Logo DBNL
Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686 (1694)

Drie seer aenmercklijcke reysen nae en door veelerley gewesten in Oost-Indien; gedaen van Christophorus Frikius, chirurgijn: Elias Hesse, bergh-schrijver: Christophorus Schweitzer, boekhouder; yeder bysonder, van 't jaer 1675, tot 1686

(1694)–Christoph Frick, Elias Hesse, Christophorus Schweitzer–rechtenstatus Auteursrechtvrij

Vorige Volgende

II. Hoofd-stuck.

Aenvangh van des Schrijvers Reys. Afvaert uyt Texel. Ongeval eens Jongens. Canarische Eylanden. Seer groote hitte. De Schipper sterft. Hoe in Zee begraven. Waerneemingh. Hayen, Menschen-verslinders, en sonderlinge voorbeelden daer van. Gebreck van eenige dingen begind sigh te vertoonen. Siecken, veel in getal. 't Eyland S. Paulus. Scheurbuyck. Kinder-Pocken. Erbarmlijcke Schipbreuck by de valsche Capo de bonn' Esperance. Hoe verr' van de reghte Caep. Alleen drie-en-veertigh Mannen bergen sigh noch aen Land. Hoe aen de reghte Caep gekoomen. Beschrijvingh derselve; en eenige aenmercklijckheden. Tafelbay. Tafelbergh, hoe van onse Schrijver beklommen. Leeuwen-Bergh. Geval en Geveght tusschen een Leeuw en Yser-varcken. Klughtige bejegeningh met een Aep. Schildpadden. Hottentots. Gelegenheyd der Vry-lieden. Verscheydene andere gedenckwaerdige saecken.

WY willen nu tot de saeck selfs, + en den aenvangh onser Reis treden. Als een nieuwe Monsteringh geschied was, is ons Schip, waer op sigh drie-honderd en vijftigh persoonen bevonden, den laetsten dagh der May-maend des Iaers 1680., in den Naem der Heeren, met een goede Wind, nae opwindingh der Anckers, nevens 't andere Schip, geluckigh uytgeloopen.

De volgende dagh, als de Son haere straelen over onse Kim begon uyt te schieten, + voeren wy tusschen Douvers, (Douers, Doveren) in Engelland, en Calais in Franckrijck door: Welcke twee Plaetsen seven Mijlen van malkander afleggen. Even dien selven dagh quaemen vijf Fluyt-

Scheepen uyt de Maes by ons; doch naemen 'savonds haeren wegh nae Portugal; immers soo wy meenden.

Den derden, vierden en vijfden dagh hadden wy ter linckerhand Frankrijck; ter reghterhand Engelland noch in 't gesight; en seylden gedurigh voort met goed geluck; + behalven dat een Schippers Iongen, als hy sijn Gevoegh wou doen in de Wand (anders is 't gebruycklijck, sulcks te verrighten voor in de Boegh; doch 't Schip had te veel water geschept, soo dat het op 't een Oor lagh) een ongevallige mistreed deed, en buyten in de Zee viel. Men settede wel terstond de Boot uyt; maer vermits 't Schip te snel voortgingh, soo konmen hem niet bykoomen.

Als de gedaghte onse Boot weer ingehaeld was, vervolghden wy onsen Streeck met een goede Wind, + tot dat wy d'Eylanden Salvagues in 't oogh kreegen: Daer wy onsen Reysgesel, 't Schip Europa, verlooren; wijl 't eenen anderen wegh had genoomen. Ondertusschen lasmen de voorheenen gemelde Zee en Scheeps-Artijckelen; hoedaenigh men sigh in alle voorvallende gelegenheden had te draegen. Oock wat yeder van ons daeghlijcks tot Rantsoen sou ontfangen.

Van de genoemde Eylanden voeren wy voort, alhoewel met een stercke tegenwind; waer door wy daeghlijcks drie of viermael moesten wenden en laveeren; + tot dat wy eyndlijck, nae verloop van drie weecken, de Canarische Eylanden, t'onser groote blijdschap, gewaer wierden; en met een Bywind, die over 't Back-boort aenquam; dat is, een Noord-Noord-Oosten (want wanneer ick op 't Schip nae vooren toe stae, soo heb ick 't Backboord ter reghter en 't Stierboord ter linckerhand), de twee Eylanden doorseylden. Hier quam ons in 't gesight d'ongelooflijck-hooge Bergh, + genoemd Pico de Canaria (de Canarische Pieck); van welcke men seght, dat hy, in opsight sijner hooghte, in de gantsche weereld sijns gelijcke niet heeft. Hy verheft sigh, selfs boven de Wolcken, niet sonder groote verwonderingh der Aenschouwers. + 't Was doemaels in en op ons Schip soo bovenmaten heet, dat wy geduerigh onder een uytgespannen, en onophoudlijck met Water begooten Seyl moesten staen, om ons daer door eenighsins te verkoelen. En evenwel saghmen den gemelden Bergh door de Wolcken heenen met Sneeuw bedeckt.

Hier stierf onse Schipper, + genoemd d'Oude Pietersz., nae dat hy den ouderdom van over de taghtigh Iaeren had bereyckt, en driemael in Indien was geweest. Door de Scheeps-Raed wierd in sijne plaets verkooren Pieter Pietersz., gebooren te Parijs; doch van der Ieughd af in Holland opgevoed. Nu sagh ick, voor d'eerstemael, hoe 't toegaet met de begraefnis der geene, die op een Schip sterven; te weeten: Men leght 't Zielloos ligchaem op een Planck. + Aen de voeten bindmen twee Canon-Kogelen. Dus handeldemen met onse overleedene Schipper. Daer nae wierpmen hem, 't Morgen-gebed verright sijnde, onder een stil Vader Ons, en driemael gegevene Salve uyt 't Geschut, overboord in Zee. Doch mijnen Medgesel, die t'Amsterdam by my in eene Herbergh was geweest, weervoer sulck een eere niet; maer sonder eenige

Geschut-lossingh wierd hy, blootlijck op een Planck, sonder Canon-Kogelen, in Zee gesmeeten; soo dat hy langh boven op 't Water omswerfde.

Doemaels ontstond een woordenstrijd tusschen twee persoonen op ons Schip. + D'eene seyde, dat een doode, in Zee drijvende, men wende hem om en om soomen wil, evenwel altijd met 't aengesight sigh nae Sonnen-opgangh ('t Oosten) sal keeren. D'andere hield dit voor een verdightsel. 't Was seer stil we'er; derhalven een Bootsgesel, om te sien wie van deese beyde gelijck had, over 't Boord afklom, en 't Lijck met een Stock omwendede. Stracks bevond hy, dat de meeningh des eersten waerschijnlijck was. Sulcke in Zee geworpene doode ligchaemen drijven soo langh boven water, gintsch en herwaerts, tot datse eyndlijck van een Hay, of andere groote Zee-visch, verslonden werden.

De Hayen, + van welcke ick gewagh heb gemaeckt, werden anders oock Mensch-vreeters geheeten; wijlse seer begeerigh sijn nae Menschen-vleesch. Hebben een Beck diese seer wijd konnen opsparren; en daer in groote seer scharpe tanden, gelijck groote Nagelen, die juyst in malkander sluyten, 't Geense tusschen deselve koomen te vatten, is stracks door en door gebeeten in twee stucken. Wat haere grootte belanghd, sy hebben de lenghte van twintigh tot vier-en-twintigh voeten. Sy houden sigh geduerigh ontrent de Scheepen. Doch werden in Indien veel meer gevonden als onderweegen; daerse oock de meeste schaede doen onder 't Scheepsvolck, wanneer 't sigh begeeft om te Baden.

Als wy hier nae by Batavia op de Reede quaemen, + en sommige der onse sigh met swemmen wilden verlustigen, maeckte eenen der selve sigh wat verr' van 't Schip af. Terwijl hy in vollen drift daer heenen swom, quam een Hay: Vattede hem aen; trock hem onder water; en noyt heeftmen yet 't alderminste van hem konnen verneemen. Iae oock, men heeft daer rondom niet gesien, dat de Zee eenighsins met bloed was geverwd. Waer over onse Stierlieden sigh ten hooghsten verwonderden; wijlse een diergelijk voorbeeld noch noyt hadden vernomen; want meerendeel bijten de Hayen de swemmers alleen een Been af.

Op de Reede te Japara kreegen wy eenen dus gehavenden Mensch onder onse sorge, + om hem te geneesen. Seven daegen langh verbonden wy hem. Maer vermits hy eenige Kramp bequam, soo moest hy eyndlijck sterven.

Als wy oock op 't Onrust, + ontrent aght uyren van Batavia, ons Schip hadden geleght, om 't geen'er aen ontsteld was te verbeeteren, is een Matroos, die bynae een knie diep onder water yets aen 't Schip wou afneemen, de lincker arm met de schouder glad afgehapt. 'k Verbond hem wel soo veel mogelijck was; doch drie uyren daer nae is hy gestorven. Diergelijcke Gevallen draegen sigh dickmael in Indien toe gintsch en herwaerts. 'k Heb deese Voorbeelden hier ter plaets willen invoegen, wijl ick juyst van de Hayen had gewagh gemaeckt. Ick keere nu weer tot 't vervolgh onser Reys.

Alreeds waeren wy over d'aght weecken op Zee geweest; en seylden geduerigh voort met een goede wind. + Ondertusschen liep onsen voorraed van Brandewijn, Kaes, by veele oock van Taback, ten eynde. Waer by noch quam een daeghlijcks-toeneemende hitte. Dit, en d'ongewoone Scheeps-kost, als, gesouten Speck; grauwe, maer half gaer gekoockte Erweten, Grutten, en stinckend Water, (schoonmen noch al sijn rantsoen rijcklijck ontfingh) veroorsaeckten, dat veele begonden sieck te worden; oock behebt met Scheurbuyck, roode Loop, en Watersught. Dus wierd ons Schip een reght Gasthuys. De krancke en gesonde scheydemen van een. D'eerste hadden haer Verblijf op Back-boord; d'andere op Stier-boord. Evenwel voeren wy geduerigh voort, + tot dat wy bereyckten 't Eyland S. Pauli (doch niet S. Paulus d'Amsterdam, 't welckmen na Batavia toe vind). Wy lieten 't ontrent dertigh Mijlen weghs ter linckerhand van ons leggen, en seylden voort reght op Capo de bona Speranza aen.

Als wy 't nu ontrent seven daegen langh van 't gedaghte Eyland S. Paul voortgeset, daerenboven oock veele winden hadden, welcke ons niet ten besten dienden, + soo nam 't getal der siecke van dagh tot dagh toe. De meeste laegen aen 't Scheurbuyck, en de Kinderpockjens; door welcke quael d'oude persoonen meest stierven, doch bynae al de jonge haest geneesen wierden. Veele saghmen geheel in 't Hoofd verward. Welcke swackheyd men seyde dat ons veroorsaeckt wierd door de lught onder de Linie; welcke wy passeerden, en alsoo op d'andere helft der Weereldkloot quaemen. In deese ongelegenheyd van kranckheden vertroostede ons de hoop, dat wy haest aen de gemelde Capo de bonn' Esperance souden zijn.

Doch deese onse gissingh feylde ons niet weynigh; wijl wy verr' vervielen van onse Cours. + Vermits ontrent Africa gewoonlijck dagelijcks een groote Nevel valt, sulckerwijs, dat twee Menschen, een Schips-lenghte van malkander staende, d'een d'ander niet lightlijck sullen konnen sien, soo beval onse Schipper, datmen op de groote Mast-korf vlijtige Waght sou houden, vermits wy yeder uyr niet anders als Land te verwaghten hadden. By d'opkoomende Son begaf ick my boven op 't Schip; en, nae mijn' ontfangene portie van Brandewijn, voor aen Back-boord, daermen in den Boegh wil opgaen. Hier hield ick my beesigh in 't roocken van een pijp Taback, met mijnen Cameraed Johan Legner, een Hoedemaecker van Zurich.

Terwijl wy, als vertrouwde Vrienden, in 't beste onser redenvoeringen waeren, + en ons van gantscher herten verheughden, om dat wy hoopten, haest eens de voet op 't droogh te sullen setten, hoorden wy gantsch onverwacht Land, Land roepen. Dit vermeerderde onse blijdschap, sonder te weeten, hoe nae wy by 't gevaer van Schipbreuck waeren gekomen; waer van de gelegenheyd ons noch onbekend was. Onder onse ongemeen-groote verheugingh liep onse Schipper, die juyst doemaels de Vroegh-waght had, t'eenemael verbaesd van aghter nae beneeden; en riep: O Jesu, mijn arm Schip! Hier op verstomden wy alle van anghst.

Saegen alleen malkander aen, en wisten niets ter hand te neemen 't geen ons sou mogen helpen.

Ondertusschen snelde 't Schip, + door een stercke Wind voortgedreven, met een geweldige loop nae 't Land toe; derhalven men terstond met Messen eenige Touwen des grooten Seyls in stucken sneed; wijlmen geenen tijd had, om 't selve neer te laeten. Iae, de Wind woedde soodanigh, dat hy de Seylen over 't boord weghruckte; 't welck geschiedde met soo een vervaerlijck gerught en geraes, dat wy niet anders meenden, of Hemel en Zee sou t'saemen overhoop vallen. Wy liepen alle, door schrick op 't hooghste ontsteld, d'eene hier d'ander gintsch; wanneer eyndlijck 't Schip seer grouwlijck begon te kraecken: 't Welck veroorsaeckte, dat wy den Almaghtigen door een yverigh Gebed hertgrondlijck smeeckten, onse arme Zielen in genaede te willen aenneemen.

Yeder kan lightlijck sigh selven inbeelden, hoe erbarmlijck doemaels onsen staet was, + en hoe 't op ons Schip toegingh; als hy sigh voorsteld 't gekerm, 't gesught, 't geschreeuw van sulck een groote meenighte persoonen; want onser waeren noch drie-honderd drie-en-veertigh in getal. 't Gekraeck verswaerde ondertusschen meer en meer; tot dat ten laetsten des schips Aghterdeel in stucken gingh; waer op de Hemel-hooge Golven daer in neerstorteden, en de Kiel gedwongen wierd, allenxen neer te sincken.

Hier bood nu 't eene gevaer 't andere de hand. + Allerweegen wierd ons de dood gedreyghd; hier van den afgrond der Zee; daer van den al te hoogen Oever. Evenwel soght noch yeder, soo veel mogelijck was, sigh te redden. Of schoon d'anghst ons van alle kanten omringhde; 't gevaer ons, waer heenen wy ons wendeden, voor oogen sweefde, soo namen wy echter een besluyt, de dood, al moesten wy doch sterven, soo langh uyt te stellen als wy konden. D'eene sprongh hier, d'andere daer in Zee, om met alle maght nae 't Land t'arbeyden. Ick, voor mijn deel, beval my oock aen de Golven, onder een aendaghtigh aenroepen der genaede Gods; en dat hem wou gelieven, my uyt deese nood te verlossen. Doe ick my nu van de Baeren liet voortdraegen, sonder te weeten, of my 't Land wel tot reddingh sou konnen dienen, vermits de Klippen seer hoogh boven 't Water uytstaecken, soo bemoeyde ick my evenwel met d'uyterste kraghten, om deselve te bereycken: Waer toe my oock seer mercklijck aenmoedighde en voortpordde 't geroep van eenige mijner Scheeps-Cameraden; welcke 't gevaer alreeds geluckigh waren ontkomen.

Eenmael en andermael was ick by de Klippen geraeckt, doch wierd t'elckens van de Golven weer te rugg' geslaegen. + Van geene mijner Medgesellen kon my eenige hulp toegevoeghd werden; en allenxen wierd ick meer en meer afgemat. Eyndlijck sloegh ick mijne handen in een leemige Grond; en quam dus, door de bystand des Alderhooghsten, noch aen Land.

Nae my reddeden sigh noch seven persoonen. + Voor my hadden vijf-en-



illustratie
C. Luyken in et f


dertigh andere sigh alreeds de woedende Baeren ontrocken; soo dat in alles drie-en-veertigh der onse dit doods-gevaer levendigh ontworstelden; te weeten: De Schipper; d'Opper-Stierman; mijnen Opper-meester; ick; onsen Barbier; drie Timmerlieden; d'Onder-kock; twee van de Constapels Kneghten; de Handlanger; de Schieman; twee-en-twintigh Matroosen, en aght Soldaten. D'overige drie-honderd hebben in dit woeste diep erbarmlijck haer leven moeten opgeven.

Wy danckten hier op God voor sijnen bystand van gantscher herten: + Doch wisten in 't eerst niet waer wy waeren. Niets met allen vonden wy by ons. Onse ellende vergroottede noch hier door, dat wy drie Krancken by ons hadden; die door de koude des Waters gantsch qualijck waeren gesteld. 't Schip verlooren wy soo t'eenemael, dat wy niet een eenigh stuck daer van sien konden. 't Gereede geld, 't welck beliep over de driemael-honderd en aght-en-twintigh-duysent Rijcksdaelers, en d'andere Waeren, veele duysenden guldens waerdigh, moesten sigh onder de Baeren laeten begraven.

Als wy nu eyndlijck vernaemen, + dat dit Gewest was de valsche Capo de bonn' Esperance, over de veertigh Mijlen afgelegen van de reghte, waer in 't Hollandsche Guarnisoen lagh, soo moesten wy door de nood besluyten, dieper in 't Land te gaen. Seer beswaerlijck konden wy met onse Siecken voortkoomen. En vermits wy wisten, dat dit Gewest overvloed van goede Vrughten had, soo quaemen wy, nae een korte tijd te hebben voortgegaen, by seer goede Water-Limoenen; welcke ons te gelijck tot spijs en dranck moesten dienen.

In deesen onsen bekommerlijcken staet bejegenden ons eenige Hottentots, doch konden met haer niet spreecken, + wijlse geen stand wilden houden. Gantsch snel liepense van ons wegh, en haelden eenige andere, welcke de Hollandsche Spraeck verstonden. Als deese onse gelegenheyd hadden vernoomen, maecktense deselve terstond den Gouverneur bekend. Die daedlijck eenige andere Hottentots, of Wilde deses Lands, nevens een stercke begeleydingh van Hollandsche Soldaten, nae ons afvaerdighde. Sy droegen de siecke op Draegh-baeren, gemaeckt van Ried stangen. Wat ons belanghd, sy verquickten ons met goede Spaensche Wijn, gekoockte Rijs, allerley welsmaeckende Vrughten, en Biscuit, of Tweeback; 't welck ons seer wel diende.

Nae onse aenkoomst aen de Caep verscheenen terstond onse Schipper en Opper-stierman voor den Gouverneur, + om haer te verontschuldigen wegens 't verlies des Schips, en soo veeler zielen op 't selve. Seyden oock, onder meer andere redenen, dat dit ongeluck, wegens de veele en langhduerige tegenwinden, veel meer de Godlijcke voorsienigheyd, als haer versuym toe te schrijven was. Hier op wierden wy gesaementlijck in 't Kasteel geherberght, en voorsien met 't gewoonlijck Rantsoen, 't welck d'andere ontfingen, tot dat 't Schip Europa sou sijn aengekomen; 't geen eerst nae drie weecken sigh opdeed; waer doormen alreeds begon te vermoeden, dat het wel desgelijcks verongeluckt sijn moght.

Vermits ick nu soo een lange tijd hier blijven moest, soo liet ick my ten hooghsten daer aen gelegen sijn, dat ick eygentlijck moght besightigen de gelegenheyd deeses Gewests. Hoedaenigh ick 't selve bevonden heb, sal ick den gunstigen Leeser hier voorstellen.

My is seer wel bewust, + dat deese Capo de bonn' Esperance alreeds van veel andere is beschreven; doch vermits ick de gelegenheyd daer van by mijnen tijd in veele dingen anders heb bevonden, als ick daer van geleesen had, soo heb ick mijne waerneemingen desgelijcks, met de vorige en volgende, andere willen meë deelen. Evenwel sal ick den juysten dagh, wanneer sigh 't een en 't ander heeft toegedraegen, niet altijd daer konnen byvoegen; vermits ick, wegens de veelheyd mijner beesigheden in mijn beroep, daer op altijd geen aght heb konnen slaen. Oock is mijn eerste Beschrijvingh in de Zee te grond gegaen: Soo dat ick daer van niet anders kan aenteeckenen, dan 't geen my vast in de geheugenis is gebleven.

Wat nu de Caep betreft, + de Hollanders hebben hier Anno 1650. een Fortres, of Sterckte gebouwd; daer naederhand d'Engelsche, Fransche, en andere Scheepen, welcke hier aenlandden, haer Ancker-grond, Tol en Water-geld hebben moeten betaelen. Dit Land is, wegens sijne bequaemheyd, leggingh, en vrughtbaerheyd, d'Europaeers, welcke nae Oost-Indien vaeren, seer dienstigh, tot verquickingh des volcks, + en inneemingh van varsch water; 't welck hier uyt harde Steenrotsen en Bergen afruyscht, en de Landeryen daer rondom bevoghtighd. Landwaerts in is ' t vercierd met seer schoone en nuttige Bosschen: Doch aen den Oever, of Strand, vindmen seer weynigh Boomen, wegens de gantsch grouwlijcke Stormwinden, die hier dickmael seer verschricklijck woeden. + Ter dier oorsaeck werd deese Caep oock geheeten de Storm-Caep, of Stormhoeck. De winden raesen, en vallen meest van den soo genoemden Tafelbergh af nae beneeden; werpende alles overhoop.

De Hollanders, + hier in Besettingh leggende, hebben alreeds by haere Schans, of Sterckte, seer dienstige Hoven en Boomgaerden gemaeckt, waer in allerley Kool, Knollen, Concommeren, Salaed, en andere Keucken-gewassen; oock schoone Boomen, werden gequeeckt, en treflijck-wel voortkomen. Dit alles is seer nodigh tot verquickingh. Niet minder hebben hier de Vrye Lieden, welcke, terwijl ick daer was, alreeds eenige honderden sterck waeren, een heerlijcke Koorn, Garst en Haver-bouw, Wijngaerden, en diergelijcke; soo dat wy hier goed gebrouwen Bier, Wijn, seer treflijck Brood, en andere Europaeische spijsen vonden.

By een deser Vrye Lieden kon ick een seer goede Maeltijd hebben voor de prijs van eene schellingh; + in welcke my voorgeset wierden wel aghtderley spijsen; naementlijck, uytsteeckend-goede Salaed, Kool, welsmaeckend Hamelen-vleesch, Visch, Eyer-koeck, Gebraed, Boter, Kaes, en een heerlijcken dronck Bier. Doch de Wijn moest ick afsonderlijck betalen, voor eene Maet een halve Rijcksdaler. Behalven de

veelerley Europaeische Vrughten praeld dit Land oock met d'alderaengenaemste Citroenen en Oranjen-Boomen; welcke desselven aensien niet weynigh vermeerderen.

De daer om gelegene Zeehaven, + of Reede, werd genoemd de Tafel-Baey, wegens de hier staende hoogen Bergh; die, ter oorsaeck dat hy boven gantsch vlack en effen is, oock de Tafel-Bergh werd geheeten. + Men kan hem van seer verr' in Zee sien. Hy leght ontrent vijfthien Mijlen van den uytersten hoeck, de Capo de bona Speranza, af. Voorheenen koomd de Leeuwen-bergh te voorschijn; + die, ten aensien van sijne vormingh, de gedaente van een Leeuw vertoond; waer van daen hy dien naem heeft bekomen. Desselven Kop stoot vlack aen de Tafelbergh; doch de Staert gaet in de Zee uyt.

Eer ick van hier vertrock, + was ick begeerigh, de gedaghte Tafelbergh te beklimmen. Ick en eenige andere versoghten hier toe verlof. Vroegh morgens gingen wy derwaerts; wijl hy ontrent een Mijl weghs van 't Kasteel af leght. Wy stegen dight by de vier uyren langh opwaerts, en saegen noch d'opperste top niet. De vermoeydheyd; dan oock de vrees, welcke ons overviel, dat in den avond of naght ons de grimmigh-wilde Dieren moghten overvallen, gaven ons eyndlijck den raed, van weer te rugh te keeren, om noch by daghlight beneeden te sijn. + Daer tegens pordde ons de nieuwsgierigheyd aen, om deese hooghte te beklimmen tot aen 't spits toe. Doch doemaels sweefde een neveligh-dicke wolck om ons heenen, welcke ons vry nat maeckte; derhalven wy ons voorneemen op nieuws veranderden; en, gedwongen, weer afdaelden. Een half uyr voor den avond bereyckten wy 't Kasteel weer. Dus ben ick niet tot op 't hooghste geraeckt. Heb oock hier niet gehoord, dat oyt yemand deese Tafelbergh tot op den top toe besteegen heeft.

Korts voor mijn aenkoomst had de Nederlandsche Oost-Indische Compagnie hier besteld en onderhouden eenige Berghknapen, + nevens haeren Hoofdman; wijl men't in gemeen daer voor houd, dat hier ontrent eenige Goud-aderen zijn. Doch doe ick op mijnen te rugg'-toght uyt Indien hier weer aenquam, heb ick'er niets meer van konnen verneemen.

't Vee is hier soo overvloedigh, + dat het de Hollanders voor een geringe prijs konnen bekomen; voor Koperdraet tot Armringen, voor Taback, voor andere sleghte Waeren inmangelen; soo dat een groot Beest niet veel boven een paer Schellingen koomd te belopen. Voorst vindmen hier oock vreeslijcke Leeuwen, en Yser-Varckens. In de woningh des Gouverneurs sietmen twee Huyden van Leeuwen. D'eene was door een Hottentot met een Pijl doodgeschooten; d'andere van een soo genoemd Yser-Varcken omgebraght. Deese laetstgenoemde Dieren hebben op haeren rugg' sware Pinnen of Steeckels, ontrent een span langh; doch soo geweldigh hard, + datmen'er gaten meë door een Planck kan booren: Gelijck dan oock hier de Kleermaeckers deese Pinnen gebruycken in plaets van Priemen. De gedaghte Leeuw greep dit Swijn kloeckmoedigh aen; Doch 't selve stiet hem met sijne Prickelen in de borst, soo

dat hy moest dood bloeden. Beyde vondmen haer levenloos by malkander leggen. Derhalven sy oock tot gedaghtenis bewaerd werden.

Boven dien vindmen hier veel Elephanten; + oock Bavianen. Deese sijn een slagh van Africaensche Apen; vertonende bynae de gedaente van oude taghtigh-jaerige Mannen. Wy wierden eens gecommandeert, in een Bosch Hout te gaen houwen. + By ons bevond sigh een Geestlijck persoon uyt Tyrol; die op 't Schip voor Soldaet meë nae Indien gingh; vermits hy, volgens sijn eygene bekentnis, binnen Presburgh eenen doodgeslaegen (ter dood toe geslaegen) had. Deesen bleef een weynigh aghter. om sijn gevoegh te doen. Nevens sigh leyde hy neer sijne Knapsack, gevuld met Kaes, Taback en andere Voorraed. Flucks quam eenen deeser Bavianen, die met alles doorgingh; 't welck onder ons geen kleyn gelagch veroorsaeckte.

Onder de Vogelen vindmen hier Struyssen. + Veele van derselver Eyeren heb ick gegeten. In Holland hangen de Barbiers de leedige Schaelen in haere Winckels op; + en hebben'er gemeenlijck Boomwol in. Op mijne te rugg'-reys nam ick'er twee meë, om in mijn Vaderland te brengen; doch sijn in mijne Kist, door 't meenighvuldigh gintsch en herwaerts slingeren, gebroocken. Voorts heeftmen hier Zee-Ravens, en meer andere vreemde soorten van gevleugelde Dieren; welcker beschrijvingh by andere genoegh te sien is.

In de Zee hier rondom vertonen sigh veel groote Visschen, + genoemd Noord Capers; doch werden aen de Caep niet gevangen. Op den rugh hebbense een opstaende Snuyt, als die van een Varcken; waer doorse 't Water ter hooghte van een Huys konnen opwerpen. Souden oock wel een geheel Schip vol uytspuyten. Geduerigh laetense sigh ontrent de Caep sien; doch doen geen schaede. + Wanneerse boven komen, en 't Water uytspritsen, soo schijnd het niet anders, als of eene der swaerste Plasregenen neerviel. Ander slagh van Visschen vindmen hier in onbeschrijflijcke meenighten, soo in de Zee, als in de Rivieren.

Hier werd my indaghtigh, + dat, als wy eens by naght uytvoeren, om met een Net te visschen, t'onser verlustigingh, wy in twee ophaelingen soo veel hadden gevangen, dat wy tot boven de Schoenen toe daer in stonden. In gedaente waeren deese Visschen onse Karpers bynae gelijck.

Schildpadden sijn'er desgelijcks met meenighten. + De hier-om-heenen wonende Heydenen werden genoemd Hottentots. Sijn reght woeste Onmenschen; + van geen sonderlinge grootte; mager, en van een onaengenaeme spraeck. Soo dickmael sy yets spreecken, glockense en klockense daer by gelijck d'Indiaensche Hanen. T'eenemael naeckt gaense. Alleenlijck draegense over haer ligchaem een grove, ruyge Schaepsvaght. Voor de Schaemte hebbense de Staert van een Schaep hangen.

Wanneer een Schip op de Reede, + en de Boot nae Land toekoomd, soo begevense sigh, soo haest deselve weer te rugg' vaert, oock nae 't

Schip, altijd vier en vier, waer onder een Hoofdman is; en roepen Broqua. 't welck brood beteeckend; wijlse de Biscuit, of Tweeback, geerne eeten; en alsmen haer eene derselve geeft, soo treedense die met voeten. Daer nae beurense haere Schaepsvellen op, en laeten sien, hoese gesteld zijn. In haere Ionckheyd werden haer eene der Ballen uytgesneeden. + Haer grootste cieraed bestaet daer in, datse haere Beenen met Schaeps en Koe-darmen omwinden; nae datse de dreck met de vingeren daer wat uytgedouwd hebben. Even deese Darmen, + soo puntigh schoon gemaeckt, leggense een weynigh op 't vyer, en eetense dan; 't welck sonder walgh en afkeer niet kan aenschouwd werden.

Daerenboven besmeerense haere ligchaemen met allerley vuyligheyd. + Ter dier oorsaeck stinkense veel arger als een Geyten-Bock. Op haere Hoofden klevense allerley kleyne Zee-hoornkens, en Neurenberger kopere Ringetjens; welcke haer somtijds van d'Europaeers vereerd werden. Voor eene der sulcke tonense haere konst, soo datse met een stuck Hout, of een Stock, gelijck als met een Werp-pijl, van verr' af op een duyt konnen micken, en deselve raecken.

Van haere Religie kanmen niet seeckers weeten noch seggen. + Oock sal de Mensch, die haere spraeck verstaet (buyten sy selfs onder malkander) noch geboren werden. 's Morgens, by 't aenbreecken van 't Sonnelight, versaemelense sigh gemeenlijck dight aen den Oever der Zee; daer veel Sand werd opgeworpen. Houden malkander by de hand: Danssen, en roepen in haere spraeck nae den Hemel. + Grabbelen dan oock met haere vingeren in 't Sand. Hier uyt vermoedmen, datse eenige, doch seer geringe kennis hebben van God, die Hemel en aerde geschapen heeft. Als wy haer eens vraeghden (want veele onder haer konnen alreeds de Hollandsche tael spreecken) wat, of aen wiense geloofden? soo gavense ons tot antwoord: Sy geloofden aen hem, die de Bergen, de Zee, en alles wat daer in is, geschapen heeft.

Seer goede Lopers sijnse, + en konnen dapper wegh spoeden. Waerom dan oock de Hollanders altijd een Compagnie te Paerd onderhouden, om haer, in geval van misbedrijf, te konnen aghterhaelen. Want men magh haer in 't minste niet vertrouwen; en om allerley schelmstucken te plegen, hebbense verstand genoegh. Wanneerse geenen honger hebben, soo sullense oock niet arbeyden, ofmen haer schoon doodsloegh. In tegendeel, wanneerse verhongerd sijn, soo sullense als met een Paerd gelijck wercken. Alsmen haer yets beloofd, soo moetmen, wanneerse haeren arbeyd hebben volbraght, woord houden; of die 't niet deed, sou naederhand sijns levens niet verseeckerd zijn.

Haere Woningen staen meest op groene Beemden en Kruyd-rijcke Heyden, + tot Weyde voor haer Vee. Deese haere Huysen sijn enckelijck van Zee-Ried gemaeckt, boven aen t'saemengebonden, en tegens malkander aen gesteld; gelijckmen by ons 's Winters de Hop-Stangen doet. Als nu de Beesten 't Gras hebben opgegeten, soo veranderense oock van woonplaets, en slaen haere Ried-Huysen anderweegen op.

Wy moeten nu oock hier de Leesers een kort beright geven van de soo genoemde Vrye Lieden op deese Caep. + Met deselve heeft het de volgende gelegenheyd. Wanneer yemand, nae een uytgestaene thien of twaelf Iarige Oorloghs-dienst, sigh hier wil ter neer slaen, om te woonen, te handelen, of 't Land te bebouwen, soo konnense hier toe geraecken, door 't opbrengen van seeckere som gelds, betalingh der Tollen, en andere Lasten. De woningen van deese sijn gebouwd nae de Hollandsche manier, doch laeger en sleghter.

De meeste Handel, + welcke de Nederlandsche Oost-Indische Compagnie hier drijft, tot verlightingh van d'onkosten, die op d'onderhoudingh der Besettingh lopen, bestaet meerendeel in Zee-honden, welcke sigh hier onthouden in seer groote meenighten. Alsse gevangen sijn, brandmen'er 't Vet, of de Traen, uyt. De Huyd werd afgetrocken en gedrooghd. Daer nae met de Scheepen, welcke nae 't Vaderland keeren, derwaerts gesonden.

Wanneer hier een Schip aenkoomd, + soo werd het daer op sijnde volk terstond verbooden, yets van de Heydenen deeses Lands te kopen, of te ruylen; behalven alleen Struys-Eyeren, en andere geringe dingen. De Hoornen der Rhinoceren, Elephants-tanden, en Huyden van Zeehonden sijn alleen voor de Compagnie.

De Justitie is hier, + om de Heydenen in toom te houden, seer strengh. Gelijck dan, in de tijd dat ick hier was, drie Hottentots, welcke een Dienstbode met geweld, om aen hem haeren beestlijcken drift te voldoen, hadden gedwongen, aen een Galgh by de voeten wierden opgehangen; soo datse in deesen staet de tijd van derthien uyren noch levendigh bleven.

Dit Land heeft sijne vier Iaer-getijden, + Lente, Somer, Herfst en Winter. Doch 's Winters werd hier geen Vorst vernomen; oock valt'er geen Sneeuw. Men gevoeld 'smorgens een wel-lijdlijcke lught. Voorts is 't bynae altijd neveligh, en wat koud. Wanneer wy de Somer hebben, is 't by haer Winter. Doe ick daer was in de Maend September, hadmen de Lente. Dus veel heb ick voor ditmael van de Capo di bona Speranza willen melden, ten dienst der Leesers.


Vorige Volgende

Over het gehele werk

landen


Over dit hoofdstuk/artikel

landen