisten echter niet 't alderminste van ons, en waeren voorneemens, verder te gaen. Ondertusschen gaven eenige onser Gelederen op haer vyer; soo dat'er een deel ter aerden neer vielen, en d'overige de vlught naemen. Onse Compagnie Swarten, + of d'Amboineesen, joegen haer kloeckmoedigh achter nae, en vervolghden haer dus in de naght een lange tijd; soo datse noch by de t'seventigh vyandlijcke Hoofden met haer te rugg' braghten. Want de Heydenen, soo wel aen onse als aen der vyanden sijde, hebben de gewoonte, datse, wanneer 't haer mogelijck is, de van haer verslaegene den Kop afhouwen, mee-draegen, en haer' Over-

sten deselve tonen, ten bewijs haerer dapperheyd. Geerne wierd haer dit oock van d'onse toegelaeten.

Vermits nu dit werck soo wel afgelopen was, soo wou onsen Heer Capitain met d'opkomende Son voort-trecken. + Dus gingen wy langhs de Rivier opwaerts, en quaemen eerst aen een kleyne Vloed, welcke sigh in de Stroom Tamburang (Tangburang) uytgoot. Hier vonden wy aen d'eene sijde tusschen de twee gemelde Vloeden eenige Bachers, of Schanssen; oock sommige Negeryen, noch wel voorsien van Inwoners. Wy hadden 't wel terstond over de Rivier konnen setten, wijlse niet sonderlingh diep was, doch de Heer Capitain vond sulcks noch niet geraedsaem, wijl hy niet wist, hoe sterck de vyanden souden mogen sijn; en wat voor een Aghterlaegh sy geleght moghten hebben. Sond derhalven hier van in aller yl beright nae Bantam, en versoght van den Admirael Tack meer volck. Waer op hy oock de volgende dagh noch 3. Compagnien Hollanders, en andere 2. van Swarte Bandaneesen bequam.

Daer op begaven wy ons over de Vloed; + treckende reght toe reght aen op de Dorpen en Schanssen. Noch maer weynigh tijds had onsen Toght geduerd, in al vry grote onorde, wijl wy ons genoegh seecker meenden te sijn, als onse Voor-Troup, ontrent 150. Mannen sterck, op 400. der vyanden stieten; en gantsch onvertsaeghd met deselve schermutseerden; soo datse over de 170. doden, en veele gequetsten aghterlieten. D'overgeblevene trocken te rugg' naer Tangburang. Eenige, welcke sigh in een kleyn Bosch hadden begeven (waer onder oock een Engelschman was), kreegen wy naederhand noch gevangen. Eenstemmigh seydense ons, dat de vyand niet verder als een uyr weghs van daer stond, over d'8000. sterck. Dat het even 't selve Volck was, 't welck geduerigh met den ouden Koningh te veld had gelegen: En dat het bevel had, ons d'overtoght over deese Rivier te verhinderen.

Dit beright liet de Heer Capitain de Ruyter terstond den Admirael in Bantam aenkondigen. + Die ons op nieuws met eenige honderd Mannen en sommige Veld-Stuckjens versterckte. Doe wierd aen alle Officieren bevel gegeven, datse d'onder haer staende Manschap souden belasten, in alle stilheyd sigh van genoeghsaem Kruyd en Lood te voorsien.

Hier nae verdeelde men de geheele Maght in vijf hopen, + yeder van vier Compagnien. Op alles steldemen de beste orde die mogelijck was. Insonderheyd wierd bevolen, de Veld-Stuckjens wel in aght te neemen. Doe verrightedemen 't Gebed; en men gingh in Gods naem op den vyand aen. Een Lieutenant met 50. Mannen wierd gecommandeert, voor uyt te trecken, om te sien hoe 't met de vyanden stond, en daer van kondschap te brengen in alle mogelijcke haest. Noch geen half uyr tijds was verlopen, als wy tijdingh kregen, dat de Javanen op ons aen marcheerden. Wy waeren ruym 4000.; sy 8000. sterck. Terstond leyden wy 't daer op aen, dat wy haer moghten omringhen. Dit geschiedde in een seer korte tijd; nae dat wy in d'eerste hitte eenige honderden hadden doen vallen. Haest dreven wy d'overige op de vlught, welcke sigh nae Anier begaven. Deese Plaets lagh noch een goede Canon-schoot weghs van

ons; en was vaster als Tangburang. Ter dier oorsaeck verseeckerden wy ons, voor nae de Stad toe, in een eenige naght met goede Borstweeren, om door der vyanden uytvallen geen schaede te mogen lijden. Yeder, die hier aen arbeydde, wierd vereerd met een Rijcksdaler.

Nauwlijcks waeren wy hier mee vaerdigh, + als de vyand, eenige duysend sterck, de volgende dagh op ons uytviel; doch wierd, met verlies van 700. der sijne, dappermoedigh weer te rugg' geweesen. Wy bequaemen oock eenige Gevangene, welcke wy ses of seven daegen Quartier gaven; daer nae haer in 't Bosch voerden, en ter neer hieuwen. De volgende naght waeren wy beesigh met eenige Batteryen te maecken, en kreegen 'er drie vaerdigh; op welcker eene wy vier Stucken Geschuts braghten, die wy uyt Bantam, nevens noch 2000. Mannen, bequaemen. Boven dien bevalmen de Constapels, datse deselve by naght met Schrot souden laeden; om, by aldien de vyanden weer uytvielen, haer daer mee te begroeten. Over dagh konmen 't Schrot weer uyt neemen, en een Kogel daer in doen, om deselve nae de vyandlijcke Wercken te senden.

Als deese Belegeringh ses daegen langh had geduerd, + begonden wy, van onse Bateryen aen, Loopgraven te maecken; en wierd vast gesteld, een generale Storm te doen; die oock op den derden dagh hier nae, ontrent ten ses uyren 'smorgens, wierd aengevoerd. Vermits wy, om dit te verrighten, over een Water moesten, soo braghten onse Swarten eenige afgehouwene Bomen aen; welcke wy geswind kruyswijs over malkander wierpen; en met Aerde vulden, soo dat wy daer over konden geraecken. 't Gingh hier vry scharp aen toe; en al een goed deel der onse hadden alreeds haer eynd bekomen; soo dat wy voor ditmael met mercklijck verlies moesten afwijcken.

Indien de vyanden ons doemaels wijder vervolghd, + en haer voordeel reght waergenomen hadden, soo waere aen onse sijde alles verloren gegaen. 't Stond oock daer op, datse, doese deesen Storm ten vollen hadden afgeslaegen, voorts op ons aengevallen souden hebben. Doch d'Alderhooghste verhinderde, dat sulcks niet geschiedde; vermits eenige Engelsche Overlopers haer seyden, dat wy alleen een loose bestormingh hadden gedaen: Dat onse meeste Maght noch in de Loopgraven lagh, oock op de Bateryen; welcke, indienmen een uytval wou doen, d'uytgevallene den Wegh souden afsnijden. Daeer doch, by soo verr' de belegerde sulcks gedaen hadden, de schaede aen ons sou sijn gebleven. Want wy, die te voren 5000. Mannen waeren sterck geweest, hadden nu alreeds over de 160. doden en 100. gequetsten. Echter lieten wy hierom niet nae, de belegeringh voort te setten: Want 't is de gewoonte der Hollanders, + wanneerse eens met Geschut voor eenige Plaets sijn gekomen, deselve noyt te verlaeten; ten waere dan, datse van daer weghgeslaegen wierden.

Onder deesen handel bragtmen de geene, die onder ons gequetst waren, + ontrent een half uyr weghs van daer. Men deed haer bedienen door thien Chirurgijns; en men sond haer nae Bantam in 't Gasthuys. Met

haer vaerdighdemen oock in allerhaest een Brief af aen den Heer Admirael in Bantam; met beede, dat hy noch 1000. Man varsch volck ten bystand wou afschicken; in welcken geval onse Capitain de Ruyter beloofde, de Stad Anier, Hoofd-pas der Provintie Tangburang, te sullen veroveren.

Den derden dagh hier nae begonden wy op nieuws t'Approcheeren; + wijl wy yeder dagh nieuw volck bequaemen. Doe wy daer mee de Stad wat naerder op den hals ruckten, liepen de Swarten in grote meenighten tot ons over. Wy lieten haer echter niet in ons Leger komen, maer schickten haer tusschen onse Loopgraven en de Stad. Dit maeckte ons al t'saemen een goede hoop, dat deese Plaets sigh haest sou overgheven. Waerin wy oock begonden eenige Mijnen te vervaerdigen; en, als wy sommige daegen daer aen geardbeyd hadden, op nieuws besloten, andermael een onvertsaeghde Storm te waegen.

Terwijl wy in deese gedaghten stonden, + quam een Engelschman met sijn volle Geweer tot ons overlopen; die, in de tegenwoordigheyd onses Capitains, verklaerde, dat de vyanden niets hooger wenschten, als dat wy weer een Storm moghten aenvoeren. Want de belegerde hadden al de Huysen in de Stad ter neer geworpen: De Straten gintsch en herwaerts met dubbel Paelwerck versterckt, en, door aengevingh van eenige by haer sijnde Overlopers, aghter de Pallisaden noch eenige Stucken met Hagel geplant: Oock haere Wercken en Punten allerweegen ondermijnd, en met Buskruyd gevuld; op datse ons, wanneer wy souden stormen, in de lught konden doen vliegen. Doch al deese swaerigheden wisten wy door een voorsightigh beleyd wegh te nemen, en 't gevaer te voorkomen. In plaets van 't swaere Geschut stelden wy niet anders als Mortieren op onse Bateryen; + waer uyt wy soo verschricklijck Bomben en Granaten in de Stad sonden, dat het, onses oordeels, de vyanden onmogelijck sou sijn, langer in haer Nest te konnen blijven.

Haest hier nae ontstond een Alarm. De Belegerde waeren alreeds beesigh, + om haer geluck door een nieuwen uytval op ons te versoecken. Doch wijl wy door een onvermoeyden arbeyd ons ongemeen wel begraven; voorts met Hand-Granaten en andere noodwendigheden allerweegen op 't beste voorsien hadden, en met een onbesweeckene moedigheyd op haer aenblixemden, soo wierdense gedwongen, met seer groot verlies t'aerselen. Doe vervolghden wy haer tot in de Stad, en sloegen'er een grote meenighte van dood.

Hier nae vulden wy onse twee alreeds ten vollen vaerdigh sijnde Mijnen met eenige honderden ponden Buskruyd. + Leyden'er oock 't Vyer by. Door de geweldige slagh vloogh meer als de helft van de Stad in de lugt. Dien selven sprongh deeden te gelijck eenige duysenden der vyanden. Ontrent twintigh doden en dertigh gewondde vielen in ons Leger neer. Want wy hadden de Kruyd-kamer met sonderlinge vlijt tot diep onder de Stad gebraght, vermits deselve hoogh lagh, en derhalven goed te naerderen was.

Op dese Mijn-springingh wierd spoedigh een nieuwe Storm aengebraght. + Niets was'er, 't welck deese furieuse aendringingh kon weerstaen. Wat door de vlught sigh niet kon redden, moest hier 't leven laeten. Onder dit bedrijf kreegen wy twee, van de Hollanders uyt Bantam tot de vyanden overgelopene, gevangen. Eenen der selve was met my in Oost-Indien gekomen, + en de Soon eens rijcken Koopmans te Bergen in Noorweegen; jongh, en soo bysonder schoon, dat hy bynae een Engel scheen. 't Smertede my niet weynigh, datmen hem, sonder eenigh Compliment, sonder vorm van Gerights-handel, soo terstond ophingh. Want de Hollanders hebben de gewoonte, wanneerse een Overloper in handen krijgen, datse hem sonder uytstel met de Strop straffen. En waerlijck, om even deeser Overlopers wil, die de Javanen geduerigh hadden aengemoedighd, vonden wy sulck een harde tegenstand in Anier. Want vermitsse verseeckerd waeren, datse geen Pardon hadden te verwaghten, soo verweerdense sigh op een gantsch wanhopige wijs.

Wy, + voor ons deel, vatteden in deese veroverde Hoofd-Pas terstond Post, en beschansten ons noch meer als te voren; vermits deese Stad de reghte wegh te Land van Bantam nae Batavia was. Meenden oock ten vollen, dat wy alreeds 't meeste deel, en de beste Plaetsen deeses Koninghrijcks in ons geweld, en tot gehoorsaemheyd gebraght hadden. De Javanen vloden wel geduerigh dieper Landwaerts in; doch wy hoopten, datse sigh wel haest aen ons souden moeten overgeven, wanneerse geen toevoer van de Zee meer souden konnen bekomen. Want alle Zee-Posten waeren in onse hand, en allerweegen wel beset.

Echter commandeerde onse Capitain de Ruyter over de vijftigh Mannen, + om van de gelegenheyd der vyanden, en des Lands, kondschap in te brengen. 'k Moest al weer voor Meester-Chirurgijn meë gaen. Ontrent 't vierdedeel van een uyr langh marcheerden wy door niet anders als Cocos-bomen; tot aen een moerassige Rivier; alwaer wy, wegens deselve, niet verder voort konden. Wy gingen wel langhs de Vloed heenen afwaerts, tot dat den avond aenquam, doch konden nergens over geraecken. Moesten derhalven hier vernaghten; en hielden ons, uyt vrees voor de vyanden, soo stil, dat wy ons bynae niet verroerden, veel min eenigh gepraet maeckten.

Doe de Son den aerdbodem weer begon te verlighten, + trocken wy al voort; en meenden gantschlijck, dat wy alreeds op d'andere sijde onses Legers waeren. Ondertusschen hoorden wy eenigh gerught; 't welck, als wy wat naerder waeren gekomen, ons de vyanden aen geene sijde der gedaghte Rivier ontdeckte. Met geheele hopen waerense beesigh, om Cocos-bomen neer te vellen; van welckese nieuwe Bachers, of Schanssen, wilden vervaerdigen. Vermits wy nu saegen, datse ons niet wel souden konnen bykomen; oock wel wisten, dat wy gemacklijck konden aerselen nae ons Leger, 't welck niet boven een halve uyr-Weghs van hier kon sijn, soo kreegen wy lust, yets op haer aen te vangen. Gaven derhalven, over 't Water heenen, onverwaght en wel dapper vyer op

haer. Schoten oock eenige der haere, datse uyt de Bomen neertuymelden.

Sy daer tegens waeren niet traegh, + om ons op deselve wijs te begroeten met haer' Engelsche Vyer-roers; soo dat'er vier van ons ter aerden neervielen. Twee der selve, die alleen gequetst waeren, braght ick terstond te rugg', en verbond haer nae behoren. Daer op begaf ick my weer voor aen by den hoop; doch wierd selfs van een Swart, die in een Cocos-boom sat, getroffen boven in 't Os femoris, of 't reghter Dgie-been; soo dat de Kogel in de Wonde bleef steecken; en ick ter neer stortede. Als deese kleyne Schermutsel ge-eyndighd was, droegen eenige Soldaten my op Ried-stangen nae Anier in't Leger. Van daer wierd ick voorts nae Bantam in 't Hospitael gevoerd; en hier van mijnen Opper-meester Jan Hansz. van Leyden met eygener hand verbonden. Op 't uyterste bemoeyde hy sigh, om de Kogel uyt de Wonde te krijgen; doch al sijne vlijt was te vergeefs. Nae uytgestaene seer grote smerten, en weghneemingh van eenige Been-schilfferen, moest ick de verseeringh, met de Kogel daer in, laeten toeheelen.

In de tijd van twee Maenden was ick ten vollen weer hersteld. + Of schoon de Kogel noch in mijn lighaem stack, soo veroorsaeckte echter deselve my noyt eenige pijn, of ongelegenheyd, voor dat ick weer in Holland was aengekomen.

Ondertusschen nam ick mijn Beroep in 't gemelde Hospitael, of Gasthuys, weer waer. Naederhand is niet Hoofdsaecklijcks meer voorgevallen; + als datmen van onse kant al de Land-Posten en Zee-Vestingen met genoeghsaeme Manschap besettede, en op de beste wijs versterckte.

Niet veel meer als drie Maenden waeren ten eynde gelopen, + wanneer de vyanden met geheele hopen tot ons overquaemen; doch te voren eenige honderden Karren vol Musquetten, Lancen, Piecken, Pijlen, Bogen, en andere Wapenen, nevens een goed deel Oorloghs-voorraed, ons hadden toegesonden; om hier door te kennen te geven haer' onderdanige onderwerpingh.

Hier op versoghten oock de grote Heeren des Rijcks, welcke voorheenen veele Landen in 't selve hadden beseeten, + Perdon van de Nederlandsche Compagnie; doch deese stelde dit stuck voor dat mael in handen des jongen Koninghs: Die wel de versoghte vergifnis beloofde; maer als daer op eenige tot hem overgingen, deed hy haer eensdeels de Tijgers, andersdeels de Slangen voorwerpen. D'overige liet hy verworgen, verdrincken, en op meer andere wijsen erbarmlijck om 't leven brengen: 't Welck dan de Compagnie bewoogh, sigh hier tegens te stellen, en hem te beveelen, voortaen sulcke grouwlijcke wreedheden niet meer te plegen. Met byvoegingh: Hy behoorde sigh veel meer te verheugen, dat d'Inwoners weer quaemen, om 't Land op nieuws te bebouwen ('t welck, geduerende deesen Oorlogh, tot in de grond toe verwoest was); de t'eenemael vernielde Steeden, Dorpen en Vlecken weer op te reghten, en te bewonen. En gewislijck, in d'aghtthien Maenden

tijds, welcke ick in dit Gewest bleef, wierd alles weer soo goed, jae beeter als 't te voren was, opgebouwd: Insonderheyd om dat de Chineesen sigh hier nu in veel groter getal als oyt ter neer stelden. Want deese Natie staen seer geerne onder de Hollanders, wijlse haer seer ernstigh reght en gereghtigheyd laeten weervaeren. + Wederom heeft de Compagnie de Chineesen seer geerne onder en by haer; wijl over al, waerse sigh bevinden, de Koophandel dapper bloeyd; waer uyt de Hollanders 't grootste voordeel trecken.

Terwijl nu 't Land allenxen weer van de Javanen, oock van Uytlandsche Volckeren, bewoond, en allerweegen beplant wierd, soo maeckte ick my bynae daeghlijcks op de Dorpen, om op te soecken sodaenige Lieden, die in den vorigen Oorlogh op d'een of d'andere wijs aen haer ligchaem beschaedighd moghten sijn geworden. + 'k Vond'er sommige, aen welcke ick mijne konst te werck stelde; en daer door een goed stuck gelds verdiende; 't welck my dickmael seer wel te pas quam; insonderheyd, wijl ter dier tijd hier noch alle Eetwaeren seer dier waeren. Voor een kleyn Broodje moesten wy drie of vier stuyvers betaelen. Had ick niet somtijds met mijne Heel-konst een penningh gewonnen, 'k had al meenighmael, nevens d'andere Soldaten, mager genoegh moeten teeren.

Ter dier tijd hadden wy oock in 't Hospitael meer als te veel te doen, + vermits 't selve lagh vol Siecke aen de rode Loop, Watersught, en Lamheyd; van welcke Quaelen verscheydene stierven. 'k Deed derhalven mijn best, om altijd yets te mogen winnen, waer van ick my selven wat ten goede kon doen. Deese mijne voorsightigheyd heeft my bevrijd van veelerley ongevallen en kranckheden. Waer tegens een goed deel dwaese 't hert niet hadden, haere ligchaemen behoorlijck en toelaetlijck te verquicken. Alreeds is my selfs van niet weynige onverstandige Lieden in mijn Vaderland, als ick van deese stof met haer quam te spreecken, gevraeghd geworden, waerom ick van mijnen in Oost-Indien bekomen rijckdom niet meer heb t'Huys gebraght. Niet sonder verdriet moet ick van veele horen: O! was ick in sulck een Land geweest, hoe wou ick Goud, Silver, Paerlen, Eedele Gesteenten, en allerley andere Oostersche kostlijckheden by een vergaederd, en met my nae Huys genomen hebben.

Seecker, + een treflijcke wensch, indien 't daer meë tot de daed te brengen waere. Sulcke personen moeten weeten, datse, wanneerse sigh daer bevonden, haer met de blote wil souden moeten vergenoegen, wijlse niet tot de volbrengingh souden konnen geraecken. En genomen, dat ick alles, wat ick in deese Landen had gewonnen, by een geschraept en gierighlijck gespaerd had, om 't selve nae mijn Vaderland over te brengen, waer toe sou my sulcks gediend hebben, als ick daer over mijne gesondheyd had verloren. Was 't niet beeter, en meer over-een-komende met 't bevel Gods, dat ick met mijne winsten mijne gesondheyd en leven bevoorderde, als door een karigh by-een-versaemelen soo een eed'le Schat in gewis gevaer van verlies stelde? Waer op dan tot my had mogen gesegt

werden, als tot dien rijcken Wreck: Ghy Nar, heden salmen uwe Ziel van u eysschen; en wiens sal dan sijn 't geen ghy soo gierighlijck by een geschraept hebt?

Maer aen d'andere sijde is 't oock seer gevaerlijck, + sigh te bemoeyen, om Goud, Silver, Eedele Gesteenten en diergelijcke kostlijckheden sigh te verwerven; waer van ick maer een eenigh Voorbeeld den Leeser hier wil voordraegen.

Ick voer eens nae Amboina; + en wierd daer bekend aen een Sergeant, die alreeds over de 19. Iaeren hier geleefd, en 't Bevel had over eenige Slaven, welcke in de Pars-Molen arbeydden. Deesen gaf my, voor eenige Kasen, Taback, en diergelijcke dingen, seven Flesschen, vol van de beste Nagel-oly; welcke t'samen ontrent veerthien Mingelen uytmaeckten. Deese ruylingh moesten wy op 't aldergeheymste verrighten; want indien den handel waer' ontdeckt geworden, 't had ons beyde om lijf en leven gebraght. 'k Was soo geluckigh, dat niemand yet 't minste hier van vernam. Iae, ick braght deese Flesschen met my te Batavia op de Reede. Alreeds maeckte ick my selven seer hoge gedaghten, hoe ick met deese Koopmanschap rijcklijck sou Woeckeren by de Chineesen, of d'Engelsche Natie.

Doe wy nu op de gedaghte Reede waeren gekomen, + wou ick met mijnen Cameraed, een Seylmaecker, en die kennis van deese saeck had, in een Boot nae Land vaeren. Maer terstond was de Fiscael, met sijne Caffers, by ons, en besightighde alles wat in de Boot was op 't nauwste. De gedagte mijnen Medgesel sat ondertusschen aghter in de Schuyt, daer hy de Flesschen met Nagel-oly, aen een Touw gebonden, en wel toegemaeckt, onder 't Water had laeten sincken. In de hand had hy een bloot Mes. Als hy nu sagh, dat de Caffers met haere lange Staven aenquaemen, om oock selfs buyten de Boot te visiteeren, sneed hy 't Bindgaern in stucken; en liet de Flesschen te grond gaen. Dus bleef voor deese Rackers niet anders, dan een stuck van 't gedaghte dunne Touw; waer uyt sy wel allerley vermoedingen opvatteden, doch niet seeckers konden weeten. + Daer op gingh de Fiscael met een grote onwil van ons; en begaf sigh nae een ander Schip, 't welck met ons van de West-Kust was gekomen. Stracks betrapte hy daer een Lieutenant, die eenige ponden Stof-Goud by hem had. Flucks nam hy hem in arrest met sigh nae Batavia; en deed hem, nae eenige weynige daegen, op 't Galge-veld opknopen.

't Is derhalven seer gevaerlijck, + sigh met diergelijcke verbodene middelen te willen verrijcken. Goud, Silver, Paerlen en Eedele Gesteenten, laeten haer soo light niet uyt 't Land voeren, gelijck hier de goudgierige Lieden sigh inbeelden. De Hollanders lijden sulcks geenssins, en straffen 't met de dood.

Maer wy moeten nu te rugg' keeren, + en onsen afgebroockenen draed weer aen een knopen. 't Sal den Leeser niet onaengenaem sijn, dat ick hem verhael, 't geen sigh voorts heeft toegedraegen, terwijl ick my in Bantam bevond. 't Eerste, 't welck ick hem sal voorstellen, moght met

alle reght betiteld werden, de grouwlijck-gestrafte grouwlijckheyd; of: De verschricklijcke wreedheyd op 't alderverschricklijckste gestraft. Ick kan my niet indaghtigh maecken, dat ick in al den tijd mijner langhduerige reysen yet diergelijcks gesien of gehoord heb.

Om deese Vertellingh een aenvangh te geven, + soo staet te weeten, dat eenige der onse eens Landwaerts in gingen, meer uyt vermeetenheyd dan om vermaecks wil; in voorneemen, van eenige Vogelen te schieten; onaengesien haer genoegh bekend was, dat wy noch der Javanen beste vrienden niet waeren. Sy quaemen op de tweeden, derden, vierden dagh niet weer; 't welck onder ons veelerley gedaghten veroorsaeckte. De meeste meeningen liepen daer op uyt, datse van de Javanen moesten overvallen en vermoord zijn. De Heer Tack commandeerde een Lieutenant met eenigh volck, in 't Land te gaen, om nae te sporen, wat deese verlorene bejegend sijn moght. Nae ontrent twee uyren voort-treckens quaemense aen een gantsch onbewoonde Plaets; soo datse voorneemens waeren, weer om te keeren, en eenen anderen wegh te neemen. Ondertusschen hoordense een erbarmlijck gekarm eeniger personen. Gingen op de stem aen, en vonden een seer vervaerlijck Schouwspel der Javaensche boosheyd, gepleeghd aen de ses vermistede.

Eenen der selve was met armen en beenen aen Bomen, + gantsch uytgestreckt, vastgebonden; ter hooghte van ontrent twee Mannen lenghte, en onder hem vlamde noch een taemlijck-groot vyer. Doch hy was alreeds meerendeel gebraeden.

De tweede hingh met sijn Gemaght aen eenen anderen Boom. + Handen en voeren aeren hem op den rugg' t'saemgebonden. Deesen had oock den Geest alreeds opgegeven.

De derde stond aen een gespitst Bamboes-Ried; + 't welck hem door 't Fondament sijns ligchaems in, en ten mond weer uytgingh. Deesen was desgelijcks dood.

De vierde was tot aen 't Hoofd toe in d'aerde gegraven; + sonder ooren, neus en oogen. Leefde evenwel noch.

De vijfde en sesde waeren 't Gemaght en de Tongh afgesneeden; rug tegens rug t'saemgebonden: + Den eenen oock noch 't reghter oogh uytgestoocken; en des anderen Gemaght daer in gestopt. Den anderen was 't lincker oogh op deselve wijs gehandeld, en sijns Medgesels schaemelheyd daer in gedaen. Beyde waerense noch levendigh.

Over dit seer grouwlijck Schouwspel wierden onse uytgesondene sodaenigh verbaesd, + datse bynae ter aerden neerseegen. Soo groot was haer' ontroeringh, datse in 't eerst niet wisten, watse doen wilden; tot datse, sigh weer wat hersteld hebbende, terstond den Heer Capitain beright hier van gaven. Die, sonder uytstel, eenige Swarte met Draegh-Baeren derwaerts sond, en deese ellendige al t'saemen nae Bantam liet brengen. Seer verdrietigh was 't voor ons, dat de noch levende ons niet verhaelen konden, + hoe en van wie haer dit was geschied, wegens de berovingh haerer tongen. Evenwel liet onsen Heer Admirael en Capitain Tack den jongen Koningh dit alles bekend maecken, op dat hy onder

sijn volck hier over ondersoeck moght laeten doen. Dit braght soo veel te weegh, datmen binnen veerthien daegen tijds al deese Schelmen en grouwlijcke Moordenaers ontdeckte. Sesthien waerense in getal; en gesaementlijck kreeghmense gevangen. Aght der selve wierden de Slangen voorgeworpen; van welckese in ontrent vier daegen tijds verschricklijcker wijs wierden opgevreeten.

Deese Slangen vernielen een Mensch op de volgende manier. + Sy vatten hem by den arm, en swelgen hem half in haeren Balgh. Dan suygense al't bloed uyt 't ligchaem. Verslinden dan voorts de Kop en 't gantsche Lijf, soo dat eyndlijck maer alleen de voeten noch daer buyten gesien werden.

D'andere aght steldemen in seeckere Plaets, + daermen haer de beste Spijsen en Drancken verschafte. Doch haer waeren toegevoeghd eenige Iongens, welcke, soo haestse begonden te slaepen, haer met de hardste geesselslagen weer opweckten. Dus haddense, by goed eeten en drincken, de vreeslijcke ellende, datse niet een ogenblick sluymeren moghten. Dit duerde tot in de derde weeck; wanneerse jammerlijck baeden, datmen haer doch wou aen kant helpen door de grouwlijckste Martelaryen. De vreeslijckste pijnen, de verschricklijckste doodswijs konsense uytstaen, maer deese quellingh niet langer verdraegen.

Doch al haer smeecken vond geen plaets. + Men gingh in dit werck geduerigh voort: En de jonge Koningh was 't een uytneemend vermaeck, dat hy deese nieuwe manier, om yemand op 't alderonlijdlijckste te doden, had uytgevonden, om de grouwlijcke van haer bedrevene Moordery op 't scharpste te straffen. In deese vervaerlijcke staet blevense vijf weecken langh. Doe vielense in een diepe slaep, sonder door de Geesselslaegen t'ontwaecken. Iae selfs, alsmen haer met gloeyende tangen neep, blevense als t'eenemael ongevoellijck leggen. + Dit alles heb ick met eygener oogen gesien, als die daeghlijcks by haer af en aengingh. Deeser wijs wierd d'eene wreedheyd door een andere noch swaerder gestraft, om afschrick van diergelijcke boosdaden te verwecken.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen