Logo DBNL
Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686 (1694)

Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686

(1694)–Christoph Frick, Elias Hesse, Christophorus Schweitzer–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

V. Hoofd-stuck.

Nae de bevoghtene Zeege koomd de Vloot weer by een. Intoomingh der overige Javanen ter Zee. De Schrijver werd in Bantam geordonneert, tot heelingh der gequetsteden. Besluyt, om den Oorlogh tegens de Javanen te vervolgen. Haere doortraptheyd om quaed te doen. Hoe de Schrijver, op sijn aenkoomst voor Batavia van haer uytgestreecken wierd. Klughtigh geval, hoe hy sulcks eenen anderen Javaen vergold. Schermutselen met de Javanen. Eygentlijck beright van den seer maghtigen Optoght der Hollanderen uyt de Stad Bantam nae Dortjasse; en op wat voor een wijs de Landingh hier by der hand genoomen, en oock volvoerd wierd; doch met al vry veel Volck-verlies. Dortjasse was de Residentie des ouden Koninghs van Bantam. Bloedigh geveght tusschen de Hollanders en Javanen, met sleght geluck der eerstgenoemde. Eenighe Javaensche Heeren versoecken een Vreedehandel. Haere Gesanten houden de Duytschen voor gevleeschte Duyvelen. De Vreede haer geweygerd. 't Javaensch Heyr vlied nae Dortjasse. Deese Plaets in brand; met opspringingh veeler Gebouwen. Van de Javanen verlaeten. Geval des Schrijvers met een oude Javaensche Vrouw. Buyt der Soldaten. De Schrijver vind wel in 't Koninghlijck Pallays een groote Schat, doch heeft'er weynigh genot van. Groote, en stercke gelegenheyd deeser Plaets. Oorsaeck van d'ontstaene Brand. 't Vleck Banta.
Goede Swemmers. Toght des Admiraels der Hollanders Land-waerts in, ongeluckigh uytgevallen.

NAe de verhaelde bekomene Zeege heeftmen op onze Scheepen alles, + soo veel moghelijck was, weer in de beste orde gebragt. Onder 't volck wierd Brandewijn, Spaensche Wijn, Biscuit en andere verquickingen uytgedeeld. Doe vervoegde men sigh weer by 't overige gedeelte der Vloot. 't Ontbrack niet aen Vreughde-schoten. Voorts sondmen terstond een Schip af nae Batavia, om den Heer Generael de bevoghtene Victorie bekend te maecken.

Naederhand wilden de Javanen wel geduerigh met haere Prauwen op de Rivier Dortjasse uytlopen; + doch vermits wy met onse Vloot voor deselve geanckerd laegen, soo kondense niet doorgeraecken. Quaemen derhalven over andere kleyne Rivieren uyt; soo datse sigh hier en daer lieten sien. Maer als wy op haer los gingen, hieldense geen stand, en begaven sigh terstond weer in haere Sluyp-gaten. Om haer binnen te houden, en te verhinderen schaede te doen, moesten wy geduerigh nae Batavia toe gintsch en herwaerts kruyssen; en dus de Zee van deese Rovers veyligh houden. Ondertusschen viel wel eenige maelen een Schermutsel met haer voor, doch 't quam noyt tot een Hoofd-geveght. Nae ontrent twee Maenden sondmen de meeste Scheepen met de beste Manschap weer nae Bantam. 't Gold oock my, om meë te gaen. D'overige Kielen bleven voor de Rivier Dortjasse leggen; en kruysten, gelijck alreeds geseght is, geduerigh tusschen Bantam en Batavia.

Doe wy, onder 't Commando van de Heer Capitain Jochem, + te Bantam aenquaemen, braghtmen de Soldaten te Land; en sy wierden gestoken onder d'andere, die in de Vestingh waeren. Ick, voor mijn deel, bequam mijn' Ordonnantie aen Land by vier Chirurgijns, een Opper en drie Onder-meesters. 'k Nam mijn Quartier in de soo genoemde Chineesen-Straet, in een aensienlijck Huys, daer ick een seer bequaem verblijf had. Wy moesten gesaementlijck bedienen de Posten de Boom en Speelwijck; nevens de Fransche, Engelsche en Deensche Logien: Dan noch eenige in deese Straet geinquartierde Compagnien. + Onse heel-middelen haelden wy t'elckens op de veerthiende dagh by den Opper-meester in 't Hospitael, of Gasthuys. Doch d'andere noodwendigheden, als Lijnwaed tot Plaesteren, Arack, Spaensche Wijn, Lisabons-Oly, Speceryen, en diergelijcke behoeften, ontfingen wy van den Dispensier uyt 't Packhuys: Echter niet sonder een onderteeckende orde van de hooghste Opper-Officier, en onsen Opper-meester. 't Ontbrack ons in 't begin niet aen Siecken en Gewonden. De meeste laegen kranck aen de rode Loop; soo dat'er weynige weer opquamen. Veele oock wierden lam aen haere Leeden, en kreegen veele Sweeren aen de voeten; soo dat wy waerlijck meer als genoegh te doen hadden.

Ondertusschen begonmen toebereydingen te maecken, + om met gesaementlijcke Maght den Oorlogh voort te setten, soo te Water als te

Land. Maer vermits wy ter dier tijd gebreck van volck hadden, soo konden wy tot geen Hoofd-belegheringh treeden. Echter hadmen noch in 't heymlijck 't oogh op de Koninghlijcke Vestingh Dortjasse. Anders ginghmen allerweegen alleen verdeedigenderwijs. Al de Voor-Posten en Punten wierden met behoorlijcke Manschap voorsien, tot dat wy van Batavia varsch volck tot versterckingh souden bekomen hebben: Gelijckmen dan oock van alle Plaetsen in Indien Soldaten lightede, welcke daeghlijcks nae Bantam wierden overgebraght; om de Javanen noch verder te vervolgen. + 't Welck my niet qualijck behaeghde, wijl ick van deese seer slimme Natie niet een maer meermael was bedrogen geworden. 't Sijn sulcke arge, en tot alle boosheyd doortrapte Gesellen, datse al voor langh door gantsch Indien d'onroemlijcke roem hebben bekomen, van op 't alderbeste bequaem te sijn tot d'aenstellingh en uytvoeringh van allerley quaed. 'k Sal den Leeser maer alleen een voorbeeld geven, hoe ick selfs eens van haer uytgestreecken ben.

Doe ick uyt Europa in deese Landen was aengekomen, + wierden wy verwelkoomd van eenige Prauwen met Javanen; welcke ons tegemoet voeren met allerley Vrughten van dit Gewest, dienende tot verquickingh der geene, die op soo een verre reys geduerigh in't Schip hebben geseeten. 'k Was seer begeerigh, om oock voor my eenige van haere Waeren te mogen bekomen. Drongh derhalven oock toe, om met eenen der Javanen een ruylingh aen te gaen. Voor eenighe Visschen en andere Eetwaeren sou ick hem eenige Naelden, Gaern, ende Tabacks-pijpen geven. Ter goeder trouwen leverde ick dit alles aen dien fijnen Koopman over. De Visschen bekoorden mijn ogen sodaenigh, en deeden my sulckerwijs watertanden, dat ick mijnen Kameraed last gaf, 't bedongene voor 't geen ick gegeven had t'ontfangen. + Terwijl snelde ick my nae de Keucken, om vast water over 't vyer te hangen, op dat de Visch (waer toe ick een bovenmaten grote lust had, om mijn hert eens op te haelen, nae soo een lange reys en soo veel uytgestaene ongemacken by altijd deselve kost) in allerhast gaer en gereed moght sijn. Maer de diefaghtige Javaen stack, soo haest hy mijne Waeren ontfangen en ick den rugge gewend had, van ons Schip af, en voer wegh; laetende my 't naekijcken nae mijn ingeruylde Visschen; met soo veel te meer spijt, als ick vaster reeckeningh had gemaeckt, mijne lust daer aen te sullen boeten. Gaet het hier dus toe, daght ick by my selven, soo moeten dit suyvere Vogels zijn. Swoer daer benevens, dat ick dit schelmstuck sou vergelden aen den eersten Javaen, dien ick een treck sou kunnen speelen. Dit geluckte my al terstond by Batavia nae mijnen wensch.

Deese Lieden sijn, ghelijck genoegh bekend is, seer geneegen tot schieten. + Als nu, op mijn aenkoomst te Batavia, eenen sagh, dat ick nae 't Wit schoot, vervoeghde hy sich tot my, en bad, dat ick hem veroorloven wou, sulcks oock eens te mogen doen. Ick bewillighde geerne hier in. Loste mijn Musquet. Deed'er doe dubbel Kruyd op; settede een sterke Prop van Pappier daer voor, en bood hem dus mijn Roer aen; 't welck hem, doe hy vyer gaf, sodaenigh op de borst stiet, dat hy agh-

ter over ter aerden neer plofte, en sijne reghter arm eenige weecken langh niet gebruycken kon. Soo seer hy hier over sigh gantsch pijnlijck gevoelde, en de mond kromde, soo seer, ja noch veel meer loegh ick: En dit geviel my immers soo wel, als 't verlies van de Visch my voorheenen gespeeten had.

Wy keeren weer nae Bantam; daer noch alles seer wel stond. + Tusschen de jonge Koningh en den Heer Generael-Major Schamartin was een sonderlingh goed verstand. Maer vermits de Javanen onderwijl sigh somtijds tot aen onse Voorwercken waeghden, soo vielen'er oock nu en dan al kleyne Schermutselen voor. Doch van deselve wil ick hier niet spreecken, wijl 't te langh sou vallen van deese niet seer gewightige dingen een beschrijvingh te willen doen.

Veel meer, + en ten hooghsten was 't te verwonderen, dat de Compagnie op Batavia binnen weynige Maenden een seer grote Krijghsmaght en veelheyd van volck tegens den ouden Koningh van Bantam op de been kon brengen. Doe hervattedemen 't Besluyt, om daer meë te trecken voor des gemelden Koninghs Hoofd-Vestingh Dortjasse, langhs de Zeekant.

Onsen Heer Generael-Major Schamartin gingh al ten eersten met eenige Scheepen derwaerts, + en liet ondertusschen 't Commando in Bantam aen den Heer Capitain de Ruyter. Stracks daer nae quam orde, dat de meeste Manschap in Bantam nae d'andere Scheepen sou werden gebraght; soo dat de Posten niet meer als met nodigh Volck beset bleven. Want op den jongen Koningh behoefdemen geen wantrouwen te stellen, wegens 't seer weynige getal Krijghslieden, 't welck hy by sigh had. Dus wierden 3000. Mannen uyt-gecommandeert; en oock ick onder deselve; die geplaetst wierd op 't Schip Middelburgh.

Doe wy van Bantam weghgetrocken waeren, + quaemen wy noch dien selven dagh by de geheele Vloot; nu noch eens soo sterck, als doese voor Bantam had gelegen.

Een aengenaeme lust was 't, + wanneer 't oogh deselve sagh, en evenwel niet kon oversien. Want hier waeren by malkander 52. grote Oorloghs-scheepen; eenige honderd Prauwen, Vaertuygen, en Branders, onder 't Bevel van de Heer Admirael en Generael Tack (Dack), vermits de Heer Generael-Major weer te rugg' gingh, na Batavia. De lught was vervuld van 't onophoudlijck geschal der Trommelen en Trompetten; boven al van 't gedonder des Canons. 't Geen noch dit alles te boven gingh, was d'uytgeleesene Manschap, soo datmen geen beeter sou hebben konnen wenschen. Noyt was soo een grote Maght hier by malkander geweest. Verscheydene hoge en laege Officieren, die nu lange Iaeren in dienst geweest waeren, verscheydene Zee-slaegen en Veroveringen bygewoond hadden, betuygden my, datse t'eener plaets noyt sulck een Vloot by een hadden gesien.

Als wy nu met deese geheele Scheeps-Armade voor Dortjasse geanckerd laegen, + quaemen de Javanen met een ongelooflijck-grote meenighte Krijghsvolck aen den Zee-oever t'saemen; soo datmen eenige Mijlen

weghs verr' geen Land kon sien. Want van de Zee af tot de Vestingh toe is alles vlack-effen Veld, meest overal met Rijs besaeyd. Aen 't Strand lagh d'eene Schans by d'andere. De ruymte tusschen beyden was versterckt met dubbele Loopgraven en Borstweeren; oock met Pallisaden op 't beste dat mogelijck was. Derhalven wy ons niet anders konden inbeelden, als dat wy hier met gevoellijcke stoten souden verwelkoomd werden.

De Schanssen waeren hier groot, + daer kleyn; rondom beset met Stammen van stercke Cocos-bomen, welcke diep in d'Aerde stonden, dubbel aghter malkander, met wel stijf ingestampte Aerde daer tusschen: Boven op soo breed, dat eenige Wagens nevens malkander daer op rijden konden. Midden in waeren de Woningen der Soldaten; boven rondom voorsien met Borstweeren, Schanskorven, en eenige Stucken Geschuts. Sommige waeren vierkant opgemuerd; boven gantsch plat; soo dat verscheydene Compagnien Soldaten sigh daer op konden onthouden. Van deese Schanssen begonden de Javanen alreeds geweldigh op ons te schieten; doch deeden ons weynigh schaede, wijl wy noch te verr' van Land af waeren.

Ondertusschen hoorden wy op 't selve een grouwlijck geschreeuw; + en saegen, hoe de vyanden, met Troupen, nu hier dan gintsch heenen liepen. Wy, daer tegens, maeckten ons gereed, om haest te Landen. 't Volck wierd gesaementlijck gemonsterd; oock genoeghsaem van Kruyd en Lood voorsien. De Heer Admirael Tack gingh met eenige der sijne in een Vaertuygh van 't eene Schip nae 't andere, en gaf Beveelen aen de Scheeps-Capitainen. Hier nae hieldmen eenige Beede-uyren. Voorts gafmen aen de Soldaten Brandewijn, Spaensche Wijn, en andere dingen: Met last, van te waghten op naerder orde.

Haest daer nae braghtmen eenige Schappons aen. + Yeder derselve wierd voorsien met noodwendige Schanskorven, en vier Hagelstucken; tot welcke waeren verordonneert de Constapels, nevens enige Matrosen met Hand-Granaten. De Soldaten traeden by Compagnien in de Schappons; en dus wierd alles geschickt ten besten dat doenlijck was, Midden onder deese toerustingh hielden wy den volgenden dagh ons Paesschen. Drie daegen daer nae ontloeden wy seven grote Scheepen, en deeden deselve sincken ter plaets daer wy wilden Landen. Maeckten'er Batereyen op, beplant met over de 40. swaere Stucken Canon, op datmen uyt deselve, wanneermen de Landingh sou aenvangen, dapper vyer op de vyanden en der selver Schanssen moght geven. Daerenboven nam men aght, waermen met de Schappons den Oever dightst by sou konnen komen.

Den vierden dagh nae Passchen, 'smorgens ontrent ten twee uyren, + settedemen, na 't gegevene Teecken, al 't volck in de Vaertuygen. Doemaels moest ick, met over de 70. Meester-Chirurgijns, waer onder 8. Opper-meesters waeren, oock mee in een Vaertuygh. Onse Kist was wel opgestopt met goede Heel-middelen. Daerenboven hadden wy oock eenige kleyne Boots byderhand, op dat wy overal komen konden daermen ons moght van noden hebben.

Hier op begon 't blixemen en donderen aen te gaen. Aen onse sijde liet sigh alleen 't grof Geschut horen. + Onderwijl quaemen onse Schappons 't Land hoe langer hoe naerder. De vyanden saeten oock niet stil, maer schoten sodaenigh op ons, dat de naght, wegens 't geduerigh vyer, bynae den dagh gelijck scheen. Wy stonden noch tot over de knieën toe in 't water, en naerderden soo met geheele hopen den Oever. De Constapels, nevens onse Matrosen, ruckten niet minder met hare Schappons moedigh voort; sonder te versuymen, met haere Stucken en Hand-Granaten nae beste vermogen te speelen op de vyanden. Te lustiger waerense hier toe, wijlmen elck der haere vier gulden verhogingh van Gagie had beloofd. Dus chargeerden wy over de twee uyren langh; + met verlies van vry veele der onse, vermits d'Approchen en Schanssen seer hoogh laegen; soo dat wy deselve noch met ons grof Geschut noch met Granaten konden bereycken. Wijl wy dan op deese wijs weynigh verrighteden, soo wierd van de Heer Admirael en andere Hoge Officieren besloten, met de gesaementlijcke Manschap op haere Wercken selfs aen te vallen. Gaven oock bevel, datmen sou ophouden van met Canon te schieten, en Hand-Granaten te werpen: Maer daer tegens met geheele Compagnien vyer te geven; en op 't aldermoedighste los gaen tegens d'Approchen en Borstweeren.

Daer op dan traeden wy als Leeuwen tot de Bestormingh, + en veroverden de vyandlijcke Wercken; doch met verlies van eenige honderd Mannen. Terstond maeckte sich 't volck der gantsche Zee-Armade aen Land, en vatteden Post. Soo haest de Javanen dit gesien hadden, yldense nae haere Schanssen, en staecken'er over de veertigh van in brand. Vervoeghden sigh in de voorgedaghte Rijs-velden t'saemen, en waeren gemoedighd, met ons een Slagh te waegen. Doch wy braghten sonder uytstel eenigh grof Geschut uyt onse Scheepen aen Land; planteden 't selve tegens den vyand, en beschansten ons te gelijck soo goed als doenlijck was.

Als ick ondertusschen mijn' ogen sloegh op 't vyandlijck Heyr, + daght ick by my selven, hoe wy doch soo een ontelbaere meenighte souden konnen 't Hoofd bieden. Wy waeren oock wel sterck, en hadden een seer schone Maght by een; doch deselve was op verre nae die van de vyanden niet gelijck. Echter vertrouwden de Javanen haer selven niet, ons aen te vallen. Alleen swerfdense eenige daegen langh om ons heenen; tot dat wy eyndlijck een moedigh besluyt naemen, om in de beste orde, welcke wy konden houden, haer te bespringen.

Daer op gaf de Heer Admirael Tack bevel, + met 't grof Geschut onophoudlijck tegens den vyand los te donderen: Waer uyt dan sulck een damp en roock ontstond, dat niemand den anderen meer sien kon.

Onderwijl quaemen beyde de Heyren seer dight by malkander. + Ick bevond my doemaels in 't midden; waer door ick geen aenschouwer van den eersten aenval kon zijn. Echter vernam ick naederhand, dat de Javanen d'onse in 't begin met een seer grouwlijck geschreeuw, volgens ha-

re gewoonte, hadden aengegreepen; doch haer bevonden in een seer goed postuer. Die oock, in deese gelegenheyd, sigh openden, tot datmen den vyand uyt eenige Veld-Stucken, een dappere welkoomsts-Salve had gegeven: Daer nae spoedigh sigh weer sloten, tot datmen op nieuws deselve had geladen. Ondertusschen schovense de by haer hebbende Pallisaden (welcke stonden op laege Raderkens, en haer een seer goeden dienst deeden) voor aen onse Slaghorde, op dat de Javanen daer niet moghten inbreecken.

Dus chargeerde men over de drie uyren langh: + Onder welck bedrijf aen de vyandlijcke sijde wel duysend, eer by ons twintigh, sneuvelden. Evenwel wilden de Javanen niet eene voet weghs van haere plaets wijcken; waer door wy niet verder konden avanceeren; maer gedwongen wierden, reghts en slincks af te trecken. Ondertusschen lieten wy wel met varssche Geleederen weer vyer op haer geven, geduerigh daer mee aenhoudende; waer door veele der haere vielen; maer oock wy bequaemen desgelijcks een taemlijck getal dode onder onse voeten.

De dagh begon ten avond te neygen, + als verdrietigh, van deese vleeschhouwery noch verder t'aenschouwen. Vermits nu't Light ons tot noch toe weynigh had gediend, soo naemen wy hoop, dat d'aenkomende donckerheyd der naght ons beeter voordeel sou aenbrengen; 't welk ons dan oock geluckte.

Nauwlijcks was 't avond geworden, + als wy met een nieuwe moed en op 't aldergrimmighst den vyand van eenige sijden aengreepen. Uyt Vyer-Mortieren sonden wy haer een geweldigen Hagel van Granaten te gemoet. 't Grof Geschut deedmen oock sijne kraght tonen; en daer mee gafmen haer sodaenigh een naght-begroetingh, dat wy gantschlijck meenden, sy souden tegens ons nu niets meer onderneemen. 't Wierd oock aen haere sijde gantsch stil; waer door wy ons inbeeldden, datse de vlught hadden genomen; soo dat wy alreeds gereed stonden, haer te vervolgen, en 't ten vollen met haer uyt te maecken. Onderwijl hoorden wy eenige der naeste vyandlijcke Voor-troupen roepen: Dida mou boggel ada orang Hollando; soo veel als: Ick wil niet meer met de Hollanders veghten. + Dit wierd den Heer Admirael Dack bekend gemaeckt, soo als hy eenige voornaeme Heeren uyt 't vyandlijck Heyr had toegelaeten by hem te mogen komen: Welcke dan oock, onder eenige Redenvoeringen, hem den Vreede aenboden, en geneegen waeren, 't Verdragh met hem te sluyten. Doch hy derfde hier niet intreeden; maer moest deese saeck eerst doen komen aen den Heer Generael op Batavia. Die hem liet weeten, datmen voor ditmael aen geen Accoord moest dencken.

Ter dier tijd sprack ick dickmael met deese Javaensche Gesanten; + en tot verscheydene reysen toe vraegdense, uyt wat voor volck ons Heyr bestond; want vermitsse by geene Menschen te vergelijcken waeren, soo moestense enckele gevleeschte Duyvelen zijn. Wy gaven haer tot antwoord: 't Waeren loutere Allemannen, dat is, Hooghduytschen: Waer over sy sigh ten hooghsten verwonderden. Dus hoogh werd allerweegen de Duytsche dapperheyd, oock selfs onder deese Barbarische Heydenen, geagt.

Doe de Heer Admirael 't bescheyd des Generaels van Batavia bekomen had, + liet hy deese Ambassadeurs weeten, datmen ter deeser tijd aen de Hollandsche sijde van geen Verdragh kon horen spreecken. Souden derhalven den ouden Koningh aenseggen, soo weynigh hy voortijds Batavia had verschoondt, soo weynigh sou men nu hem verschonen.

Terstond gingh 't lossen der grote Stucken Geschuts op malkander weer seer vervaerlijck aen. + Beydersijds wierden op nieuws de Trencheen geopend, en men schoot heviger als oyt te voren. Hier door geraeckte eyndlijck 't vyandlijck Heyr in verwarringh; soo dat het de volle vlught nam nae Dortjasse toe, onder een seer verschricklijck Moord-geschreeuw. Wy vervolghden haer niet, gelijck wy wel hadden konnen doen, maer hielden ons in onse wel-beschanste Posten; doch maeckten te gelijck goede toe-bereydingh, om de gemelde Stadt ernstigh aen te tasten.

Als nu ons volck hier een rust van drie daegen had genoten, + deeldemen onder 't selve weer Brandewijn en Brood uyt. Oock wierden de dode begraven.

In de derde naght, ontrent ten twaelf uyren, + saghmen de Stad Dortjasse in volle vlam staen: Daerenboven, met een seer grouwlijck gekraeck en gebarst, eenige Gebouwen als Hemel-hoogh in de lught vliegen; soo dat veele stucken der selve in ons Leger, een half uyr daer van daen, en anderweegen, neervielen. Hier over verheughde sigh onsen Admirael en 't geheele Heyr niet weynigh. Want indien dit niet geschied ware, soo sou noch meenigh dapper Soldaet voor deese Plaets sijn leven hebben moeten verliesen.

Stracks sondmen eenige Compagnien derwaerts, + om te verneemen, wat sigh daer toedroegh, en hoe 't met deese Vestingh gesteld was. Doese daer ontrent quaemen, gingh d'oude Koningh met sijne geheele Magt aen d'andere sijde over de Vloed Dortjasse nae den blauwen Peper-Bergh toe; welcke over de vijf uyren weghs aghter de Stad Bantam leght. Dus vonden d'onse niet eenigh Man van de vyanden meer in de Stad Dortjasse. Soo haest d'Admirael dit beright had ontfangen, gingh hy met den grootsten hoop sijns volcks nae de genoemde Plaets. Behalven de noch glimmende en smoockende Huysen vond hy hier niets met allen, als alleen eenige hopen Endvogelen en Hoenderen, welcke met meenighten gintsch en herwaerts door de Straeten liepen. Deese dienden tot een seer goede verquickingh voor de Soldaten.

Doemaels was ick weer onder des Admiraels Lijf-Compagnie; + of onder de soo genoemde Oppassers. Gingh allerweegen door de verbrande Stad heenen. Deed een schoot onder een troup Endvogelen, en kreegh 'er sommige van, tot een lustige Maeltijd. Een deel andere liepen in een noch overgebleven Huys. Doe daght ick een goede vanghst te sullen doen; en keerde mijn Musquet om, om haer met de Kolf dood te slaen. Soo haest ick binnen trad, sagh ick een oud Wijf, een natuerlijcken Aep gelijck, op een Bedsteede sitten. Sy had een blote Kriz in haere

hand; waer over ick in 't eerst niet weynigh verschrickte. Echter besloot ick, in allerhaest mijn Roer te laeden; 't welck gedaen sijnde, trad ick toe, om op d'Enden vyer te geven. Terstond viel deese Oude, door schrick, met een groot geschreeuw, dood ter aerden neer.

Ick spaerde derhalve mijne schoot tot op een beeter gelegenheyd. + Onderwijl vond ons volck hier en gintsch noch eenige verborgene Javanen, welcke veellight, wegens ouderdom, met d'andere niet hadden konnen weghvlieden. De Soldaten wierden geleght op de Bolwercken. De Heer Admirael nam sijn Quartier midden in de Stad, op de Plaets voor 't Koninghlijcke Pallays; daer de Javanen pleegen by een te komen, om haeren Koophandel te drijven.

Ick, + voor mijn deel, maeckte my op, om te sien, of ick oock eenigen Buyt sou mogen bekomen; vermits andere Soldaten alreeds seer schoon Slaep-tuygh van Persische en Chineesche Matrassen, Deeckens, en diergelijcke dingen hadden betrapt. Eyndlijck quam ick in 't Pallays des Koninghs, 't welck noch in vollen gloed stond. My was niet onbekend, dat de Javanen gewoon sijn, haere beste dingen, in tijd van ongelegenheyd, onder d'aerde te begraven; derhalven wou ick sien, of ick yets van daer sou konnen uythaelen. In een duystere Gangh vond ick eenige Steenen, niet wel geschickt, op malkander leggen. Dit deed my vermoeden, dat ick hier niet te vergeefs sou soecken. Groef, door deese meeningh aengewackerd, bynae drie voeten diep in d'aerde, en vond eenige Staefjens (Stiftjens), ontrent 't vierdedeel eener Ei langh.

Wijl ick deselve noch voor Goud noch voor Silver hield, + soo aghtede ick deese vindingh seer weynigh. Nam'er echter eenige meë, en gafse mijnen Kameraed: Die met eene der selve stilswijgens nae de Zeekant gingh, by de daer leggende Vrye Lieden, welcke met allerley Landvrughten van Batavia derwaerts komen. Deese gaven'er hem een halve Rijcksdaeler voor.

Als ick nu vernam, + datmen'er geld voor krijgen kon, begaf ick my weer nae deselve plaets, om vry meer te haelen. Iuyst doemaels gingh de Heer Admirael door de verbrandde Stad wandelen, en quam oock in dit verwoestede Koninghlijck Pallays; jae aen even deselve plaets. Vermits hy terstond door sijn' Oppassers verder naegravingh liet doen, soo moest ick te rugg' blijven. Sy vonden hier over d'aght Buffels Karren vol van deese Javaensche Stiften. Men aghtse 't Silver gelijck; oock maecken de Heydenen allerley Wercken daer van. De waerde van dit gevondene wierd bereeckend op sevenmael honderd-duysend guldens. Wegens mijn ontdeckingh vereerde de Heer Admirael my aght Rijcksdalers; waer meë ick my te vreeden moest houden.

Volgens mijn oordeel sou deese Plaets, indiense de Javanen niet verlaten hadden, noch een groot deel onser Soldaten gekost hebben. + Want de grootte streckt sigh in den omringh by de twee uyren gaens uyt. De Huysen waeren meest gebouwd van Bamboes-Riedten. Alleen saghmen de Pallaysen des Koninghs en der grote Heeren van Steen. In plaets

der Mueren was de Stad omvangen met dight aghter malkander gesettede en met Aerde opgevulde Cocos-bomen; soo datmen deselve beswaerlijck door Krijghs-geweld sou konnen bedwingen hebben. Oock waeren'er niet meer als twee toegangen toe; te weten, twee Weegen, met Aerde hoogh opgeworpen; soo dat niet meer als twee Karren daer op malkander konden ontwijcken. Daerenboven waeren, een half uyr gaens van de Stad af, veelerweegen noch verder, niet anders als moerassige Rijs-velden; soo dat onmogelijck was, deselve met een Heyr te naerderen.

Op d'aght-en-twintigh Punten bequaemen wy noch over de 300. sware, doch meest Ysere Stucken Geschuts; maer niet 't minste Kruyd of Loot. + Derhalven konden wy niet anders vermoeden, als dat door eenige onaghtsaemheyd vyer in 't Buskruyd gekomen, en de Stad daer door tot verwoestingh geraeckt was. 't Wierd ons oock naederhand dus verhaeld. Midden in deese Plaets had de Koningh een Bergh van Aerde laeten opwerpen, en daer op eenige Hutten doen bouwen; van waer uyt hy soo wel in't Leger voor Bantam, als op de Scheeps-vloot kon sien; vermits 't van hier af nae Bantam toe overal vlack Land is.

De Bolwercken deeser Stad, + en de Fortificatie derselve met Cocos-bomen, waeren, volgens mijn oordeel, veel weerbaerer en vaster, dan onse met Steenen gemetselde Wallen. Want in de Javaensche soumen geene Bressen hebben konnen schieten: Vermits de Bomen vooser als Sponssen waeren, waer door de Kogelen maer alleen daer in souden hebben blijven steecken.

Door deese veroverde Stad lopen oock twee Rivieren, + de kleyne en grote Dortjasse, welcke, niet verr' buyten deselve, sigh met malkander vereenigen; en korts daer nae sigh in de Stroom Bantam uytgieten: Die tusschen de seer vermaecklijcke Daelen des blauwen Peper-berghs koomd voortschieten; voorts tusschen Bantam en Batavia sigh met de Zee vereenight. Door even deese Rivier werden de Koninghrijcken Bantam en Batavia, of Jacatra, van malkander gescheyden.

Als wy eenige daegen langh hier stil geleegen hadden, + gingh onsen Heer Admirael Tack met eenige Compagnien uyt, ontrent twee uyren van de Stad, om eenige Negeryen, of Dorpen, te besightigen. Hy stroopte tot by de Hoofd-Pas en 't grote Vleck Banta, aen de Rivier Bantam; + van waer de wegh Landwaerts in gaet nae Tangburangh, een afsonderlijcke Provintie, behorende onder 't Koninghrijck Bantam.

Hier vonden wy aen geene sijde des Vloeds eenige Naeken (of Schuytjens) staen; + doch saegen noch hoorden niet een eenigh Mensch daer ontrent. Derhalven onsen Heer Admirael met sijne by sigh hebbende Opper-Officieren lust kreegh, om sigh over deese Vloed te waegen. Hy beloofde den geenen, die sigh vertrouwde over de Rivier te konnen swemmen, en eenige Naeken aen deese sijde te brengen, een half dousijn Rijcksdaelers.

Of nu schoon de gedaghte Vloed ontrent 't vierdedeel eener uyr breed was, + doch langhsaem liep, soo boden sigh echter vier Matrosen, ne-

vens eenige Swarten, welcke meerendeel voortreflijcke Swemmers sijn, hier toe aen. De Matrosen wierd, op haere begeerte, vergund, gelijcklijck te mogen overswemmen. Ses Schuytjens braghtense aen deese sijde: Welckemen voorsagh met Riemen; en met deselve haelde men oock d'andere, meer als twintigh in getal, over.

Hier op voer d'Admirael met sijn volck spoedigh nae d'andere kant: + Doch hier vonden wy wederom niet anders, als geheele Troupen van Endvogelen en Hoenderen. Doe begon 't volck by Compagnien d'eene en d'andere wegh in te slaen, om allerweegen kennis te gaen neemen. Als nu een Bende Amboineesen, welcke gekleed gaen op de manier der Javanen, beneeden in een Vleck nae Cocos-noten begonden te schieten, quam juyst een Compagnie Hollanders op deselve wegh by haer. Sy saegen haer gantschlijck voor vyanden aen; gingen derhalven op haer los, en schoten'er onder, soo dat eenige daer over dood ter aerden vielen. + Onse goede Amboineesen riepen geduerigh om Perdon: En indien wy ondertusschen niet daer by gekomen waeren, soo sou hier uyt een grote verwarringh en noch meerder schaede ontstaen zijn.

Terwijl trocken wy, + genoeghsaem van Kruyd en Lood voorsien, al voort, tot aen 't eynd des Vlecks; daer wy eenige Bachers, of Schanssen, vonden; doch desgelijcks verlaeten. In eene der selve saegen wy drie of vier Stucken Geschut en Dubbelhaecken; welcke wy op Rollen nae de voorgedaghte Rivier, en voorts op 't saemgebondene Boom-blocken (of Balcken) over deselve, tot aen Dortjasse deeden voeren.

Onsen Admirael Tack had nu voorgenomen, + met sijn volck weer over de Rivier te vaeren. Evenwel had hy noch eerst geerne geweeten, hoedaenigh het met de vyanden moght gesteld sijn; 't welck hy stracks hier nae tot sijne hooghste schaede gewaer wierd: Want onverwaght quaemen nae ons toe een grote meenighte Prauwen met Javanen. Wy stelden ons wel, om op 't geswindste weer nae onse Schuytjens t'aerselen; doch konden 't niet verrighten; vermits sy ons alreeds te nae op den hals waeren gekomen. In aller spoed moesten wy nae ons Geweer grijpen, en op haer vyer geven. Dit verhinderde haer wel, hier uyt te treeden; doch sy voeren wat voorby door de Stroom, daerse beeter konden Landen. + Te gelijck kreegense noch andere Javaensche Prauwen by haer. Doe trockense op ons aen; soo dat'er nu voor ons geen ander middel overigh was, als of in de Vloed te springhen, of ons gevangen te geven. 't Laetste behaeghde ons alderminst. 't Eerste was voor de meeste, welcke niet swemmen konden over soo een wijde Rivier, niet minder als doodlijck. Die derhalven een besluyt naemen, van sigh dappermoedigh ter weer te stellen, tot op den laetsten bloed-druppel. Ter nauwer nood ontquam 't onsen Admirael noch, nevens vijf Schuytjens met volck. Andere begaven sigh in 't water, om over te swemmen. D'overige, onder welcke 200. Hollanders waeren, die niet swemmen konden, voghten tot op den laetsten Man, en verkoghten haere Huyd dier genoegh.

Ick, + voor mijn deel, stond doemael noch aen Land; sonder te weeten, of ick my noch voorts tegens de vyanden verweeren, of my in de Rivier waegen wou. Eyndlijck, vermits ick blijcklijck sagh, dat ons volck de Neerlaegh bescheerd was, soo wierp ick Bandelier, Chirurgijn-Koocker en Verbindtuygh van my wegh, en vertrouwde my 't Water: Wijl ick verdraeghlijcker oordeelde, my aen de Golven op t'offeren, als my aen deese Barbaren gevangen te geven, of van haer dood geslaegen te werden. Alhoewel nu 't gevaer groot was, soo heeft echter d'alderhooghste my genaedighlijck 't selve ontrocken, en aen d'andere sijde te Land gebraght.

Hier stond oock onsen Heer Admirael, + die met de hooghste moeyte 't perijckel noch was ontkomen. Sijn noch overigh volck voeghde sigh by hem; doch moest ondertusschen met een bedroefd hert aenschouwen 't verlies der geene die aen d'overkant waeren. Welcke haer wel ongemeen-dapper verweerden, doch eyndlijck, gelijck alreeds geseght is, door de grote meenighte der vyanden overmand, en al t'saemen ter neer gehouwen wierden. Dus stiervense als dappere Helden; die haere dood de bespringers dier genoegh deeden staen; 't welck ick hier, tot haeren eeuwigen roem, heb willen verhalen.

De Heer Admirael, + ten hooghsten bekommerd over deese ongeluckige Toght, en dit erbarmlijck schouwspel, gingh met ons, die niet minder treurigh waeren over 't onheyl onser Medgesellen, weer nae Dortjasse; in voorneemen, van spoedigh met de gesaementlijcke Krijghsmaght weer over de Vloed te setten, om wraeck aen de vyanden te neemen. Doch deesen aenslagh gingh te niet, vermits deese Rivier te breed was, en wy geen Scheepen tot d'overvaeringh hadden. Staecken derhalven, nae dat wij noch eenige daegen in Dortjasse gebleven waren, alles wat noch overigh was ten vollen in brand. 't Grootste deel des Heyrs bleef leggen langhs de Zee-kust, daer wy de Landingh hadden ghedaen; seer wel beschanst, onder 't Bevel van de Heer Capitain Harzingh. D'Admirael begaf sigh met sommige Scheepen en eenigh volck over de Rivier Dortjasse in Zee; en van daer nae Bantam.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen